T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI GELENEKSEL TÜRK EL SANATLARI BİLİM DALI

Transkript

1 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI GELENEKSEL TÜRK EL SANATLARI BİLİM DALI ANADOLU TAKILARINDAKİ MOTİFLER İLE TUNUS TAKILARINDAKİ MOTİFLERİN İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS (MASTER) TEZİ HAZIRLAYAN FATMA ŞENTÜRK ANKARA, 2007

2 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI GELENEKSEL TÜRK EL SANATLARI BİLİM DALI ANADOLU TAKILARINDAKİ MOTİFLER İLE TUNUS TAKILARINDAKİ MOTİFLERİN İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS (MASTER) TEZİ HAZIRLAYAN Fatma ŞENTÜRK TEZ DANIŞMANI Prof. Tevhide ÖZBAĞI ANKARA, 2007

3 JÜRİ ÜYELERİNİN ONAY SAYFASI Fatma Şentürk ün Anadolu Takılarındaki Motifler ile Tunus Takılarındaki Motiflerin İncelenmesi başlıklı tezi 01 /02 /2008 tarihinde, jürimiz tarafından Geleneksel Türk El Sanatları Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. Adı Soyadı İmza Üye (Tez Danışmanı): Üye :.. Üye :.. Üye :.. Üye :.. iii

4 ÖNSÖZ Bir ulusun geçmişten geleceğe bıraktığı en önemli kültür miraslarından birisi de şüphe yok ki el sanatlarıdır. Geleneksel el sanatlarından birisi olan takılar, bir süs unsuru olmanın yanı sıra bir milletin sosyal yaşamıyla ilgili pek çok bilgiyi de barındırmaktadır. İnsan daima güzeli sever, güzele ulaşmaya çalışır. Bu nedenle insanoğlu varolduğundan bu yana kendisini, yaşadığı ortamı, kullandığı eşyaları yaşadığı dönemin koşullarına, o dönemin zevklerine göre süsleyerek daha güzel olmasına çalışmıştır. Bu süsleme işini ise bir takım motifler yardımıyla yapmıştır. Takılar insan yaşamında oldukça önemli bir yere sahiptir. Yaşanan bir olaydan ders çıkarılması amacıyla Bu senin kulağına küpe olsun, bir meslek yada sanat sahibi olmanın önemini vurgulamak için Kolunda altın bileziğin olsun gibi aşina olduğumuz atasözleri takının değerini vurgulamaktadır. Takılar, eskiden daha çok bir tılsım olarak kullanılmıştır. Takılar bu gizemli güçlerini ise motiflerinden almaktadır. Konumuz olan takılardaki motifler, aslında anlam yüklenmiş pek çok mesajı da barındıran birer semboldür. Bu çalışmada Anadolu-Türk takılarında kullanılmış olan motiflerin neler olduğu ve anlamları ile Tunus takılarındaki motifler incelenecektir. Bu çalışmanın konusunun belirlenmesinden itibaren her aşamasında beni yönlendiren ve yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen değerli hocam Sayın Prof. Tevhide Özbağı ya teşekkür ederim. Tunus takılarıyla ilgili kaynakları elde etmemde bana yardımcı olan Ankara Tunus Büyükelçiliği çalışanlarına teşekkür ederim. Ankara Estergon Etnografya Müzesi çalışanlarına, Ankara Etnografya Müzesi çalışanlarına ve bu çalışmanın ortaya çıkmasında emeği geçen herkese teşekkür ederim. Fatma ŞENTÜRK Aralık 2007 iv

5 ÖZET ANADOLU TAKILARINDAKİ MOTİFLER İLE TUNUS TAKILARINDAKİ MOTİFLERİN İNCELENMESİ ŞENTÜRK Fatma, Yüksek Lisans (Master) Tezi Geleneksel Türk El Sanatları Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Tevhide ÖZBAĞI Aralık 2007 Araştırmada, Anadolu ve Tunus kadın takıları çeşitleri, takılarda kullanılan süsleme teknikleri, takı motifleri ve kompozisyon özelliklerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, Ankara Estergon Etnografya Müzesinde ve Ankara Etnografya Müzesinde bulunan Anadolu kadın takıları ile literatür ve elektronik ortamda yapılan araştırmalarda bulunan Tunus kadın takıları oluşturmaktadır. Evren içinden 50 adet Anadolu kadın takısı ve 25 adet Tunus kadın takısı örneklem olarak seçilmiştir. Anadolu da ve Tunus ta kullanılan kadın takı çeşitleri, bu takılarda kullanılan süsleme teknikleri ve motif özeliklerinin ortaya konulması bulgular ve yorum kısmında ele alınmıştır. Araştırma sonucunda, Anadolu ve Tunus takılarındaki motiflerin birbirine benzediği ortaya çıkmıştır. Anadolu takılarında geometrik, bitkisel, sembolik motifler oldukça fazla kullanılmaktadır. Tunus takılarında geometrik motifler, figürlü motiflerden balık, sembolik motiflerden el yoğun olarak kullanılmaktadır. Anadolu ve Tunus ta kadınlar takıları baş, boyun, bilek, göğüs süslemesinde yoğun olarak kullanmaktadır. Araştırma örneklemini oluşturan Anadolu ve Tunus kadın takılarından oluşan katalog bulunmaktadır. Takılara ait fotoğraflar ve çizimler ile takı çeşidi, süsleme tekniği, motifi ve kompozisyon özellikleriyle ilgili bilgiler yer almaktadır. v

6 ABSTRACT EXAMINATION OF THE MOTIVES IN ANATOLIAN JEWELRY AND THE MOTIVES IN TUNISIAN JEWELRY ŞENTÜRK Fatma, Postgraduate (Master) Thesis Department of Traditional Turkish Handicrafts Education Thesis Advisor: Prof. Dr. Tevhide ÖZBAĞI December 2007 In the research work, the kinds of Anatolian and Tunisian woman jewelries, the ornament techniques used in the jewelries and the evaluation of the motifs and the composition features are targeted. The universe of the research is formed by the Anatolian woman s jewelries, being present at the Estergon Ethnography Museum in Ankara and the Ethnography Museum in Ankara, and by the Tunisian woman s jewelries, being present in the literature researches and the researches made in the electronic form. 50 numbers of Anatolian Woman s Jewelry and 25 numbers of Tunisian Woman s Jewelry are selected as sampling from inside of the universe. The kinds of woman s jewelry used in Anatolia, the ornament techniques used in these jewelries and stating of the motif features are mentioned in the part of findings and interpretations. At the end of the research, it is seen that the motifs in the Anatolian and Tunisian jewelries resemble to each other. The geometrical, botanical, symbolical motifs are used largely in the Anatolian jewelries. In Tunisian jewelries, the geometrical motifs are used mostly, fish from the motifs with figures and hand from the symbolic motifs. The women in Anatolia and Tunisia use extremely the jewelries in the ornaments of head, neck, wrist and breast. The catalog which consists of Anatolian and Tunisian woman s jewelries forming the sampling of the research is present. The information related to the photographs and drawings belonging to the jewelries, the sorts of jewelries, the ornament technique, the motifs and the composition features take place. vi

7 İÇİNDEKİLER JÜRİ ÜYELERİNİN ONAY SAYFASI..iii ÖNSÖZ...iv ÖZET...v ABSTRACT..vi İÇİNDEKİLER.vii ŞEKİLLER LİSTESİ...xi ÇİZİMLER LİSTESİ...xv TABLOLAR LİSTESİ xvii BÖLÜM I 1 1. GİRİŞ Problem Amaç Önem Sınırlılıklar Tanımlar.3 BÖLÜM II İLGİLİ KAYNAKLAR Takının Tanımı Takının Tarihi Anadolu da Takı Selçuklu Devletinde Takı Osmanlı Devletinde Takı Tunus ta Takı Takının Önemi ve Kullanım Amaçları Takı Çeşitleri Takanın Cinsiyetine Göre Takılar Kadın Takıları Kullanım Yerlerine Göre Kadın Takıları Baş Süslemesinde Kullanılan Takılar Tepelik...13 vii

8 Fes süsü Alınlık Yanak Döven Küpe Tarak Hızma Boyunda Kullanılan Takılar Kolye ve Gerdanlık Hamaylı Bele Takılan Takılar Kemer ve Kemer Tokaları Göğse Takılan Takılar Broş Bileğe Takılan Takılar Bilezik Halhal Parmaklara Takılan Takılar Yüzük Takıda Kullanılan Süsleme Teknikleri Kazıma (Çalma) Tekniği Kabartma (Repousse) Tekniği Kalıpla Kabartma (Stampa Basma) Tekniği Ajur (Delik İşi, Kesme) Tekniği Telkari ve Granül Tekniği Kakma Tekniği Savatlama (Niello) Tekniği Değerli Taş, Renkli Cam ve Mine Tekniği Kaplama (Yaldız) Tekniği Takıda Kullanılan Motifler Bitkisel Motifler Yapraklar Çiçekler 28 viii

9 Hatai Çiçekler Penç Çiçekler Natüralist Çiçekler (Şukufe) Geometrik Motifler Mührü Süleyman (Altı Köşeli Yıldız) Hayvansal Motifler Efsanevi ve Mitolojik Hayvan Motifleri Tabiat Kaynaklı Hayvan Motifleri Balık Kuş Rumiler Sembolik Motifler El (Hz. Fatma nın Eli) Göz Ay Yıldız Yazılı Motifler Literatür Özetleri 40 BÖLÜM III YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Evren Örneklem Veri Toplama Tekniği Verilerin Analizi 43 BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM Anadolu Takı Örnekleri Anadolu Takı Örneklerinin Frekans ve Yüzdelik Oranlarının Değerlendirilmesi...95 ix

10 4.2 Tunus Takı Örnekleri Tunus Takı Örneklerinin Frekans ve Yüzdelik Oranlarının Değerlendirilmesi BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuç Öneriler. 131 KAYNAKÇA. 132 x

11 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1 : Tepelik..13 Şekil 2 : Fes Süsü...14 Şekil 3 : Küpe.15 Şekil 4 : Tarak.15 Şekil 5 : Gerdanlık.16 Şekil 6 : Van Yöresine Ait Hamaylı.17 Şekil 7 : Kemer 18 Şekil 8 : Kemer Tokası 18 Şekil 9 : Kuşak Tokası.18 Şekil 10 : Göğüs Takılarıyla Süslenmiş Tunuslu Kadınlar 19 Şekil 11 : Bilezik 20 Şekil 12 : Halhal.20 Şekil 13 : Kalıpla Kabartma Tekniğiyle Süslenmiş Kolye 23 Şekil 14 : Penezleri Ajur Tekniğiyle Yapılmış Tunus yada Libya Gerdanlığı..23 Şekil 15 : Telkari ve Granül Tekniği İle Süslenmiş Kemer Tokası...24 Şekil 16 : Savat ve Kabartma Tekniği İle Süslenmiş Bilezik 25 Şekil 17 : Renkli Taşlarla ve Mine Tekniğiyle Süslenmiş Kemer Tokası 25 Şekil 18 : Yaprak ve Penç Çiçeklerle Bezenmiş Bitkisel Motifli Tepelik.27 Şekil 19 : Hatai Motifli Bilezik..28 Şekil 20 : Natüralist Çiçekli Broş.29 Şekil 21 : Geometrik Motiflerden Dikdörtgen ve Üçgen Formun Kullanıldığı Anadolu Hamaylısı.30 Şekil 22 : Geometrik Motif Formlu Tunus Takıları.30 Şekil 23 : Altı Köşeli Yıldız (Mührü Süleyman) Motifli Kemer Tokası. 31 Şekil 24 : Ejderha Başlı Bilezik.32 Şekil 25 : Kuzey Afrika Takısında Balık Motifleri...33 Şekil 26 : Rumi Motifli Bilezik.35 Şekil 27 : Penezlerinde El Motifi Bulunan Kemer Tokası 36 Şekil 28 : Geleneksel Gümüş Kadın Takılarında Kullanılan El Motifleri.36 Şekil 29 : Göz Motifini Simgeleyen Üçgen Formlu Fes Süsü.. 37 xi

12 Şekil 30 : Takılardan Sarkan Penezlerde Görülen Göz Motifi 37 Şekil 31 : Gözü Simgeleyen Çeşitli Motifler...38 Şekil 32 : Ay Yıldız Motifi ve Rumi Motifli Bilezik...39 Şekil 33 : Fantazi Yazılardan Tuğra 39 Şekil 34 : Yazı İle Süslenmiş Yüzük...39 Şekil 35 : Tepelik..45 Şekil 36 : Tepelik..46 Şekil 37 : Tepelik..47 Şekil 38 : Tepelik..48 Şekil 39 : Tepelik..49 Şekil 40 : Fes Süsü 50 Şekil 41 : Fes Süsü (Baş Gümüşü) 51 Şekil 42 : Fes Süsü 52 Şekil 43 : Fes Süsü (Saçlık)..53 Şekil 44 : Alınlık...54 Şekil 45 : Alınlık...55 Şekil 46 : Zülüflük 56 Şekil 47 : Küpe..57 Şekil 48 : Küpe. 58 Şekil 49 : Küpe. 59 Şekil 50 : Tarak.60 Şekil 51 : Kolye.61 Şekil 52 : Kolye.62 Şekil 53 : Hamaylı.63 Şekil 54 : Muskalık 64 Şekil 55 : Broş Takı.. 65 Şekil 56 : Broş 66 Şekil 57 : Kemer Tokası...67 Şekil 58 : Kemer Tokası 68 Şekil 59 : Kemer Tokası 69 Şekil 60 : Kemer Tokası 70 Şekil 61 : Kemer Tokası 71 xii

13 Şekil 62 : Kemer Tokası..72 Şekil 63 : Bilezik.73 Şekil 64 : Bilezik.74 Şekil 65 : Bilezik.75 Şekil 66 : Bilezik.76 Şekil 67 : Bilezik.77 Şekil 68 : Bilezik.78 Şekil 69 : Bilezik.79 Şekil 70 : Bilezik.80 Şekil 71 : Bilezik.81 Şekil 72 : Bilezik.82 Şekil 73 : Bilezik.83 Şekil 74 : Bilezik.84 Şekil 75 : Bilezik.85 Şekil 76 : Bilezik.86 Şekil 77 : Bilezik.87 Şekil 78 : Bilezik.88 Şekil 79 : Bilezik.89 Şekil 80 : Bilezik.90 Şekil 81 : Bilezik.91 Şekil 82 : Bilezik.92 Şekil 83 : Yüzük..93 Şekil 84 : Yüzük..94 Şekil 85 : Küpe 100 Şekil 86 : Küpe 101 Şekil 87 : Küpe 102 Şekil 88 : Küpe 103 Şekil 89 : Küpe 104 Şekil 90 : Baş Süsü..105 Şekil 91 : Gerdanlık 106 Şekil 92 : Gerdanlık 107 Şekil 93 : Göğüs Takısı xiii

14 Şekil 94 : Göğüs Takısı..109 Şekil 95 : Göğüs Takısı..110 Şekil 96 : Hamaylı..111 Şekil 97 : Hamaylı..112 Şekil 98 : Broş 113 Şekil 99 : Elbise Tokası..114 Şekil 100 : Elbise Tokası 115 Şekil 101 : Elbise Tokası 116 Şekil 102 : Elbise Tokası (Broş). 117 Şekil 103 : Elbise Tokası (Broş). 118 Şekil 104 : Elbise Tokası (Broş). 119 Şekil 105 : Elbise Tokası (Broş). 120 Şekil 106 : Kuşak Tokası.121 Şekil 107 : Bilezik 122 Şekil 108 : Halhal (Ayak bileği halkaları) Şekil 109 : Halhal.124 xiv

15 ÇİZİMLER LİSTESİ Çizim 1 : Tepelik.45 Çizim 2 : Tepelik.46 Çizim 3 : Tepelik.47 Çizim 4 : Tepelik.48 Çizim 5 : Tepelik.49 Çizim 6 : Fes Süsü Çizim 7 : Alınlık..54 Çizim 8 : Alınlık..55 Çizim 9 : Zülüflük 56 Çizim 10 : Küpe.57 Çizim 11 : Küpe.59 Çizim 12 : Muskalık...64 Çizim 13 : Broş Takı..65 Çizim 14 : Broş..66 Çizim 15 : Kemer Tokası..67 Çizim 16 : Kemer Tokası..68 Çizim 17 : Bilezik.73 Çizim 18 : Bilezik.74 Çizim 19 : Bilezik.75 Çizim 20 : Bilezik.76 Çizim 21 : Bilezik.77 Çizim 22 : Bilezik.78 Çizim 23 : Bilezik.79 Çizim 24 : Bilezik.81 Çizim 25 : Bilezik.82 Çizim 26 : Bilezik.84 Çizim 27 : Bilezik.85 Çizim 28 : Bilezik..86 Çizim 29 : Bilezik.87 xv

