Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon Düzeylerinin Belirlenmesi

Transkript

1 Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon Düzeylerinin Belirlenmesi Emine TEMEL *, Aynur BAHAR **, Döndü ÇUHADAR *** Not: Bu çalışma, XIV. Ulusal Biyoteknoloji Kongresinde (31 Ağustos-2 Eylül 2005 ESKİŞEHİR) poster bildiri olarak sunulmuştur). ÖZET Amaç: Bu çalışma Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin stresle baş etme tarzları ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla planlanmış tanımlayıcı tipte bir araştırmadır. Gereç-Yöntem: Veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan Görüşme Formu, Beck Depresyon Envanteri ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik hesaplaması, Student t-testi ve one way Anova yöntemleri kullanılmıştır. Bulgular- Sonuç: Yapılan istatistiksel analiz sonucunda sınıf, kardeş sayısı, okul yaşamından memnun olma durumu, fiziksel sağlık ve ruhsal sağlık durumu ile depresyon arasında anlamlı ilişki belirlenmiştir (p<0.05). Sınıf, mesleği tercih durumu, okul yaşamından memnun olma durumu, fiziksel sağlık ve ruhsal sağlık durumu ile kendine güvenli yaklaşım; ruh sağlığı ile çaresiz yaklaşım; mesleği tercih etme durumu, okul yaşamından memnun olma durumu, fiziksel sağlık ve ruhsal sağlık durumu ile iyimser yaklaşım arasında anlamlı ilişki belirlenmiştir (p<0.05). Anahtar Kelimeler: Hemşirelik öğrencileri, depresyon, dtresle başetme * Öğrenci, Gaziantep Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu ** Öğr.Gör., Gaziantep Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu *** Arş.Gör., Gaziantep Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu

2 108 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:5 (2007) Determination of Coping Attitude with Stress and Depression Level of Nursing Students ABSTRACT Objective: This study has been planned as a descriptive research to examine the relation between depression and stress coping strategies of students of Health High School. Material-Method: Data was collected with the interview form prepared by authors, Beck Depression Inventory and Scale of the Ways to Cope with Stress. In the evaluation data gained, percentage calculation, student t-test and one way Anova methods were used. Results-Conclusion: End of the statistical analyze, significantly relationship found between, class, number of sister/brother, satisfaction from school life, physical health, mental health with depression (p<0.05). Significantly relationship found between, class, statue of choosing the job, satisfaction from school life, physical health and mental health with security approach to herself, mental health and helpless, statue of choosing the job, satisfaction from school life, physical health and mental health with optimistic approach (p<0.05). Key Words: Nursing Students, Depression, Coping with Stress GİRİŞ Üniversitede öğrenci olmak ve üniversite yaşamı kaygı ve stres üretecek bir ortam niteliği taşımaktadır. Öğrenciler üniversite yaşamlarının başlamasıyla birlikte, bir süre sonra beklediklerini bulamama, düşündüklerini gerçekleştirememe, yerleştirildikleri bölümü benimseyememe gibi sorunlarla karşı karşıya kalabilmektedirler (İnanç ve ark., 2004). Birçok genç yeni arkadaşlar edinmek, aileden ayrılmak, yurt yaşamına uyum sağlamak, ekonomik güçlükler, gelecekteki mesleği ve çalışma hayatı ile ilgili kaygı gibi sorunlarla yüz yüze kalmaktadır. Bu sosyal, kültürel ve ekonomik değişiklik gençleri ruhsal açıdan olumsuz etkileyebilmektedir. Üniversite öğrenimi boyunca bu döneme özgü duygusal ve toplumsal özellikler nedeniyle uyum bozukluğu, depresyon ve diğer psikiyatrik bozuklukların görülme sıklığının yüksek olduğu belirtilmektedir (Özkürkçügil ve ark.,1999, Özdel ve ark., 2002, Aylaz ve ark., 2007). Bu nedenle çalışma, öğrenci hemşirelerin stresle baş etme tarzları ile depresyon düzeylerini ve aralarındaki ilişkiyi incelemek amacıyla planlanmıştır.

