Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) 5İ Ortak Dersler TÜRK DİLİ II. Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) 5İ Ortak Dersler TÜRK DİLİ II. Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR"

Transkript

1 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite 1 5İ Ortak Dersler TÜRK DİLİ II Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 1

2 Ünite 1 CÜMLE BİLGİSİ (SÖZ DİZİMİ) Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR İçindekiler 1.1. CÜMLE CÜMLENİN ÖGELERİ Yüklem Özne Nesne Yer Tamlayıcısı (Dolaylı Tümleç) Zarf Tümleci Cümle Dışı Unsurlar Cümle Çözümünde Temel İlkeler CÜMLE TÜRLERİ Yüklemin Yerine Göre Cümleler Yüklemin Türüne Göre Cümleler Anlamlarına Göre Cümleler Yapılarına Göre Cümleler KAYNAKLAR

3 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite CÜMLE Görev ve anlam ilgisiyle bir araya getirilmiş kelimeler dizisine ya da yargı taşıyan tek bir kelimeye cümle denir. Bir başka ifadeyle cümle, en genel haliyle duygu, düşünce, fikir, bilgi, olgu aktarımı yapabilen, dinleyicinin kafasında anlamsal olarak boşluk bırakmayan en büyük kelime grubudur. Buna göre herhangi bir kelime ya da kelime grubunun cümle sayılabilmesi için çekimli bir yüklem olması şarttır. Bir çekimli fiil/yüklem iki temel ögeyi karşılar: özne ve yüklem (fiil/ek-fiil almış isim). Türkçe cümle yapısında, yüklemden özneyi tayin edebilme özelliği bulunduğundan tek yüklemle bir cümle oluşabilmektedir. Bu durumda, cümle tek kelimeden ibaret olabileceği gibi, anlatılmak istenen duygu ve düşüncelere göre kelime sayısı artabilir: 1. Okuyorum. 2. Ben okuyorum. 3. Ben kitap okuyorum. 4. Ben şimdi kitap okuyorum. 5. Ben şimdi evde kitap okuyorum. Cümlede yer alan kelimeler arasında ses, biçim ve anlam bakımından uygunluk vardır, bu oluşum bir kelime yığını değildir. Ben gitmek ev örneği bir kelimeler yığınıdır. Bu yığının cümle olabilmesi için dilin var olan söz dizimi ve biçim bilgisi kurallarına uyması gerekir: git- fiilinin zaman ve kişi eki, ev isminin de yönelme hal eki alması şarttır CÜMLENİN ÖGELERİ Anlamlı ya da görevli bütün kelime türleri (isim, fiil, sıfat, zarf, edat, zamir, bağlaç) cümle içinde kullanıma girerler. Buna göre özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklem olarak görev alırlar. Cümle ögeleri, cümlede rastgele bir araya gelmezler. Ögelerin cümle içinde sıralanışları iki temel ilkeye bağlıdır: Türkçenin cümle yapısında temel ögeler sonda, yardımcı ögeler başta bulunur. Türkçenin cümle yapısında anlamı özellikle belirtilmek istenen ögeler yüklemin yanında yer alır. Türkçenin söz dizimine göre bir cümle eğer bütün ögeleri varsa ve kurallı bir cümle ise şu sıra izlenerek dizilir: Özne + Nesne / Tümleç + Yüklem 3

4 Türk Dili II 1. Temel ögeler: Yüklem Özne 2. Yardımcı ögeler: Nesne (Belirtili/ belirtisiz) Dolaylı tümleç (Yer tamlayıcısı) Zarf tümleci Türkçenin çekirdek cümle yapısı yüklem den oluşur. Yükleme bağlı olarak özneyi tespit etmek mümkündür. Yüklem yapısına bakarak çıkarım yapılabilen tek öge özne dir. Özne, diğer ögelerden farklı olarak Türkçe cümle yapısında yüklemden sonra ikinci temel öge olarak belirlenir. Yardımcı ögeler olan nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci yüklemi çeşitli açılardan tamamlayan başka bir ifadeyle de tümleyen unsurlardır. Bütün bu ögeler yüklemle bir öbek oluştururlar Yüklem Cümlede iş, oluş, durum, hareket veya dönüşüm ifade eden unsurdur. Bir başka ifadeyle, cümlede bütün ögelerin görevlerini kendisine göre belirledikleri, söz dizimi açısından cümlenin temelini oluşturan ve hiçbir ögeye bağlı olmayan ve ortadan kalkmasıyla da cümlenin yok olmasına sebep olan cümle ögesidir. Yargı bildirimi ya da tasarımı anlamını taşıyan temel cümle birimidir. Bir metinde yüklem sayısı kadar cümle vardır. Yüklem, zaman ve kişi eki almış bir çekimli fiilden/birleşik fiilden veya ek-fiil (i- fiili) aracılığıyla çekimlenen bir isimden meydana gelir. Yüklemin yargı bildirme özelliği taşımasını sağlayan birimler zaman, kişi ve şekil ekleridir. Yüklem tek kelimeden oluşabileceği gibi kelime grubu ya da bir cümle uzunluğunda olabilir. Ali okula gitti. Y Gitti: Cümlenin yüklemidir. Görülen geçmiş zamanda 3. tekil kişiye göre çekimlenmiş bir fiil olup tek bir kelimeden ibarettir. Sınıfın en çalışkanı Ali dir Y Ali dir: Cümlenin yüklemidir. Ekfiilin geniş zamanında 3. tekil kişiye göre çekimlenmiş bir isim olup tek bir kelimedir. Annesini görünce ağzı kulaklarına vardı..... Y ağzı kulaklarına vardı : Yüklemdir. Görülen geçmiş zamanda 3. tekil kişiye göre çekimlenmiş bir birleşik fiildir. Bir başka ifadeyle gruptur. Dönülmez akşamın ufkundayız.... Y dönülmez akşamın ufkundayız: Yüklemdir. Ekfiilin geniş zamanında 1. çoğul kişiye göre çekimlenmiş bir isim tamlamasıdır. Bir başka ifadeyle gruptur. 4

5 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite Özne Özne; işi, oluşu, hareketi başlatan, oluşturan, yapan veya bitiren ögedir. Özne, yüklemi isim olan cümlelerde, edilgen fiilli cümlelerde ve yüklemi oluş bildiren fiil cümlelerinde olan ı, diğer cümlelerde yapan ı karşılayan ögedir. Hava durgundu. (özne: olan) Ö Muayene odasının kapısı açılır. (özne: olan)... Ö Rabia, çabuk iyileşti. (özne: olan) Ö Ali yemeğini yedi. (özne: yapan) Ö Cümlenin ögelerinin tespit edilmesinde yükleme sorulan kim, ne soruları özneyi bulmaya yardım eder. Kamyon karanlık bir vadiden geçiyordu. (Geçen ne? Ne geçiyor?) Ö Ali koşarak okuldan geldi. (Gelen kim? Kim geliyor) Ö Kimi zaman da cümlede özne açık bir biçimde belirtilmeyebilir. Bu durumda yüklemin ifade ettiği kişiden yola çıkılarak özneye ulaşılabilir. Olayı gülerek anlattılar. (Anlatanlar kim?) onlar: Öznedir. Yüklemdeki lar çokluk eki kişiyi ele verir. Çalışmalarımı kısa zamanda tamamladım. (Tamamlayan kim?) ben: Öznedir. Yüklemdeki -m eki öznenin 1. tekil kişi olduğunu gösterir. Okulda çok başarılıydın. (Başarılı olan kim?) sen: Öznedir. Yüklemdeki -n eki öznenin 2. tekil kişi olduğunu gösterir. Etken çatılı fiillerin yüklem olduğu cümlelerde yapıcı özne bulunur. Buna gerçek özne veya özne denir. Ancak edilgen çatılı fiillerle kurulmuş cümlelerde gerçekte belirtisiz nesne olan kelime veya öbek özne görevini üstlenir. Bu özneye de sözde özne adı verilir: 5

6 Türk Dili II Ali camı kırdı. (Kıran kim? Etken fiil) Ö N Y Ali: Gerçek özne Cam kırıldı. (Kırılan ne? Edilgen fiil) SÖ Y cam: Sözde özne Nesne Cümlede yüklemin bildirdiği, öznenin yaptığı işten etkilenen ögeye nesne denir. Nesne, sadece yüklemi geçişli fiil olan cümlelerde bulunur. Geçişli fiiller, nesneye yönelerek onu etkiler. Bir başka ifadeyle, geçişli fiilin gösterdiği hareketin nesne olmadan gerçekleşmesi mümkün değildir. Geçişsiz fiillerde ise kılış ve oluş öznenin üstündedir. Böyle fiiller nesne istemez. (al- : geçişli, uyu-: geçişsiz) Ali top oynarken kolunu kırdı. (Geçişli fiil) Annesini göremediği için durmadan ağlıyordu. (Geçişsiz fiil) Nesne, bir kelime olabileceği gibi bir kelime grubu da olabilir. Nesne, fiile eksiz veya yükleme hâli eki ile bağlanır. Yükleme hâli eki taşımayan nesneler belirtisiz nesnedir, genel bir varlığı, bir türü karşılar. Yükleme hâli eki taşıyan nesneler belirtili nesnedir, bilinen bir varlığı karşılar. Küçük bir çırak tutmalıyız. (Belirtisiz nesne) Yeşil pencerenden bir gül at bana. (Belirtisiz nesne) Ben elli senedir onu kovalıyorum. (Belirtili nesne) Verdiğim kitabı en kısa zamanda oku. (Belirtili nesne) Bir cümlede birden fazla nesne bulunabilir. Ancak bu nesneler belirtili veya belirtisiz aynı cinsten olmalıdır. Sırma bohçayı,/ altın kılıcı,/ murassa topuzu sedirin üstüne bıraktı. (Belirtili nesne: üç tane) Yüzlerce kişi haftalarca her gün taze yemiş, taze sebze, taze balık yiyor. (Belirtisiz nesne: üç tane) Cümlede yükleme sorulan ne, neyi ve kimi soruları nesneyi bulmaya yardım eder. Senelerden beri leylek görmüyordum. (Ne görmüyordum?) Hizmetçi, Orhan ı ikinci kata çıkardı. (Kimi çıkardı?) 6