16 Çizim 30 : Bilezik.88 Çizim 31 : Bilezik.89 Çizim 32 : Bilezik.90 Çizim 33 : Bilezik.91 Çizim 34 : Yüzük..93 Çizim 35 : Yüzük..94 Çizim 36 : Küpe Çizim 37 : Küpe Çizim 38 : Küpe 104 Çizim 39 : Gerdanlık 106 Çizim 40 : Göğüs Takısı..108 Çizim 41 :Göğüs Takısı Çizim 42 : Göğüs Takısı..110 Çizim 43 : Hamaylı..112 Çizim 44 : Broş 113 Çizim 45 : Elbise Tokası..115 Çizim 46 : Elbise Tokası..116 Çizim 47 : Elbise Tokası (Broş) Çizim 48 : Elbise Tokası(Broş).118 Çizim 49 : Elbise Tokası(Broş) 119 Çizim 50 : Bilezik 122 Çizim 51 : Halhal (Ayak Bileği Halkaları)..123 Çizim 52 : Halhal.124 xvi

17 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1 : Anadolu Takı Çeşitlerinin Bulunduğu Yer..95 Tablo 2 : Anadolu Takı Çeşitleri...96 Tablo 3 : Anadolu Takı Örneklerinde Yer Alan Süsleme Teknikleri.97 Tablo 4 : Anadolu Takı Örneklerinde Yer Alan Motifler...98 Tablo 5 : Tunus Takı Çeşitlerinin Bulunduğu Yer 125 Tablo 6 : Tunus Takı Çeşitleri..126 Tablo 7 : Tunus Takı Örneklerinde Yer Alan Süsleme Teknikleri 127 Tablo 8 : Tunus Takı Örneklerinde Yer Alan Motifler..128 xvii

18 BÖLÜM I 1. GİRİŞ Yeryüzündeki her milletin kültürünü yansıtan kendisine has özellikleri vardır. El sanatları da geçmişten günümüze kadar gelen birer maddi kültür mirası olarak nitelendirilmektedir. Geleneksel el sanatlarından maden sanatı ve içinde yer alan takılar, diğer sanat eserleri gibi önemli birer kültürel miras olma özelliğine sahiptir. Takılar, aynı zamanda birer sembol olma özelliği de taşımaktadır. Bu araştırma için seçilen çalışma alanları Anadolu ile Tunus tur. Araştırma için Türkiye dışında Tunus un seçilmesi şu nedenlerle olmuştur. Tunuseli, yerel el sanatlarını ulusala kazandırma ve küreselleştirme aşamaları bakımından incelenmeye değer bir halkbilim yaşayan müzesi özelliği taşımaktadır. Özellikle Türkiye gibi, kültür ürünlerinin yerelden ulusala ve küresele kazandırılması süreçlerinde kurumlaşma bakımından geç kalmış ülkeler için Tunuseli kayda değer bir model oluşturmaktadır. (Oğuz, 2002, 135) Problem Anadolu da ve Tunus ta kullanılan kadın takılarının motif özeklikleri ile ilgili yayınların çok yetersiz olduğu hatta Tunus ile ilgili yayınların olmadığı problem olarak ele alınmış, alt problem ise şu şekilde belirlenmiştir. Anadolu da ve Tunus ta kullanılan kadın takılarının çeşitleri, takılarda kullanılan süsleme teknikleri, takılarında yer alan motif ve kompozisyon özellikleri nelerdir? 1.2. Amaç Araştırmanın amacı, Anadolu da ve Tunus ta kullanılan kadın takı çeşitleri, bu takılarda kullanılan süsleme teknikleri ve motif özeliklerinin incelenmesidir.

19 2 Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranacaktır. - Anadolu ve Tunus kadın takı çeşitlerini nelerdir? - Anadolu ve Tunus kadın takılarında hangi süsleme teknikleri kullanılmıştır? - Anadolu ve Tunus kadın takılarında yer alan motif ve kompozisyon özellikleri nelerdir? 1.3. Önem Plastik sanatlar içersinde diğer sanatlar kadar önemli bir yeri olan takı sanatının daha iyi tanınması, Anadolu takılarında kullanılan motifler ile Tunus takılarında kullanılan motiflerin tanıtılması, taşıdıkları sözsüz mesajların unutulmaması ve gelecek kuşaklara aktarılması açısından bu çalışma önemlidir. Bu konunun daha önce araştırılmamış olması, araştırmayı önemli kılmaktadır. Tunus takılarıyla ilgili Türkçe kaynakların bulunmaması nedeniyle de yapılmış olan bu çalışma, konuyla ilgilenenlere yardımcı olması bakımından önemlidir Sınırlılıklar Bu çalışma Ankara Estergon Etnografya Müzesindeki 33 adet ve Ankara Etnografya Müzesindeki 17 adet olmak üzere toplam 50 adet Anadolu kadın takıları; Tunus a gidilip yerinde araştırma yapılamadığından dolayı literatür taraması ve elektronik ortam araştırmasında bulunabilen 25 Tunus kadın takılarıyla sınırlandırılmıştır. Bulunan Anadolu ve Tunus takılarının çeşit, süsleme teknikleri ve motifleriyle araştırma sınırlandırılmıştır. Ayrıca çalışma, literatür taramasında bulunabilen kaynaklarla da sınırlıdır.

20 Tanımlar/ Terimler Anadolu: Küçük Asya olarak da bilinir. Türkiye topraklarının %97 sini oluşturan, Asya kıtasından batıya doğru uzanmış olan yarımada (Ana Britannica, 2004, Cilt: 2, 66). Kuyum: Değerli maden ve taşlardan yapılan sanat değeri yüksek takılara denir (Sakaoğlu ve Akbayır, 2000, 111). 44). Kuyumculuk: Altın ve gümüşten süs eşyası yapma sanatıdır (Payzın, 1985, Motif: Bir figürün esasını teşkil eden şekil ve unsurlardır (Özbağı, 1989, 27). Penç: Herhangi bir çiçeğin kuşbakışı görüntüsünün stilize edilmesiyle elde edilen bezeme türüdür (Kılıçkan, 2004, 191). Penez: Takıların uçlarından sarkan süs parçalarıdır. Süs olarak kullanılan ziynet altın taklidi, sarı tenekeden olan pul (Büyük Sözlük, 1982, 1699). Stilize Etmek (Stilizasyon) (Üsluplandırmak): Karakteri kaybolmadan değiştirilerek ortaya konan şekil veya motiflerdir.üsluplandırılmış (Keskiner, 2002, 106). Süsleme (Tezyinat): Bir şeyi güzel göstermek için üzerine yapılan süsler, nakışlar ve resimlerdir. Bezeme ( Aker, Keskiner, 1978, 30). Takı: Vücudun çeşitli yerlerine takılan, çeşitli malzeme ve tekniklerle, çeşitli biçimlerde yapılmış olan süs eşyasıdır (Barışta, 2002, 1309). Tunuseli: Tunus ülkesi (Oğuz, 2002,7).

21 BÖLÜM II 2. İLGİLİ KAYNAKLAR 2.1 Takının Tanımı Takı: Vücudun çeşitli yerlerine takılan, çeşitli malzeme ve tekniklerle, çeşitli biçimlerde yapılmış olan süs eşyasıdır (Barışta, 2002, 1309). Takı: Takı, takmak kelimesinden gelmektedir. Mücevher veya ziynet eşyası olarak da adlandırılan takı, insanların süslenmek amacıyla taktıkları çeşitli taş, maden, doğa ürünleri ve buna benzer malzemelerden yapılmış olan kullanım eşyalarıdır (Özbağı, 1993, 13) Takının Tarihi Takıların ilk kez ne zaman ve ne amaçla kullanıldığı hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, geçmişinin insanlık tarihi kadar eski olduğu ve doğa- inanç ilişkisi sonucu oluştuğu tahmin edilmektedir (Özbağı, 1989, 2). Semavi dinlerden önceki tanrıkrallar ve rahipler, sahip oldukları güçleri üzerlerinde taşıdıkları sembollerden, ki bunlar kendilerine tanrılarca bağışlanmıştı, alıyorlardı. Bu simgeler zamanının kıymetli taş ve madenlerinden yapılmıştı ve bunlar takıların kökenini oluşturmaktadır (Kuşoğlu, 1998, 12). Kökeni çok tanrılı dinlere dayanan takılar, semavi dinler içinde de yerini almıştır (Kuşoğlu, 1998, 12). Eski çağlarda insanlar takıları, süslenmek için değil inançlarını ifade ettiği, kötülük ve tehlikelerden koruduğu için takmışlardı. Takı ve aksesuarlara ait bulgulara günümüzden 30 bin yıl öncesinde üst paleolitik dönemde mağara duvar resimlerinde, küçük kadın heykellerinde rastlanılır (Sokullu, 2003, 28).

22 5 Paleolitik Çağ da, mağarada yaşayan insan, doğada bulunan kemik, hayvan dişleri, deniz ve kara hayvanlarının kabukları, çeşitli taşları toplayıp kolyeye dönüştürerek ilk takıyı ortaya koymuşlardır (Demirtaş,1996,3). İlk Tunç Çağında, takılar gerek malzeme, gerek form yönünden zenginlik kazanmıştır. Özellikle kolyelerde, altın ve küçük boncuklar son derece büyük bir uyum içinde sıralanmışlardır (Demirtaş,1996, 4). Urartular, maden işçiliğinde çok ileri düzeye gelmişlerdir. Urartulu kuyumcular granülasyon, döküm ve kabartma teknikleriyle güzel objeler yapmışlardır (Yaşayan Anadolu Takıları, 2004, 10). Friglilerin kuyumculuğa en büyük katkıları, değişik boylarda yapılmış olan fibulalardır (Demirtaş,1996,9). Batı Anadolu da kurulmuş olan Lidya uygarlığının kuyumculuğuna en güzel örnekler, Karun hazinelerine aittir. Günümüzde Uşak Müzesinde sergilenen bu eserler arasındaki bilezikler, gerdanlıklar, broşlardaki süsleme tekniklerinin mükemmellikleri etkileyicidir. Mineleme, telkari, granülasyon tekniklerinin dikkat çektiği eserlerde hayvan başları, güneş ve ay motifleri yaygın olarak kullanılmıştır (Yaşayan Anadolu Takıları, 2004, 12). Doğu ve batı kültürünü kaynaştıran Helen Uygarlığı döneminde takılar da heykel gibi tasarlanmıştır. Bu dönemde Telkari, granülasyon, kabartma teknikleri üstün beceriyle kullanılmıştır. Özellikle taçlar, altından yapılan defne ve meşe yapraklarıyla süslenmiştir. Geçmiş dönemlere oranla süs taşlarında da kullanımın arttığı görülmektedir (Yaşayan Anadolu Takıları, 2004, 12). Helenistik dönemde, gücün sembolü olan ve güç ile zekâyı ifade etmekte kullanılan Herakles Düğümü adı verilen motif moda olmuştur (Demirtaş,1996,10). Roma dönemi kuyumculuğunda, taş kullanımı dikkat çekmektedir. Süsleme tekniklerine kakmacılığı da ekleyen Romalılar, Helenler gibi hayvan başı motiflerini de sıkça kullanmışlardır (Yaşayan Anadolu Takıları, 2004, 14).

23 6 Roma döneminde takılar, bürokratik amaçlarla veya statü, rütbe belirtmek için de takılırdı. Bu dönemde özellikle yüzüklerin işlevsel amaçları bulunmaktadır. rütbesi yükselenlere veya insanların hayatlarını kurtaranlara yüzükler takılmıştır (Sokullu, 2003, 36). Bizans sanatının en önemli öğesi Hıristiyanlık olduğundan dolayı kuyumculuğun en temel sembollerinden birisi haç motifiydi. Hz. İsa yı ve Hıristiyanlığı simgeleyen semboller kuyumculuk üzerinde de belirleyici oldu. Balık, kuş, güvercin, tavus kuşu gibi hayvan figürleri ölümsüzlük, kutsal ruh, cennet gibi kavramları anlatmakta kullanıldı (Yaşayan Anadolu Takıları, 2004, 14). 2.3 Anadolu da Takı Anadolu, dünya kuyumculuğunun doğum yeri olarak nitelendirilebilir. Kuyumculuğun ilk örnekleri tunç çağı eserleri arasında yer alır. Alacahöyük, Boğazköy, Truva hazineleri bunu gösterir (Kırtunç, 1990, 77). Anadolu da yaşamış tüm uygarlıklar, değerli ve yarı değerli taşlar ve metalleri, birlikte yada ayrı ayrı işleyerek gerek kutsal gerekse sanatsal amaçlara yönelik takı ve benzeri pek çok eser üretmişlerdir (Savaşçın,1985, 11). Anadolu topraklarında Neolitik çağa ait, Diyarbakır yakınlarındaki Çayönü, Konya yakınlarında olan Çatalhöyük yerleşim alanlarında yapılan kazılarda, çeşitli eşyaların yanı sıra taş, kemik, diş ve yumuşakça kabuklarından yapılmış olan kolye, bilezik gibi takılar da çıkartılmıştır (Köroğlu, 2004, 15). Anadolu, ilk tunç çağından itibaren altın ve gümüş takıların ve çeşitli süs eşyalarının ana yurdu olarak kabul edilir. Anadolu da Yunan, Roma ve Bizans dönemlerinde de kuyumculuk oldukça saygın bir sanattı (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 112). Kuyumculuk sanatının zirveye çıktığı en eski merkezse yine Anadolu topraklarındaki Lidya krallığının başkenti Sardes ti (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 113).

24 7 İlkçağda Anadolu da kuyumcu ustaları altın, gümüş, bakır üzerine kabartma, kalıpla çakma, telkari, burma, som döküm, savat, kakma, kaplama, oyma, yaldızlama gibi teknikleri büyük ustalıkla uygulamışlardır (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 113). Anadolu daki ustalar, sanatkarlar bir yandan kendilerinden önceki kültür mirasına sahip çıkarken, aynı zamanda da yeni göçlerle Anadolu ya gelen değişik uygarlıkların getirdikleri teknik ve üslupları da özümlemişlerdir, ancak Anadolu nun özgün karakteri de korunmuştur (Savaşçın,1985, 11) Selçuklu Devletinde Takı Selçuklu Türkleri doğu ustalarının teknikleri ile Bizans kuyumcularının tekniklerini birleştirmiş ve yeni bir sentez ortaya koymuşlardır (Kırtunç, 1990, 77). 12.yy ve 13.yy da Anadolu Selçukluları döneminde, Konya, Artuklular döneminde Diyarbakır ve Mardin önemli bir maden yapım merkezi konumundaydı. Selçuklular devrinde altın ve gümüş ziynet eşyaları Konya ve Alaiye de yapılmaktaydı (Tarih Boyunca Türklerde Altın, 84). Anadolu Selçukluları çağı, İslam dönemi olmasına rağmen süslemelerde bitkisel ve geometrik şekillerin yanında hayvan motifleri de kullanılmıştır. Selçuklu kuyumculuğunda kazıma, kabartma (repousse), kakma, delik işi, yaldız, savat ve Bizans etkisiyle mineleme tekniklerinin hepsi başarıyla uygulanmıştır (Yaşayan Anadolu Takıları, 2004, 14). Kakma tekniği, özellikle Selçuklu devrinde, 12.yy.ın ortalarında büyük bir gelişme göstermiştir (Erginsoy, 1978, 40). Selçuklular zamanında Horasan, Herat, başkent Konya kuyumculuk merkezleriydi. Artuklu beyliğinin kuyumculuktaki önemli merkezleri ise Mardin, Şanlıurfa ve Diyarbakır dı (Kırtunç, 1990, 77).

25 Osmanlı Devletinde Takı Selçuklu ve Osmanlı kuyumcuları, Davut Peygamberin kuyumculuk mesleğinin piri olduğuna inanmaktaydılar (Kırtunç, 1990, 77). Osmanlı padişahları hep sanatın bir dalıyla uğraşmışlardır. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman ise kuyumculuk sanatını öğrenmişler, bu sanatla uğraşmışlardır. Bu nedenle kuyumculuğa Padişahların Mesleği de denilmektedir (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 114). Osmanlılar döneminde İstanbul, dünyanın en önemli kuyumculuk merkezlerinden birisi olmuş ve Asya dan, Afrika dan çok değerli taşlar kervanlarla imparatorluk merkezine taşınmıştır (Savaşçın, Türe,1986, 14). Osmanlı kuyumcuları başlıca iki alanda üretim yaparlardı; - Halliyat denilen salt altın veya gümüşten yapılan türlü ziynet eşyası, Müzeyyenat denilen altın veya gümüşten ziynet ve takıların kıymetli taşlarla bezeli olanlar - Evani-yi Sim ü zer denilen, altından ve gümüşten kap kacak, sofra takımları, aydınlatma aygıtları, kutu, çekmece gibi eşyalar (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 112) Osmanlılar zamanında kuyumculukta, diğer alanlarda olduğu gibi saray ve halk işi diye ayrım yapılırdı. Saray için yapılan eşyalar kıymetli taşlarla süslenirdi. Halk işi işlerde ise Anadolu nun çeşitli yörelerinde üretilmiş ve bu yörelerin isimleriyle anılanlar daha çok gümüş, bakır ve pirinç gibi daha ucuz madenlerin kullanıldığı işlerdir (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 99). Osmanlı kuyumculuğunun merkezi İstanbul idi (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 113). Saray kuyumcuları, halka dönük üretim yapan ustalara ürettikleri modeller, motifler, teknikler ile ilham kaynağı oluyorlardı. (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 114).