3 GEREÇ VE YÖNTEM Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon Hemşirelik öğrencilerinin depresyon düzeylerini ve stresle başa çıkma tarzlarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılan bu çalışmanın evrenini Gaziantep Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencileri, örneklemini ise Gaziantep Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu nda öğrenim gören ve çalışmaya katılmaya gönüllü 195 öğrenci oluşturmaktadır. Verilerin Toplanması: Veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan Görüşme Formu, Beck Depresyon Envanteri (BDE) ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği (SBTÖ) kullanılarak 11 Şubat- 4 Mayıs 2007 tarihleri arasında toplanmıştır. Görüşme Formu: Bireyi tanıtıcı bilgilerin bulunduğu görüşme formu, konu ile ilgili literatür taranarak araştırmacılar tarafından hazırlanmıştır. Beck Depresyon Envanteri (BDE): Denekte depresyon yönünden riski belirlemek ve depresif belirtilerin düzeyini belirlemek amacıyla Beck tarafından geliştirilen 4 lü likert tipi kendini değerlendirme ölçeğidir. Formun Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği Hisli (1989) tarafından yapılmış olup, ölçeğin Cronbach alfa katsayısı 0.80 olarak bulunmuştur. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik makalesinde kesme puanının 17 olarak kabul edildiği belirtilmiştir. Ölçekten alınacak toplam puan 0-63 arasında değişmektedir. Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği (SBTÖ): Folkman ve Lazarus tarafından Başa Çıkma Yolları Envanteri olarak geliştirilen 4 lü likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin 30 maddelik formunun Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Şahin ve Durak (1995) tarafından yapılmıştır. Şahin ve Durak ölçeğin kendine güvenli yaklaşım (K.G.Y.), çaresiz yaklaşım (Ç.Y.), boyun eğici yaklaşım (B.E.Y.), iyimser yaklaşım (İ.Y.) ve sosyal destek arama (S.D.A.) olmak üzere toplam 5 faktörden oluştuğunu bulmuşlardır. Cronbach alfa iç tutarlılık katsayılarının ise, iyimser yaklaşım için , kendine güvenli yaklaşım için , çaresiz yaklaşım için , boyun eğici yaklaşım için ve sosyal destek arama faktörü için arasında olduğu belirtilmiştir. Ölçeğin 8.,10.,14., 16., 20., 23., 26. maddeleri K.G.Y.; 2, 4., 6., 12., 18. maddeleri İ.Y.; 3., 7., 13., 15., 21., 24. maddeleri Ç.Y.; 5., 7., 13., 15., 21., 24. maddeleri B.E.Y.; ve 1., 9., 29., 30. maddeleri ise S.D.A. maddeleridir. Veri Toplama Araçlarının Uygulanması ve Değerlendirilmesi Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan Görüşme Formu, Beck Depresyon Envanteri ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği 11 Şubat- 4 Mayıs

4 110 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:5 (2007) 2007 tarihleri arasında öğrencilere uygulanmıştır.anket uygulanmadan önce çalışmayla ilgili bilgi verildikten sonra öğrencilerden sözlü onay alınmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde, SPSS paket programı kullanılarak tablolar oluşturulmuş, yüzde, ortalama, t testi ve varyans analizi kullanılmıştır. İleri analizde Tukey testi kullanılmıştır. Değerlendirmelerde anlamlılık düzeyi olarak p<0.05 kabul edilmiştir. BULGULAR Tablo 1. Öğrencilerin Sosyo-demografik Özelliklerine Göre Dağılımı Özellikler Sayı % Yaş Yaş 25 Ve Üzeri Sınıf Sınıf Sınıf 3.Sınıf Sınıf Kaldığı Yer Aile Türü Kardeş Sayısı Gelir Durumu Çalışma Durumu Mesleği Tercih Durumu Aile Yanında Evde Arkadaşlarla Yurtta Akraba Yanında Çekirdek Aile Ataerkil Geniş Aile Geçici Geniş Aile Parçalanmış Aile 1-3 Kardeş 4-6 Kardeş 7-10 Kardeş Gelir Giderden Az Gelir Gidere Denk Gelir Giderden Fazla Çalışıyor Çalışmıyor İsteyerek İstemeyerek