7 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite Yer Tamlayıcısı (Dolaylı Tümleç) İşin, hareketin veya oluşun yapıldığı, edildiği yeri veya hareketin yönünü ifade ederek yüklemi tamamlayan ögeye yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) denir. Bu öge, bazı cümlelerin zorunlu, bazılarının da yardımcı ögeleridir. Baş ucumdaki lambayı yakıp saate baktım. (zorunlu öge) Sağ taraftan çıngırak sesleri geliyordu. (yardımcı öge) Bu öge, yükleme yönelme (-A), bulunma (-DA), uzaklaşma (-Dan) hâli ekleriyle bağlanan bir kelime veya kelime grubudur. Yer tamlayıcısı mutlaka bu eklerden birini taşımalıdır. Körfezdeki dalgın suya bir bak, göreceksin. Hafız ın kabri olan bahçede bir gül varmış. Başımın üstünden yorgun bulutlar geçer. Bir cümlede birden fazla aynı veya ayrı cinsten yer tamlayıcısı bulunabilir. Bütün gün kırlarda,/ deniz kenarlarında dolaştık. (-DA/-DA) Kırlardan/ bana çiçek toplamış. (-DAn/-A) NOT: Yönelme, bulunma ve uzaklaşma hâli ekli durum, zaman ve miktar zarfları yer tamlayıcısı değildir. Tek başına tek odalı bir evde otururdu. (-A: durum zarfı) Sisli havalarda vapur düdüklerinin seslerine dikkat ediniz. (-DA: zaman zarfı) Cümlede yükleme sorulan kime, kimde, kimden, neye, nede, neden, nereye, nerede,nereden soruları yer tamlayıcısını bulmayı kolaylaştırır. Kabirde/böceklere ezberletirim güzelliğini.(nerede, neye ezberletirim?) Bugünkü ödevlerini Ali den aldı. (Kimden aldı?) Zarf Tümleci Zaman, tarz, durum, sebep, miktar, yön, vasıta ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan ögeye zarf tümleci denir. Bu şiiri yağmur yağarken yazdım. (zaman) Elindeki silahı yavaşça yere bıraktı. (tarz) 7

8 Türk Dili II İyi çalışmadığından sınıfta kaldı. (neden) Ben resim çekmeyi çok seviyorum. (miktar) Soğuk bir kış günü/ karanfil almak için çiçekçi dükkânına girdim. (zaman/sebep) NOT: Yer-yön zarfları yönelme hâli eki aldıklarında cümlenin ögesi olarak yer tamlayıcısı işlevini üstlenirler. Kapıcı söylene söylene içeri giriyordu. (zarf tümleci) zt Kapıcı söylene söylene içeriye giriyordu. (yer tamlayıcısı) yt Cümlede yükleme sorulan nasıl, ne zaman, ne ile, kiminle, hangi şartlarda, niçin, ne kadar gibi sorular zarf tümlecini bulmayı kolaylaştırır. Bu insanları biraz tanıdım. (Ne kadar tanıdım?) Karanlık çökünce/ heyecanla kabak çekirdekçiyi bekliyordum. (Ne zaman bekliyordum? Nasıl bekliyordum?) Cümle Dışı Unsurlar Cümlede yer alan her ögenin kendine has bir görevi vardır. Her öge, cümlenin içinde yükleme bağlı olarak kullanılır. Yani özne ve yüklem, merkezde yer alırken; nesne, yer tamlayıcısı ve zarf tümleci onların etrafında yardımcı öge olarak kullanılır. Bazı cümlelerde, bu beş ögenin dışında, özne ve yüklemle doğrudan bağlantılı olmayan unsurlar yer alabilmektedir. Diğer ögelerle doğrudan bir bağ kurmayan bu tür unsurlara cümle dışı unsurlar denir. Bu ögeler, yüklemin tamamlayıcısı olan ögelerin aksine açıklama, pekiştirme, hitap vb. işlevlerle cümleye yardım eder ve cümleleri çeşitli anlam ilişkileri çerçevesinde birbirine bağlarlar. Ünlemler, ünlem grupları, hitaplar, bağlama edatları cümle dışı ögelerdir. Ayrıca açıklama cümleleri ve ara sözler de cümle dışı ögedir. Yazıda, bu tür kullanımlar, parantez içine alınarak, iki virgül arasında veya iki kesik çizgi arasında gösterilebilir. Cümle dışı ögeler, cümlenin her yerinde, başında, ortasında, sonunda bulunabilir. Sana dün bir tepeden baktım, aziz İstanbul. (hitap) YT ZT YT Y Evet, her şey bende gizli bir düğüm. (edat) Ö Y Şu kopan fırtına Türk ordusudur ya Rabbî. (hitap) Ö Y 8

9 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite 1 Bunu dün - kimler gördü bilmem - ben sana göstermiştim. (cümle) N ZT Ö YT Y Cümle Çözümünde Temel İlkeler 1. Cümleler tespit edilmeli. 2. Cümleler sınıflandırılmalı. 3. Birleşik cümle varsa, asıl ve yan cümlelerin bulunmalı. 4. Ögeler yüklemle bağlantıları dikkate alınarak adlandırılmalıdır. Çünkü bütün ögeler yüklemle ilişkilidir, ondan ayrı düşünülemez. 5. Çözümleme sırasında hiçbir dil birimi dışarıda bırakılmamalıdır. 6. Cümlenin ögelerinden birini oluşturan öbekler parçalanamaz. 7. Cümlenin ögelerini yüklemden başlayarak bulmak gerekir. 8. Diğer cümle ögeleri önem sırasına göre, yükleme doğru sorular sorularak bulunabilir. 9. Cümle yapı bakımından bağımsız kuruluş olduğu için ögelere ayırma işlemi sırasında ne bir kelime eklenmeli ne de bir kelime çıkarılmalıdır CÜMLE TÜRLERİ Yüklemin Yerine Göre Cümleler Kurallı (Düz) Cümle Yüklemi sonda bulunan cümlelere kurallı veya düz cümle denir. Cümlenin ana ögesi olan yüklem, genellikle cümlenin sonunda yer alır. Yardımcı ögeden ana ögeye doğru diziliş, Türkçe cümle yapısının temel özelliğidir. Yüklemi tamamlayan ögeler, yüklemden önce gelir. Yükleme en yakın öge, genellikle belirtilmek istenen ögedir. Özne + Nesne / Tümleç + Yüklem Öğretmen kitabı bana verdi. (Ö+N+T+Y) Hastane bugün kalabalık. (Ö+T+Y) Kitap geçen yıl basılmıştı. (Sözde Ö+T+Y) Devrik Cümle Yüklemi sonda bulunmayan cümlelere devrik cümle denir. Bir anlamı öne çıkarma, belirtme, vurgulama ihtiyacı, özellikle şiirde ahenk endişesi diğer ögelerin olduğu gibi yüklemin de yerini değiştirebilmektedir. Günlük dilde (konuşma dilinde), edebî eserlerde özellikle şiirlerde, atasözü ve deyimlerde devrik cümlelerin sıkça kullanıldığı görülür. Türkçenin doğal cümle yapısında her ne kadar yüklem sonda ise de devrik cümle yanlış veya kural dışı kullanım sayılmaz. Bir türkü söylüyorum güzelim gözlerine (N+Y+T) Kanıyor içerimde gizli bir yara (Y+T+Ö) 9

10 Türk Dili II Hasretin büyüyor yüreğimde çaresiz (Ö+Y+T+T) Resmini çiziyorum kâğıtlara. (N+Y+T) Gülme komşuma, gelir başına. (Y+T,Y+T) Yüklemin Türüne Göre Cümleler İsim Cümlesi Yüklemi bir isim veya isim grubu olan cümlelerdir. İsim ve isim grupları ek fiil (i- fiili) alarak yüklem olurlar. Bu fiilin tek başına bir kullanım alanı yoktur ancak, ekleşme suretiyle isim ve sim soylu yapıları yüklemleştirir. Ek fiilin, görülen geçmiş zaman (i-di), öğrenilen geçmiş zaman (i-miş), şart kipi (i-se) ve geniş zaman (kişi ekleriyle) çekimi vardır. Ben dün hastaydım. (Görülen geçmiş zaman) Çocukken çok zayıfmışım. (Öğrenilen geçmiş zaman) Yaşlıysam ne olmuş? (Şart çekimi) Ben üniversitede öğrenciyim. (Şimdiki/geniş zaman) İsim cümlesinin yüklemi, özel isim, cins isim, topluluk ismi, isimfiil, sıfat, sıfatfiil, edat, zamir gibi kelime türleri ile var ve yok gibi durum bildiren isimlerden oluşabilir. Durmuş saat gibiydi durup geçmeyen zaman. (edat grubu) Her mimarî eser, millî hayatın bir koruyucusudur. (isim tamlaması) Yakınımızda kimseler yok. (isim) En başarılısı odur. (zamir) NOT: İsim cümleleri nesne almazlar Fiil Cümlesi Yüklemi çekimli bir fiil veya birleşik fiil olan cümlelere fiil cümlesi denir. Kip ve şahıs bildiren bütün fiiller yargı taşır. NOT: Geçişli fiil cümlelerinde, cümle ögelerinin hepsi bulunabilir, geçişsiz fiil cümlelerinde nesne bulunmaz, geçişsiz-edilgen fiilli cümlelerde özne yoktur. Sadrazam/ o zaman/ kethüdasını/ Muhsin Çelebinin Üsküdar daki evine /gönderdi. Ö ZT B.li N.... YT.... Y (gönder-: geçişli fiil) Doktorun içine / birdenbire / bir hüzün / çöktü. (çök-: geçişsiz fiil) YT ZT Ö Y Anlamlarına Göre Cümleler Her cümle, yapısında bulunan kelime ve eklerin yönlendirdiği soru, bildirme, emir, istek, ünlem vb. anlam özelliklerinden birine sahiptir. Bir cümle hangi anlam özelliğine sahip olursa olsun, mutlaka ya olumlu ya olumsuz anlam taşır. Cümlelerin temel anlam özelliği olumluluk veya 10