26 9 Osmanlı kuyumculuğunda en çok kullanılan maden gümüş olup gümüşçülük en yaygın daldı. Müslüman erkeklerin altın kullanmalarının haram olduğuna ilişkin rivayetler, altına göre daha ucuz olması, üzerinde gümüş bulundurmanın sevap olduğuna inanılması, paslanıp çürümemesi gibi nedenlerle gümüş kullanımı yaygınlaşmıştır (Sakaoğlu, Akbayır, 2000, 116). Orta Asya kurganlarındaki ziynet eşyaları arasındaki altın, gümüş, eyer süsleri, kemer tokaları ve bunların üzerindeki av ve avcı mücadele sahneleri, Osmanlı elmas işçiliğinde kıvrım dal motiflerine dönüşür. Osmanlı elmas işçiliğinin en güzel örnekleri ise Topkapı Sarayı Hazine Dairesinde yer almaktadır (Türk El Sanatları Araştırma Raporu, 1989, 15). 2.4 Tunus ta Takı Tunus mücevherciliğinin geçmişi Kartacalılar döneminin başlangıcına dayanır. Bu dönemden gelen pek çok işaret, şekil ve sembole günümüz takılarında da rastlanabilir ( Tunus ta, gümüş mücevherler ayak bileği halkaları, bilezikler veya tokalar şeklinde imal edilir. Eski şekiller koleksiyon ve dekorasyon nesnelerine dönüşmüş aynı zamanda zanaatkarlara daha hafif ve çağdaş takılar yapmalar için esin kaynağı olmuştur ( Tunus takıları, büyük doğu takıları grubuna aittir (Sethom, 1994, 79). Tunus takıları, büyük çeşitliliklerine rağmen az sayıda temel öğeden oluşmaktadır. Bu öğelerden başlıcaları halkalar, zincirler, madeni para taklitleri, eller, balıklar, gözenekli gül biçimli bezemeler, inciler, mercanlar ve cam incilerdir. Bu öğeler bazen minelerle bezenmiş altın veya gümüştendir. Mücevherci, gerdanlık ve göğüs takıları imal etmek için zincir ve halkalar kullanır. Halbuki, kadınlar çok sayıda takı oluşturmak için iğne iplik gibi aletler kullanır. Zanaatkar karmaşık teknikler kullanarak altın veya gümüşü bazen gerdanlık, küpe vs oluşturmak için birleştirdiği bir dizi motife dönüştürür yada bunları olduğu gibi satarak yerel tarzlara uygun bir

27 10 şekilde bir araya getirme işini kadınlara bırakır. Tunus takılarının özgünlüğü kadınların takı yapımına katılmasındadır. (Sethom, 1994, 80). 2.5 Takının Önemi ve Kullanım Amaçları Geçmişten günümüze kadar insanlar takıları, süslenmek, inançlarını yansıtmak ve bir mesaj iletmek amaçlarıyla takmışlardır (Özbağı, 1993, 13). Toplumlara ait olan takılar, sadece o dönemin takı kullanma geleneği ile ilgili bilgi vermez (Demirtaş, 1996, 40). Takının oluşması, sosyo-kültürel ve psikolojik yaklaşımlar bir kenara bırakılıp, form, işçilik, teknolojik açıdan incelenirse o toplumun bütün teknik özellikleri, mimari yaklaşımları, ekonomik ölçütleri ve sanat tavırları ortaya çıkar. Yani takılar, toplumların yaşam düzeylerini, felsefelerini ve tekniklerini yalın bir biçimde açıklayan objelerdir (Demirtaş, 1996, 41). Takılar, inançlara ve geleneklere bağlı kalarak da hazırlanmaktadır. Bu amaçla hazırlanan takılar, toplumun inançlarını yansıtması bakımından kutsal sayılmaktadır (Özbağı, 2002, 785). Takılar sözsüz iletişimde önemli bir paya sahiptir. Takılan takılara göre genç bir kız kadından, çocuk taşıyan kadın taşımayandan, toplum içersinde önemli bir yeri olanı olamayandan ayırt edilebilmektedir (Demirtaş, 1996, 41). Bir tür deniz kabuğu olan İşçil kabuğu, dokuz, on bin yıldır Anadolu da, Asya ve Afrika nın ilkel toplumlarında doğurganlık, üreme, çoğalma muskası olarak kullanmış ve kullanılmaktadır (Savaşçın, 1985, 12). Takılan takılar bazen bir mensuba aitliğin v.s. simgesi olmuştur. Özellikle, işaret parmağına takılan ve mühür olarak kullanılan yüzükler, kralların, sultanların veya devlet adamlarının, mensup oldukları toplulukların birer sembolüdür (Kuşoğlu, 1998, 96).

28 11 İlk örnekleri Hitit kabartmalarında, Mısır fresklerinde, Buda mabetlerindeki heykellerde görülen Pazıbentler, Osmanlılarda pehlivanların bir sembolü haline gelmiştir. Ayrıca bu dönemde pazıbent takılan kolun daha kuvvetli olacağına inanılırdı (Kuşoğlu, 1998, 74). Anadolu kadınının kullandığı her takıda, süslenme ve fayda ayrılmaz birer unsurdur. Anadolu kadını, Atalarının destanlaşan öykülerini motiflerle söyler. Anadolu kadınının başını, göğsünü, belini, elini süsleyen takılar, kiminde gözden sakınma, kiminde bereket, sabır ve uğur olur (Payzın, 1985, 44). Köylü kadın, tarlada çalışırken yılan sokmasına karşı kendisini koruyacağına inandığı kabartma tekniği ile yapılmış ve stilize yılan biçimli gümüş gerdanlıklar takarlar (Payzın, 1985, 45). Anadolu kadını tarlada çalışırken çocuğunun ayak bileğine taktığı halhalın şıkırtısından çocuğunun nerede olduğunu anlardı (Kuşoğlu, 1998, 80). Siirt li erkekler, tarlada çalışırken, giysilerine süne biçimindeki düğmeleri dikmekle bu böceklerden korunacaklarına inanmaktadır (Payzın, 1985, 46). Bir dönem, dervişler bile etrafı madenle çerçevelenmiş akik gibi taşların kullanıldığı tokalı kemerler takmışlar ve bu kemerler tarikatlarının alameti sayılmıştır (Kuşoğlu, 1994, 53). Eski Türklerde, hükümdarın belindeki kemerin altın olması onun hükümdarlığının göstergesiydi (Tarih Boyunca Türklerde Altın, 15). Yine bu dönemde Türklerde erkekler tarafından da altın küpe takılırdı ve bu yiğitlik ve alplık sembolüydü (Tarih Boyunca Türklerde Altın, 74). Anadolu da gelin kızlara başlık hediye etmek gelenektendir (Tansuğ, 1991, 73). Gelin başlığına dikilen altın sırasının çokluğu, hem gelinin hem de erkek ailesinin onurudur ve gelin, bu görünümüyle topluma övünür, etrafına gücünü gösterir.

29 12 Bununla birlikte altınlar, kadının maddi olarak bir nevi hayat güvencesidir (Tansuğ, 1991, 74). 2.6 Takı Çeşitleri Takanın Cinsiyetine Göre Takılar Takılar, takanın cinsiyetine göre ikiye ayrılır, - Kadın takıları - Erkek takıları (Özbağı, 1989, 47). Çalışmanın konusu kadın takıları ile sınırlı olduğundan dolayı kadın takıları üzerinde durulmuştur Kadın Takıları Kadın, inanç ve özenle kullandığı takıları nerede, ne zaman ve nasıl kullanacağını yaşam biçimi içersinde öğrenmiş ve toplumun geleneklerine bağlı olarak sürdürmektedir (Özbağı, 1989, 47) Kullanım Yerlerine Göre Kadın Takıları Kadın takılarını, kullanım yerlerine göre başlıca şu şekilde gruplandırmak mümkündür - Baş süslemesinde kullanılan takılar - Boyunda kullanılan takılar - Bele takılan takılar - Göğüse takılan takılar - Bileğe takılan takılar - Parmaklara takılan Takılar (Özbağı, 2002, 788) Baş Süslemesinde Kullanılan Takılar Anadolu nun pek çok yöresinde kadın giyimi içersinde, kadın baş süslemeleri oldukça önemli bir yer tutmaktadır (Özder, 1999, 72).

30 13 Anadolu kadın takılarından baş süslemesinde kullanılan tepelik, fes süsü, alınlık, yanak döven, küpe gibi takılar zengin teknik ve motiflerle süslenmiştir. Bu takılar kimi yörelerde bir arada kullanıldığı gibi kimi yörelerde bir kaçı fes üzerine veya fessiz kullanılmaktadır (Özbağı, 1995, 51) Tepelik Üzerleri çeşitli tekniklerle süslenmiş olan, kadın fesleri üzerine dikilen veya doğrudan saç üzerindeki tülbent üzerine yerleştirilen baş süsüdür (Kuşoğlu, 1998, 32). Tepelik, fesin ve başın üzerine yerleştirilerek kullanılan, hafif çukur ve dairesel takıdır. Dairesel yapıya sahip olan tepeliklerin merkezinde bazen renkli taş bazen de süsleme teknikleriyle motifler bulunur. Dairenin etrafında ise zincirlere tutturulmuş penez ve boncuklar vardır. Tepeliklerdeki merkez, takıyı takan aşiret ve topluluğu temsil eder. Etrafında sarkan zincirler, penezler, boncuklar ise takan kişiyi nazardan korumak amacıyla kullanılır ve bolluk ve bereketi simgelerler (Özbağı, 1995, 51). Anadolu kadın başlıklarında, genellikle fes üzerinde kullanılan yada bazen de doğrudan bir başlık gibi saç üzerine yerleştirilen tepelikler sık rastlanılan bir süsleme öğesi olmuştur (Özder, 1999, 73). Şekil 1 : Tepelik (Ankara Etnoğrafya Müzesi 22765)

31 Fes süsü Anadolu nun çeşitli bölgelerinde baş süslemelerinde fesin ön kısmından yanlara doğru takılan bir takıdır. Üçgen, daire ve değişik motiflerin, zincir ve penezlerle süslenmesiyle oluşurlar (Özbağı, 1995, 51). Şekil 2: Fes Süsü (Özbağı, 2002, 786) Alınlık Alınlık, alna takılan altın, gümüş, inci, mücevher gibi süs eşyasıdır (Büyük Sözlük 1982, Cilt 1, 90). Kadınların alınlarına taktıkları çeşitli metal, boncuk ve taşlarla süslü zincir şeklinde olan alınlık, fesin alt kenarına tutturularak kullanılabileceği gibi, bazı yörelerde çene altından geçirilerek alnın her iki yanından fese tutturularak da kullanılır ki buna çenelik adı verilir (Özbağı, 1995, 52). Anadolu nun çeşitli bölgelerinde baş süslemelerinde kullanılan, fesin ön kısmından yanlara doğru takılarak kullanılan bir takı çeşidi olan alınlık, çeşitli metal, boncuk ve taşlarla süslüdür (Demirbağ, 1996, 35) Yanak döven Dairesel, üçgen ve sembolik şekillerde zincir, penez ve boncuklarla süslü olan ve fesin yanlarından yanaklara sarkıtılarak takılan takılardır. Bu takıyı takan kişi yürüdükçe takıda bulunan zincir ve penezlerin yanak üzerinde hareket etmesinden dolayı yanak döven adı verilmiş olabilir (Özbağı, 1995, 52).

32 Küpe Kulağa takılan takıdır. Genellikle kadınların taktıkları küpeyi eski dönemlerde erkekler de maddi ve manevi köleliğin simgesi olarak takmaktaydı. (Kuşoğlu, 1998, 52). Kadınların süslenmek için, kulak memelerine taktıkları çoğunlukla madenden yapılan ve bazen taşlarla süslü bir takıdır (Demirbağ, 1996, 43). Şekil 3: Küpe (Ankara Etnoğrafya Müzesi 25073) Tarak Kadınların veya kızların saçlarına taktıkları dişli süstür (Büyük Sözlük 1982, Cilt 9, 1995). Saçı taramak, saça şekil vermek amacıyla kullanılan taraklar, aynı zamanda kadınların saçı tutturmak için kullandıkları takıdır (Özbağı, 2002, 791). Şekil 4: Tarak (Ankara Etnografya Müzesi16684)

33 Hızma Burnun sağ kanadı delinerek takılan süslü altın yada gümüş halkadır (Büyük Sözlük,1982, Cilt 5, 978) Boyunda Kullanılan Takılar Kolye (Gerdanlık) Kolye, değerli taş veya madenden, boncuktan veya altın paralardan yapılmış olan ve boyna takılan takıdır. Boynun omuzlarla birleştiği kısımda kullanılan, fazla aşağıya sarkmayan kolyelere gerdanlık yada gıdıklık denilir (Demirbağ, 1996, 66). Kolye ve gerdanlıklar, kadın süs eşyaları arasında büyük kısmı oluşturur (Özbağı, 2002, 791). Kolyeler, başlıca şu gruplarda toplanabilir: - Tasma şeklindeki kolyeler - Gerdanlıklar - Madalyonlar - Göbeğe kadar uzanan takılar - Dizilmiş tanelerden oluşan kolyeler (Bulat, 2000, 24). Şekil 5: Gerdanlık (Ankara Estergon Etnografya Müzesi K.E )

34 Hamaylı Başlangıçta sadece tılsım amacıyla yazılmış olan yazıların korunması için yapılan muska ve hamaylı mahfazaları, zaman içinde hanımların güzel görünmek için ve daha sonraları ise içine bir şeyler yazdırdıkları takılar halini almıştır (Kuşoğlu, 1998, 59). Üzerinde çeşitli ayet veya duaların yazılı olduğu kağıtları muhafaza eden takıların silindir biçiminde olanlarına hamaylı, üçgen biçiminde olanlarına da muska denilir (Demirbağ, 1996, 74). Şekil 6: Van Yöresine Ait Hamaylı (Özbağı, 2002, 791) Bele Takılan Takılar Kemer ve Kemer Tokaları Bele dolanarak ve genellikle toka ile tutturulan, kumaş, deri veya metalden yapılan kemer, giyimin bir tamamlayıcısı olmasının yanında, günlük kullanımda da tütün, tabaka, dikiş gereçleri, para, silah gibi eşyaların üzerinde taşındığı bir eşyaydı (Kırtunç, 1990, 77). Kalın derili ve kalın gümüş tokalı kemerler ve kalın kuşaklar, tarlada yada ağır işlerde çalışırken, bel incinmesin diye takılır (Payzın, 1985, 45).

