VERİMLİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI ( )

Transkript

1 VERİMLİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI ( ) KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu (Taslak) [ VSEP Rapor 3 ] Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü Nisan 2013

2 VERİMLİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI ( ) KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu (Taslak) [ VSEP Rapor 3 ] Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü Nisan 2013

3 Tablolar Listesi Tablo 1 İşletmelerin Verimlilik Sorunları İncelemesi 7 Tablo 2 Verimlilik Sorun Alanı ve İşletme Büyüklüğüne Göre Değerlendirmeler 9 Tablo 3 KOBİ lerin Verimlilik Konusunda Kamu Örgütlenmesinden Beklentileri 12 Şekiller Listesi Şekil 1 KOBİ lerin Yaşlarına Göre Gruplandırılması 4 Şekil 2 Çalışan Sayısına Göre İşletme Büyüklük Sınıfı 4 Şekil 3 İşletmelerdeki Çalışan Sayıları 5 Şekil 4 Kapasite Kullanım Oranı ile İşletme Büyüklüğü ve Yaşı İlişkisi 6 Şekil 5 KOBİ lerin Yönetim Tipi 6 Hedef Kitle Çalıştayları Toplu Raporu ii

4 GİRİŞ (1) Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı çalışmaları kapsamında küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) verimlilik konusundaki ihtiyaçlarını ve oluşturulacak olan eylem planından beklentilerini belirlemek amacıyla 4-22 Mart 2013 tarihleri arasında, elektronik ortamda bir anket uygulanmıştır. (2) TÜİK Yıllık İş İstatistikleri 2009 yılı sonuçlarına göre imalat sanayinde küçük ve orta ölçeği kapsayan, 250 den az işçi çalıştıran girişim sayısı dur. Elektronik anketin yönlendirildiği kitle, KOSGEB veri tabanında yer alan, 2011 yılında KOBİ Beyannamesini doldurmuş ve dolayısıyla KOBİ olduğu bilinmekle birlikte elektronik iletişim adresi mevcut olan girişimlerden oluşmaktadır. Belirlenen kitleye elektronik posta aracılığıyla elektronik anketi yanıtlama daveti ulaştırılmış, 1225 değerlendirilebilir anket geri dönüşü sağlanmıştır. Bu sayı itibarıyla %95 güvenilirlik düzeyinde, ±% 2,8 lik güven aralığında sonuçlar elde edilmiştir. (3) Bu anket çalışmasının sonuçları Türkiye de faaliyet gösteren KOBİ lere dair resmi istatistikler olarak değerlendirilmemelidir. Anket VSEP e yönelik yönlendirmeler sağlayacak sonuçlar elde edecek şekilde tasarlanmış olup sunulan bilgiler bu araştırmanın sonuçlarıdır. (4) Ankette yer alan sorular, VSEP çalışmaları kapsamında belirlenen öncelikli alanlara uyumlu olarak yapılandırılmıştır. Anketin ilk bölümü işletmenin çalışan sayısı, işletmenin yaşı, yönetim profili, ihracata açıklığı, kapasite kullanımı ve sanayi bölgesinde yer alma gibi iş demografisi olarak tanımlanabilecek bilgilerin elde edilmesine yönelik sorulardan oluşmaktadır. İkinci bölüm işletmelerin verimlilik sorunlarının kaynağı olabilecek öğeleri VSEP teki yönelimle uyumlu olacak şekilde araştıracak önermeler şeklinde tasarlanmıştır. Söz konusu bölümde, 5 li Likert ölçeğiyle işletmelerin önermeye katılma-katılmama düzeyleri tespit edilmiştir. Son bölümde ise işletmelerin verimlilikle ilgili sorunlarının çözümüne yönelik olarak, kamu örgütlenmesinin üstlenebileceği sorumlulukların ve gerçekleştirdiği / gerçekleştirebileceği faaliyetlerin önem ve öncelik düzeyine ilişkin önermeler sunularak 5 li Likert Ölçeğiyle işletmelerin önermeye verdikleri önem derecesi tespit edilmiştir. KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 3