11 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite 1 olumsuzluktur. Burada olumlu ve olumsuz anlamlı cümlelerin yanı sıra kullanım sıklığı dolayısıyla soru ve ünlem cümleleri üzerinde durulacaktır Olumlu Cümle Yargının gerçekleştiğini anlatan cümleler olumlu cümlelerdir. Başka bir deyişle cümlenin taşıdığı yargı, bir zaman ve bir şahsa bağlı olmak üzere işin, oluşun ve hareketin lehinedir. Hasan eve geldi. (eylem gerçekleşti) Hasan hastadır. (durum/eylem gerçekleşmektedir) NOT: Türkçede bazı cümleler yapılarında olumsuzluk ifade eden unsurlar taşımalarına rağmen anlamca olumludurlar. Bu tür cümleler, değil ve yok kelimelerinin yapıca olumsuz olan fiilden sonra getirilmesiyle oluşturulur. İki olumsuz unsur, bir cümlenin anlamını olumlu yapar. Seni sevmiyor değilim. Senin bu konuda bilmediğin yok. İçimde sönük bit ümit yok değildi Olumsuz Cümle Yargının gerçekleşmediğini anlatan cümleler olumsuz cümlelerdir. Bu tür cümlelerde yargının olmama ya da gerçekleşmeme durumu söz konusudur. -ma-, -siz olumsuzluk eki, değil, ne ne edatı ve yok ismi cümlenin anlamını olumsuz yapan unsurlardır. Çocuk dersine çalışmamış. Ben öğrenci değilim. Benim kitabım yok. Ben evsiz barksızım. Ne şair yaş döker, ne aşık ağlar Soru Cümlesi Soru yoluyla bilgi almayı amaçlayan cümleler soru cümleleridir. Soru eki mi ile soru sıfatları, soru zamirleri, soru zarfları ve soru edatları bir cümleye soru anlamı kazandıran unsurlardır. Konuşma dilinde vurgu yoluyla da soru cümlesi yapılmaktadır. Soru eki mi ile kurulan soru cümleleri Soru eki mi, yüklemden veya diğer cümle ögelerinden sonra gelerek soru cümleleri yapar. Bu cümleler genellikle onay veya ret cümleleridir. Soru ekinin yeri aynı zamanda sorulan ögeyi de gösterir. Bu hafta sonu gelecekler mi? Yalın ayaklarınla koştun mu tarla tarla? Acaba bu sudan kaplanlar mı içti? 11

12 Türk Dili II Soru kelimeleri ile kurulan soru cümleleri: Soru sıfatları, soru zamirleri, soru zarfları ve soru edatları ile yapılan soru cümlelerinde yüklemi tamamlayan ögelerle ilgili bilgi alama amaçlanmaktadır. Hangi dilden konuşacaktı? (soru sıfatı) Şu Boğaz Harbi nedir? Var mı ki dünyada eşi? (soru zamiri) Nasıl kesildi köpüren, taşan sular? (soru zarfı) Hani ardında çil çil kubbeler serpen ordu? (soru edatı) NOT: Yapısında soru eki veya soru kelimesi bulunan bazı cümlelerde soru unsuru, cümleye beklenmezlik, küçümseme, çaresizlik, sitem, şikâyet, rica vb. anlamlar katar. Ne biçim dünyaya doğmuşum ben? Tam bu esnada hoca içeri girmez mi? Bin bir başlı kartalı nasıl taşır kanarya? Tarlaları kim sürecek, çifti kim toplayacak? Vurgu ile kurulan soru cümleleri: Konuşma dilinde vurgu yoluyla da soru cümlesi yapılmaktadır. Bu tür cümleler yazılı metinlerde bağlamdan anlaşılır. Yirmi lira var bende. Sende? Artık gitmeyeceksin ya? Ünlem Cümlesi Heyecan, korku, coşku, sevinç, hayret gibi duyguların ifade edildiği; seslenme, çağırma, bağırma ifadesi taşıyan cümleler ünlem cümleleridir. Bu tür cümlelerde vurgu ve tonlama esastır. Yazıda, cümlenin sonunda ünlem işareti (!) kullanılır. Ah! Neler çektim bir bilsen! Eyvah! Ne yer ne yar kaldı! Koş! Yapılarına Göre Cümleler Yapılarına göre cümle çeşitlerini belirlerken ölçüt, yargı bildiren kelime sayısıdır. Bir cümlede ne kadar çekimli fiil/yüklem varsa o kadar cümle vardır Basit Cümle İçerisinde bir yargı bulunan tek bir çekimli fiile/yükleme sahip olan cümle basit cümledir. Yüklem ekfiil almış bir isim veya çekimlenmiş bir fiil olabilir. Bazı araştırmacılar fiilimsi (isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil) bulunduran cümlelerin yargı taşıdıklarını savunarak bu tür cümleleri birleşik cümle olarak kabul ederler. Oysa fiilimsiler isim, sıfat ve zarf olarak işlev gördükleri gibi tam bir yargı da bildirmezler. Bundan dolayı, kanaatimizce, fiilimsi bulunduran cümleler de basit cümle olarak değerlendirilmelidir. 12

13 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite 1 Kahveci sevimli, cana yakın bir adamdır. Kışı, gündüzleri kısacık olduğu için sevmem. İskemlede unutulan bir mektup, bir köşeye atılmış bir oyuncak, havaya savrulan bir sigara dumanı, saatin çalışı, havada perde perde sönüşü, insanlık macerasını anlatan birer şiire döner. Yukarıdaki cümlelerde tek bir yargı (yüklem) vardır Birleşik Cümle Bir temel cümle ile onun anlamını tamamlayan en az bir yan (yardımcı) cümleden oluşan ve birden fazla yargı bildiren cümlelerdir. Şartlı Birleşik Cümle Bir temel cümle ile ona bağlı şart ifade eden yan cümlenin birleşmesinden oluşur. Türkçede sa şart eki almış olan yan cümle temel cümlenin yargısının oluşması için gerekli olan şartı ifade eder. Yan (yardımcı) cümle olan şartlı cümle; sebep, zaman, şart, benzetme anlamlarında zarf tümleci işlevindedir. Havaya bakarsam hava alırım YC.....TC Toprağa bakarsam dua alırım YC TC Topraktan ayrılsam nerde kalırım. YC.. TC İç İçe Birleşik Cümle Tam yargı bildiren bir cümlenin bir başka cümlenin ögesi durumuna geçtiği cümle çeşitlerine iç içe birleşik cümle denir. Bu cümle yapısında cümlenin bir tamlayıcısı durumuna geçen cümle yardımcı cümle durumundadır. Bu yardımcı cümleyi bir tamlayıcı olarak yapısına alan cümle ise temel cümledir. Bu tip birleşik cümle, de- fiili başta olmak üzere bil- gör- görün-, say-, sayıl-, san-, zannet-, addet-, hisset-, duy-, işit-, um- gibi fiillerle kurulur. Beni dinleyin dedi. YC(İç C) TC Onlar her şeyi unuttular mı sanıyorsun? YC TC Öğrenci onu nasıl atlatırım diye düşündü. TC YC....TC 13

14 Türk Dili II Sıralı Cümle Tek başına yargı bildiren cümlelerin bir anlam bütünlüğü içinde sıralanmasıyla meydana gelen cümleler topluluğudur. Sıralı cümlelerde her cümle bağımsız bir bütündür. Bu cümleler virgülle, noktalı virgülle, öge ya da kip ortaklığı ile bir araya gelirler. Sıralanan cümleler arasında öge ortaklığı söz konusu ise bu tip cümleler bağımlı sıralı cümleler olarak adlandırılır. Dinlerim, anlarım sonra konuşurum. (özneleri ortak: ben) 1.C 2.C 3.C Babam kitabı aldı, okudu, yerine koydu. (özneleri ortak: babam, nesne ortak: kitap) 1.C.. 2.C 3.C Sıralanan cümleler arasında öge ortaklığı söz konusu değilse bu cümleler bağımsız sıralı cümlelerdir. Bugün hava güzel, pikniğe gideceğiz. 1.C 2.C Sonbahar geldi, annem kış hazırlıklarına başladı. 1.C... 2.C Bağlı Cümle Bağlama edatlarıyla (ki, ama, fakat, ancak, lakin, ve ) birbirine bağlanmış cümlelere bağlı cümle denir. Ki li Bağlı Cümle: İki bağımsız cümlenin ki bağlacıyla bir anlam bütünlüğü oluşturmasıyla meydana gelen cümlelerdir. Ki li bağlı cümle Farsça tesiriyle dilimize yerleşen bir cümle türüdür. Türkçe cümle kuruluşunun aksine bu cümlelerde temel cümle önce, yan cümle sonra gelir. O kadar çok konuşuyor ki bu gidişle yalnızlığa mahkum olacak... TC.... YC Ona dedim ki sen bu işi başaramazsın... TC.....YC Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. TC... YC.. 14

15 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite 1 Diğer Bağlama Edatlarıyla Kurulan Bağlı Cümleler: Herhangi bir bağlaçla birbirine bağlanıp sıralanan cümlelerdir. Bu tür cümleler de öge ortaklığı söz konusu ise bağımlı bağlı, değilse bağımsız bağlı cümle olarak adlandırılırlar. Çok güzel konuştu fakat beni ikna edemedi. (özneleri ortak: o) 1.C.....B 2.C Çiçeği getirdin ama vermedin. (özneleri ortak: sen, nesneleri ortak: çiçek).. 1.C B 2.C 15

16 Türk Dili II 1.4. KAYNAKLAR ATABAY, Neşe vd Türkiye Türkçesinin Sözdizimi. Papatya Yay., İstanbul. BANGUOĞLU, Tahsin Türkçenin Grameri. TDK Yay., Ankara. BEYRELİ, Latif vd Yazılı ve Sözlü Anlatım, Pegem A Yay., Ankara. DEMİR, Nurettin-YILMAZ, Emine. Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yay., Ankara. Editörler: DEMİR, Nurettin-YILMAZ, Emine Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. DOĞAN, Levent- KAYA, Nesrin vd Üniversiteler İçin Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. EDİSKUN, Haydar Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul. ERGİN, Muharrem Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayın/Tanıtım, İstanbul Üniversiteler İçin Türk Dili, Bayrak Basım/Yayın/Tanıtım, İstanbul. KARAAĞAÇ, Günay Türkçenin Söz Dizimi, Kesit Yay., İstanbul. KARAHAN, Leyla Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yay., Ankara. KORKMAZ, Zeynep Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yay. Ankara. 16

17 Cümle Bilgisi (Söz Dizimi) Ünite 1 17

18 Türk Dili II 18

Cümle Bilgisi I (Söz Dizimi I)

Cümle Bilgisi I (Söz Dizimi I) Cümle Bilgisi I (Söz Dizimi I) 2 Cümlenin Ögeleri 2. Yardımcı Ögeler Nesne(Belirtili/Belirtisiz) Dolaylı Tümleç Zarf Tümleci 1. Asıl Ögeler Yüklem Özne 1 CÜMLE BİLGİSİ I (SÖZ DİZİMİ I) 3 Cümle Türleri

Detaylı

» Ben işlerimi zamanında yaparım. cümlesinde yapmak sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir.