35 18 Şekil 7: Kemer (Ankara Estergon Etnografya Müzesi K.E ) Kemer tokası, bele takılan kuşağın üzerinde yer alan, çoğu zaman ilgiyi üzerinde toplayacak kadar büyük boyutlarda olan takıdır. Kemer tokaları üzerinde kullanılan Mührü Süleyman motifi, nazardan, büyüden koruduğuna inanılan bir motif olarak çok sık rastlanmaktadır (Demirbağ, 1996, 89). Şekil 8: Kemer Tokası (Ankara Etnografya Müzesi 17700) Kuşak tokası, kırsal kesimde yaşayan Tunuslu kadınların sarındıkları uzun kumaş parçalarını tutturmak için kullanılırdı. Halka şeklindeki toka genellikle basit süslemeleri olan yassı ve sığ bir çerçeve şeklinde oluyordu (Saad, 1995, 315, 316). Şekil 9: Kuşak Tokası (

36 Göğse Takılan Takılar Broş Genelde oval, kare, yuvarlak, dikdörtgen formlarda görülen, elbise üzerine düz yada çengelli iğne ile takılan takılardır (Özbağı, 2002, 792). Broşlar gibi göğüs süslemesinde kullanılan takılar da bulunmaktadır. Göğüslük adı verilen takılar, göğüs üstüne gelecek şekilde kullanılmaktadır ve genellikle iki ucundaki çengelle giysiye tutturulur (Demirbağ, 1996, 80). İki kumaş yada deri parçasının ucunu birbirine tutturmak için kullanılan metal parça olan tokalar (Sözen, 1986, 238), Tunus ta kadın elbiselerini tutturmak için yoğun olarak kullanılmaktadır. Tunus ta kadınların elbiselerini tutturmak için, gögüste, kullandıkları bir çok toka modeli vardır. Mahdia daki elbise tokaları küçük, altından yapılmış, yuvarlak ve burulmuştur. Sahel in köyünde ve Sfax ın iç kesiminde ise gümüşten yapılmış olup çapları daha büyüktür (Sethom, 1994, 87). Tunus güneyli kadınlarının kullandıkları elbise tokaları, bazılarının çapı on beş santimetreye varan hilal şeklindeki tokalar çoğu zaman hayran olunacak işlemelerle bezenmiştir (Sethom, 1994, 89). Şekil 10:Göğüs Takılarıyla Süslenmiş Tunuslu Kadınlar (Sethom, 1994, 83, 90)

37 Bileğe Takılan Takılar Bilezik Kadınların süs olarak kollarına taktıkları halka veya halka şeklindeki zincirdir (Arseven, 1983, Cilt 1, 248). Türkçe bir kelime olan bilezik, kadınların kol bileklerini süslemek için kullandıkları halkadır. Çok eski bir süs takısı olan bilezik, eski çağlardan itibaren kullanılan bir takı çeşididir. Sütun bilezik, top bilezik, zincir bilezik v.s. gibi pek çok çeşidi vardır. Tellerin bükülmesi ile yapılan bileziklere burma, akıtmalı olanlara akarsu veya akıtma, dilimli bileziklere dilmiç, savatlılara kabara, bir tel durumunda olanlara şeve, boncuk dizilerine tor yada yandım ve başka kimi çeşitlerine de yedek adı verilmiştir. Özellikle yedek, Anadolu da yaygındır (Kuşoğlu, 1994, 34). Şekil 11: Bilezik (Ankara Etnografya Müzesi 25227) Halhal Kadınların ayak bileklerine taktıkları gümüş yada altın halka, ayak bileziğidir (Büyük Sözlük 1982, Cilt 5, 913). Şekil 12: Halhal (Kuşoğlu,1998, 92)

38 21 Tunus un bir kıyı yerleşmesi olan Gabes şehri kadınları, eskiden yerel olarak imal edilen, inceden inceye işlenmiş ve çifti yaklaşık bir kilo ağırlığındaki büyük ayak bileği halkaları takarlar. Ayak halkalarında işlenmiş motifler çiçekler, yapraklar, balıklar ve ellerdir (Sethom, 1994, 85) Parmaklara Takılan Takılar Yüzük Parmağa takılan her nevi taşlı ve taşsız halkadır (Arseven, 1998, 2277). Eskiden yüzükler, mühür olarak kullanılmaktaydı ve güç, onur belirtisiydi (Özbağı, 2002, 793). 96). Yüzük, bir mensubiyeti, bir nişanı belirten parmak takısıdır (Kuşoğlu, 1998, 2.7 Takıda Kullanılan Süsleme Teknikleri Madeni takılardaki süslemeler, madenin çeşitli tekniklerle şekillendirilip süslenmesi ve çeşitli taş, boncukların maden üzerine yerleştirilmesi ile yapılır (Özbağı, 1993, 14). Gümüş takılar, tek bir süsleme tekniği süslenebileceği gibi genellikle birden fazla teknik bir arada kullanılarak süslenirler (Özbağı, 1993,14). Takıların hammaddesi madendir. İslam devri madeni eserlerde uygulanan başlıca süsleme teknikleri şunlardır, - Çalma ve Kazıma - Kabartma (Repousse) - Kalıpla kabartma (Stampa basma) - Delik işi (Kesme, Ajur)

39 22 - Telkari (Filigre) ve granüle - Kakma - Savatlama (Niello) - Değerli bir taş, renkli cam ve mine ile süsleme - Kaplama ve yaldız (Erginsoy, 1978, 32). 32) Kazıma (Çalma) Tekniği Çeşitli metallerin üzerine derin çizgilerle yapılan süslemedir (Erginsoy, 1978, Kabartma (Repousse) Tekniği Esnek bir zemin üzerine yerleştirilen metal levha, değişik uçlu kalemler ve çekiçler ile dövülerek istenilen form verilir. Başka bir deyişle, metal levhanın yüzeyi kabartma desenlerle süslenir. Oldukça fazla el emeği ve uzun çalışma süresi gerektiren bir tekniktir. Bu neden ve işçilik ücretlerindeki artışlar sonucu, günümüzde ancak sanatsal çalışmalarda kullanılmaktadır (Savaşçın, Türe, 1988, 14,15). Maden üzerine kabartmalar, ya dıştan (yüzden) ya içten (tersten) yada hem dıştan hem de içten çekiçlemek suretiyle yapılır (Erginsoy, 1978, 34). Anadolu kuyumculuğunda bu tekniğe kakma, çarpma, çakma gibi değişik isimler verilmektedir (Savaşçın, Türe, 1988, 15) Kalıpla Kabartma (Stampa Basma) Tekniği Takıda kullanılan kabartma desenin, tekrarlanması halinde kullanılan tekniktir (Erginsoy, 1978, 37). Takılarda kullanılan koza, balık ve benzeri şekillerdeki sarkaç parçalarının Repausse tekniği ile tek tek üretilmesi pratik bir yöntem değildir. Özellikle basit halk

40 23 takılarında bunların seri olarak üretilmeleri gerekir. Kurşuna dövme tekniği, bu amaca uygun bir tekniktir (Savaşçın, Türe, 1988, 16). Şekil 13 : Kalıpla Kabartma Tekniğiyle Süslenmiş Kolye(Ankara Estergon Etnografya Müzesi K.E ) Ajur (Delik İşi, Kesme) Tekniği Kesici ve delici aletler ile metaller üzerine yapılan delikli süslemelerdir (Erginsoy, 1978, 37). Şekil 14 : Penezleri Ajur Tekniğiyle Yapılmış Tunus yada Libya Gerdanlığı (Saad, 1995, 46) Telkari ve Granül Tekniği Telkari, altın ve gümüş tellerin, belli bir düzende yan yana getirilerek kaynaklanmasıyla yapılmaktadır (Sözen, 1983, 232). Taneleme anlamına gelen Granül tekniğin Osmanlılardan kalan Türkçe tanımlaması Güherse dir (Savaşçın, Türe, 1987, 30).

41 24 Granülasyon tekniğiyle süslemeler, madenlerden çeşitli şekillerde hazırlanmış olan taneciklerin yan yana yada bir metal üzerine lehimlenmesiyle yapılmaktadır (Özbağı,1989, 16). Roma imparatorluğu döneminden kalma Anadolu, Suriye, Tunus gibi bölgelerde bulunmuş bazı granülasyon bezemeli takılar, genelde Helenistik kökenli, yöresel beğeni unsurlarını yansıtan ve estetik değeri de oldukça düşük niteliktedir (Black, 1976 dan Aktarma, Savaşçın,Türe, 1987, 33). Şekil 15 : Telkari ve Granül Tekniği İle Süslenmiş Kemer Tokası Ankara Etnografya Müzesi ( Özbağı, 2002, 794) Kakma Tekniği Maden üzerine açılan yivlerin içersine tel, çukurların içersine de ince varaklardan kesilmiş parçaların yerleştirilmesiyle yapılır (Erginsoy, 1978, 39). Bu teknik, özellikle Selçuklular devrinden başlayarak kullanılmıştır (Mandel, 1978, 37). Kakma tekniği, özellikle Selçuklu devrinde, 12.yy.ın ortalarında büyük bir gelişme göstermiştir (Erginsoy, 1978, 40). 13.yy.dan başlayarak kakma tekniğinin başlıca merkezleri, Kahire, Musul ve Şam olmuştur. (Mandel, 1978, 38) Savatlama (Niello) Tekniği Gümüş eşyanın yüzeyini süslemek için, çelik kalemle az derince açılan oyuklara bakır, kurşun ve kükürtten oluşan bir karışım konarak elde edilen siyah çizgiler ve bu çizgilerle yapılan tezyinattır (Payzın, 1985, 46).

42 25 Savat tekniği İslam maden sanatında geniş ölçüde kullanılmış olup özellikle Türkmenistan, İran, Kafkasya ve Doğu Anadolu ya ait gümüş eserler üzerinde de bu tekniğe sık sık rastlanmaktadır (Özbağı, 1989, 24). Şekil 16 : Savat ve Kabartma Tekniği İle Süslenmiş Bilezik (Ankara Estergon Etnografya Müzesi K.E ) Değerli Taş, Renkli Cam ve Mine Tekniği Metal üzerinde açılan yuvaların içersine taş, cam boncukların yerleştirilmesi yada zemin üzerine lehimle tutturulan tel hücrelerin içine yerleştirilerek yapılır (Özbağı, 1989, 26). Şekil 17: Renkli Taşlarla ve Mine Tekniğiyle Süslenmiş Kemer Tokası (Ankara Etnografya Müzesi 7182) Kaplama (Yaldız) Tekniği Metallerin üzeri ya çok ince altın levhaların çekiçlenmesi yada zar gibi ince altın varakların yapıştırıcı ile yapıştırılmasıyla yapılır (Erginsoy, 1978, 47).

43 26 Madeni eserler kimyasal yollarla altınla kaplanabilir. Yaldız, bir cıva- altın alaşımı olan malgama ve ısının kullanıldığı kaplama tekniğine denir (Erginsoy, 1978, 47). 2.8 Takıda Kullanılan Motifler Süslemenin ana teması desendir. Deseni oluşturan ise motiflerdir (Akar, Keskiner, 1978, 10). Motifler, toplumun örf ve adetlerini, töre ve geleneklerini, yaşamlarını, dinsel inançlarını, folklorunu, mitolojisini, estetik zevkini yansıtır (Efendi, 2000, 381). Motifler, çoğunlukla toplulukların gelenek ve göreneklerini yansıtan, onların zevk, görüş ve inançlarının ifadesi olarak, bu kavramlar içinde gelişip, üsluplanmış, adeta o milletin sanat simgesi ve temsilcisi olmuştur (Keskiner, 1988, 19). Takıları kullanmada süslenme ile fayda ayrılmaz iki unsur olduklarından dolayı, takılarda kullanılan motifler oldukça önemlidir (Özbağı,1989, 43). Geleneksel gümüş kadın takılarında kullanılan süslemelerinde bitkisel motifler yoğunluktadır. Bunları, sembolik anlam taşıyan geometrik motifler, nadir olarak hayvansal motifler ve yazılar izlemektedir (Özbağı, 1989, 28) Bitkisel Motifler Doğada bulunan unsurlar, gerek tamamen stilize edilerek gerekse görüldükleri halleriyle Türk süsleme sanatları içinde yerini almıştır (Kurfeyz, 2003, 8). Türklerin yaptıkları bezeme çalışmalarında, Orta Asya dan Anadolu ya kadar, bitkisel motifler sürekli işlenmiştir. Osmanlı İmparatorluğu zamanında ise bitkisel bezeme çalışmaları zirveye ulaşmıştır (Kılıçkan, 2004, 24).

44 27 Birbiri içine girerek ağ oluşturan dal ve yaprakların stilize edilmiş biçimleri Osmanlı bezemelerinin özgün yapısını sergiler ki bu bezeme tipi Arabesk Tarz yada Girişik Bezeme diye adlandırılmaktadır (Kılıçkan, 2004, 24). Takılarda, çiçekler, yapraklar, dal ve ağaçlar, bazen doğadaki hallerine çok benzer bazen de kökeni belli olmayacak şekilde stilize edilerek ya tek başlarına yada diğer süsleme motifleriyle beraber kullanılmıştır (Özbağı, 2002, 797). Geleneksel gümüş kadın takılarında, bitkisel motifler çok zengin ayrıntılar halinde yoğun bir biçimde kullanılmıştır. (Özbağı, 1989, 28). Hatayi grubu adı altında toplanan bitki kaynaklı motifler başlıca yaprak, penç, hatayi, yarı üsluplandırılmış çiçekler olarak gruplara ayrılır (Birol, Derman, 1995, 13) Yapraklar Yaprak motifinin pek çok türü vardır. Stilize yapraklar, doğal görünüşte olan yapraklar, tek dilimli, üç dilimli, beş dilimli, çok dilimli yapraklar, birbirine sarılmış yapraklardan meydana gelen terkipler, tatbik edildiği sahanın teknik zorunluluğuna uygun özellikleri olanlar, hançer ve geometrik yapraklar gibi (Akar, Keskiner, 1978, 11). Şekil 18: Yaprak ve Penç Çiçeklerle Bezenmiş Bitkisel Motifli Tepelik (Kuşoğlu, 1998).

45 Çiçekler Hatai Çiçekler Hatai çiçekler, Türk süsleme sanatının başlıca desenleri arasında en önemlilerindendir. Çoğu kez çiçeğin kökeni belli olmayacak derecede stilize edilmiştir (Akar, Keskiner, 1978, 11). Kökeni Çin Türkistan ına bağlanan Hatai çiçekler, muhtelif çiçeklerin dikine kesitinin, anatomik çizgilerinin üsluplaştırılmasıyla ortaya çıkan şekildir. Buna eski deyimiyle Makta-ı Tulani (uzunluğuna kesit) denilmektedir (Birol, Derman, 1995, 65). Şekil 19: Hatai Motifli Bilezik (Kuşoğlu, 1998, 89) Penç Çiçekler Herhangi bir çiçeğin kuşbakışı görüntüsünün üsluplaştırılarak çizilmesiyle elde edilirler. Model üsluplaştırılırken, yapraklarının sayısına göre Farsça isimler almıştır. Bir yapraklı ise Yek Berk, iki yapraklı ise Dü Berk, üç yapraklı ise Se Berk, dört yapaklı ise Cihar Berk, beş yapraklı ise Penç Berk, altı yapraklı ise Şeş Berk denir (Birol, Derman, 1995, 47).

46 Natüralist Çiçekler (Şukufe) Minyatür çiçek de denilen ve natüralist özellikte olan bu üslup, özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda benimsenmiştir. Vazolu, vazosuz buketler, tek çiçekler gibi pek çok kısımlara ayrılır (Akar, Keskiner, 1978, 11). Şekil 20: Natüralist Çiçekli Broş (Ankara Etnografya Müzesi 24455) Yasemin çiçeği demetleri, gümüş ve anber işçiliği başta olmak üzere bir el sanatı motifine dönüşmüş olup, yasemin demeti biçimli takılar ve diğer hediyelik eşyalar Tunuseli nin yerel kimliğinin küresele uzanan unsuru olarak değer kazanır (Oğuz, 2002, ) Geometrik Motifler Geometrik motifler, sonsuzluğun ifadesi olarak anlaşılır ki İslam felsefesinin sanata yansıması olarak da değerlendirilebilir. Kare, dikdörtgen ve eşkenar üçgenlerin bir arada, ağ görüntüsü vererek adeta ezelden ebede gidişi vurgular. Geometrik olan sembol ve işaretler, altı kollu yıldız (Mührü Süleyman) motifi gibi, Türk süsleme sanatında bir çok yerde kullanılır (Kurfeyz, 2003, 9). Geometrik motifli bezeme çalışmaları Selçuklular döneminde en üst seviyeye ulaşmıştır (Kılıçkan, 2004, 24). Geometrik motiflerin sembolik anlamları, Osmanlılarda yavaş yavaş kaybolmuş zamanla salt bir süsleme unsuru haline dönüşmüştür (Akar, Keskiner, 1978, 20).

