ÇOK DÝLLÝ ÇOCUÐUN KONUÞMASI VE DÝLÝNÝN GELÝÞMESÝ NASIL DESTEKLENMELÝ

Transkript

1 Vantaan kaupunki Sosiaali- ja terveysvirasto / Puheterapia Monikielisen lapsen puheen ja kielen kehityksen tukeminen ÇOK DÝLLÝ ÇOCUÐUN KONUÞMASI VE DÝLÝNÝN GELÝÞMESÝ NASIL DESTEKLENMELÝ turkki ÇOK DÝLLÝ ÇOCUÐUN KONUÞMASI VE DÝLÝNÝN GELÝÞMESÝ NASIL DESTEKLENMELÝ Anadilin önemi Anadili çocuðun en önemli dilidir. Anadili duygularýn ve düþüncelerin dilidir. Anadili çocuðun ana babasýyla ortak dilidir. Ayrýca anadili insanýn kendi kültürü ile tarihine yoludur. Genelde çok dilli ailelerin çocuklarý önce kendi anadilini ve sonra Finceyi öðrenirler. Çocuðun ana babasý çocukla her zaman kendi anadilini konuþmalýdýr. Çocuk anadilini yapýsal olarak iyi bildikten sonra baþka bir dilin yapýsýný, yani gramerini kolay öðrenir. Çocuðun anadilindeki sözcük ve kavram hazinesi genis ise baþka bir dille kelimeler ile kavramlar öðrenmesi kolaydýr. Çocuk anadilini kendisini ifade etmek, bir þeyi tarif etmek ve sohbet etmek için kullanabildikten sonra baþka bir dille ayný þeyler öðrenmesi kolaydýr. Çocuða anadilinin geliþmesi için evde aðýrlýklý olarak destek verilmesi çok önemlidir. Aksi takdirde çocuðun anadili Fincesinden zayýf kalabilir. Zayýf anadili bilgileri yeni bir dilin öðrenmesini zorlaþtýrýr. 1

2 KONUÞMANIN GELÝÞMESÝNÝN DESTEKLENMESÝ 1 yaþýndan daha küçük çocuk Yakýnlýk ve kucak çocuða iyi gelir. Çocukla gözlerine bakarak çok konuþun. Çocukla ilgilendiðinizde, örneðin banyosunu yaptýðýnýzda veya onu giydirdiðinizde ona ne yaptýðýnýzý anlatýn. Çocuk etrafýndaki insan ve eþyalara ilgi gösterdiði zaman ona onlarýn ne olduðunu açýklayýn. Bu þekilde çocuk önce yeni kelimeleri anlamayý ve sonra söylemeyi öðrenir. Oyunlar: Guguk saklambacý Gýdýklama ve okþama oyunlarý Þarkýlar ve tekerlemeler Al - ver oyunlarý Oyuncaklar: Ev eþyalarý, örneðin tencere kapaðý, tahta kepçe, plastik mutfak eþyalarý. Çýngýrak, top, tahta küpler, çok þekilli kutu. 1-2 yaþýndaki çocuk Çocuðun sözcük hazinesini geliþtirmek için siz çocuðun kelimeleri ve konuþma teþebbüsleriyle ilgilenip çocuga cevap vermelisiniz. Çocuk kii-ap dediðinde annesi ona örneðin Evet, az sonra yeni kitabý okuyacaðýz. Önce anne çamaþýrlarý asacak. diye cevap verebilir. Ev iþleriyle uðraþtýðýnýzda veya çocukla dýþarýda gezerken devamlý ne yaptýðýnýzý veya çocuðun ne yaptýðýný çocuða anlatýn. Çocuða bildiði þeyleri sorun, mesela Araba nerededir? veya Muz mu elma mý istersin? Çocukla beraber resimli kitaplara bakýp ona resimleri açýklayýn. Çoðu zaman çocuk kendisi ilgi duyduðu þeyi gösterir. Çocuk ilgi duyduðu konularla ilgilenerek en çabuk kelime öðrenir. Oyun ve oyuncaklar: Kolay yapboz oyunlarý, Duplo legolarý, ev ve araba oyuncaklarý, resimli kitaplar, dýþ oyun oyuncaklarý. Þarkýlarla tekerlemeler çocukla birlikte söyleyin. 2