5 Okul Yaşamından Memnuniyet Durumu Fiziksel Sağlık Durumu Ruh Sağlığı Durumu Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon Tablo 1. (Devamı) Memnunum Memnun Değilim Çok İyi İyi Orta Kötü Çok İyi İyi Orta Kötü Toplam Çalışmamıza katılan öğrencilerin yaş ortalaması olup, %24.1 i 1. sınıf, %25.1 i 2. sınıf, %23.6 sı 3. sınıf ve %27.2 si 4. sınıf öğrencisidir. Öğrencilerin %46.2 si yurtta kalmaktadır. %60 ının gelirleri giderlerine eşittir ve çoğunluğu (%92.3) çalışmamaktadır. Öğrencilerin %63.6 sı mesleği istemeden tercih ettiklerini, %65.1 i ise okul yaşamından memnun olmadıklarını belirtmişlerdir. Öğrenciler fiziksel sağlıklarını iyi (%51.3), ruhsal sağlıklarını ise orta düzeyde (%48.2) algılamaktadırlar (Tablo 1). Tablo 2. Beck Depresyon Envanteri ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçek Puan Ortalamalarının Dağılımı n Ortalama SD Min-Max Değer Beck Depresyon Envanteri Eşik Altı (0-17) Eşik Üstü (18-63) Kendine Güvenli Yaklaşım Çaresiz Yaklaşım Boyun Eğici Yaklaşım İyimser Yaklaşım Sosyal Destek Arama

6 112 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:5 (2007) Çalışma kapsamındaki öğrencilerin depresyon puan ortalamaları olarak belirlenmiştir. Ölçek puanları kesme puanına göre değerlendirildiğinde %33.3 ünün eşik üstü değerlere sahip olduğu saptanmıştır. Stresle başa çıkma tarzları alt ölçeklerinden alınan puanlar ise, kendine güvenli yaklaşım , çaresiz yaklaşım , boyun eğici yaklaşım , iyimser yaklaşım ve sosyal destek arama olarak belirlenmiştir (Tablo 2). Tablo 3. Öğrencilerin Bazı Özelliklerine Göre Beck Depresyon Envanteri ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçek Puan Ortalamalarının Dağılımı Sınıf 1.sınıf 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf Kardeş sayısı 1-3 kardeş 4-6 kardeş 7-10 kardeş Beck Depresyon Envanteri Ortalama SD Kendine Güvenli Yaklaşım Ortalama SD Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği Çaresiz Boyun İyimser Yaklaşım Eğici Yaklaşım Ortalama SD Yaklaşım Ortalama SD Ortalama SD Sosyal Destek Arama Ortalama SD p<0.05 p<0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p> p<0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 Mesleği tercih durumu İsteyerek İstemeyerek p>0.05 p<0.05 p>0.05 p>0.05 p<0.05 p>0.05 Okul yaşamından memnuniyet Memnunum Memnun değilim p<0.05 p<0.05 p>0.05 p>0.05 p<0.05 p>0.05