47 30 Genel olarak evrenin sonsuzluğunu sembolize eden geometrik form veya motifler anlam yüklü motiflerdir (Özbağı, 1989, 33). Geometrik öğelerle yapılan bezemelerin temelinde simetrik düzenlemeler egemendir. Simetrik düzenlemeler, insan üzerinde monoton bir etki yaptığı için rahatlatıcı bir yönü bulunmaktadır (Kılıçkan, 2004, 22). Takılarda üçgen, kare, daire, eşkenar veya baklava, yıldız motifleri yoğun olarak görülmektedir (Özbağı, 2002, 797). Geleneksel gümüş kadın takılarında geometrik motiflere sıklıkla rastlanılır (Özbağı, 1989, 33). Şekil 21: Geometrik Motiflerden Dikdörtgen ve Üçgen Formun Kullanıldığı Anadolu Hamaylısı (Estergon Kalesi Müzesi K. E ) Şekil 22: Geometrik Motif Formlu Tunus Takıları (Sethom,2005)

48 Mührü Süleyman (Altı Köşeli Yıldız) Hz. Süleyman ın mührü olan bu kutsal şekil, iki eşkenar üçgenin taban ve tavan münasebeti ile meydana gelmiştir. Kökeni çok eskilere dayanan, adına muska denilen, tılsım ve takı olarak Anadolu da yıllardır kullanıla gelmiş ve hala sevilerek kullanılan üçgen şekil belki de Mührü Süleyman üçgenlerinden birisinin kullanılmasından ortaya çıkmıştır. Mührü Süleyman motifi, tek başına kullanıldığı gibi bir çok yazı çeşidi ve çeşitli şekillerle de beraber kullanılmıştır (Kuşoğlu, 1998, 125). Türkler, bu motifi Hz. Süleyman ın hatırasını yaşatmaktan başka, yapıldığı ve kullanıldığı yere göre farklı özelliklerinden faydalanılmak için kullanmışlardır. Bazen manevi bir güç olarak, bazen devamlılık, bazen maddi iktidar, bazen de gizli güçler düşünülerek Mührü Süleyman motifi takılar üzerine işlenmiştir (Kuşoğlu, 1998, 125). Şekil 23: Altı Köşeli Yıldız (Mührü Süleyman) Motifli Kemer Tokası (Ankara Etnografya Müzesi 8402) Hayvansal Motifler Bozkır sanatının en eski eserlerinde, her hayvan kendisine has duruşuyla yalın ve tek biçimlendirilmiştir. Altayların doğusunda Pers ve Ortadoğu kültürleriyle etkileşim sonucu, motifler vahşi hayvan mücadelesi sahnelerine dönüşmüştür (Türe, 2005, 75). Ayrıca Hun ve Uygur dönemlerinde uzak doğu uluslarından esinlenerek düzenlenen efsanevi ve mitolojik hayvan biçimlerini stilize ederek bezemelerinde

49 32 kullanmışlardır. Anadolu da kurulan Selçuklu devleti ve beylikleri döneminde yapılan eserlerde, kökeni Orta Asya dan gelen bu hayvansal öğelerle ilgili biçimlere gerektiği kadar yer verilmediği ve bitkisel bezeme düzenlemelerin arasında yardımcı olarak kullanıldığı görülmektedir (Kılıçkan, 2004, 29). Takılarda figürlü motiflere fazla rastlanmamaktadır (Özbağı, 2002, 797). Geleneksel gümüş kadın takılarındaki hayvansal motifler, stilize edilmiş hayvan şekilleridir ve genellikle çiçek, yaprak motifleri ile iç içe bulunmaktadır (Özbağı, 1989, 31). Hayvan motifleri, hayal ürünü olan efsanevi hayvan motifleri ve tabiat kaynaklı, usluplandırılmış hayvan motifleri olarak iki grupta toplanır (Birol, Derman, 1995, 13) Efsanevi ve Mitolojik Hayvan Motifleri Zümrüdü Anka, Ejderha gibi gerçekte var olmayan hayvanlar, zaman zaman takılarda kullanılmıştır. Şekil 24: Ejderha Başlı Bilezik (Kuşoğlu, 1998) Tabiat Kaynaklı Hayvan Motifleri Orta Asya da yaşayan Türkler, çoğu zaman hayvanları, kuvvet, bereket, iyilik, kötülük gibi kavramların sembolleri olarak görmüşler ve sanat eserlerinde bu motifleri kullanmışlardır (Keskiner, 1988, 20).

50 Balık Orta Asya da ince altın plakalardan kesilmiş balık figürleri, şamanizmin yer altı dünyasıyla ilişkilendirilen motiftir (Türe, 2005, 76). Kuzey Afrika da balık motifi sembolik bir anlam taşır. Balık nazara karşı korunma sağlamak üzere bir muska mücevher olarak da yaygın olarak kullanılmıştır. Tunus ta broşlar, bilezikler ve halhallar geline hediye edilecekse geleneksel olarak balık motifleriyle süslü olurdu, binlerce yumurtası olan balık gelinin gelecekteki doğurganlığının sembolüydü. Balık tüm Kuzey Afrika da uğurlu bir sembol kabul edilirdi. Mısır ve Tunus ta kurutulmuş balıklar evlere ve dükkanlara asılırken, gene Tunus ta ağzında altın bir parayla birlikte balık yeni yapılan evlerin tabanının altına gömülürdü. Bu gelenek kapı eşiklerini çoğunlukla balık mozaiklerle süsleyen Romalılardan alınmış olabilir (Saad, 1995, 341). Balık doğurganlık ve bilgiyle ilişkilendirilen çok eski bir semboldür. Antik Irak ve Mısır daki bilgelik ve tıp tanrısı Dhu al-nun olarak bilinirdi ve Arapça da nun balık anlamına gelir. Fenikelilerde balık tanrıça Tanit kültüyle ilişkiliydi ve balık motifleri Kartaca daki Fenike mezarlarına oyulurdu. Balık tüm Anadolular için kutsaldı, etinin yenmesi yasaktı ve antik Çin, Yunan, Roma ve erken dönemdeki Hıristiyanlar balık motiflerini binaları süslemek için ve artefaktlarda kullanırlardı. İslam öncesi Arap topluluklar da balığı sembol olarak kullanıyorlardı (Saad, 1995, 341). Şekil 25: Kuzey Afrika Takısında Balık Motifleri (Saad, 1995, 284)

51 Kuş İnanç ve efsanelerde özellikle hayvan motiflerinden kuşlar önemli bir yere sahiptir. Kuşlarla ilgili inançlar, Altay larda oldukça yaygındı. Yakutlar da ağaç dalları arasında bulunan çeşitli kuşların, Şaman ın ruhu olduğu, Şaman ın doğmadan önce kuş şeklinde hayat ağacının üzerinde bulunduğu kabul edilmekteydi (Keskiner,1988, 20). İslam inançlarına ait bazı metinlerde, cennette bulunan Tuba ağacı üzerindeki cennet kuşlarının bulunduğu belirtilir (Keskiner,1988, 21) Rumiler Kökeni Orta Asya olan ve kelime anlamı Anadolu olan rumiler, hayvanların kanat, kol bacak gibi ayrıntılarının kullanılmasıyla oluşmuş bir motiftir (Kurfeyz, 2003, 9). İlk rumi örnekleri, 9. ve 10. yy da Uygur Türkleri tarafından yapılmış Bezeklik Freskleri nde yer alan su canavarlarının kanadında görülmektedir. Burada görülen şekil, daha sonraki yüzyıllarda çok sık rastlanılan klasik rumi formunun aynen uygulanan örneklerindendir (Keskiner,1988, 20). İslamiyet le birlikte hayvanların tabii hallerinin süsleme içinde kullanımı azalmıştır. Selçuklu döneminden sonra ise rumiler, aşırı derecede üsluplaştırılmış, hayvani yapılarından sıyrılarak her türlü inanç ve kavramsallıktan uzak, dekoratif süsleme öğesi olmuştur (Keskiner, 1988, 24). Rumiler, 11. yy da Selçuklu Türkleri tarafından kullanılmaya başlanmış olup bu yüzyıldan sonra hayvansal görünümlerini kaybetmişlerdir. Tavşan, balık, kurt, kuş gibi hayvan motifleri stilize edilmiştir. Bu dönemde Orta Asya nın hayvan üslubu kendisine has bir stilizasyonla tüm süsleme sanatlarını etkisi altına almıştır. Başlangıç dönemlerinde, hayvan motiflerinin bazıları tanınırken sonraları kuş başları ve tavşan ayakları gibi bazı ayrıntılar, atılmış Klasik Rumi Üslubu doğmuştur. (Şengül, 1990, 4).

52 35 Şekil 26: Rumi Motifli Bilezik (Kuşoğlu, 1998, 85) Sembolik Motifler Sembolik motifler, bilinçli yada bilinçsiz anlamı alan motiflerdir. Bir şeyi simgelemek yada bir fikir uyandırmak amacı taşıyan ve kökeni inançlara dayanan sembolik motifler geleneksel gümüş kadın takılarında yoğun biçimde görülür (Özbağı, 1989, 38) El (Hz. Fatma nın Eli) Takılarda kullanılan el motifi, sadakati ve bereketi sembolize etmektedir. Ayrıca nazara karşı da kullanılmaktadır (Özbağı, 1989, 38). Fatıma nın eli gerdanlık, Güneydoğu Anadolu kadınlarının uğuruna inandıkları gümüş ve altından örülmüş, ucundan eller sarkan bir takıdır ve bu takının romantik hikayesi şöyledir: Bir gün Fatma Ana mız (Hz. Muhammed s.a.v. in kızı) bahçede helva kavuruyormuş, birden bahçe kapısı açılarak kocası Hz. Ali yanında yeni ve güzel bir cariye ile içeriye girmiş. Fatma Ana mız kocasının yanındaki genç ve güzel cariyeyi görünce, üzüntüsünden yüreğine od düşmüş; şaşkınlıkla helvayı eli ile karıştırmaya başlamış, yüreğinin acısından sıcak helvayı karıştıran elinin acısını duymamış bile. Ancak kocası Hz. Ali yanına gelipte Ne yapıyorsun ya Fatıma? diye hayretle sorduğunda elinin yandığını ve acısını hissetmiş. İşte o günden bu güne, bütün İslam aleminde, Fatma Ana mızın eli, sabrın, bereketin ve sadakatin simgesi olarak kullanılmıştır. Ucundan eller sallanan gerdanlığı takan kızlar ve

53 36 kadınlar, Fatma Ana mızın ellerinin kendilerine uğur, bereket ve sabır vereceğine inanmaktadırlar (Payzın, 1985, 45). Takılardan sarkan zincirlerin uçlarındaki plakaların çoğunluğunda el motifleri yer almaktadır. Bu da Türk folklorunun özellikle doğum olayını simgeleyen ana ve bereket arasında bir ilişki kurmaktadır (Özbağı, 2002, 798). Şekil 27: Penezlerinde el motifi bulunan kemer tokası (Kuşoğlu, 1998, 114) Takılarda görülen el motifleri aşağıda görülmektedir. Şekil 28: Geleneksel Gümüş Kadın Takılarında Kullanılan El Motifleri (Özbağı, 1989, 41)

54 37 Hz. Fatıma nın eli olarak nitelendirilen motif, Tunus el sanatlarının hepsinde kullanılmasının yanında kolye, broş, küpe gibi çeşitli takılarda da kullanılmaktadır. Motifin, nazardan koruduğuna ve uğur getirdiğine inanılması, el sanatları ürünlerinin pazarlamasına bağlı olarak yerelden küresele doğru yayılırken, Tunus kimliğini oluşturan unsurlardan birisi olarak vurgulanmaktadır (Oğuz, 2002, 136) Göz En kuvvetli bakışın bile gözle uzaklaştırılabileceği inancına bağlı olarak nazara karşı kullanılan göz motifi, geleneksel gümüş kadın takılarında yoğun olarak kullanılmaktadır (Özbağı, 1989, 43). Takılarda kullanılan göz motifi üçgen, eşkenar dörtgen ve daire şeklindedir (Özbağı, 1989, 43). Şekil 29: Göz Motifini Simgeleyen Üçgen Formlu Fes Süsü (Ankara Estergon Müzesi K. E ) Şekil 30: Takılardan Sarkan Penezlerde Görülen Göz Motifi (Ankara Estergon Müzesi K.E )

55 38 Gözü simgeleyen motifler aşağıda görülmektedir. Şekil 31 : Gözü Simgeleyen Çeşitli Motifler (Özbağı, 1989, 43) Ay Yıldız Bilinçli yada bilinçsiz bir anlatımı olan ve bir inançla kullanılan motiflerden birisi de, doğadan stilize edilerek alınan ay yıldız motifidir (Özbağı, 1989, 42). Orta Asya dan itibaren Türk süsleme sanatında kullanılan ay, güneş gibi öğeler, kullanılacak bezemenin anlam taşıyan yerlerinde yada gerektiğinde sembol olarak kullanılmıştır (Kılıçkan, 2004, 31). Türk milletinin dünyaca tanınan simgesi, hilal ile güneş veya yıldız işaretidir (Esin, 2004, 59). Orta Asya da, güneş genellikle Alp ın ve hükümdarın işaretiydi. Türklerde ay ise kut işaretidir (Esin, 2004, 61). Gündüz ve gece, aralıksız devam eden parlaklığın simgesi olan astral motifler, o devirden beri daima Proto-Türk, Türk ve akraba milletlerin simgeleri arasında yer almış ve

56 39 astral tanrıların alameti olmalarının dışında, devlet başkanlarının ve önemli şahısların da alameti olmuşlardır. (Esin, 2004, 59) Şekil 32: Ay Yıldız Motifi ve Rumi Motifli Bilezik (Kuşoğlu, 1998, 84) Yazılı Motifler İslam yazıları desen ve karakterleri bakımından, köşeli yazılar, köşeli-yuvarlak yazılar, yuvarlak yazılar, eğik yazılar, fantezi yazılar olarak başlıca beş grupta toplanır (Boydaş, 1994, 18). Fantezi yazılar, daha çok plastik yönleriyle dikkat çekerler ki, bu gruptaki tuğralar(boydaş, 1994, 30) (Şekil: 33), takılarda sıklıkla kullanılmaktadır. Şekil 33: Fantazi Yazılardan Tuğra (Yağan, 2005, 146) Şekil 34: Yazı İle Süslenmiş Yüzük (Kuşoğlu, 1998, 98)

57 40 Geleneksel gümüş kadın takılarında eski yazı motifleri nadir olarak görülür. Yazılar, tek başlarına kullanılmayıp, diğer süsleme motifleriyle birlikte kullanılırlar (Özbağı, 1989, 46). Takılardaki yazı ve tuğralar kazıma ve savat tekniği uygulanarak büyük anlam kazanmıştır (Özbağı, 2002, 797). 2.9 Literatür Özetleri Takı sanatı ile ilgili kaynakların büyük bir kısmı yabancı kaynaklardan oluşmaktadır. Çeşitli araştırmacılar, Anadolu takılarıyla ilgili bu güne kadar bir takım çalışmalar yapmışlardır. Tunus takıları ile ilgili yapılmış olan herhangi bir Türkçe kaynağa rastlanılmamıştır. Konu ile ilgili ulaşılabilen kaynakların özetleri şu şekildedir. SAKAOĞLU, Necdet ve AKBAYIR, Nuri (2000). Osmanlı zamanındaki çeşitli zanaatlar ve sanatlar tanıtılmıştır. Bunlar içinde maden işlerinden de bahsedilmiştir. KILIÇKAN, Hüseyin (2004). Türklerin Orta Asya dan bu yana kullandıkları motiflerden bahsedilmiştir. SAAD, Al Jadir (1995). İslam uygarlıklarına ait olan gümüş eşya ve takılar fotoğrafları ile birlikte ele alınmıştır. KUŞOĞLU, M. Zeki (1998).Takıların ilk kullanım amaçlarından günümüz kullanım amaçlarına kadarki yolculuğu ele alınmıştır. SAVAŞÇIN, Yılmaz ve TÜRE, Altan (1988). Anadolu takılarının tarihsel süreçte teknolojik olarak gelişimleri ve takıda kullanılan teknikler açıklanmıştır. AKAR, Azade ve KESKİNER, Cahide (1978). Türk süsleme sanatlarında kullanılan desen ve motifler hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.

58 41 BİROL, İnci ve DERMAN, Çiçek (1995). Türk Tezyini sanatlarında yer alan motifler, başlıca gruplara ayrılarak ve çizimleri verilerek detaylı bir şekilde açıklanmıştır. PAYZIN, Sevim (1985). Anadolu takılarının şekil ve motiflerine göre verdikleri mesajlardan bahsedilmiştir. KESKİNER, Cahide. (1988). Süsleme sanatlarında kullanılan rumi motiflerle ilgili geniş bilgi verilmiştir. ÖZBAĞI, Tevhide (2002). Geleneksel Türk takılarıyla ilgili bilgiler çeşitli Anadolu takı fotoğraflarıyla birlikte verilmiştir. SETHOM, Gargouri, Samira (1994). Tunus el sanatlarıyla ilgili bilgiler fotoğraflarla birlikte verilmiştir. ÖZBAĞI, Tevhide (1989). Takı sanatıyla ilgili ve Ankara il merkezindeki gümüş kadın takıları ile ilgili geniş bilgiler içermektedir. Çeşitli takı fotoğrafları bulunmaktadır. OĞUZ, Öcal (2002). Tunus el sanatları ve Tunus el sanatlarında kullanılan motifler ile ilgili bir takım bilgiler içermektedir. Belirtilen bu eserlerin yanı sıra araştırmada, kaynak olarak yararlanılmış olan diğer yayınlar kaynakçada verilmiştir.