» Ben işlerimi zamanında yaparım. cümlesinde yapmak sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir. CÜMLENİN ÖĞELERİ TEMEL ÖĞELER Yüklem (Fiil, Eylem) Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsura yüklem denir. Yükleme, cümlede yargı bildiren çekimli öge de diyebiliriz. Yüklem, yukarıda belirttiğimiz

Detaylı

Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar.

Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar. Konumuz CÜMLENİN ÖĞELERİ çocuklar. Mustafa Öğretmenim, cümlenin asıl öğeleri Yüklem ve Özne dir. Öğretmenim, Zarf Tümleci, Dolaylı Tümleç ve Nesne (Belirtili Nesne Belirtisiz Nesne) de yardımcı öğeleridir.

Detaylı

CÜMLE ÇEŞİTLERİ. Buna yükleminin türüne göre de denebilir. Çünkü cümleyi yüklemine göre incelerken yüklemi oluşturan sözcüklerin türüne bakılır.

CÜMLE ÇEŞİTLERİ. Buna yükleminin türüne göre de denebilir. Çünkü cümleyi yüklemine göre incelerken yüklemi oluşturan sözcüklerin türüne bakılır. CÜMLE ÇEŞİTLERİ Cümleler, kendini oluşturan sözcüklerin anlamlarına, cümlede bulundukları yerlere, türlerine göre değişik özellikler gösterir. İşte bu özelliklere göre cümleler değişik gruplar altında

Detaylı

CÜMLENİN ÖĞELERİ. Özne Yüklem Tümleç Nesne

CÜMLENİN ÖĞELERİ. Özne Yüklem Tümleç Nesne CÜMLENİN ÖĞELERİ Özne Yüklem Tümleç Nesne 1 Sözcüklerin cümle içerisindeki görev adlarına cümlenin öğeleri denir. Cümle öğelerini, temel öğeler ve yardımcı öğeler olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz.

Detaylı

CÜMLE TÜRLERİ YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE. Fiil Cümlesi. *Yüklemi çekimli fiil olan cümlelere denir.

CÜMLE TÜRLERİ YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE. Fiil Cümlesi. *Yüklemi çekimli fiil olan cümlelere denir. CÜMLE TÜRLERİ YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE Fiil Cümlesi *Yüklemi çekimli fiil olan cümlelere denir. İnsan aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye erişemez. Seçilmiş birkaç kitaptan güzel ne olabilir. İsim

Detaylı

Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Şimdi birbirini tamamlayan öğeleri inceleyeceğiz.

Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Şimdi birbirini tamamlayan öğeleri inceleyeceğiz. CÜMLENİN ÖĞELERİ Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle denir. Şimdi birbirini tamamlayan öğeleri inceleyeceğiz. Bir cümlenin oluşması için en önemli şart,

Detaylı

Ders Adı : TÜRK DİLİ II: CÜMLE VE METİN BİLGİSİ Ders No : Teorik : 2 Pratik : 0 Kredi : 2 ECTS : 3. Ders Bilgileri.

Ders Adı : TÜRK DİLİ II: CÜMLE VE METİN BİLGİSİ Ders No : Teorik : 2 Pratik : 0 Kredi : 2 ECTS : 3. Ders Bilgileri. Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : TÜRK DİLİ II: CÜMLE VE METİN BİLGİSİ Ders No : 3464 Teorik : Pratik : Kredi : ECTS : 3 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili

Detaylı

1.1. CÜMLENĐN ÖGELERĐ

1.1. CÜMLENĐN ÖGELERĐ CÜMLE BĐLGĐSĐ 1. CÜMLE Duygu, düşünce ve durumları belli bir yargıya bağlı olarak bildiren kelime veya kelime grubuna cümle adı verilir. 1.1. CÜMLENĐN ÖGELERĐ Cümle içerisinde yer alan ve farklı görev

Detaylı

CÜMLENİN ÖGELERİ. YÜKLEM Cümlede anlatılan iş, olay, duygu, düşünce ya da yargıyı içeren temel öğeye yüklem denir.

CÜMLENİN ÖGELERİ. YÜKLEM Cümlede anlatılan iş, olay, duygu, düşünce ya da yargıyı içeren temel öğeye yüklem denir. CÜMLENİN LERİ YÜKLEM Cümlede anlatılan iş, olay, duygu, düşünce ya da yargıyı içeren temel öğeye yüklem denir. ÖZNE Yüklemin bildirmiş olduğu iş, oluş, hareket veya yargıyı gerçekleştiren, cümlede yargının

Detaylı

ÖZNESİ GÖSTERİLMEYEN BİR CÜMLE TİPİ DAHA. Selma GÜLSEVİN

ÖZNESİ GÖSTERİLMEYEN BİR CÜMLE TİPİ DAHA. Selma GÜLSEVİN ÖZNESİ GÖSTERİLMEYEN BİR CÜMLE TİPİ DAHA Selma GÜLSEVİN I. GİRİŞ Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir hareketi, bir hadiseyi, bir durumu tam olarak bir hüküm halinde ifade eden kelime veya kelime dizisine cümle

Detaylı

Tek başına anlamı ve görevi olmayan ancak kendinden önce gelen sözcükle öbekleşerek anlam ve görev kazanan sözcüklerdir. Edatlar şunlardır:

Tek başına anlamı ve görevi olmayan ancak kendinden önce gelen sözcükle öbekleşerek anlam ve görev kazanan sözcüklerdir. Edatlar şunlardır: EDAT-BAĞLAÇ-ÜNLEM EDATLAR Tek başına anlamı ve görevi olmayan ancak kendinden önce gelen sözcükle öbekleşerek anlam ve görev kazanan sözcüklerdir. Edatlar şunlardır: 1-GİBİ Cümleye benzerlik, eşitlik,

Detaylı

Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir.

Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. CÜMLENİN ÖĞELERİ Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. Cümle içindeki sözcüklerin tek başlarına ya da

Detaylı

7. HAFTA. TÜR 101 Türk Dili-1

7. HAFTA. TÜR 101 Türk Dili-1 7. HAFTA TÜR 101 Türk Dili-1 Bu bölüm tamamlandıktan sonra; Cümlenin, konuşma için temel oluşturduğunu fark etmek, Basit ve karmaşık olan cümlenin hangi durumlarda ne tür ögeler içerdiğini tespit etmek,

Detaylı

FİİLİMSİLER. a)isim FİİL(MASTARLAR):Fiillere getirilen (MA y IŞ MAK) ekleriyle türetilen sözcüklere isim fiil denir.

FİİLİMSİLER. a)isim FİİL(MASTARLAR):Fiillere getirilen (MA y IŞ MAK) ekleriyle türetilen sözcüklere isim fiil denir. FİİLİMSİLER Fiillere getirilen, özel eklerle türetilen cümlede isim, sıfat, zarf görevinde kullanılan sözcüklere fiilimsi denir. Fiilimsiler üçe ayrılır. a)isim FİİL(MASTARLAR):Fiillere getirilen (MA y

Detaylı

CÜMLE TÜRLERİ(TÜMCE ÇEŞİTLERİ) Cümle türleri diğer ismiyle tümce çeşitleri basit bir YGS konusudur. Kolaylıkla yapılabilir.

CÜMLE TÜRLERİ(TÜMCE ÇEŞİTLERİ) Cümle türleri diğer ismiyle tümce çeşitleri basit bir YGS konusudur. Kolaylıkla yapılabilir. CÜMLE TÜRLERİ(TÜMCE ÇEŞİTLERİ) Cümle türleri diğer ismiyle tümce çeşitleri basit bir YGS konusudur. Kolaylıkla yapılabilir. En önemli kısmı ise yapısına göre cümleler kısmıdır çünkü diğer kısımlara göre

Detaylı

CÜMLENİN ÖGELERİ YÜKLEM / ÖZNE

CÜMLENİN ÖGELERİ YÜKLEM / ÖZNE CÜMLENİN ÖGELERİ YÜKLEM / ÖZNE YÜKLEM Cümlede işi, oluşu, durumu bildiren öğeye yüklem denir. Diğer öğeleri bulmak için bütün sorular yükleme yöneltilir. Dilimizde her türlü sözcük ve söz öbeği yüklem

Detaylı

Dal - mış - ım. Dal - mış - sın. Dal - mış. Dal - mış - ız. Dal - mış - sınız. Dal - mış - lar. Alış - (ı)yor - um. Alış - (ı)yor - sun.

Dal - mış - ım. Dal - mış - sın. Dal - mış. Dal - mış - ız. Dal - mış - sınız. Dal - mış - lar. Alış - (ı)yor - um. Alış - (ı)yor - sun. EYLEM ve EYLEMSİ FİİL (EYLEM) İsimler varlıkları, kavramları karşılayan sözcüklerdir. Fiiller ise hareketleri, oluşları, durumları karşılar. Fiiller genel olarak mastar hâlinde ifade edilir. Mastar hâlinde

Detaylı

Türkiye Türkçesinde Dakikalı Saat İfadeleri ve Saat Grubu

Türkiye Türkçesinde Dakikalı Saat İfadeleri ve Saat Grubu Dil Araştırmaları Dergisi Sayı: 2 Bahar 2008, 87-92 ss. Türkiye Türkçesinde Dakikalı Saat İfadeleri ve Saat Grubu Sedat BALYEMEZ 1 ÖZET Saat ifadeleri, günlük dilde kullanımı çok fazla olan ifadelerdir.

Detaylı

Dil Araştırmaları, Sayı 2, Bahar 2008

Dil Araştırmaları, Sayı 2, Bahar 2008 Dil Araştırmaları, Sayı 2, Bahar 2008 www.dilarastirmalari.com TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE DAKİKALI SAAT İFADELERİ VE SAAT GRUBU Sedat BALYEMEZ ÖZET Saat ifadeleri, günlük dilde kullanımı çok fazla olan ifadelerdir.