7 Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon Tablo 3. (Devamı) Fiziksel sağlık durumu Çok iyi İyi Orta Kötü p<0.05 p<0.05 p>0.05 p>0.05 p<0.05 p>0.05 Ruh sağlığı durumu Çok iyi İyi Orta Kötü p<0.05 p<0.05 p<0.05 p>0.05 p<0.05 p>0.05 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda sınıf, kardeş sayısı, okul yaşamından memnun olma durumu, fiziksel sağlık ve ruhsal sağlık durumu ile depresyon arasında anlamlı ilişki belirlenmiştir (p<0.05). Sınıf, mesleği tercih durumu, okul yaşamından memnun olma durumu, fiziksel sağlık ve ruhsal sağlık durumu ile kendine güvenli yaklaşım; ruh sağlığı ile çaresiz yaklaşım; mesleği tercih etme durumu, okul yaşamından memnun olma durumu, fiziksel sağlık ve ruhsal sağlık durumu ile iyimser yaklaşım arasında anlamlı ilişki belirlenmiştir (p<0.05) (Tablo 3). TARTIŞMA Üniversite öğrenimi yılları, aynı zamanda insanların ruhsal açıdan en çalkantılı oldukları gelişim dönemlerinden biri olan, hem toplumsal hem de biyolojik olarak geçiş dönemi kabul edilen ergenliğin son evresidir (İnanç ve ark., 2004). Bu dönemdeki fizyolojik, ruhsal ve toplumsal değişiklikler gençleri zorlamaktadır. Zorlanmalara tepkilerin bir grubunu da depresif belirtiler oluşturmaktadır (Özdel ve ark., 2002). Depresyon, yaygın, yüksek kronikleşme, ve yineleme oranı, önemli intihar riski ve iş gücü kaybı oluşturması nedeniyle ciddi bireysel ve toplumsal bir sağlık sorunudur. Bu yüzden depresyonun tanımlanması, önlenmesi, tedavisi, yineleme risk etkenlerinin belirlenmesi özel bir önem taşımaktadır (Aylaz ve ark., 2007). Çalışmamızda öğrencilerin BDE puan ortalaması olarak belirlenmiştir. Üniversite öğrencileriyle yapılan çalışmalarda bu oranı Özdel ve arkadaşları (2002) 12.8, Bostancı ve arkadaşları (2005) 12.8, Tayşi ve

8 114 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:5 (2007) arkadaşları (1994) 13.8, Aylaz ve arkadaşları (2007) 10.8, Oliver ve arkadaşları (1995) 7.6, Demir ve arkadaşları (2007) 9.5 olarak belirlemişlerdir. Aylaz ve arkadaşlarının (2007) aktardığına göre, Kaya ve arkadaşlarının çalışmalarında Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin BDE ortalama puanı olarak belirlenmiştir ve bu oran çalışmamızla birebir uyumludur. İnanç ve arkadaşlarının (2004) bir mediko-sosyal merkezine başvuran öğrencilerle yaptıkları çalışmalarında, psikiyatrik tanı dağılımlarına bakıldığında öğrencilerin %28 ine saf depresyon, %16 sına depresyon eş tanısı konulduğu belirlenmiştir. Türkiye de çeşitli üniversitelerde BDÖ ile yapılan çalışmalarda sendromal düzeyde % arasında değişen depresyon oranları bulunmuştur (Özdel ve ark. 2002). Öğrencilerimizin %33.3 ü BDÖ den 17 ve üzerinde puan almışlardır. Bu oranı Aylaz ve arkadaşları (2007) %25.4, Bostancı ve arkadaşları (2005) %26.2, Doğan ve arkadaşları (1994) %34.7, Bakır ve arkadaşları (1997) %35.4, Helm ve Boward (2003) %39, ve Sherina ve arkadaşları (2004) %41.9 olarak bildirmişlerdir. Çalışmamızdan elde edilen bulgular genel olarak kaynaklarla uyum göstermektedir. Çalışmamızdan elde edilen oranlarla kaynaklarda belirtilen oranlar arasındaki değişikliklerin yerleşim yeri, gelir düzeyi, üniversite koşulları, sosyal, kültürel ve bireysel etkenler gibi faktörlerden kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir. Bazı stresle başa çıkma yöntemleri stresle ilişkili negatif duyguları düzenleyerek alternatif çözümler üreten koruyucu bir işlev olarak yardım edebilir, bazen de stresin etkilerini kötüleştirerek uyum sorunlarına yol açabilirler (Öngen, 2006). Çalışmamızda öğrencilerin stresle başa çıkma tarzları alt ölçeklerinden aldıkları puanlar, kendine güvenli yaklaşım , çaresiz yaklaşım , boyun eğici yaklaşım , iyimser yaklaşım ve sosyal destek arama olarak belirlenmiştir. Çalışmamızda sınıf seviyelerine göre depresyon puanları incelenmiş ve ortalamalar arasındaki fark önemli bulunmuştur. 4. sınıfların depresyon puan ortalaması diğer sınıf seviyelerinden daha yüksek bulunmuştur. Özdel ve arkadaşları (2002) ile Bakır ve arkadaşlarının (1997) çalışmalarında da 4. sınıflarda depresyon düzeyi en yüksektir. Tully (2004) çalışmasında son sınıf öğrencilerinin stres düzeylerini diğer sınıflardan yüksek belirlemiştir. Son yıllarda gittikçe zorlaşan iş bulma koşulları ve geleceğe yönelik kaygıların depresyon puanlarını yükseltmiş olabileceği düşünülmektedir. Tablo 3 de görüldüğü gibi, kendine güvenli yaklaşım alt ölçeği ile sınıf seviyesi arasındaki