59 BÖLÜM III 3. YÖNTEM Bu bölümde, araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, verilerin toplanması ve verilerin analizine ilişkin bilgiler verilmiştir Araştırma Modeli Bu çalışma, tarama modelinin kullanıldığı tarihsel ve betimsel bir araştırmadır. Araştırmanın amacı, Anadolu takılarındaki motifler ile Tunus takılarındaki motiflerin incelenmesidir Bu amaç doğrultusunda çalışmada, takı sanatı ve motifler ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra, Anadolu ve Tunus kadın takılarının çeşidi, süsleme teknikleri ve motifleri tespit edilmeye çalışılmıştır Evren ve Örneklem Evren Araştırmanın evrenini, Ankara Estergon Etnografya Müzesinde ve Ankara Etnografya Müzesinde bulunan Anadolu kadın takıları ile literatür ve elektronik ortamda yapılan araştırmalarda bulunan Tunus kadın takıları oluşturmaktadır Örneklem Araştırma evreni çok kapsamlı olduğundan dolayı evren içinden 50 adet Anadolu kadın takısı ve 25 adet Tunus kadın takısı olmak üzere toplam 75 adet takı örneklem olarak seçilmiştir. Örnekleme alınan 50 Anadolu kadın takısından, 16 tanesi baş süslemesinde, 4 tanesi boyunda, 6 tanesi belde, 2 tanesi göğüste, 20 tanesi bilekte ve 2 tanesi parmakta kullanılan takılardır. 25 Tunus kadın takısından, 6 tanesi baş süslemesinde, 4 tanesi boyunda, 11 tanesi göğüste, 1 tanesi belde ve 3 tanesi bilekte kullanılan takılardır.

60 Veri Toplama Tekniği Anadolu ve Tunus kadın takılarının çeşitleri, süsleme teknikleri ve motiflerini incelemek amacıyla yapılan bu araştırma için, araştırmacı tarafından konuyla ilgili olarak Milli Kütüphane, Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi, Gazi Üniversitesi Merkez Kütüphanesinde literatür taraması yapılmış, yazılı kaynaklar incelenmiştir. Yapılan literatür taraması sırasında Tunus takıları ile ilgili kaynağa rastlanmamış olması nedeniyle, Ankara Tunus Büyükelçiliğine gidilmiş ve buradan Tunus takıları ile ilgili kaynak elde edilmiştir. Ayrıca elektronik ortamda yapılan araştırmalar ile çeşitli Tunus takı örneklerine ulaşılmıştır. Ankara Estergon Etnografya Müzesinde ve Ankara Etnografya Müzesinde teşhir edilen takılar incelenmiş, fotoğrafları çekilmiş, envanter bilgileri alınmıştır. Araştırma örneklemini oluşturan takılardan katalog oluşturabilmek için Prof. Tevhide Özbağı tarafından geliştirilen bilgi formları araştırmacı tarafından doldurulmuştur. Bazı takıların da çizimleri yapılmıştır Verilerin Analizi Literatür taramasında, takı sanatı ve geleneksel Türk el sanatlarında kullanılan motifler hakkında elde edilen bilgiler belirli başlıklar altında toplanarak, araştırmanın kavramsal çerçevesi belirlenmiştir. Çalışmada hazırlanan bilgi formlarında 50 adet Anadolu ve 25 adet Tunus kadın takısının çeşit, süsleme tekniği ve motifleri hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Ankara Estergon Etnografya Müzesinde ve Ankara Etnografya Müzesinde yer alan takıların fotoğrafları çekilmiştir. Tunus takılarının fotoğrafları, bulunan yazılı kaynaklardan ve elektronik ortamdan alınmıştır. Hazırlanan katalogda 75 adet takı fotoğrafına ve 6 adet takı detay fotoğrafına, 52 adet takı motifi çizimine yer verilmiştir.

61 BÖLÜM IV 4. BULGULAR VE YORUM Bu bölümde, araştırma kapsamına alınan Anadolu takı örnekleri ile Tunus takı örnekleri; ilgili koleksiyon, teknik, motif ve kompozisyon özellikleri ile tanıtılacak, bazı takıların ise motif çizimleri yapılacaktır. Ayrıca, takı çeşitlerinin bulunduğu yer, takı çeşitleri, takı örneklerinde yer alan süsleme teknikleri, takı örneklerinde yer alan motifler frekans ve yüzdeleri ile birlikte değerlendirilecektir Anadolu Takı Örnekleri

62 45 Çizim No: 1 Örnek No : 1 Şekil No : 35 Çizim No : 1 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnoğrafya Müzesi Keçiören/ Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Tepelik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel Kompozisyon : Beyaz madenden olan tepeliğin ortası çiçek şeklinde bombelidir. Ortadaki çiçek motifinin etrafında birleşik olarak üç adet dairesel geometrik formun içersinde penç çiçek vardır. Aralarında bitkisel motifler bulunmaktadır. Tepeliğin etrafı bir sıra nokta ile süslüdür. Tepelikten iki sıra halinde armudi formlu penezler sarkmaktadır.

63 46 Çizim No: 2 Örnek No : 2 Şekil No : 36 Çizim No : 2 Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnoğrafya Müzesi Keçiören/ Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Tepelik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kalıpla kabartma Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel Kompozisyon : Tepeliğin ortasında Mührü Süleyman motifi olup, motifin tam ortası kubbe şeklindedir ve çiçek motifi bulunmaktadır. Altı kollu yıldızın her bir kolunda penç çiçek motifi vardır. Tepeliğin etrafındaki zincirlerden sarkan yuvarlak penezler çiçek motifi ile süslenmiştir.

64 47 Çizim No: 3 Örnek No : 3 Şekil No : 37 Çizim No : 3 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Ankara / Keçiören İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Tepelik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, telkari,granül, ajur Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel, sembolik Kompozisyon : Yuvarlak formda olan tepelik telkari tekniği ile süslüdür. Üzerinde altı kollu yıldız olan Mührü Süleyman motifi bulunmaktadır. Tepeliğin merkezinde mavi, yıldızın kollarında ise bazıları dökülmüş yeşil ve kırmızı iki taş bulunmaktadır. Yıldızın uçlarında penç çiçek motifleri vardır. Tepeliğin kenarlarından göz motifli penezler sarkmaktadır.

65 48 Şekil No: 38 a- Çizim No: 4 Örnek 4 den detay Örnek No : 4 Şekil No : 38 Çizim No : 4 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Tepelik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, telkari,granül Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Telkari tekniğiyle süslenmiş olan tepeliğin ortasında kubbe şeklinde çiçek motifi, ortasında yeşil renkli taş bulunmaktadır. Tepeliğin etrafında kırmızı ve mavi taşlarla süslenmiş çiçek motifleri ile granül tanecikleri bulunmaktadır. Tepelikten sarkan penezlerin bir kısmı ajur ve kırmızı taşlarla, bir kısmı kabartma tekniğiyle süslüdür.

66 49 Şekil No: 39 a- Çizim No: 5 Örnek 5 den detay Örnek No : 5 Şekil No : 39 Çizim No : 5 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Tepelik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, telkari,granül, ajur Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik, sembolik Kompozisyon : Tepeliğin ortasında Mührü Süleyman Motifi bulunmaktadır. Tepeliğin ortasında kubbe şeklinde çiçek motifi vardır.tepelik, badem şeklinde taşlarla, penç çiçek ve kabartma küçük kare motiflerle süslenmiştir. Tepeliğin ön kısmından sarkan zincirlerin uçlarında taşlar, arka taraftan sarkan zincirlerin uçlarında ajur tekniği uygulanmış göz motifli penezler bulunmaktadır.

67 50 Çizim No: 6 Örnek No : 6 Şekil No : 40 Çizim No : 6 Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnoğrafya Müzesi Ankara / Keçiören İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Fes Süsü Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel Kompozisyon : Fes süsünün ortasında ve yanlarda bulunan damla şeklindeki plakaların ortasında yeşil renkli taş bulunmaktadır. Bu plakalardaki taşların etrafı telkari tekniği uygulanmış yuvarlak motiflerle süslenmiştir. Ortadaki plakadan biri düşmüş üç adet zincir ve Bunların ucunda badem penezler sarkmaktadır. Ortadaki plakayı yanlardaki plakaya bağlayan üç sıra zincir bulunur. Bu zincirlerden ise badem formlu penezler sarkmaktadır.

68 51 Örnek No : 7 Şekil No : 41 Çizim No : - Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Fes süsü (Baş gümüşü) Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları :Geometrik, bitkisel Kompozisyon : Fes üzerine takılan takı, işli ve adi kırmızı ayarı düşük gümüşten yuvarlak bir madalyon ile kenarları tırtıllı pullar bulunan üç sıra zincirden oluşmaktadır. Madalyon arkasında ve zincirlerin bitiminde fese tutturmak üzere iğne yer almakta, madalyon altından,uçlarında altı adet mercan boncuk bulunan zincir sarkmaktadır.

69 52 Örnek No : 8 Şekil No : 42 Çizim No : - Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Fes Süsü Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, telkari Bezeme Konuları : Bitkisel,geometrik Kompozisyon : Beyaz metalden olan fes süsünü ortasındaki madalyonun merkezinde kırmızı taş bulunur. Taşın etrafı altı adet penç çiçek motifleri ile süslenmiştir. Ortadaki plaka yanlardaki yuvarlak plakalara üç sıra zincir ile tutturulmuştur. Zincirlerden kenarları dilimli yaprak şeklinde penezler sarkmaktadır..

70 53 Şekil No: 43 a-b- Örnek 9 dan detay Örnek No : 9 Şekil No : 43 Çizim No : - Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Fes Süsü (Saçlık) Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül, kabartma, ajur Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Gümüşten yapılmış olan takının ortasındaki damla, yanlarda dikdörtgen, uçlarda ise armudiye şeklinde plakalar bulunmaktadır. Plakaların üzeri tekleri tekniğiyle yapılmış yuvarlaklar ve ortasında çiçek motifleriyle süslenmiştir. Ortadaki plakanın merkezinde kırmızı, dikdörtgen plakalarda mavi ve kırmızı renkli taşlar vardır. Bu plakalar ortada dört, yanlarda ise üçer sıra zincirle birbirlerine tutturulmuştur. Takının dış kısımdaki zincirlerinden badem şeklinde ve telkari tekniğiyle yapılmış penezler sarkmaktadır. Ayrıca ortadaki ve dikdörtgen plakalardan, üzeri kabartma tekniğiyle çiçek bezemeli yuvarlak formlu parça sarkar. Bu parçadan ise iki adet badem şekilli bir adet yuvarlak telkari tekniğiyle yapılmış penezler sarkmaktadır. Takıya tutturmak üzere, uçtaki plakalarda iğne bulunmaktadır.

71 54 Çizim No: 7 Örnek No : 10 Şekil No : 44 Çizim No : 7 Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Alınlık Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül, kabartma Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Gümüş alınlığın ortasındaki çiçek formlu plakanın içi yine penç çiçek bezemelidir ve ortasında kırmızı bir taş bulunmaktadır. Yanlardaki damla formlu plakalar telkari yuvarlaklardan oluşan baklava dilimi motifle süslenmiştir. Ortadaki ve yanlardaki plakalar iki sıra zincir ile birbirine tutturulmuştur. Bu zincirlerden badem formlu penezler sarkmaktadır. Ortadaki madalyondan üç adet zincir sarkmakta ve bunların ucunda da badem ve çiçek formlu penezler bulunmaktadır.

72 55 Çizim No: 8 Örnek No : 11 Şekil No : 45 Çizim No : 8 Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Alınlık Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Fes süsünün ortasındaki plaka dairesel formludur. Plakanın tam ortasında yeşil renkli bir taş bulunmakta ve bunun etrafındaki taç yapraklar ile çiçek motifi oluşturmaktadır. Merkezden dairesel formun kenarlarına doğru uzanan taç yapraklar, altı kollu yıldızı da andırmaktadır. Bu plakanın yanlarında üçer sıra zincir bulunmakta ve bu zincirlerden badem şeklinde penezler sarkmaktadır.

73 56 Çizim No: 9 Örnek No : 12 Şekil No : 46 Çizim No : 9 Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Zülüflük Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma,granül, ajur Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik, sembolik Kompozisyon : Üçgen formunda olan plakanın üzeri bitkisel motiflerle süslüdür. Üçgenin üç köşesinde kırmızı renkli taş, tam ortasında ise yeşil renkli taş bulunmaktadır. Üçgen plakanın ucundan sarkan zincirlerde badem şekilli ve göz motifli penezler sarkmaktadır. Göz motifli penezlerin bazısında kırmızı taşlar vardır.

74 57 Çizim No: 10 Örnek No : 13 Şekil No : 47 Çizim No : 10 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur, kabartma, granül Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Üç adet top şeklindeki parçanın üzeri granül ve ajur tekniğiyle süslenmiştir. Topların aralarında, ajur tekniğiyle yapılmış olan üçgen formlu parçalar bulunmaktadır.her bir parçanın altında kırmızı renkli taşlar bulunmaktadır.

75 58 Örnek No : 14 Şekil No : 48 Çizim No : - Envanter No : 8526 a İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Kalıpla kabartma, granül Bezeme Konuları : Bitkisel Kompozisyon : Bir çift altından olan ve yedi köşe formlu küpenin her köşesinde ve ortasında çiçek motifi bulunmaktadır. Küpenin kulağa tutturmak üzere bir çift halkası mevcuttur.

76 59 Çizim No: 11 Örnek No : 15 Şekil No : 49 Çizim No : 11 Envanter No : a İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, renkli taşla süsleme Bezeme Konuları : Bitkisel Kompozisyon : Çiçek motifini andıran küpenin ortasında, mavi bir taş bulunmakta, etrafında ise on beş adet tele dizilmiş renkli taşlar yer almaktadır. Küpenin kulağa tutturmak üzere bir çift halkası mevcuttur.

77 60 Örnek No : 16 Şekil No : 50 Çizim No : - Envanter No : 3564 İlgili Koleksiyon :Ankara Etnografya Müzesinden Aktaran Özbağı(1989) İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Tarak Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül, ajur Bezeme Konuları : Bitkisel, hayvansal figürlü Kompozisyon : Gümüş olan tarak dişlerinin üst kısmı ajur tekniğiyle bitkisel motiflerle süslenmiştir. Tarağın taç kısmında telkari ve granül tekniğiyle yapılmış, bitkisel ve üç adet kuş motifi bulunmaktadır. Ortadaki kuş motifi hareketlidir.

78 61 Örnek No : 17 Şekil No : 51 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Kolye Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, renkli taşla süsleme Bezeme Konuları : Geometrik, sembolik Kompozisyon : Arnavut zincir üstünde on dört adet kırmızı akik taş ve aralarda altı adet telkari penezler bulunmaktadır. Penezler aynı zamanda göz motiflidir. Kolyenin uç kısmında kafesli bir kartuştan sarkan üç adet kırmızı akik ve üç adet granülle süslenmiş top bulunmaktadır.

79 62 Örnek No : 18 Şekil No : 52 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Kolye Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül, kalıpla kabartma Bezeme Konuları : Geometrik, yazılı Kompozisyon : Siyah bir kumaş üzerinde on beş adet kubbemsi ve üzeri granül, telkari ile süslenmiş yuvarlak parçalar bulunmaktadır.tam ortada bulunan parçanın üzerinde mavi renkli küçük bir taş vardır. Yuvarlak her bir parçanın altında yarım top ve gümüş para sallantısı vardır. Ortadaki parçadan sarkan para diğerlerine oranla daha büyüktür. Kolye, arka tarafta zincir uzantı çengellerle kapanmaktadır.

80 63 Şekil No: 53 a -Örnek 19 dan detay Örnek No : 19 Şekil No : 53 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Hamaylı Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kalıpla kabartma Bezeme Konuları : Geometrik, sembolik, bitkisel Kompozisyon : Hamaylı (Hamaylıdan çıkan iki adet zincir ile) ve hamaylının üzerinde bulunan muskalık (yine iki adet zincirle) ortada ana zincirle birleşmektedir. Muskanın zinciri üzerinde badem formlu penezler vardır. Üçgen muskalığın ortasında yeşil bir taş vardır ve göz motifini oluşturur. Silindir formlu hamaylının altında yedi adet ve hamaylı başlarında zincirler sarkmaktadır Bu zincirlerin ucunda ise badem şekilli ve üzerinde ay yıldız motifinin olduğu yuvarlak penezler bulunmaktadır.

81 64. Çizim No: 12 Örnek No : 20 Şekil No : 54 Çizim No : 12 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnoğrafya Müzesi Keçiören/ Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Muskalık Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, ajur Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik, sembolik Kompozisyon : Ortasında yeşil taş bulunan üçgen formlu muskalığın üzeri bitkisel motiflerle süslenmiştir. Her iki kenarından toplam on adet ve tam ortadan da bir adet bulunan zincirlerin ucunda badem formlu ve göz motifli penezler sarkmaktadır.