3 3-4 yaþýndaki çocuk Bu yaþtaki çocuklarýn çoðu çok soru sorar. Çocuðun sorularýna cevap verip onunla sohbet edin. Bir yetiþkinin çocuða günlük olaylarý ve beraber yaþanan hadiseleri anlatýp açýklamasý önemlidir. Çocuk baþka çocuklarla oyun oynamayý öðrenip kendisinden daha büyük çocuklardan bir çok þeyi öðrenir. Bu dönem Fince diliyle tanýþtýrmak için uygundur, örneðin çocuk kulübü, oyun parký veya açýk kreþ gibi mekanlarda. Çocuk artýk çok çeþitli oyunlar oynar. Bu yaþtaki çocuk oyun oynarken çok konuþur. Oynadýðý oyunu yüksek sesle anlatýp ayný zamanda akýþýný yöneltir. Çocuðun konuþmasýnýn geliþmesi için oyun oynamasý önemlidir. Çocuk hareket etmekten zevk alýr. Çocuk týrmanýr, koþar, hoplayýp zýplar ve bisiklete binmeyi öðrenir. Oyuncaklar dýþýnda çocuða kullanmak için kalem, kaðýt ve çocuk makasý verilebilir. 5-6 yaþýndaki çocuk Çocuk artýk öykü, eski hikaye ve masallar yorulmadan dinleyebilir. Bunlardan günlük konuþulan dilden daha zengin ifade ile sözcükleri öðrenir. Beþ yaþýndaki çocuk düzenli olarak Fince konuþulan ortamda, mesela kreþte bulunmalýdýr. Altý yaþýndaký çocuk okulun ilköðrenime hazýrlayan anaokuluna baþlamalýdýr. Hem anaokulu hem okul döneminde çocuk anadili ve anadille kültür eðitimi görebilir. 3

4 Konuþma terapisi Konuþmaterapist çocuk ve yetiþkinlerde görülen konuþma, dil ve iletiþim bozukluklarýný tedavi etmektedir. Tedavi konuþma düzensizliklerinin incelenmesi, rehabilitasyonu ile önlenmesini kapsamaktadýr. Konuþma terapisi týbbý rehabilitasyondur. Konuþmaterapistler resmi saðlýk güvenlik uzman görevlileridir. Genellikle çocuk saðlýk ocaðý çocuðu konuþma terapisine sevk eder. Ayrýca kreþ konuþmaterapistin muayenesini tavsiye edebilir. Muayene çocuðun ana babasý isteði üzerine de baþlatýlabilir. Konuþmaterapist anadili yabancý dil olan çocuðun Fince dil bilgisi ile dilin geliþmesini inceleyebilir. Çocuk kendi anadiliyle zorlanýyorsa veya Finceyi çok yavaþ öðreniyorsa muayene gereklidir. Çocuðun anadili bilgileri ana babasýnýn yardýmýyla veya tercüman kullanarak araþtýrýlabilir. Konuþma terapisi Fince eðitimi deðildir. Çocuðun konuþma terapisine ihtiyacý vardýr, çocuk diðer kendi yaþýndaki çocuklardan çok daha az konuþyorsa 2 1/2 yaþýndaki çocuk daha kelime söylemiyor 3 yaþýndaki çocuk daha cümle kurmuyor çocuk konuþmalarý anlamakla zorlanýyorsa 2 yaþýndaki çocuk bildiði kelimeleri anlamýyor çocuk söylenen kolay söze göre hareket etmeye bilmiyor çocuk diðer kendi yaþýndaki çocuklar gibi konuþmalarý veya kitap okumayý yorulmadan takip etmiyor çocuðun dili anlasýlmýyorsa 3 yaþýndaki çocuðun konuþmalarý anlasýlmýyor 5 yaþýndaki çocuk telaffuz hatalarý yapýyor (örneðin r harfý söyleyemiyor) çocuk kekeliyorsa kekelemek bir kaç aydýr devam ediyor Çocuk saðlýk ocaðý ile kreþler en yakýn konuþmaterapist hakkýnda bilgi verip muayene için randevu alma konusunda yol gösterirler. Vantaan kaupungin puheterapeuttien työryhmä: Käännös: Maarit Elovaara Johanna Kivi Leena Lindholm Annina Manninen Arja Nieminen Pääkaupunkiseudun Asioimistulkkikeskus 4