9 Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon ilişki önemli bulunmuştur. 1. ve 4. sınıflardaki öğrencilerin puan ortalamaları daha yüksektir. Çalışmamızda kardeş sayısı arttıkça depresyon puanlarının da yükseldiği belirlenmiştir. Özdel ve arkadaşlarının (2002) çalışmasında kardeş sayısı ve depresyon arasında anlamlı ilişki bulunmamakla beraber, kardeş sayısı arttıkça depresif belirtiler gösterme oranının da arttığı bildirilmektedir. Öğrencilerin çoğunluğunun ailesi orta düzeyde bir gelire sahiptir. Ailedeki çocuk sayısındaki artış gelir durumunu olumsuz etkilemektedir. Ekonomik sıkıntılarla karşılaşan gençlerin benlik saygısında azalma sonucu ruhsal yapılarının olumsuz yönde etkilendiği ve kısıtlamaların depresif belirtileri arttırmış olabileceği düşünülmektedir. Hemşirelik mesleğinin sürdürülmesinde ilgi, istek, yetenek gibi unsurlar ön koşuldur. Bu mesleği başarıyla sürdürebileceğine inanan, hemşirelik mesleğini isteyerek tercih eden öğrencilerin kendine güvenli ve iyimser yaklaşım alt ölçek puanları anlamlı derecede yüksektir. Meslek seçimi bireylerin yaşamında son derece önemlidir. Birey bu tercihi yaparken belli bir çalışma ortamı ve yaşam biçimini de seçmiş olur (Çam ve ark., 2000). Hemşirelik öğrencileri bir üniversite öğrencisi olarak yaşadıkları çatışmaların yanısıra, hastane ortamından kaynaklanan sorunlarla da karşılaşmaktadırlar. Hasta bireylere bakım vermeyi temel alan hemşirelik eğitiminin oldukça stresli olması, okul yaşamından memnuniyet durumunu olumsuz yönde etkilemekte, dolayısıyla öğrencilerin ruhsal durumlarının da olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır. Çalışmamızda okul yaşamından memnun olmadıklarını ifade eden öğrencilerin depresyon puan ortalamaları anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Tatar ve Özgür ün (2005) hemşirelerle yaptıkları benzer çalışmalarında da işinden memnun olan hemşirelerin daha az depresif belirti gösterdikleri belirlenmiştir. Ayrıca okul yaşamından memnun olduklarını belirten öğrencilerin kendine güvenli ve iyimser yaklaşım puan ortalamaları da yüksek olarak belirlenmiştir. Çalışmamızda fiziksel ve ruhsal sağlıklarını çok iyi ve iyi olarak değerlendiren öğrencilerin depresyon puan ortalamalarının düşük, orta ve kötü düzeyde değerlendirenlerin ise depresyon puan ortalamalarının yüksek olduğu saptanmıştır. İstatistiksel analiz sonucu ortalamalar arasındaki fark anlamlıdır. Fiziksel ve ruhsal sağlığın kötü algılanmasının öğrencilerin daha yüksek oranda depresif belirti göstermesine neden olduğu söylenebilir. Stresle başa çıkma tarzları alt ölçeklerinden alınan puanlara bakıldığında; fiziksel ve ruhsal