Detaylı

GEÇİŞLİ FİLLERLE KURULMUŞ DEYİMLEŞMİŞ BİRLEŞİK FİLLER İN YÜKLEM OLDUĞU CÜMLELERDE NESNE MESELESİ Selma GÜLSEVİN

GEÇİŞLİ FİLLERLE KURULMUŞ DEYİMLEŞMİŞ BİRLEŞİK FİLLER İN YÜKLEM OLDUĞU CÜMLELERDE NESNE MESELESİ Selma GÜLSEVİN - International Periodical For The Languages, Literature, p. 1150-1154, TURKEY GEÇİŞLİ FİLLERLE KURULMUŞ DEYİMLEŞMİŞ BİRLEŞİK FİLLER İN YÜKLEM OLDUĞU CÜMLELERDE NESNE MESELESİ Selma GÜLSEVİN ÖZET Bir cümlede

Detaylı

CJ MTP11 AYRINTILAR. 5. Sınıf Türkçe. Konu Tarama Adı. 01 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - I. 02 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - II

CJ MTP11 AYRINTILAR. 5. Sınıf Türkçe. Konu Tarama Adı. 01 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - I. 02 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - II 5. Sınıf Adı Öğrenme Alanı 01 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - I 02 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - II 03 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam - III (Sözcükte Anlam) 04 Sözcük ve Söz Gruplarında Anlam -

Detaylı

Örn: İddiamı ispat için, bu odanın duvarlarına gül. yazdırdım. Yüklem

Örn: İddiamı ispat için, bu odanın duvarlarına gül. yazdırdım. Yüklem TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ TÜRKİYE TÜRKÇESİ - IV DERS NOTLARI 2. Sınıf - 2. Dönem İsa SARI www.isa-sari.com KISALTMA GRUPLARI Türkçede kısaltma grupları, çeşitli kelime gruplarının (sıfat-fiil grubu,

Detaylı

ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI:

ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: ISBN NUMARASI: Bu formun ç kt s n al p ço altarak ö rencilerinizin ücretsiz Morpa Kampüs yarıyıl tatili üyeli inden yararlanmalar n sa layabilirsiniz.! ISBN NUMARASI: 65482464 ISBN NUMARASI: 65482464! ISBN NUMARASI:

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 BÖLÜM 2

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 BÖLÜM 2 İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ÖNSÖZ DİL NEDİR? / İsmet EMRE 1.Dil Nedir?... 1 2.Dilin Özellikleri.... 4 3.Günlük Dil ile Edebî Dil Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar... 5 3.1. Benzerlikler... 5 3.2. Farklılıklar...

Detaylı

5. SINIF TÜRKÇE KELİME TÜRLERİ TESTİ. A) Ben ise yağmur yağmasını bekliyordum. Cümlesindeki isimlerin hepsi tekildir.

5. SINIF TÜRKÇE KELİME TÜRLERİ TESTİ. A) Ben ise yağmur yağmasını bekliyordum. Cümlesindeki isimlerin hepsi tekildir. 1- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışlığı vardır? A) Ben ise yağmur yağmasını bekliyordum. Cümlesindeki isimlerin hepsi tekildir. B) İyi bir aşçıydı. Cümlesinde özel isim kullanılmıştır. C) Tavuklar

Detaylı

BAĞLAÇ. Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını, anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere "bağlaç" denir.

BAĞLAÇ. Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını, anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere bağlaç denir. BAĞLAÇ Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını, anlamca ilgili cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere "bağlaç" denir. Bağlaçlar da edatlar gibi tek başlarına anlamı olmayan sözcüklerdir. Bağlaçlar her

Detaylı

TÜRKÇE CÜMLE BİL- GİSİ TDE 203U

TÜRKÇE CÜMLE BİL- GİSİ TDE 203U TÜRKÇE CÜMLE BİL- GİSİ TDE 203U KISA ÖZET DİKKAT Burada ilk 4 sahife gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 1 1. ÜNİTE Türkçede Kelime Gruplarının Yapısı ve Kullanılışı Biçimleri:

Detaylı

Satıcı burnu havada, kendini beğenmiş biri. Yaklaşık beş yıl kadar bu Edirne'de oturduk.

Satıcı burnu havada, kendini beğenmiş biri. Yaklaşık beş yıl kadar bu Edirne'de oturduk. ANLATIM BOZUKLUKLARI Her cümle belli bir düşünceyi, duyguyu aktarmak için kurulur. Bu cümlenin, ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyması gerekir. Ayrıca cümle mümkün olduğunca

Detaylı

ÜNİTE 14 ŞEKİL BİLGİSİ-II YAPIM EKLERİ. TÜRK DİLİ Okt. Aslıhan AYTAÇ İÇİNDEKİLER HEDEFLER. Çekim Ekleri İsim Çekim Ekleri Fiil Çekim Ekleri

ÜNİTE 14 ŞEKİL BİLGİSİ-II YAPIM EKLERİ. TÜRK DİLİ Okt. Aslıhan AYTAÇ İÇİNDEKİLER HEDEFLER. Çekim Ekleri İsim Çekim Ekleri Fiil Çekim Ekleri ŞEKİL BİLGİSİ-II YAPIM EKLERİ İÇİNDEKİLER BAYBURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ Çekim Ekleri İsim Çekim Ekleri Fiil Çekim Ekleri HEDEFLER TÜRK DİLİ Okt. Aslıhan AYTAÇ Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

Detaylı

TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE TARİH İFADE ETMEK İÇİN KULLANILAN YAPILARIN SÖZ DİZİMİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ *

TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE TARİH İFADE ETMEK İÇİN KULLANILAN YAPILARIN SÖZ DİZİMİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ * TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE TARİH İFADE ETMEK İÇİN KULLANILAN YAPILARIN SÖZ DİZİMİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ * EXAMINATION OF THE WORDS DESCRIBING DATE IN TERMS OF SYNTAX IN TURKEY TURKISH Sedat BALYEMEZ ** Özet:

Detaylı

TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR

TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 12 Biçim Bilgisi ORTAK DERSLER TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 1 Ünite: 12 BİÇİM BİLGİSİ Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR İçindekiler 12.1. Çekim Ekleri... 3 12.1.1. İsim Çekim Ekleri... 3 12.1.2. FİİL

Detaylı

c. Yönelme Hâli: -e ekiyle yapılır. Yüklemin yöneldiği yeri, nesneyi ya da kavramı gösterir.

c. Yönelme Hâli: -e ekiyle yapılır. Yüklemin yöneldiği yeri, nesneyi ya da kavramı gösterir. ÇEKİM EKLERİ: Çekim ekleri, kelimelerin diğer kelimelerle bağ kurmasını, kelimelerin cümlede görev almasını sağlar, hâlini, sayısını, zamanını, şahsını belirler. Çekim ekleri eklendiği sözcüğün anlamında

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : TÜRKİYE TÜRKÇESİNİN SÖZ DİZİMİ Ders No : 8107010023 Teorik : 3 Pratik : 0 Kredi : 3 ECTS : 0 Ders Bilgileri Ders Türü - Seçiniz

Detaylı

ÜNİTE TÜRK DİLİ I İÇİNDEKİLER HEDEFLER ÖRNEK CÜMLE ÇÖZÜMLEMELERİ. Örnek Cümle Çözümlemeleri

ÜNİTE TÜRK DİLİ I İÇİNDEKİLER HEDEFLER ÖRNEK CÜMLE ÇÖZÜMLEMELERİ. Örnek Cümle Çözümlemeleri HEDEFLER İÇİNDEKİLER ÖRNEK CÜMLE ÇÖZÜMLEMELERİ Örnek Cümle Çözümlemeleri TÜRK DİLİ I Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Bu ünitede daha önceki ünitelerde işlenen cümle bilgisi konularını pekiştirebileceksiniz.

Detaylı

Sosyal Bilimler Dergisi 1

Sosyal Bilimler Dergisi 1 Sosyal Bilimler Dergisi 1 NESNENİN ETKİ ALANI Ahmet AKÇATAŞ * ÖZET Nesne, cümlede önemli bir yere sahiptir. Nesnenin etki alanı, cümlenin gücünü de gösterir. Cümlede nesneler, yüklemin sonucunu, öznenin

Detaylı

KKTC de ilkokulda zihin engelli öğrencilere okuma öğretiminde uygulanan yöntem cümle çözümleme yöntemidir. Bu yöntem Türkiye deki Eğitim Uygulama

KKTC de ilkokulda zihin engelli öğrencilere okuma öğretiminde uygulanan yöntem cümle çözümleme yöntemidir. Bu yöntem Türkiye deki Eğitim Uygulama CÜMLE YÖNTEMİ KKTC de ilkokulda zihin engelli öğrencilere okuma öğretiminde uygulanan yöntem cümle çözümleme yöntemidir. Bu yöntem Türkiye deki Eğitim Uygulama Okulları için de kullanılmaktadır. Bu yöntemde

Detaylı

CÜMLENİN ÖĞELERİ. Cümlenin öğeleri önemli bir YGS konusudur. Dikkat edilmesi gereken en önemli şey kelime

CÜMLENİN ÖĞELERİ. Cümlenin öğeleri önemli bir YGS konusudur. Dikkat edilmesi gereken en önemli şey kelime CÜMLENİN ÖĞELERİ Cümlenin öğeleri önemli bir YGS konusudur. Dikkat edilmesi gereken en önemli şey kelime gruplarının asla ayrılmamasıdır. Ösym de bu bilgi üzerinden düşürücü sorular sorabilmektedir. Nedir

Detaylı

*Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, buraya, şuraya, oraya, burası, şurası, orası,

*Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, buraya, şuraya, oraya, burası, şurası, orası, ZAMİRLER Kişi (Şahıs) Zamirleri *ben, sen, o,biz, siz, onlar Not: Ek alabilirler: bana, sana, bize, ondan, onları İşaret Zamirleri *Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, buraya, şuraya, oraya, burası, şurası,

Detaylı

SELÇUK TÜREYEN DERİNCE 19 MAYIS ANADOLU LİSESİ UZMAN TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ

SELÇUK TÜREYEN DERİNCE 19 MAYIS ANADOLU LİSESİ UZMAN TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ SELÇUK TÜREYEN DERİNCE 19 MAYIS ANADOLU LİSESİ UZMAN TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ Cümle Çeşitleri A. YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER 1. Fiil Cümlesi 2. İsim Cümlesi B. ÖĞELERİN DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER

Detaylı

Fiiller nesne alıp almamalarına göre değişik şekillerde adlandırılır. Bunları dört grupta inceleyebiliriz.