82 65 Şekil No: 55 a- Çizim No: 13 Örnek 21 den detay Örnek No : 21 Şekil No : 55 Çizim No : 13 Envanter No : K. E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Broş Takı Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, granül Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Dairesel formlu olan takının ortasında bir adet mavi, çevresinde ise yeşil, kırmızı, mavi renkli sekiz adet taş bulunmaktadır. Takının yüzeyi, çiçek ve baklava dilimli motiflerle süslenmiştir. Madalyonun zincirlerinin bir tarafında dökülmüş, bir tarafından ise badem formlu penezler sarkmaktadır.

83 66 Çizim No: 14 Örnek No : 22 Şekil No : 56 Çizim No : 14 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Broş Uygulanan Süsleme Tekniği : Taşla süsleme Bezeme Konuları : Bitkisel Kompozisyon : Broş, elmaslarla süslenmiş çiçek demetinden oluşmaktadır. Takıdaki yapraklar hançer yaprak tarzında yani parçalı dilimlidir. Çiçek sapları bir fiyonk ile birleştirilmiştir.

84 67 Çizim No: 15 Örnek No : 23 Şekil No : 57 Çizim No : 15 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören/ Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Kemer Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Bafon malzemeden pres tekniğiyle yapılmıştır. Birbirine bir kanca ve halka ile bağlanan badem formlu iki parçadan meydana gelmiştir. Parçalar simetrik olarak bezenmiş olup, ortada altıgen yıldız göbek etrafında bitkisel bezemeler yer almaktadır. Göbek içinde ve çevresinde kabarık nokta motiflerinin oluşturduğu bitkisel ve geometrik bezemeler vardır. Parçalardan birine lehimle tutturulan rozet değişik bir formdadır, alt kısmında iki halka yer almaktadır. Tokanın alt kısmında zincirlere takılı sallantılar vardır. Bunlardan bir kısmı düşmüştür.

85 68 Çizim No: 16 Örnek No : 24 Şekil No : 58 Çizim No : 16 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Kemer Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, renkli taşla süsleme Bezeme Konuları : Bitkisel Kompozisyon : Gümüşten yapılmış olan kemer tokası badem formludur. Kemer tokasının kenarları kabartma noktalar ile süslüdür. Tokanın ortası balık sırtı motiflidir. Klips yeri yuvarlak olup, tek sıra gömme mavi boncuklu ve tel süslüdür. Ortasına sonradan yeşil düğme konmuştur.

86 69 Örnek No : 25 Şekil No : 59 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Kemer Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, renkli taşla süsleme Bezeme Konuları : Bitkisel,geometrik, sembolik Kompozisyon : Üç parçadan oluşan kemer tokasının üzeri bitkisel motiflerle süslenmiştir. Ortadaki parça üzerinde üç adet renkli taş bulunmaktadır. İki yan parçanın ortasında da yine kırmızı renkli taşlar bulunur. İki yan parçanın altından üçgen formlu, ortasında yeşil taş bulunan göz motifli parçalar sarkmakta ve bu iki üçgen parça bir zincirle birbirine bağlanmaktadır. Zincirden penezler sarkmaktadır.

87 70 Örnek No : 26 Şekil No : 60 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Kemer Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon Armudi biçimde olan kemer tokası beyaz madendendir. Tokanın ortasında bombeli bir daire bulunmaktadır.bu dairenin içi bitkisel motifli olup, etrafı noktalarla süslüdür. Kenarında stilize edilmiş bitkisel motifli bordür bulunmaktadır. Kapanacak yeri kancalı olup, halkasının birisi noksandır.

88 71 Örnek No : 27 Şekil No : 61 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Kemer Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Savat, granül Bezeme Konuları : Bitkisel, hayvansal figürlü,geometrik Kompozisyon : İki parça halinde olan kemer tokasının üzeri savatlıdır. Tokanın kapanmasını sağlayan kenar kısmında üç adet büyük, üç adet de küçük kaideler mevcuttur. Parçalar üzerinde birer adet büyük, dokuzar adet küçük kabara vardır. Kapanma yerindeki klips zincirlidir.

89 72 Örnek No : 28 Şekil No : 62 Çizim No : - Envanter No : 8402 İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesinden Aktaran Özbağı(1989) İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Kemer Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül, kazıma, Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel Kompozisyon : Bitkisel ve geometrik motiflerle süslü, telkari, granül tekniği uygulanmış olan kemer tokası, üç parçadan oluşmaktadır. Parçaların merkezinde kabarık ve yuvarlak motif ile etrafında altı kollu yıldız ve yaprak motifleri yer almaktadır. Parçalardan ortadaki parçanın üst kısmı, yanlardaki parçaların ise yanlara doğru uçları sivri ve hareketlidir. Toka her iki yandan tutturulmaktadır.

90 73 Çizim No: 17 Örnek No : 29 Şekil No : 63 Çizim No : 17 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Düşük ayar gümüş üzerine kabartma tekniği uygulanmıştır. Takının her iki kenarında balık sırtı şeklinde su bulunur ve bu suların iç kısmı kıvrım dal çiçek ve yaprak motifleriyle süslemelidir.

91 74 Çizim No: 18 Örnek No : 30 Şekil No : 64 Çizim No : 18 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, Granül, Kazıma Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Bilezik rozet şeklinde süslemeli altı sıra zincirden oluşturmaktadır.zincirler, bileziği kapamak için her iki uçta yer alan ve birisinde yassı halka diğerinde mil bulunan dikdörtgen plakalara tutturulmuştur.plakalar kazıma ve granül tekniği ile süslüdür.bilezik şerit halindedir.

92 75 Çizim No: 19 Örnek No : 31 Şekil No : 65 Çizim No : 19 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, Kazıma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Bilezik, zincir şekilli çift bordür arasında saç örgüsü şekilli kabartma süslüdür. Araları ajurludur. Mil ile kapatılmaktadır.

93 76 Çizim No: 20 Örnek No : 32 Şekil No : 66 Çizim No : 20 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Bilezik on beş plakadan oluşmaktadır.sekiz bölümlü geniş kabartmalı olan plakalar birbirlerine beş tane mil ile tutturulmaktadır.gümüş olan bilezik şerit halindedir.

94 77 Çizim No: 21 Örnek No : 33 Şekil No : 67 Çizim No : 21 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Bilezik on beş plakadan oluşmaktadır.yedi bölümlü geniş kabartmalı olan plakalar birbirlerine üç adet mil ile tutturulmaktadır.gümüş olan bilezik şerit halindedir.

95 78 Çizim No: 22 Örnek No : 34 Şekil No : 68 Çizim No : 22 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Örgü, kazıma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon :Balık sırtı şeklinde örülmüş bilezik şerit halindedir. Tellerden oluşan bileziği kapamak için, her iki uçta tutturulmuş, birisinde yassı halka, diğerinde mil bulunan dilimli plakalar bulunmaktadır. Plakalar kazıma tekniği ile süslüdür.bilezik şerit halindedir.

96 79 Çizim No: 23 Örnek No : 35 Şekil No : 69 Çizim No : 23 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, telkari Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Kalın bafon bileziğin üzerinde telkari baklava süslemeleri vardır. Bileziğin alt kısmında halkalara geçirilmiş minik toplar halinde sallantıları vardır. Bilezik pimli olup, iki parça halinde açılabilmektedir.

97 80 Örnek No : 36 Şekil No : 70 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari,kabartma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Beyaz madendendir. Ortadan menteşeli olup, her iki tarafta telden yapılmış bir kare içinde tek kırmızı taşlı ve yuvarlak yapıştırma tel süs vardır. Klips üzerinde, dikdörtgen şeklinde ve üçer yapıştırma tel süslü tek kırmızı taşlı bir süs parçası mevcuttur. Menteşenin ve klipsin her iki tarafında üzeri basit çizgi süslü süs parçası vardır. Her iki tarafı yapıştırma tel süslüdür. Kırmızı taşın biri noksandır, kararmış ve yeşermiştir.

98 81 Çizim No: 24 Örnek No : 37 Şekil No : 71 Çizim No : 24 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Savat Bezeme Konuları : Sembolik, geometrik, bitkisel Kompozisyon Gümüştendir Savatlı olup ortasında iki tane ay motifi vardır. Bunun her iki tarafında birer bitkisel motif yer almaktadır. Üç tarafı yatay çizgi ile süslüdür. Kapatılmak üzere iki iliği vardır. Birisi tek menteşelidir. İkisi de sararmıştır.

99 82 Çizim No: 25 Örnek No : 38 Şekil No : 72 Çizim No : 25 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Granül, kabartma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Burma bileziktir. Uçları üçgen biçiminde üzeri kabartma yedi kabaralıdır. Üçgenlerin iç kısımlarında dört top kabara ve ona bitişik halkalıdır. Üçgen kısımları yeşillenmiştir. Açık halka şeklinde olan bileziğin kilidi bulunmamaktadır.

100 83 Örnek No : 39 Şekil No : 73 Çizim No : - Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Burma bileziğin aralarında, yivlerinde bükümlü gümüş teller yerleştirilmiştir. Bileziğin her iki ucu damla şeklindedir. Damlaların ortasında yuvarlak motif yer almaktadır.açık halka şeklinde olan bileziğin kilidi bulunmamaktadır.

101 84 Çizim No: 26 Örnek No : 40 Şekil No : 74 Çizim No : 26 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği :Granül, kabartma, telkari Bezeme Konuları : Bitkisel,geometrik Kompozisyon : Gümüşten yapılmış, kalınca bir burma bileziktir. Burmaların arasında yine gümüşten ince bir burma geçmektedir. Birleşme kısmı üzeri gümüş kabaralı, üçgen plakalardan yapılmış olup, ortasında koyu bordo renk taş bulunmaktadır.

102 85 Çizim No: 27 Örnek No : 41 Şekil No : 75 Çizim No : 27 Envanter No : K.E İlgili Koleksiyon : Estergon Etnografya Müzesi Keçiören / Ankara İnceleme Tarihi : 24/07/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma, savat Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Orta kısmı genişçe, beyzi şeklinde ve göz motifini andırmaktadır. Yan kısımları darca olan bileziğin üzeri kabara süslüdür. Bileziğin arkasında kapamak için bir tarafında çengel bir tarafında ayarlı delik bulunmaktadır. Eser tam ve sağlamdır.

103 86 Çizim No: 28 Örnek No : 42 Şekil No : 76 Çizim No : 28 Envanter No : a İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları :Geometrik Kompozisyon : Onsekiz ayar altındandır. Küçük küre top şeklinde altın taneciklerin birbirine kopçalar vasıtasıyla monte edilmesiyle meydana gelmiştir. Mahalli adlarına göre Cebe veya Kıstı bilezik denilmektedir. Bez üzerine dikilmiş on iki sıra diziden (180) adet yarım topçuklardan ibarettir. Kapanacak yerine yakın kısmının iki tarafında 12 şer adet sabit vaziyette birer sıra yuvarlak küçük top mevcuttur. Bilezik ikişer pirinç mil ile kapanmaktadır.

104 87 Çizim No: 29 Örnek No : 43 Şekil No : 77 Çizim No : 29 Envanter No : 7038 İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma,granül Bezeme Konuları : Bitkisel Kompozisyon : Altından olan bileziğin tam orta kısmında çiçek motifi yer almaktadır. Çiçeğin göbeğinde ise yeşil renkli bir taş bulunmaktadır. Bileziğin kenarları üç sıra halinde kabartma tekniğiyle su şeklinde süslenmiştir.

105 88 Çizim No: 30 Örnek No : 44 Şekil No : 78 Çizim No : 30 Envanter No : 7039 İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kazıma, kabartma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Bilezik on bir sıra demir tellere dizilmiş mercanların, her iki uçta metal plakalara tutturulmasından oluşmaktadır. Plakalar kazıma tekniği ile süslüdür. Şerit halinde olan bileziğin plakaları, birbirlerine mil ile tutturulmaktadır

106 89 Çizim No: 31 Örnek No : 45 Şekil No : 79 Çizim No : 31 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Savat Bezeme Konuları : Yazılı, bitkisel, geometrik Kompozisyon : Gümüş olan ve savat tekniği uygulanmış bileziğin üzeri çiçekli ve beyzi bir madalyon içinde Osmanlıca (Yadigar) yazılıdır. Madalyonun her iki tarafında yapraklı ikişer çiçek motifi yer alır. Bileziğin arkasında kapamak için bir tarafında çengel bir tarafında üç adet ayarlı delik bulunmaktadır.

107 90 Çizim No: 32 Örnek No : 46 Şekil No : 80 Çizim No : 32 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kalıpla kabartma Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Bilezik; üzerinde yan yana dizilmiş ve nohutlu tabir edilen, kalıpla kabartma tekniği uygulanmış altı adet taneciklerin yer aldığı on sekiz adet plakaların birleşmesinden oluşmaktadır. Bileziğin iki başında üzeri geometrik motifli dikdörtgen şeklinde plakalar vardır. Plakalar mil ile kilitlenmektedir. Bazı yerleri tamir görmüştür.

108 91 Çizim No: 33 Örnek No : 47 Şekil No : 81 Çizim No : 33 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, granül Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon :Bileziğin üzerinde, iki ucunda çıkıntı bulunan çiçek motifi yer almakta,motifin ortasında ise kırmızı renkli taş bulunmaktadır. Çiçek motifinin her iki yanında, ortasında büyük yanlarda küçük granül taneciklerinin bulunduğu kubbemsi çıkıntılar yer almaktadır.halka şeklinde olan bilezik mil ile kilitlenmektedir.

109 92 Örnek No : 48 Şekil No : 82 Çizim No : - Envanter No : 5212 İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Bilezik Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, telkari, granül, renkli taşla süsleme Bezeme Konuları : Bitkisel, geometrik Kompozisyon : Bilezikte yatay olarak eşit aralıklarla uzun mercan boncuklar, boncukların aralarındaki boşluklarda,bir sıra telkari tekniği, bir sıra kabartma tekniği uygulanmış bombeli çiçek motifleri yer almaktadır.bileziğin her iki kenarını kabartma tekniği uygulanmış,oval ve yuvarlak motifli bordür çevrelemektedir.ayrıca mercan boncukların aralarında halkalara tutturulmuş,hareketli mercan boncuklarda bileziği süslemektedir.emniyet zinciri de bulunan bilezik, mil ile kilitlenmektedir.

110 93 Çizim No: 34 Örnek No : 49 Şekil No : 83 Çizim No : 34 Envanter No : 6982 İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Yüzük Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur, granül, renkli taşla süsleme Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon :Yüzük halkasının üzerinde üçgen formu yer almakta, bu formun yüzeyini ise dört adet renkli taş ve çevresini saran iki sıra olmak üzere granül tanecikleri süslemektedir.

111 94 Çizim No: 35 Örnek No : 50 Şekil No : 84 Çizim No : 35 Envanter No : İlgili Koleksiyon : Ankara Etnografya Müzesi Opera/ Ankara İnceleme Tarihi : 07/08/2007 Ürünün Cinsi : Yüzük Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur, taşla süsleme Bezeme Konuları : Bitkisel Kompozisyon :Yüzük, taşlarla çiçek motifi şeklinde süslenmiştir. Yüzüğün kenarları ise ajur tekniğiyle yine bitkisel motiflerle bezenmiştir.

112 Anadolu Takı Örneklerinin Frekans ve Yüzdelik Oranlarının Değerlendirilmesi Araştırma kapsamına yer alan Anadolu takı çeşitlerinin bulunduğu yerlerin frekans ve yüzdeleri Tablo 1 de, Anadolu takı çeşitlerinin frekans ve yüzdeleri Tablo 2 de, Anadolu takı örneklerinde yer alan süsleme tekniklerinin frekans ve yüzdeleri Tablo 3 de, Anadolu takı örneklerinde yer alan motiflerin frekans ve yüzdeleri Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 1: Anadolu Takı Çeşitlerinin Bulunduğu Yer n % Ankara Etnografya Müzesi Ankara Estergon Etnoğrafya Müzesi Şahıstan 2 4 Araştırma kapsamına giren Anadolu takı örneklerinden 15 tanesi yani %30 u Ankara Etnografya Müzesinden, 33 tanesi yani %66 sı Ankara Estergon Etnografya Müzesinden, 2 tanesi yani %4 ü ise Prof. Tevhide Özbağı dan temin edilmiştir. Şahıstan alınan takılar, aynı zamanda Anakara Etnografya Müzesinde teşhir edilen takılardandır.