10 116 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:5 (2007) sağlığını çok iyi ve iyi olarak değerlendiren öğrencilerin kendine güvenli ve iyimser yaklaşım puanlarının yüksek olduğu belirlenmiştir. Ruh sağlıklarını orta ve kötü düzeyde algıladıklarını ifade eden öğrencilerin çaresiz yaklaşım puan ortalamaları daha yüksektir. Ruhsal sıkıntıların yaşanması, öğrencilerin kendilerini çaresiz hissetmelerine neden olmaktadır. Depresyon ile kendine güvenli (r= -,431, p<0.05) ve iyimser yaklaşım (r= -,404, p<0.05) arasında negatif yönde ve önemli ilişki; depresyon ile çaresiz (r=,396, p<0.05), boyun eğici yaklaşım (r=,193,p<0.05) ve sosyal destek arama (r=,154, p<0.05) ile pozitif yönde ve önemli ilişki belirlenmiştir. Kendine güvenli yaklaşım ve iyimser yaklaşımı kullanan öğrencilerin daha az depresif belirti gösterdikleri, sosyal destek arama, çaresiz yaklaşım ve boyun eğici yaklaşımı kullanan öğrencilerin ise daha fazla depresif belirti gösterdikleri saptanmıştır. DeSimone (2007) çalışmasında depresyon ile kendine güven arasında negatif ilişki belirlemiştir. Yeh (2007) çalışmasında öğrencilerin %47.1 inin başetme stratejisi olarak sosyal destek arayışı içinde olduklarını belirlemiştir. Tatar ve Özgür ün (2005) çalışma bulguları ile uyum gösteren bulgularımız, öğrencilerin stresle baş etme tarzlarının depresyon düzeylerini etkilediğini göstermektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER Çalışmamızda öğrencilerin %33.3 ünün depresyon açısından risk altında olduğu belirlenmiştir. Son sınıf öğrencilerinde depresyon düzeyinin yüksek olduğu, kardeş sayısı arttıkça depresif belirtilerin arttığı, okul yaşamından memnun olmama durumunun depresyon riskini arttırdığı, saptanmıştır. Fiziksel ve ruhsal sağlığın kötü algılanmasının depresyon düzeyini arttırdığı, mesleği isteyerek tercih edenlerin ve okul yaşamından memnun olanların kendine güvenli ve iyimser yaklaşım içinde oldukları, ruhsal sağlığın kötü algılanmasının öğrencilerin kendilerini çaresiz hissetmelerine neden olduğu görülmüştür. Depresif belirtilerin tanınması ve çözümüne yönelik önceliklerin belirlenmesi son derece önemlidir. Öğrencilere psikolojik danışma hizmetlerinin verilmesinin stresle baş etme ve dolayısıyla psikiyatrik sorunlarla etkili mücadelede önemli olacağı düşünülmektedir. Hemşirelik öğrencilerinin psikiyatrik tanı dağılımları ve stresle baş etmelerine yönelik çalışmaların çok az sayıda olması, daha sağlıklı karşılaştırmalar ve yorumlar yapabilmemizi kısıtlamıştır. Bu alanda daha geniş kapsamlı ve karşılaştırmalı araştırmalara gereksinim vardır.

