Prof. Dr. Gülsevil ALPAGUT

Transkript

1 6331 sk NUN ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ, ACİL DURUM, RİSK DEĞERLENDİRMESİ, TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA MESLEKİ EĞİTİME İLİŞKİN HÜKÜMLERİ VE BU HÜKÜMLERE YÖNELİK YAYIMLANAN İKİNCİL MEVZUAT HÜKÜMLERİ Prof. Dr. Gülsevil ALPAGUT

2 Çalışanların Eğitimi 6331 sk md. 17: İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi halinde veya yeni teknoloji uygulanması halinde verilir. 15 Mayıs 2013 tarihinde; Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiştir.

3 Çalışanların Eğitimi Yön md.5 İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ile ilgili; a)programların hazırlanması ve uygulanmasını, b) Eğitimler için uygun yer, araç ve gereçlerin temin edilmesini, c) Çalışanların bu programlara katılmasını, Ç) Program sonunda katılanlar için katılım belgesi düzenlenmesini sağlar.

4 Çalışanların Eğitimi Eğitimin asgari içeriği: Yön.md. 6 uyarınca İşveren, çalışanlarına asgari Ek 1 de belirtilen konuları içerecek şekilde iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesini sağlar. Ek 1 de Eğitim Konuları Tablosu yer almaktadır. Bu konular; Çalışma mevzuatı ile ilgili bilgiler, çalışanların yasal hak ve sorumlulukları, işyeri temizliği ve düzeni, iş kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar, meslek hastalıklarının sebepleri, hastalıktan korunma

5 Çalışanların Eğitimi prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması, biyolojik ve psikososyal risk etmenleri, ilk yardım, kimsayal, fiziksel risk etmenleri, parlama, patlama, yangın ve yangından korunma, iş ekipmanlarının güvenli kullanımı, ekranlı araçlarla çalışma, elektrik tehlikeleri, riskleri ve önlemleri, iş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması, güvenlik ve sağlık işaretleri, kişisel koruyucu donanım kullanımı, iş sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü, tahliye ve kurtarmadır.

6 Eğitimin Zamanı Çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce Çalışma yeri veya iş değişikliği, iş ekipmanı değişmesi, yeni teknoloji uygulanması gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkacak risklerle ilgili Yasada eğitimlerin değişen ve ortaya çıkan risklere göre yenilenmesi, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanması öngörülmüştür.

7 Eğitimin Zamanı Yön. md. 6 uyarınca; Eğitimler Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iki yılda en az bir defa Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde üç yılda en az bir defa Tekrarlanır.

8 Eğitimin Zamanı İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, hastalık veya kazanın nedenleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir Herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

9 Çalışanın Eğitimi Eğitim maliyeti çalışana yansıtılamaz ve eğitimde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Bu sürelerin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması halinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir. (İSGK md. 17, Yön. md. 8) Kural yıllık eğitim programı hazırlanması ve onaylanmasıdır. Programların hazırlanmasında çalışan veya temsilcilerin görüşleri alınır.

10 Eğitimin Süresi Az tehlikeli işyerleri için en az sekiz saat Tehlikeli işyerleri için en az on iki saat Çok tehlikeli işyerleri için en az on altı saat olarak düzenlenir. Eğitimde bireysel seviye tespiti yapılarak eğitim öncesi seviye ile Ek 1 de yer alanlar dışında alması gereken eğitimler belirlenir. Eğitim sonunda ölçme ve değerlendirme yapılır. Etkinliği belirlenerek, gerektiğinde program veya eğiticilerde değişiklikle eğitim tekrarlanır.

11 Eğitim verebilecek kişi ve kuruluşlar İşyerinde görevli iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri, İşçi, işveren, kamu görevlileri kuruluşları veya bu kuruluşlarca kurulan eğitim vakıfları, ortaklaşa oluşturdukları eğitim merkezleri, üniversiteler, kamu kurumlarının eğitim birimleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile Bakanlıkça yetkilendirilmiş eğitim kurumları ve ortak sağlık ve güvenlik birimleri

12 Eğitimin Belgelendirilmesi Düzenlenen eğitimler belgelendirilir ve bu belgeler çalışanların özlük dosyalarında saklanır. Eğitimlerin işyeri dışındaki bir kurum tarafından verilmesi durumunda bu kurumun unvanı da düzenlenen sertifikada yer alır.

