REVİZYON DURUMU. Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Arteriyovenöz Fistül Bakımı Protokolü tanımlandı. 01

Transkript

1 REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Arteriyovenöz Fistül Bakımı Protokolü tanımlandı. 01 Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Hemşirelik Hizmetleri Protokolleri Hazırlama Komitesi Adem Aköl Kalite Konseyi Başkanı Sinan Özyavaş Kalite Koordinatörü 1/9

2 1. AMAÇ Bu protokolün amacı hemodiyaliz hastalarında fistül girişi için standart bir yöntem belirlemektir. 2. KAPSAM Bu protokol; hemodiyalizde kullanılan fistül, greft ve santral venöz katater girişlerine yönelik faaliyetleri kapsar. 3. SORUMLULAR Bu protokolün uygulanmasından Hemodiyaliz hemşireleri sorumludur. 4. TANIMLAR 4.1. Arteriovenöz Fistül: Arter ve venin subkutan anastomozudur. Genellikle Radial arter/sefalik ven yada Brakial arter/sefalik ven kullanılır. Damar yapısı yumuşak, kıvrımlı ve yüzeyeldir Arteriovenöz Greft: Fistül açılamadığı durumlarda arter ve venin Politetrafloraetilen (PTFE) den üretilmiş sentetik bir maddeyle birleştirilmesidir. Brakial arter/sefalik ven kullanılır. Damar yapısı sert, düz ve derindir. Fistül ve greftte anastomoz, arterin yanıyla venin ucu yada yanı şeklinde yapılır Atım: Fistüle elle dokunulduğunda yada steteskopla dinlendiğinde hissedilen nabız atımı şeklindeki basınç Thrill: Fistül veya grefte dokunulduğunda elle hissedilen titreşim ya da steteskopla dinlendiğinde duyulan üfürüm Fistül Olgunlaşması: Fistül açıldıktan 3 haftadan itibaren ven damarlarında genişleme ve duvarlarında tekrarlayan iğne girişlerine izin verecek şekilde kalınlaşma sürecidir İlmik Şeklinde Greft: Arter ve ven arasındaki sentetik maddenin ilmik şeklinde yerleştirilmesi Düz Greft: Sentetik maddenin düz yerleştirilmesi Arter Girişi: Kullanılan damar olgunlaşmış vendir. Ancak diyalize başlarken hastadan çekilen kan olması nedeniyle arter olarak adlandırılır. 2/9

3 4.9. Arter İğnesi: Kırmızı klempli ve çift deliklidir Ven Girişi: Olgunlaşmış ven damarı olup temizlenen kanın hastaya geri verilmesi için kullanılır Ven İğnesi: Mavi klempli ve tek deliklidir Düğme Deliği Tekniği: Aynı yerden sınırlı sayıda iğne girişi yapılır ve periyodik olarak yer değiştirilerek bölge kullanılır Merdiven Tekniği: Kullanılan damarın uzunluğu boyunca iki yöne lokalize etmeksizin 1 cm aralıklarla bölge kullanılır Santral Venöz Kateter: Çift lümenli kateterlerdir. Kullanım süresine göre; kalıcı (tünelli) ya da geçici olabilir Geçici Kateterler: Femoral, jugüler ya da subklavian venler kullanılır Kalıcı (Tünelli) Kateterler: Sağ atriumda yada arteriyokaval bileşkededir. Kullanım süresi komplikasyonlara bağlıdır Kateterin Tıkanması: Kateterden dakikada ml kan alıp geri verebilecek yeterlilikte olmaması Ekstrakorporeal Dolaşım: Hastadan alınıp hemodiyaliz makinesinde temizlenerek tekrar hastaya verilmesiyle işleyen sistem Resirkülasyon: Temizlenen kanın vücuttaki dolaşıma katılmadan yeniden ekstrakorporeal dolaşıma alınması. 5. TEMEL İLKELER 5.1. Hemodiyalizde iğne girişini yalnızca hemodiyaliz hemşiresi yapar Hemodiyalizde venöz damar yolu olarak arteiyovenöz fistül, arteriyovenöz greft ve santral venöz kateter kullanılır Damar yolu, kan akımı dakikada ml kanı hastadan çekebilecek ve geri verebilecek yeterlilikte olmalıdır İğne girişi sırasında aseptik teknik uygulanır. 3/9

4 5.5. İğne girişi anastomoz yerinden en az 3 cm uzağa yapılır Resirkülasyonu önlemek için arter ve ven iğnesi arasında en az 5 cm aralık olmalı 5.7. İğneler G.lık arteriovenöz fistül iğnesi olmalıdır İğne girişleri her diyalizde farklı yerden alınarak düğme deliği ya da merdiven tekniği kullanılmalıdır Fistül ve greft her diyaliz öncesi kontrol edilmeli, thrillde üfürüm ve atım takibi yapılmalıdır Fistül, greft ve kateter enfeksiyon bulguları açısından takip edilir, enfekte ise kullanılmaz, hekime iletilir Damar girişi ikinci denemede de başarısızsa başka bir hemşireye devredilmelidir Turnike uygulanacak ise; arteriyel kan akımını önlemeyecek şekilde uygulanmalıdır İğne takılırken eğik yüzey yırtılmayı önlemek için yukarıda olmalıdır İğne tespiti sağlam ve estetik olmalıdır Arter iğnesinin yönü fistüle doğru ya da kalbe doğru olmalıdır Arter iğnesi fistüle yakın girilir Arter iğnesinden sıvı gönderilmez Ven iğnesi fistülden uzak ve kalbe doğru girilir Her iki iğne aynı damar trasesi üzerinde ise iğneler birbirine zıt yönde yerleştirilir Fistül açıldıktan sonra 3 hafta - 2 ay süre ile olgunlaşması beklenir Greft açıldıktan sonra başka seçenek yoksa hemen kullanılabilir. Ancak mümkünse yara iyileşmesi beklenir İğne giriş yeri seçilirken hastanın hareketlerinin kısıtlanmaması göz önünde bulundurulur Greftin düz mü ilmik tarzında mı yerleştirildiği cerrahtan öğrenilerek dosyasına kaydedilir. 4/9