Fiiller nesne alıp almamalarına göre değişik şekillerde adlandırılır. Bunları dört grupta inceleyebiliriz. FİİL ÇATISI Çekimli bir fiilden oluşan yüklemin nesne ve özneye göre gösterdiği durumlara çatı denir. Bundan hareketle, yüklemin isim soylu sözcüklerden oluştuğu cümlelerde çatının aranmayacağını söyleyebiliriz.

Detaylı

1: İLETİŞİM, DİLVE KÜLTÜR

1: İLETİŞİM, DİLVE KÜLTÜR ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1: İLETİŞİM, DİLVE KÜLTÜR 15 1.1. Dilin Tanımı 16 1.1.1. Dil Tabii Bir Vasıtadır 17 1.1.2. Dil, Kendi Kanunları Olan Canlı Bir Varlıktır 17 1.1.3. Dil, Temeli Bilinmeyen Zamanlarda

Detaylı

PENTRU DISCIPLINA LIMBA ŞI LITERATURA TURCĂ MATERNĂ

PENTRU DISCIPLINA LIMBA ŞI LITERATURA TURCĂ MATERNĂ C E N T R U L NAŢIONAL DE EVALUARE ŞI E X A M I N A R E PROGRAMA DE EXAMEN PENTRU DISCIPLINA LIMBA ŞI LITERATURA TURCĂ MATERNĂ BACALAUREAT 2011 TIP PROGRAMĂ: PROFIL TEOLOGIC ŞI PEDAGOGIC Pagina 1 din 5

Detaylı

6. SINIF TÜRKÇE DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ

6. SINIF TÜRKÇE DERSİ KURS KAZANIMLARI VE TESTLERİ EKİM 6. SINIF TÜRKÇE İ KURS I VE LERİ AY 1 Biçim Bilgisi Biçim Bilgisi Biçim Bilgisi 4 5 Çok anlamlılık (temel, yan, mecaz ve terim anlam) Çok anlamlılık (temel, yan, mecaz ve terim anlam) Kök ve eki kavrar.

Detaylı

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 6. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 6. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ KASIM EKİM 2017-2018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 6. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı BİÇİM BİLGİSİ (Kök, Ek ve

Detaylı

KONU: ZARFLAR HAZIRLAYAN: ERAY POLAT ÖĞRENCİ NUMARASI: DERS: BİLGİSAYAR I TARİH:

KONU: ZARFLAR HAZIRLAYAN: ERAY POLAT ÖĞRENCİ NUMARASI: DERS: BİLGİSAYAR I TARİH: HAZIRLAYAN: ERAY POLAT ÖĞRENCİ NUMARASI: 20110954063 DERS: BİLGİSAYAR I TARİH: 09.12.2012 ERAY POLAT AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ İçindekiler 1. Ünite Hakkında Genel Bilgi... 2 2. Zarflar... 2 3. Durum Zarfları...

Detaylı

Cümle Bilgisi II (Söz Dizimi II) 5İ Ortak Dersler TÜRK DİLİ II. Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR

Cümle Bilgisi II (Söz Dizimi II) 5İ Ortak Dersler TÜRK DİLİ II. Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR Cümle Bilgisi II (Söz Dizimi II) Ünite 2 5İ Ortak Dersler TÜRK DİLİ II Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 1 Ünite 2 CÜMLE BİLGİSİ II SÖZ DİZİMİ II Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR İçindekiler 2.1. KELIME GRUPLARI...

Detaylı

Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı- Tezli Ortak Yüksek Lisans Programı Ders İçerikleri

Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı- Tezli Ortak Yüksek Lisans Programı Ders İçerikleri Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı- Tezli Ortak Yüksek Lisans Programı Ders İçerikleri 1. Yıl Ders Planı Türkiye Türkçesi ETO703 1 2 + 1 8 Türk dilinin kaynağı, gelişimi; Türkiye Türkçesinin diğer dil ve lehçelerle

Detaylı

*İsim cümlelerinde tümleçler pek sık görülmez. Aşağıdaki isim cümlesinde tümleçler vardır: Ben / de / bir varisin olmakla / bugün / mağrurum.

*İsim cümlelerinde tümleçler pek sık görülmez. Aşağıdaki isim cümlesinde tümleçler vardır: Ben / de / bir varisin olmakla / bugün / mağrurum. CÜMLENİN ÖĞELERİ Cümleyi oluşturan bölümlerin her birine öge denir. Anlam bozulmayacak şekilde birbirlerinden ayrılabilirler. Her öge görev ve anlam yönünden bir tek ögeye eşlik eder; onu tamamlar. Bu

Detaylı

6. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ

6. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ 6. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ OKUMA KÜLTÜRÜ (5 EYLÜL - 21 EKİM) - Konuşmacının sözünü kesmeden sabır ve saygıyla dinler. - Başkalarını rahatsız etmeden dinler/izler. - Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini

Detaylı

8. SINIF CÜMLENİN ÖGELERİ KONU ANLATIMI VE ETKİNLİK

8. SINIF CÜMLENİN ÖGELERİ KONU ANLATIMI VE ETKİNLİK CÜMLENİN ÖGELERİ: CÜMLENİN ÖGELERİ İLE İLGİLİ ÖNEMLİ UYARILAR: UYARI: Cümlenin ögeleri bulunurken YÖNTem kuralı uygulanmalıdır. Yani bir cümlede sırasıyla: yüklem, özne, nesne ve diğer tümleçler bulunmalıdır.

Detaylı

TÜRKÇE BİÇİM KISA ÖZET. www.kolayaof.com

TÜRKÇE BİÇİM KISA ÖZET. www.kolayaof.com DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ KISA ÖZET www.kolayaof.com

Detaylı

Bu gerçeği bilen Atatürk, Türk Dil Kurumunu kurdu. ( Aşağıdaki ilk üç soruyu parçaya göre cevaplayın.)

Bu gerçeği bilen Atatürk, Türk Dil Kurumunu kurdu. ( Aşağıdaki ilk üç soruyu parçaya göre cevaplayın.) Dil ve kültür birbirini tamamlar. Biri olmadan diğeri olmaz. Dil, ulusal olduğu ölçüde ulusal kültür oluşur. Biraz Fransızca, biraz İngilizce çokça Arapça sözcüklerle dolu bir dil ile ulusal kültür oluşmaz.

Detaylı

SBS İlköğretim 6 Türkçe Müfredatı

SBS İlköğretim 6 Türkçe Müfredatı SBS İlköğretim 6 Türkçe Müfredatı TÜR VE ŞEKİL BİLGİSİ Düz Yazı Bilgisi Efsane Destan Masal Hikâye Tiyatro Gezi Yazısı Anı (Hatıra) Günlük (Günce) Deneme Biyografi Otobiyografi Mektup Münazara Şiir Bilgisi

Detaylı

NOKTALAMA İŞARETLERİ Yazılanları daha kolay okuyabilmek için, yazılanların yanlış anlaşılmasını önlemek için. Nokta (. ) Annem bana meyve getirdi.

NOKTALAMA İŞARETLERİ Yazılanları daha kolay okuyabilmek için, yazılanların yanlış anlaşılmasını önlemek için. Nokta (. ) Annem bana meyve getirdi. Yazılanları daha kolay okuyabilmek için, yazılanların yanlış anlaşılmasını önlemek için kullandığımız işaretlere NOKTALAMA İŞARETLERİ deriz. Nokta (. ) 1-Tamamlanmış cümlelerin sonuna nokta koyarız. Annem

Detaylı

YÜKLEM, YALNIZ ÖZNEYİ Mİ İÇİNDE TAŞIR?

YÜKLEM, YALNIZ ÖZNEYİ Mİ İÇİNDE TAŞIR? YÜKLEM, YALNIZ ÖZNEYİ Mİ İÇİNDE TAŞIR? Doç. Dr. Kerime ÜSTÜNOVA Özet Türkçede, Sözlüksel özne, yüzey yapıda olsa da olmasa da, yüklemde yer alan kişi ekleri, bize özneyi verir. söylemi yaygındır. Aldım,

Detaylı

Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı- Tezli Yüksek Lisans Programı Ders İçerikleri

Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı- Tezli Yüksek Lisans Programı Ders İçerikleri Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı- Tezli Yüksek Lisans Programı Ders İçerikleri 1. Yıl Ders Planı 1. Yarıyıl Türkçe Öğretiminde Çağdaş Yaklaşımlar ETO701 1 2 + 1 7 Türkçe öğretiminde geleneksel uygulamalardan

Detaylı

ADIN YERİNE KULLANILAN SÖZCÜKLER. Bakkaldan. aldın?

ADIN YERİNE KULLANILAN SÖZCÜKLER. Bakkaldan. aldın? 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ismin yerini tutan bir sözcük kullanılmıştır? A) Onu bir yerde görmüş gibiyim. B) Bahçede, arkadaşımla birlikte oyun oynadık. C) Güneş gören bitkiler, çabuk büyüyor.

Detaylı

Türkçe. Cümlede Anlam 19.02.2015. Cümlenin Yorumu. Metinde Kazandıkları Anlamlara Göre Cümleler

Türkçe. Cümlede Anlam 19.02.2015. Cümlenin Yorumu. Metinde Kazandıkları Anlamlara Göre Cümleler Metinde Kazandıkları Anlamlara Göre Cümleler 16-20 MART 3. HAFTA Cümledeki sözcük sayısı, anlatmak istediğimiz duygu ya da düşünceye göre değişir. Cümledeki sözcük sayısı arttıkça, anlatılmak istenen daha

Detaylı

ZARFLAR(BELİRTEÇLER) FİİL ARAYIN!!! fiil arayın diye üzerinde duracağız. Yani zarf eşittir fiil diye aklınızda kalsın.