11 KAYNAKLAR Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon Aydemir, Ö. ve Köroğlu E. (2006). Psikiyatride Kullanılan Klinik Ölçekler, Hekimler Yayın Birliği, Ankara. Aylaz, R, Kaya, B, Dere, N, Karaca, Z, Bal, Y. (2007). Sağlık Yüksekokulu Öğrencileri Arasındaki Depresyon Sıklığı ve İlişkili Etkenler, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8: Bakır, B, Yılmaz, R, Yavaş, İ, Toraman, R, Güleç, N. (1997). Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Sorun Alanları ve Sosyodemografik Özelliklerle Depresif Belirtilerin Karşılaştırılması, Düşünen Adam, 10: Bostancı, M, Özdel, O, Kalkan Oğuzhanoğlu, N, Özdel, L, Ergin, A, Ergin, N, Ateşçi, F, Karadağ, F. (2005). Depressive Symptomatology among University Students in Denizli, Turkey: Prevalence and Sociodemographic Correlates, Croat Med J, 46(1): Çam, O, Khorshid, L, Altuğ Özsoy, S. (2000). Bir Hemşirelik Yüksekokulundaki Benlik Saygısı Düzeylerinin İncelenmesi, Hemşirelik Araştırma Dergisi, 1: Demir, F, Ay, P, Erbaş, M, Özdil, M, Yaşar, E. (2007). İstanbul da Bir Eğitim Hastanesinde Çalışan Tıpta Uzmanlık Öğrencilerinde Depresyon Yaygınlığı ve İlişkili Etkenler, Türk Psikiyatri Dergisi, 18(1): DeSimone, A. (2007). Alcohol Use, Self-Esteem, Depression, and Suicidality in High School Students, (Erişim: ) Doğan, O, Doğan, S, Çorapçıoğlu, A, Çelik, G. (1994). Üniversite Öğrencilerinde Depresyon Yaygınlığı ve Bazı Değişkenlerle İlişkisi, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 16: Helm, H.W. ve Boward, MD. (2003). Factor Structure of the Beck Depression Inventory in a University Sample, Psychologic Rep, 92: Hisli, N. (1989). Beck Depresyon Envanterinin Üniversite Öğrencileri çin Geçerliği, Güvenirliği, Psikoloji Dergisi, 23: İnanç, N, Savaş, HA, Tutkun, H, Herken, H, Savaş, E. (2004). Gaziantep Üniversitesi Mediko-Sosyal Merkezi nde Psikiyatrik Açıdan İncelenen Öğrencilerin Klinik ve Sosoyodemografik Özellikleri, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5: Oliver, JM. ve Paul, JC. (1995). Self-Esteem and Self Efficacy; perceived Parenting and Family Climate; and Depression in University Students, J Clin Psychol, 51:

12 118 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:5 (2007) Öngen, D. (2006). Relationships Between Coping Strategies and Depression Among Turkish Adolescents, Social Behavior and Personality, 34(2): Özdel, L, Bostancı, M, Özdel, O, Oğuzhanoğlu,NK. (2002). Üniversite Öğrencilerinde Depresif Belirtiler ve Sosyodemografik Özelliklerle İlişkisi, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3: Özkürkçügil, AÇ. (1999). Bir Medikososyal Merkezine Genel Sağlık Sorunları ile Başvuran Öğrencilerden Psikiyatrik Tanı Alanlarda Bazı Sosoyodemografik Özellikler, Türk Psikiyatri Dergisi, 10: Öztürk, MO. (2002). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. 9. Basım, Nobel Tıp Kitabevleri, Ankara. Sherina, MS, Rampal, L, Kaneson, N. (2004). Psychological Stress Among Undergraduate Medical Students, Med J Malaysia, 59: Şahin, NH. ve Durak, A. (1995). Stresle Başaçıkma Tarzları Ölçeği: Üniversite Öğrencileri İçin Uyarlanması, Türk Psikoloji Dergisi, 10(34): Tatar, Ç. ve Özgür, G. (2005). Hemşirelerin Stresle Baş Etme Tarzları ile Depresyon Arasındaki İlişki, 3. Uluslararası-10. Ulusal Hemşirelik Kongresi, 7-10 Eylül, İzmir. Tayşi, BN, Azizoğlu, F, Perçinel, S, Hasan, SH. (1994) Öğretm Yılı İntern Doktorlarında Beck Depresyon Envanterine Göre Depresyon Prevalansı, Toplum ve Hekim, 59: Tully, A. (2004). Stress, Sources of Stress and Ways of Coping Among Psychiatric Nursing Students, Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 11: Yeh, C. (2007). Difficulties and Coping Strategies of Chinese, Japanese, and Korean İmmigrant Students- Statistical Data Included, (Erişim: ).