13 Geçici İş İlişkisinde Eğitim İSGK md. 17/6 ; Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar. Yön. md. 5/2; İşveren, geçici iş ilişkisi kurulan diğer işverene Kanunun 16 ncı maddesinin birinci fıkrasındaki hususlar ile ilgili bilgi verir; geçici iş ilişkisi kurulan diğer işveren bu konular hakkında çalışanlarına gerekli eğitimin verilmesini sağlar.

14 Destek Elemanları ile Çalışan Temsilcisine Eğitim Verilmesi İşveren, destek elemanı ile çalışan temsilcilerine görevlendirilecekleri konularla ilgili eğitim verir.

15 Alt İşveren İlişkisinde Eğitim Yön. md. 5/3; 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 2 ci maddesinin yedinci fıkrasında belirtilen asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde, alt işverenin çalışanlarının eğitimlerinden, asıl işveren alt işverenle birlikte sorumludur.

16 Başka İşyerlerinden Çalışmak Üzere Gelenler Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz. (İSGK md. 17/5)

17 Alt İşveren İlişkisinde Eğitim Bu düzenleme mülga yönetmelikte de mevcuttu. Ancak 6331 sk da yer almamaktadır. İlave bir yük getirmektedir. İşKmd. 2 herhangi bir zararın ortaya çıkması durumunda birlikte sorumluluk öngörürken, eğitim yükümlüğü getirilmesi ile asıl işverene ayrıca kusur verilmesinin önü açılmaktadır.

18 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Eğitim Zorunluluğu 6331 sk md. 17/3; Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeyenler çalıştırılamaz. 13 Temmuz 2013 t s. RG de; Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik yayımlanmıştır.

19 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Eğitim Zorunluluğu Madde 5: Yön. Ek 1 deki çizelgede yer alan işlerde çalışacakların işe alınmadan önce, mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur. İşyerinde yapılan işler, asıl iş itibariyle tehlikeli ve çok tehlikeli işler kapsamında yer almakla birlikte, çalışanın yaptığı iş ek 1 çizelgede belirtilen işler dışında ise, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu saklı kalmak kaydıyla 6331 sayılı Kanun md. 17 kapsamında mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunmaz.

20 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Eğitim Zorunluluğu Yönetmelikle ilgili olarak taslak aşamasında iken işveren örgütlerince değiştirilmesi gereken hususlar dile getirilmiş ve Yönetmelik yayımlanırken göz önünde bulundurulmuştur. Mesleki eğitimin belgelendirilmesi; 3308 sk na göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi,

21 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Eğitim Zorunluluğu Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modülü/kursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler MEB veya MEB tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan yeterlilik belgesi

22 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Eğitim Zorunluluğu Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler. MEB ilgili biriminin onayının alınması şartıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi işletmeler, işçi ve işveren kuruluşları tarafından TTK hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketler ve işveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler

23 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Eğitim Zorunluluğu Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve MEB tarafından denkliği sağlanan belgeler Mesleki Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen mesleki yeterlilik belgeleri, Bu yönetmelik kapsamına giren işlerde 1/1/2013 den önce işe alınarak bu tarihten önce çalışmaya başlayanlara MEB ile kamu kurum ve kuruluşları arasında yapılacak protokoller çerçevesinde verilecek en az 32 saatlik eğitim modüllerinden geçirilerek alınan eğitimler sonucu düzenlenecek belgelere sahip olanlar eğitim almış kabul edilir.

24 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Eğitim Zorunluluğu 4857 Sk mülga 85. maddesi kapsamında Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğe göre alınan mesleki eğitim belgeleri bu Yönetmelik kapsamında da geçerli sayılır (geç. md.1)

25 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler İSGK md. 11; İşveren; a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

26 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar. c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

27 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

28 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik (RG: 18 Haziran 2013) Yön. md. 5 de; işverenin varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirmesi öngörülmüştür.

29 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler Yön md.11 de görevlendirilecek çalışan sayısı tespit edilmiştir. Buna göre; Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 30 çalışana Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 40 çalışana Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 50 çalışana kadar; a)arama, kurtarma ve tahliye, b) Yangınla mücadele,

30 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanı destek elemanı olarak görevlendirir. İşyerinde bunları aşan sayılarda çalışanın bulunması halinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50 ye kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirir. 10 dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yükümlülüğü yerine getirmek üzere bir kişi görevlendirilmesi yeterlidir.