ZARFLAR(BELİRTEÇLER) FİİL ARAYIN!!! fiil arayın diye üzerinde duracağız. Yani zarf eşittir fiil diye aklınızda kalsın. ZARFLAR(BELİRTEÇLER) FİİL ARAYIN!!! Zarf sözcük türlerinden bir tanesidir. Sıfat çözerken isim arayın diye ifade etmiştik burada da fiil arayın diye üzerinde duracağız. Yani zarf eşittir fiil diye aklınızda

Detaylı

qwertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq

qwertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq q Sıfatlar Bilgisayar I 10.12. Salim Erer 0 1. Ünite Hakkında Genel Bilgi Sözcükler tür bakımından üç ana gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır. A. AD SOYLU SÖZCÜKLER 1. İsim (Ad) - İsim Çekim Ekleri 2. Sıfat

Detaylı

TÜRK DİLİ I DERSİ UZAKTAN EĞİTİM DERS SUNULARI. 11.Hafta

TÜRK DİLİ I DERSİ UZAKTAN EĞİTİM DERS SUNULARI. 11.Hafta TÜRK DİLİ I DERSİ UZAKTAN EĞİTİM DERS SUNULARI 11.Hafta Yapım Ekleri ve Uygulaması Fiilden İsim Yapma Ekleri Sıfat Fiil Ekleri Fiilden Fiil Yapma Ekleri Zarf Fiil Ekleri Fiilden İsim Yapma Ekleri Fiil

Detaylı

YAPI BAKIMINDAN CÜMLE SINIFLANDIRMALARI ÜZERİNE- Prof Dr. Leyla KA.RAHAN

YAPI BAKIMINDAN CÜMLE SINIFLANDIRMALARI ÜZERİNE- Prof Dr. Leyla KA.RAHAN YAPI BAKIMINDAN CÜMLE SINIFLANDIRMALARI ÜZERİNE- Prof Dr. Leyla KA.RAHAN "Yapılarına göre", "yapı bakımından", "yapıca", "bağlanışlarına göre", "biçimlerine göre" başlıklan altında bugüne kadar birbirinden

Detaylı

OĞUZ TEKE FIRAT ÖZTÜRK VEYSEL SÖNMEZ SERKAN ARSLAN

OĞUZ TEKE FIRAT ÖZTÜRK VEYSEL SÖNMEZ SERKAN ARSLAN OĞUZ TEKE FIRAT ÖZTÜRK VEYSEL SÖNMEZ TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ İKİNCİ(2) SINIF SERKAN ARSLAN CÜMLE YAPISI(SIRALI CÜMLE) HAZIRLAYAN: OĞUZ TEKE DERS: BİLGİSİSAYAR ÖĞRETİM GÖREVLİSİ: NURAY GEDİK 09.12.2012 0 ĠÇĠNDEKĠLER

Detaylı

EK FİİLLER VE FİİLİMSİLER

EK FİİLLER VE FİİLİMSİLER 2012 EK FİİLLER VE FİİLİMSİLER Zafer KARAKABAK TÜRKÇE DERSİ 10.12.2012 İçindekiler EK FİİLLER... 1 2.3.2 Ek Fiiller Genel Olarak Dört Bölümde İncelenir:... 1 FİİLİMSİLER... 5 EK FİİLLER İsim soylu kelimelerin

Detaylı

1. Hangisinin zıt anlamlısı yoktur? A) iyi B) savaş C) ağaç D) yoksul

1. Hangisinin zıt anlamlısı yoktur? A) iyi B) savaş C) ağaç D) yoksul 1. Hangisinin zıt anlamlısı yoktur? A) iyi B) savaş C) ağaç D) yoksul 2. Hangi seçenekte deyim yoktur? A) Boyu uzun aklı kısa olmak B) Boy fukarası olma C) Boyu posu yerinde olma D) Boyu uzasın diye süt

Detaylı

Yüklemin anlamını zaman, durum, yön, miktar, tarz, vasıta, şart, sebep, birliktelik yönlerinden tamamlayan kelimeler ve kelime gruplarıdır.

Yüklemin anlamını zaman, durum, yön, miktar, tarz, vasıta, şart, sebep, birliktelik yönlerinden tamamlayan kelimeler ve kelime gruplarıdır. Zarf Tümleci / Edat Tümleci Tanımı Yüklemin anlamını zaman, durum, yön, miktar, tarz, vasıta, şart, sebep, birliktelik yönlerinden tamamlayan kelimeler ve kelime gruplarıdır. *Edat tümleci (edatlı tümleç)

Detaylı

7. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ

7. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ 7. SINIF TÜRKÇE DERS BİLGİLERİ ATATÜRKÇÜLÜK (5 EYLÜL-27 EKİM) - Konuşmacının sözünü kesmeden sabır ve saygıyla dinler. - Başkalarını rahatsız etmeden dinler/izler. - Dinlenenle ilgili soru sormak, görüş

Detaylı

FİİLER(EYLEMLER) 2-TÜREMİŞ FİLLER:FİİL YA DA İSİM KÖK VE GÖVDELERİNDEN YAPIM EKİ ALARAK TÜREMİŞ FİİLERDİR. ÖRN:SU-LA(MAK),YAZ-DIR(MAK)...

FİİLER(EYLEMLER) 2-TÜREMİŞ FİLLER:FİİL YA DA İSİM KÖK VE GÖVDELERİNDEN YAPIM EKİ ALARAK TÜREMİŞ FİİLERDİR. ÖRN:SU-LA(MAK),YAZ-DIR(MAK)... FİİLER(EYLEMLER) İŞ,HAREKET,OLUŞ BİLDİREN KELİMELERE FİİL DENİR. YAPILARINA GÖRE FİİLER: 1-BASİT FİİLER:HİÇBİR YAPIM EKİ ALMAYAN FİLLERDİR. ÖRN:OKU-,GÖR-,GELDİLER... 2-TÜREMİŞ FİLLER:FİİL YA DA İSİM KÖK

Detaylı

YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DEVRİK CÜMLE KULLANIMININ İŞLEVSELLİĞİ. Anahtar Kelimeler: Yabancılara Türkçe Öğretimi, Cümle Çeşitleri, Devrik Cümle

YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DEVRİK CÜMLE KULLANIMININ İŞLEVSELLİĞİ. Anahtar Kelimeler: Yabancılara Türkçe Öğretimi, Cümle Çeşitleri, Devrik Cümle YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DEVRİK CÜMLE KULLANIMININ İŞLEVSELLİĞİ Samira Osmanbegović-Bakšić Seyran Akay Özet Yabancılara Türkçe öğretiminin tarihi çok eski yıllara dayanmaktadır ve bu alanda kullanılan

Detaylı

Kısa ve özlü sözle, çok şey anlatma sanatına icaz denir. Önemli olan etkiyi aşmak, kendine özgü bir şiire ulaşmaktır.

Kısa ve özlü sözle, çok şey anlatma sanatına icaz denir. Önemli olan etkiyi aşmak, kendine özgü bir şiire ulaşmaktır. Cümle Türleri Kuruluşlarına Göre Cümleler : Düz (Kurallı) Cümle : Yüklemi sonda olan cümlelere, kuruluşları yönünden, düz cümle denir. Ö rnek : Günler günleri, aylar ayları kovaladı. vermişlerdir. Sembolistler,

Detaylı

EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI 8. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ DERS SAATİ

EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI 8. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ DERS SAATİ AY HAFTA 016-017 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI 8. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE DERS SAATİ KONU ADI 1 FİİLİMSİLER SÖZCÜKTE ANLAM KAZANIMLAR Fiilimsiyle, fiil ve isim soylu kelimeler arasındaki farkları kavrar.

Detaylı

VURGULAMA İŞLEVLİ DİL BİRİMLERİ ÜZERİNE

VURGULAMA İŞLEVLİ DİL BİRİMLERİ ÜZERİNE VURGULAMA İŞLEVLİ DİL BİRİMLERİ ÜZERİNE Leylâ KARAHAN Türkçe söz diziminde özne, nesne, zarf ve yer tamlayıcısı gibi yüklemle doğrudan bağlantılı olan ögelerin dışında yüklemle bağlantısı olmayan ancak

Detaylı

Cümleler; yükleminin türüne ve yerine, anlamlarına, oluşturulma biçimlerine göre değişik gruplara ayrılır. Bu grupları şöyle sıralayabiliriz:

Cümleler; yükleminin türüne ve yerine, anlamlarına, oluşturulma biçimlerine göre değişik gruplara ayrılır. Bu grupları şöyle sıralayabiliriz: CÜMLE ÇEŞİTLERİ Cümleler; yükleminin türüne ve yerine, anlamlarına, oluşturulma biçimlerine göre değişik gruplara ayrılır. Bu grupları şöyle sıralayabiliriz: 1. Yüklemine Göre Cümleler 2. Öğe Dizilişine

Detaylı

1.KÖK 2.EK 3.GÖVDE. Facebook Grubu TIKLA.

1.KÖK 2.EK 3.GÖVDE. Facebook Grubu TIKLA. 1.KÖK Facebook Grubu TIKLA 2.EK https://www.facebook.com/groups/turkceogretmenler/ 3.GÖVDE 1 Ailesi 2 Tanımlar: 1-KÖK:Bir sözcüğün parçalanamayan anlamlı en küçük parçasıdır. Bütün ekler çıkarıldıktan

Detaylı

Benzetme ilgisiyle ismi nitelerse sıfat öbeği, fiili nitelerse zarf öbeği kurar.