5 5.24. Resirkülasyonu önlemek için greftin açılma şekline göre kan akımı yönünde arter ve ven girişi belirlenir Santral venöz kateter yerinde değilse, tıkanmışsa, kanıyorsa, enfekteyse işleme başlanmaz, hekime iletilir Kateterin kırmızı ucu arter, mavi ucu ven olarak alınır. Ters alınacaksa resirkülasyon olacağı için hekime iletilir Juguler ve subklavian geçici kateterler yeni takılmışsa, kateterin yerinde olup olamadığı hekim tarafından değerlendirildikten sonra diyalize başlanır Kateter yerinden oynatılmaz, çekilmez, itilmez Hasta hastanede yatıyorsa, fistül, greft ve kateterin diğer bölümler tarafından kullanımı engellenir. Hasta ve bölüm ekibi bilgilendirilir Tanılama İşleme başlamadan önce gözlenmesi gereken kontrendike durumlar; arteriovenöz fistül, Greft ve Santral venöz kateter komplikasyonlarıdır Arteriovenöz fistül Greft komplikasyonları: Yetersiz akım Zayıf thrill...(-) / (+) Atım...(-) / (+) Üfürüm...(-) / (+) Arter gelişinde yetersiz kan...(-) / (+) İnfeksiyon Anastomoz yerinde kızarıklık...(-) / (+) Isı artışı...(-) / (+) Ödem...(-) / (+) Tromboz İğne girişinde zorluk...(-) / (+) 5/9

6 İğne girişinden kan gelmemesi...(-) / (+) Fistülde kullanılan damarda sertlik...(-) / (+) El iskemisi Elde ağrı...(-) / (+) Isı kaybı...(-) / (+) Güç kayb.ı...(-) / (+) His kaybı...(-) / (+) Uyuşma...(-) / (+) İyileşmeyen yaralar... (-) / (+) Elde ödem Anevrizma/Psödoanevrizma Aynı yerden yapılan iğne girişlerinde balonlaşma...(-) / (+) Greftte Stenoz İğne girişlerinde zorluk...(-) / (+) Kolda şişlik...(-) / (+) Thrillin anastomozdan farklı yerde hissedilmesi...(-) / (+) Yüksek atımlı üfürüm...(-) / (+) Cilt erozyonları Santral venöz kateter komplikasyonları Kateterin yerinde olmaması Açıklanmayan göğüs ağrısı...(-) / (+) Ani hipotansiyon...(-) / (+) Hematom...(-) / (+) Ani Gelişen Solunum Sıkıntısı...(-) / (+) 6/9

7 Enfeksiyon Ateş (38 O C )...(-) / (+) Kan kültüründe üreme...(-) / (+) Kateter giriş yerinde kızarıklık...(-) / (+) Pürülan akıntı...(-) / (+) Ağrı...(-) / (+) Hassasiyet...(-) / (+) Isı artışı...(-) / (+) Pıhtılaşma. Kateterden kan gelmemesi...(-) / (+) Kateterden kan gitmemesi...(-) / (+) UYGULAMA Malzemeler Arteriovenöz fistül ve greft için; G.lik arter ve ven iğnesi Povidon iyot Sponge Flaster Turnike Kullanılacaksa anestetik madde Eldiven Santral venöz kateter için; Enjektör (2 adet) Eldiven 7/9

8 10 cc lik SF doldurulmuş enjektör İşlem öncesi İlk diyalizse hastaya Arteriyovenöz Fistül Bakımı Protokolü nde anlatıldığı gibi eğitim verilir. İşlem hakkında bilgi verilir. Eller El Hijyeni Talimatı na uygun yıkanır. Fistül ve graftte thrilin üfürüm ve atımı kontrol edilir. Arter ve ven giriş yeri tekniğe uygun belirlenir. Fistül, greft ve santral venöz kateter komplikasyonlar açısından değerlendirilir İşlem Arteriovenöz fistül ve greft için; Eldiven giyilir Damar palpe edilerek dolgunluğu değerlendirilir. Palpe edilemiyorsa turnike uygulanabilir. Belirlenen giriş yeri povidon iyot sponge ile bir kez silinir, povidon iyotun kuruması beklenir. Ven iğnesi açılarak damara eğik yüzey yukarıya gelecek şekilde 45 o lik açıyla yönü kalbe doğru girilir, kan gelişi kontrol edilir. İğne tespit edilir. Arter iğnesi açılarak fistüle yakın yerden, yönü fistüle ya da kalbe doğru ven iğnesinden en az 5 cm, fistülden en az 3 cm uzağa 45 o lik açıyla girilir, kan gelişi kontrol edilir. İğne tespit edilir Santral venöz kateterler için; 2 cc lik enjektörle ölü boşluktaki heparin ve pıhtı aspire edilir. SF le irrige edilerek kateterin açıklığı kontrol edilir. 8/9

9 Kırmızı uç arter, mavi uç ven olarak alınır İşlem sonrası Diyalizde Hasta Takibi Protokolü ne göre diyalize başlanır. 6. İLGİLİ DOKÜMANLAR 6.1. Arteriyovenöz Fistül Bakımı Protokolü 6.2. El Hijyeni Talimatı 6.3. Diyalizde Hasta Takibi Protokolü 9/9