31 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler Yön. md. 11/2; İşveren, ilk yardım konusunda 22/5/2002 tarihli İlkyardım Yönetmeliği esaslarına göre destek elemanı görevlendirir. İlkyardım Yönetmeliği md. 16 da ilk yardımcı bulundurulması yükümlülüğü düzenlenmiştir. Buna göre; Tüm kurum ve kuruluşlarda istihdam edilen her yirmi personel için bir, ilgili mevzuata göre ağır ve tehlikeli işler kapsamında bulunan işyerlerinde, her on personel için bir olmak üzere, bu yönetmeliğe göre görevlendirilmiş merkezden en az temel ilk yardım eğitimi sertifikası almış ilkyardımcının bulundurulması zorunludur.

32 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulurken 27/11/2007 tarihli Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Hükümleri dikkate alınır. Yönetmelikte acil durum planının içeriği düzenlenmiştir. Acil durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortaya çıkmasına neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre planın tamamen veya kısmen yenileceği, ayrıca tehlike sınıfına göre, çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenmesi öngörülmüştür.

33 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler Birden fazla işveren olması durumunda acil durum planları; işverenlerce ortak olarak hazırlanır. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya sitelerde işyerlerince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğun yerlerde, işyerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler için alt işverenler sorumludur.

34 Acil Durumlara İlişkin Düzenlemeler 6331 sk gereğince ve bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce hazırlanmış olan acil durum planları bir yıl içerisinde Yönetmeliğe göre gözden geçirilerek revize edilir. Yapılan tatbikatlar süresince geçerli sayılır. Ekiplerin eğitimi, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde tamamlanır.

35 Risk Değerlendirmesi İSGK md.10; İşveren iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.

36 Risk Değerlendirmesi Ekibi Yön. md. 6; Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur; İşveren veya işveren vekili İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri, İşyerindeki çalışan temsilcileri, İşyerindeki destek elemanları, İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut ve muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar

37 Risk Değerlendirmesi Ekibi İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir. Yön. md. 12; yapılmış olan risk değerlendirmesi, tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir.

38 Risk Değerlendirmesi İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekan ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar, görevlerini yürütmeleri sebebiyle hak ve yetkilerini kısıtlayamaz. Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişiler işveren tarafından sağlanan bilgi ve belgeleri korur ve gizli tutar.

39 Risk Değerlendirmesi İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması, işyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi, üretim yönteminde değişiklikler olması, iş kazası, meslek hastalığı, ramak kala olayların meydana gelmesi, sınır değerlerde mevzuat değişikliği olması, çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi, işyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması hallerinde tamamen veya kısmen yenilenir.

40 Risk Değerlendirme Risk değerlendirmesinin nasıl dokumante edileceği Yön. md.11 de belirtilmiştir. Dokumanın sayfalarının numaralandırılarak, gerçekleştirilen kişiler tarafından her sayfasının paraflanması, son sayfasının imzalanması ve işyerinde saklanması öngörülmüş, Ancak elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebileceği de belirtilmiştir.

41 Birden fazla işveren olması durumunda risk değerlendirmesi Aynı çalışma alanını birden fazla işveren paylaşıyorsa, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir.

42 Birden fazla işveren olması durumunda risk değerlendirmesi Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri ve siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Yönetim bu koordinasyonun yürütümünde, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler konusunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.

43 Asıl işveren alt işveren ilişkisinde risk değerlendirmesi İşyerinde bir veya birden çok alt işveren varsa; Her alt işveren risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır Alt işverenlerin bu konuda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır Asıl işveren, alt işverenlerin yürüttüğü risk değerlendirmesi çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder. Alt işverenler risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir. Asıl işveren kendi çalışmaları ile bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler, uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

44 Alt İşveren İlişkisinde Asıl işverenin koordine etme yükümlülüğü, tedbirlerin uygulanıp uygulanmadığını, izleme, denetleme, uygunsuzlukların giderilmesini sağlama yükümlülüğü ciddi sorunlar yaratabilecektir. Alt işverenlerin uzmanlık gerektiren iş aldığı dikkate alındığında, işverene bu konuda yükümlülük getirilmesi gerçekçi değildir. Alt işveren tarafından risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda asıl işveren denetleme görevini yerine getirmemesi nedeniyle sorumlu tutulacak mıdır?