113 96 Tablo 2: Anadolu Takı Çeşitleri TAKI ÇEŞİDİ n % Tepelik 5 10 Fes Süsü 4 8 Alınlık 2 4 Yanak Döven 1 2 Küpe 3 6 Tarak 1 2 Kolye 2 4 Hamaylı 2 4 Broş 2 4 Kemer Tokası 6 12 Bilezik Yüzük 2 4 Toplam Araştırma kapsamına giren Anadolu takı örneklerinden %40 ı bilezikten oluşmaktadır. Takıların %12 si kemer tokası, %10 u tepelik, % 8 i fes süsü, %6 sı küpe, % 4 ü alınlık, %4 ü kolye, %4 ü hamaylı, %4 ü broş, %4 ü yüzük, %2 si yanak döven, %2 si taraktır.

114 97 Tablo 3: Anadolu Takı Örneklerinde Yer Alan Süsleme Teknikleri SÜSLEME TEKNİĞİ n % Kazıma 7 6,7 Kabartma 35 33,7 Kalıpla Kabartma 5 4,8 Ajur 9 8,7 Telkari 16 15,4 Granül 20 19,2 Savat 4 3,8 Değerli Taş, Renkli Cam ve Mine 8 7,7 Toplam Araştırma kapsamına giren Anadolu takı örneklerinden %33, 7 si kabartma tekniğiyle süslenmiştir. Takıların %19,2 si granül, %15,4 ü telkari, %8,7 si ajur, %7,7 si değerli taş, renkli cam ve mine, %6,7 si kazıma, %4,8 i kalıpla kabartma, %3,8 i ise savat tekniğiyle süslenmiştir. Takılarda bir teknik tek başına kullanılabildiği gibi, daha çok bir takıda birden fazla teknik bir arada kullanılmaktadır. Mesela, Örnek 35,36,40 da görüldüğü gibi kabartma ve telkari teknikleri bir arada kullanılmıştır. Telkari ve granül teknikleri genellikle bir arada kullanılmaktadır (Örnek: 3,4,5). Takılardan sarkan penezlerin süslenmesinde daha çok ajur tekniği (Örnek:5,12,20) ve kalıpla kabartma tekniği (Örnek: 2,18,19) kullanılmaktadır

115 98 Tablo 4 Anadolu Takı Örneklerinde Yer Alan Motifler Örnekler Bitkisel Motif Geometrik Motif Hayvansal Motif Sembolik Motif Yazılı Motifler 1 x x 2 x x 3 x x x 4 x x 5 x x x 6 x x 7 x x 8 x x 9 x x 10 x x 11 x x 12 x x x 13 x 14 x x 15 x 16 x x 17 x x 18 x x 19 x x x 20 x x x 21 x x 22 x 23 x x 24 x 25 x x x 26 x x 27 x x x 28 x x 29 x x 30 x x 31 x 32 x 33 x 34 x 35 x 36 x 37 x x x 38 x 39 x 40 x x 41 x

116 99 42 x 43 x 44 x 45 x x x 46 x 47 x x 48 x x 49 x 50 x Toplam (n) % (100) Tablo incelendiğinde Anadolu takı örneklerinde yer alan motiflerde en fazla (% 44) geometrik motifler görülmektedir. Takılarda %34 oranında bitkisel motifler, %8 oranında sembolik motifler, %2 oranında hayvansal motifler, %2 oranında yazılı motiflerin kullanıldığı görülmektedir. Bir motif takıda tek başına kullanıldığı gibi bazı takılarda ise birden fazla motif aynı anda görülmektedir. Takılarda, bitkisel motiflerle geometrik motiflerin bir arada kullanıldığı (Örnek25, 28), figürlü motiflerle bitkisel motiflerin bir arada kullanıldığı (Örnek 16) görülmektedir.

117 Tunus Takı Örnekleri Çizim No: 36 Örnek No : 51 Şekil No : 85 Çizim No : 36 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira,Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 91 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur, granül Bezeme Konuları : Hayvansal figürlü, geometrik Kompozisyon : Küpenin askı yerinde iki adet karşılıklı balık motifi bulunmaktadır. Bunların altında değişik stillerde yapılmış motifler vardır.bunlardan sonraki kısımlarda uçlarında granül tanecikleri bulunan yan yana dizilmiş delikler bulunmaktadır. Halkanın iç kısmında askıya yakın yerde üç tane küçük halka vardır.

118 101. Örnek No : 52 Şekil No : 86 Çizim No : - İlgili Koleksiyon : silver.net/berber/images/ber2411.jpg İnceleme Tarihi : 15/09/2007 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Gümüşten yapılmış olan ve yarım daire formlu küpenin yüzeyi, ortadaki baklava diliminin etrafında, telkari ve granül teknikleriyle, geometrik motiflerle süslenmiştir. Küpenin kulağa tutturmak üzere bir çift halkası mevcuttur.

119 102 Örnek No : 53 Şekil No : 87 Çizim No : - İlgili Koleksiyon : İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları : Hayvansal figürlü, geometrik Kompozisyon : Küpenin tam ortasında, karelerin yan yana dizilmesiyle oluşmuş geometrik düzenli motif bulunmaktadır. Bu motifin iki yanında altı kollu yıldız motifi vardır. Küpenin askıya yakın kesiminde ise kıvrak balık motifi takıya zenginlik katmaktadır. Küpenin kulağa tutturmak üzere bir çift halkası mevcuttur.

120 103 Çizim No: 37 Örnek No : 54 Şekil No : 88 Çizim No : 37 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira, Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 81 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel Kompozisyon : Daire formlu parça yüzeyinde sekiz adet çiçek yaprağı vardır. Aynı zamanda bu motif sekiz kollu yıldız motifini de andırmaktadır. Bu parçanın iki yanında yaprak motifi vardır. Küpenin altından üç adet zincir üzerinde inci sarkmaktadır. Küpenin kulağa tutturmak üzere bir çift halkası mevcuttur.

121 104 Çizim No: 38 Örnek No : 55 Şekil No : 89 Çizim No : 38 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 86 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Küpe Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur Bezeme Konuları : Geometrik, sembolik Kompozisyon : Yarım halkanın, iki kenarında üçgen formlu parçalar yan yana gelmiştir. Küpenin altından ajur tekniğiyle yapılmış olan iki adet el, iki adet göz motifli penez sarkmaktadır. Küpenin kulağa tutturmak üzere bir çift halkası mevcuttur.

122 105 Örnek No : 56 Şekil No : 90 Çizim No : - İlgili Koleksiyon : Saad, Al Jadir, Kunuz İslamic Silver Treasures, Lak International, Sayfa: 291 İnceleme Tarihi : 22/05/2007 Ürünün Cinsi : Baş Süsü Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur, renkli taşla süsleme Bezeme Konuları : Sembolik, bitkisel, hayvansal figürlü Kompozisyon : Takı, birbirine zincirlerle bağlanmış iki adet el motifinden oluşmaktadır. El motifleri bitkisel motiflerle süslenmiştir. Penç çiçek motiflerinin göbeklerine mavi taşlar yerleştirilmiştir. Alt kısımdaki daha büyük olan elin aya kısmında iki adet hareketli balık motifleri bulunmaktadır.

123 106 Çizim No: 39 Örnek No : 57 Şekil No : 91 Çizim No : 39 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira, Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 88 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Gerdanlık Uygulanan Süsleme Tekniği : Kalıpla kabartma, telkari, granül Bezeme Konuları Kompozisyon : Sembolik, geometrik : Kalıpla kabartılmış geometrik formlu parçalar yan yana dizilmiş ve takının arka tarafında üçgen formlu parçalarla sonlandırılmıştır. Gerdanlığın bu üst kısmından aşağıya değişik stillerde sarkan parçalar vardır. Bu parçalar arasında üç adet hilal motifi bulunmaktadır. Hilallerin ortasından damlalar ve onlara bağlantılı olarak el motifleri sarkmaktadır. El motifinin parmaklarından spiraller şeklinde yapılmış parçalar sarkar.

124 107 Örnek No : 58 Şekil No : 92 Çizim No : - İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira, Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 88 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Gerdanlık Uygulanan Süsleme Tekniği : Kalıpla kabartma Bezeme Konuları : Geometrik, yazılı Kompozisyon : Takıdaki madalyona tutturulmuş taş ve boncuklar arkaya doğru devam eder. Takının üst kısmından aşağıya doğru inen beyaz renkli taşların ucunda geometrik daire formlu paralar sarkmaktadır.

125 108 Şekil No: 92 a- Çizim No: 40 Örnek 58 den detay Örnek No : 59 Şekil No : 93 Çizim No : 40 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira, Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 86 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Göğüs Takısı Uygulanan Süsleme Tekniği : - Bezeme Konuları : Geometrik Kompozisyon : Yuvarlak halkalar, birbiri içinden geçerek gerdanlığı oluşturmaktadır.

126 109 Çizim No: 41 Örnek No : 60 Şekil No : 94 Çizim No : 41 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira, Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 91 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Göğüs Takısı Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur Bezeme Konuları : Sembolik, geometrik Kompozisyon : Yuvarlak halkaların içinden geçen iğneler birbirine iki adet zincirle bağlıdır. Zincirler, birbiri içinden geçen halkalardan oluşmaktadır. Alttaki zincirden ajur tekniğiyle yapılmış olan ay yıldız motifi, onun iki yanında ise el motifleri sarkmaktadır.

127 110 Çizim No: 42 Örnek No : 61 Şekil No : 95 Çizim No : 42 İlgili Koleksiyon : İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Göğüs takısı Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur Bezeme Konuları : Sembolik, geometrik Kompozisyon : Birbiri içinden geçen halkalardan oluşan zincirden bir adet el motifi sallanmaktadır. Ajur tekniğiyle süslenmiş olan el motifinin ortasında yıldız motifi bulunmaktadır. Elin her bir parmağından daha küçük boyutta hazırlanmış olan el motifleri sarkmaktadır.

128 111 Örnek No : 62 Şekil No : 96 Çizim No : - İlgili Koleksiyon : BIJOUX%20TUNISIENS /index.html İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Hamaylı Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur, kazıma, telkari, granül Bezeme Konuları : Sembolik, geometrik, bitkisel Kompozisyon : Silindir formlu hamaylının yüzeyi bitkisel motiflerle süslenmiştir. Hamaylının iki yanında yüzeyi ajur tekniğiyle işlenmiş toplar sıralanmış ve bu toplar telkari ve granül teknikleriyle tamamlanmıştır. Hamaylının altından ise el motifi sarkmaktadır.

129 112 Çizim No: 43 Örnek No : 63 Şekil No : 97 Çizim No : 43 İlgili Koleksiyon : BIJOUX%20TUNISIENS /index.html İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Hamaylı Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül, ajur, mine Bezeme Konuları : Sembolik, bitkisel, geometrik Kompozisyon : Silindir formlu hamaylının yüzeyi bitkisel motiflerle süslenmiştir. Hamaylının altından altı adet sarkan zincirlerin ucunda el ve göz motifli penezler bulunmaktadır. Zincirlerin ikisinin tam orta kısmında kırmızı renkli boncuk vardır.

130 113 Çizim No: 44 Örnek No : 64 Şekil No : 98 Çizim No : 44 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira, Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 81 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Broş Uygulanan Süsleme Tekniği : Mine, taşla süsleme Bezeme Konuları : Bitkisel, hayvansal figürlü Kompozisyon : Çiçek buketi şeklindeki broş, elmas taşlarla süslenmiştir. Penç çiçeklerin bulunduğu dallar arasında bir adet kelebek motifi yer almaktadır.

131 114 Örnek No : 65 Şekil No : 99 Çizim No : - İlgili Koleksiyon : Rivka, Gonen (1997). Schmuck Aus Mehreren Jahrtausenden Im Israel Museum, Das Israel Museum, Jerusalem, Sayfa: 15 İnceleme Tarihi : 22/05/2007 Ürünün Cinsi : Elbise Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel, hayvansal figürlü, sembolik Kompozisyon : Hilal formunda olan takının iç kenarı zikzaklarla, dış kenarı ise baklava dilimli motiflerle kenar suyu şeklinde süslenmiştir. Takının tam ortasında bir daire içerinde Mührü Süleyman motifi bulunmaktadır. Bu motifin içersinde yine altı kollu yıldız vardır. Takının yan kısımlarında kıvrık dallar arasında kuş motifi bulunur. Takının uç kısımlarında ise balık motifi yer alır.

132 115 Çizim No: 45 Örnek No : 66 Şekil No : 100 Çizim No : 45 İlgili Koleksiyon : BIJOUX%20TUNISIENS /index.html İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Elbise Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel, hayvansal figürlü, sembolik Kompozisyon : Hilal formunda olan takının tam ortasında kenarları dilimli bir dair e içerinde Mührü Süleyman motifi bulunmaktadır. Bu motifin içersinde yine altı kollu yıldız vardır. Takının uç kesimine kadar ise yan kısımlarında kıvrık dallar arasında kuş motifi, ay yıldız ve balık motifleri yer alır. Takının yuvarlak formlu uç kısımları üzerinde ise yine ay yıldız motifi bulunur. Takının iç kenarı zikzaklarla, dış kenarı ise baklava dilimli motiflerle kenar suyu şeklinde süslenmiştir.

133 116 Çizim No: 46 Örnek No : 67 Şekil No : 101 Çizim No : 46 İlgili Koleksiyon : Sethom, Gargouri Samira, Les Arts Populaires en Tunisie, Alpha Editions, Tunisie, Sayfa: 86 İnceleme Tarihi : 12/06/2007 Ürünün Cinsi : Elbise Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları : Bitkisel Kompozisyon : Burgu şeklindeki takının dikdörtgen formlu uç kısımları üzerinde bitkisel motifler yer almaktadır.

134 117 Çizim No: 47 Örnek No :68 Şekil No : 102 Çizim No : 47 İlgili Koleksiyon : BIJOUX%20TUNISIENS /index.html İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Elbise Tokası (Broş) Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel, sembolik Kompozisyon : Altı kollu yıldız formunda olan takının yüzeyi bitkisel Motiflerle süslenmiştir. Takının ortasındaki altıgen motifle birlikte yıldız kollarında da üçgen motifler ortaya çıkmaktadır.

135 118 Çizim No: 48 Örnek No :69 Şekil No : 103 Çizim No : 48 İlgili Koleksiyon : BIJOUX%20TUNISIENS /index.html İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Elbise Tokası (Broş) Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur, kazıma Bezeme Konuları : Geometrik, sembolik Kompozisyon : Kenarları dendanlı daire formlu takının içersinde altı kollu yıldız olan Mührü Süleyman motifi bulunmaktadır. Bu motifin ortasında ise el motifi yer almaktadır. Yıldızın kenarlarında baklava şeklinde motifler bulunur.

136 119 Çizim No: 49 Örnek No : 70 Şekil No : 104 Çizim No : 49 İlgili Koleksiyon : BIJOUX%20TUNISIENS /index.html İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Elbise Tokası (Broş) Uygulanan Süsleme Tekniği : Kabartma, kazıma Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel, sembolik Kompozisyon : Altı kollu yıldız formunda olan takının yüzeyi bitkisel motiflerle süslenmiştir. Takının ortasındaki altıgen motifle birlikte yıldız kollarında da üçgen motifler ortaya çıkmaktadır.

137 120 Örnek No : 71 Şekil No : 105 Çizim No : 59 İlgili Koleksiyon : BIJOUX%20TUNISIENS /index.html İnceleme Tarihi : 16/08/2006 Ürünün Cinsi : Elbise Tokası (Broş) Uygulanan Süsleme Tekniği : Telkari, granül, mine Bezeme Konuları : Geometrik, bitkisel, sembolik Kompozisyon : On altı kollu yıldızı andıran forma sahip olan takının ortası kubbemsidir. Her bir kol damla şeklinde olup telkari ve granül tanecikleri ile bezenmiştir. Takının ortasında dokuz kollu yıldız bulunur ve bu yıldız kollarının araları mine tekniğiyle süslenmiştir.

138 121 Örnek No : 72 Şekil No : 106 Çizim No : - İlgili Koleksiyon : Saad, Al Jadir, Kunuz İslamic Silver Treasures, Lak International, Sayfa:46 İnceleme Tarihi : 22/05/2007 Ürünün Cinsi : Kuşak Tokası Uygulanan Süsleme Tekniği : Ajur Bezeme Konuları : Sembolik, geometrik Kompozisyon : Halka şeklindeki tokanın altındaki üçgen parçadan yedi adet zincir sarkmaktadır. Bu zincirlerin ucunda ise ajur tekniğiyle yapılmış üç adet el motifi bulunmaktadır. Dört adet ise at toynaklarının izlerine referanslık yapan ve özellikle kırsal bölgelerde sevilip, güçlü bir muska olduğuna inanılan.banuaferler vardır.