Benzetme ilgisiyle ismi nitelerse sıfat öbeği, fiili nitelerse zarf öbeği kurar. Edatlar (ilgeçler) Tek başına bir anlam taşımayan, ancak kendinden önceki sözcükle birlikte kullanıldığında belirli bir anlamı olan sözcüklerdir.edatlar çekim eki alırsa adlaşırlar. En çok kullanılan edatlar

Detaylı

RİSÂLE-İ MÛZE-DÛZLUK ÜZERİNE

RİSÂLE-İ MÛZE-DÛZLUK ÜZERİNE A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 51, ERZURUM 2014, 471-475 RİSÂLE-İ MÛZE-DÛZLUK ÜZERİNE ABOUT RİSÂLE-İ MÛZE-DÛZLUK Ahmet DEMİRTAŞ * Resim 1: Kitaba ait kapak görüntüsü Çizmecilik /

Detaylı

+(y)la (< ile) EKİNİN CÜMLE ÖĞELERİ OLUŞTURMADAKİ YERİ. Özgür AY *

+(y)la (< ile) EKİNİN CÜMLE ÖĞELERİ OLUŞTURMADAKİ YERİ. Özgür AY * +(y)la (< ile) EKİNİN CÜMLE ÖĞELERİ OLUŞTURMADAKİ YERİ Özgür AY * 1.. Türkiye Türkçesi gramerlerine bakıldığı zaman, +(y)la (

Detaylı

REŞAT NURİ GÜNTEKİN İN ÇALI KUŞU ROMANINDAKİ SIFAT TAMLAMALARININ DERİN YAPISI VE ÖĞRETİMİ ÜZERİNE

REŞAT NURİ GÜNTEKİN İN ÇALI KUŞU ROMANINDAKİ SIFAT TAMLAMALARININ DERİN YAPISI VE ÖĞRETİMİ ÜZERİNE 35 REŞAT NURİ GÜNTEKİN İN ÇALI KUŞU ROMANINDAKİ SIFAT TAMLAMALARININ DERİN YAPISI VE ÖĞRETİMİ ÜZERİNE TEACHING AND THE STRUCTURE OF THE ADJECTIVE PHRASES IN ÇALI KUŞU BY REŞAT NURİ GÜNTEKİN Öğrt. Turgut

Detaylı

ÖZNES GÖSTER LMEYEN B R CÜMLE T P DAHA

ÖZNES GÖSTER LMEYEN B R CÜMLE T P DAHA ÖZNES GÖSTER LMEYEN B R CÜMLE T P DAHA Selma GÜLSEV N I. G R Bir dü ünceyi, bir duyguyu, bir hareketi, bir hadiseyi, bir durumu tam olarak bir hüküm halinde ifade eden kelime veya kelime dizisine cümle

Detaylı

MÜNEVVER ÖZTÜRK ORTAOKULU 2014-2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 5. SINIF SINAV TARİHLERİ VE KONULARI

MÜNEVVER ÖZTÜRK ORTAOKULU 2014-2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 5. SINIF SINAV TARİHLERİ VE KONULARI MÜNEVVER ÖZTÜRK ORTAOKULU 2014-2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 5. SINIF SINAV TARİHLERİ VE NOT: Sınav tarihleri ve Yıllık Ders Planına göre öngörülmüştür. Öğrencilere sınav öncesi TÜRKÇE 19.03.2015 Sözcükte,

Detaylı

Ölçme Yöntemleri 1) Dilbilgisi ve dil bilimin temel kavramlarını tanır. 1,2 1,2

Ölçme Yöntemleri 1) Dilbilgisi ve dil bilimin temel kavramlarını tanır. 1,2 1,2 DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS TÜRK DİLİ II TRK112 2 2+0 2 2 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Türkçe Lisans Yüz Yüze / Zorunlu Dersin Koordinatörü

Detaylı

(saat/hafta) Teorik anlatım, tartışma, soru-cevap. Hacettepe TÖMER Öğretim Elemanları

(saat/hafta) Teorik anlatım, tartışma, soru-cevap. Hacettepe TÖMER Öğretim Elemanları Tablo 2: DERS TANITIM BİLGİLERİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Teori Türk Dili Önkoşullar Dersin Dili Dersin Türü Dersin öğrenme ve öğretme teknikleri Dersin sorumlusu(ları) Dersin amacı Dersin öğrenme çıktıları

Detaylı

5. SINIF TÜRKÇE YILLIK PLANI

5. SINIF TÜRKÇE YILLIK PLANI 5. SINIF TÜRKÇE YILLIK PLANI 2018-2019 1.hafta 17-23 Eylül Sözcüğün Anlam Özellikleri (Gerçek ve mecaz anlam, çok 5.3.1.33 2.hafta 24-30 Eylül anlamlılık, söz sanatları, terim anlam) 5.3.1.32 SÖZCÜKTE

Detaylı

Zirve 9. Sınıf Dil ve Anlatım

Zirve 9. Sınıf Dil ve Anlatım Zirve 9. Sınıf Dil ve Anlatım İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR 1. İletişim 2. İnsan, İletişim ve Dil 3. Dil Kültür İlişkisi DİLLERİN SINIFLANDIRILMASI VE TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ 1. Dillerin Sınıflandırılması

Detaylı

KURALLI VE DEVRİK CÜMLELER. --KURALLI CÜMLE: İş, hareket, oluş bildiren sözcükler cümlenin sonunda yer alıyorsa denir.

KURALLI VE DEVRİK CÜMLELER. --KURALLI CÜMLE: İş, hareket, oluş bildiren sözcükler cümlenin sonunda yer alıyorsa denir. --KURALLI CÜMLE: İş, hareket, oluş bildiren sözcükler cümlenin sonunda yer alıyorsa denir. Örnek: Mustafa okula erkenden geldi. ( Kurallı cümle ) --KURALSIZ (DEVRİK) CÜMLE: Eylemi cümle sonunda yer almayan

Detaylı

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 7. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 7. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ KASIM EKİM 2017-2018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 7. SINIF TÜRKÇE DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı FİİLLER (Anlam-Kip-Kişi- Anlam

Detaylı

Selahittin Tolkun, Özbekçede Fiilimsiler, Dijital Sanat Yayıncılık, Kadıköy, İstanbul, 2009, s. 269.

Selahittin Tolkun, Özbekçede Fiilimsiler, Dijital Sanat Yayıncılık, Kadıköy, İstanbul, 2009, s. 269. Selahittin Tolkun, Özbekçede Fiilimsiler, Dijital Sanat Yayıncılık, Kadıköy, İstanbul, 2009, s. 269. Birçok dilde olduğu gibi Türkçede de kelimeler isim ve fiil olarak iki temel gruba ayrılır. Diğer kelime

Detaylı

EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM EDATLAR

EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM EDATLAR EDAT BAĞLAÇ ÜNLEM EDATLAR Tek başlarına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelere

Detaylı

TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR

TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 6 Dilbilgisinin Tanımı, Bölümleri, Türk Dilinin Özellikleri ORTAK DERSLER TÜRK DİLİ I Yrd. Doç. Dr. Mediha MANGIR 1 Ünite: 6 DİLBİLGİSİNİN TANIMI, BÖLÜMLERİ, TÜRK DİLİNİN ÖZELLİKLERİ Yrd. Doç. Dr. Mediha

Detaylı

NOKTALAMA - YAZIM NOKTALAMA. 1. Nokta (.) Çocuklar bahçede oynuyor. Dr. Ayhan Bey tanıdığımızdır. (doktor) Yarışmada 1. olmuş.

NOKTALAMA - YAZIM NOKTALAMA. 1. Nokta (.) Çocuklar bahçede oynuyor. Dr. Ayhan Bey tanıdığımızdır. (doktor) Yarışmada 1. olmuş. NOKTALAMA - YAZIM NOKTALAMA 1. Nokta (.) Cümlenin sonuna konur. Çocuklar bahçede oynuyor. Kısaltmaların sonuna konur. Dr. Ayhan Bey tanıdığımızdır. (doktor) Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

Detaylı

4.SINIF TÜRKÇE 15. HAFTA SONU ÖDEVİ

4.SINIF TÜRKÇE 15. HAFTA SONU ÖDEVİ 4.SINIF TÜRKÇE 15. HAFTA SONU ÖDEVİ Kazanım: Noktalama işaretlerinin nerede kullanıldığını ve yazım kurallarını bilir. Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçların ( ) içine uygun noktalama işaretlerini getiriniz.

Detaylı

RESEARCH ON THE LITERATURE ABOUT THE PROBLEMS OF THE SENTENCE

RESEARCH ON THE LITERATURE ABOUT THE PROBLEMS OF THE SENTENCE Article History Received / Geliş Accepted / Kabul Available Online / Yayınlanma 25.09.2017 15.10.2017 15.10.2017 RESEARCH ON THE LITERATURE ABOUT THE PROBLEMS OF THE SENTENCE CÜMLE PROBLEMLERİNE DAİR BİR

Detaylı

ZAMİR Varlıkların veya onların isimlerinin yerini geçici veya kalıcı olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle, bazı eklere zamir denir. Zamirlerin Özellikleri: İsim soyludur.

Detaylı

4.SINIF TÜRKÇE

4.SINIF TÜRKÇE 4.SINIF TÜRKÇE www.ilkokulevim.com 4.Sınıf Cümle Bilgisi Kurallı ve Devrik Cümleler Bir cümlede yargı bildiren sözcük (yüklem) cümlenin sonunda ise o cümleye kurallı cümle denir. * Yusuf okulu kazanmış.

Detaylı

2. Sınıf Kazanım Değerlendirme Testi -1

2. Sınıf Kazanım Değerlendirme Testi -1 by Mehmet- omeruslu06 1 3. Bayrağımızdaki hangi renk daha fazladır? 1. Sınıfımızdaki arkadaşlarımızın her siyah A. B. kırmızı birinin farklı güçlü yanları var. Mesela, Elif. Çizdiği resimleri Ahmet beyaz

Detaylı

TÜRKÇE / Fiilimsiler (Eylemsiler) FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)

TÜRKÇE / Fiilimsiler (Eylemsiler) FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER) FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER) 1 Fiilden türer. Fiilimsi eki alır. Cümle içinde isim, sıfat, zarf görevinde kullanılır. Fiil + Fiilimsi eki : Fiilimsi 2 Örnek: Havaların iyi gidişine aldanıp çiçek açan ağaçlar

Detaylı

Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür.

Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür. SÖZCÜK TÜRLERİ İsimler (Adlar) Canlı ve cansız varlıklara, çeşitli somut ve soyut kavramlara ad olan sözcük türüdür. Özel İsimler Özel adlar, benzerleri bulunmayan, yaratılışta tek olan varlıklara verilen

Detaylı

yuvarlak masa yeşil erik üç kalem ihtiyar adam

yuvarlak masa yeşil erik üç kalem ihtiyar adam VARLIKLARIN ÖZELLİKLERİNİ BELİRTEN KELİMELER yuvarlak masa yeşil erik üç kalem ihtiyar adam şu otobüs birkaç portakal Yuvarlak masa : Yuvarlak sözcüğü varlığın biçimini bildiriyor. Yeşil erik : Yeşil sözcüğü

Detaylı