5 ANKET SONUÇLARI (5) Ülkemiz imalat sanayinde faaliyet gösteren işletmeler 10 yaş ve altındaki yaş grubunda yoğunlaşmıştır. Şekil 1 de görüldüğü gibi İşletmelerin yüzde %24 ü yaş arasında faaliyet göstermektedir, 25 yıldan fazla süredir faaliyetini sürdüren, uzun ömürlü olarak nitelendirilebilecek girişimlerin de KOBİ ölçeğini aşmadan faaliyetlerini sürdürdükleri görülmektedir. 20% 19% 18% 19% 12% 12% 14% 5% 7% 0% Şekil 1 KOBİ lerin Yaşlarına Göre Gruplandırılması (6) Ülkemiz imalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ lerin çalışan sayıları dikkate alınarak yapılan ölçek büyüklüğü sınıflamasına bakıldığında ağırlığın mikro ölçekte (0-9 kişi çalıştıran işletme) olduğu görülmektedir. 1 Orta ölçekte ( kişi çalıştıran işletme) faaliyet gösteren işletmelerin sayısının göreli olarak çok kısıtlı olduğu görülmektedir. Bu kompozisyon itibarıyla Türkiye imalat sanayinde KOBİ teriminin ağırlıkla mikro ve küçük ölçeği (10-49) işaret ettiği tespiti yapılabilmektedir. 25% 20% 23% 20% 22% 19% 5% 7% 7% 0% Şekil 2 Çalışan Sayısına Göre İşletme Büyüklük Sınıfı 1 Grafikte 0 işçi çalıştıran 5 oranındaki işletme gösterilmemiştir. KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 4

6 İşletme Çalışan Sayısı Ortalama (29) Medyan (12) Mod (3) Şekil 3 İşletmelerdeki Çalışan Sayıları (7) Şekil 3 ankete cevap veren işletmelerin çalışan sayılarını ve bu kitlenin beklenen değerini temsil edebilecek üç tanımlayıcı istatistik olan ortalama, medyan ve modu göstermektedir. Görüldüğü gibi işletme büyüklüğü 0-9 aralığında yoğunlaşmakta, ikinci derecede yoğunlaşma aralığında görülmekte ve 50+ grubunda az sayıda işletme faaliyet göstermektedir. Bu noktada işletme büyüklüğünü temsil edecek istatistiki gösterge ortalama olmamalıdır. Görüldüğü gibi veri fazlasıyla çarpıktır, ortalama, medyan ve mod büyük ölçüde farklılaşmaktadır. Elimizdeki veri incelendiğinde ülkemiz KOBİ lerinin ölçeğini temsil edecek beklenen değer istatistiğini belirtmek yerine üç istatistiği ve mevcut çarpıklığı ortaya koymak daha anlamlıdır. (8) İşletmelerin kapasite kullanımları ile faaliyet süreleri arasında anlamlı bir ilişki bulunamazken işletmelerin ölçek büyüklükleri ile kapasite kullanımları arasında anlamlı bir ilişki görülmektedir. Bu bulgu, sıklıkla öne sürülen, işletmelerin küçük-mikro ölçek yapısına bağlı olarak düşük verimlilik sorunları yaşadıkları hipotezini desteklemektedir. Ama bu çalışmanın genelinde düşük verimlilik ile küçük ölçek arasında sebep sonuç ilişkisinin ne yönde olduğunu tespit etmek söz konusu olmamaktadır. Şekil 4 beş grupta sınıflandırılmış olan kapasite kullanım oranı ortalamalarıyla (yüzde 0-20, 21-40, 41-60, 61-80, ) işletme yaşı ve işletme çalışan kişi sayısı ortalamasını göstermektedir. KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 5

7 % 0-20 % % % % İşletmede Çalışan Kişi Sayısı Ortalaması Ortalama Faaliyet Süresi (Yıl) Şekil 4 Kapasite Kullanım Oranı ile İşletme Büyüklüğü ve Faaliyet Süresi İlişkisi 24% 22% 8% 2% 2% 1% 0% 46% 3% Aile şirketi, aile içinden yönetici Kişi şirketi, kişinin kendisi yönetici Diğer Kişi şirketi, kişiden başkası yönetici Ortaklık, ortaklardan biri yönetici Aile şirketi, aile dışından yönetici Ortaklık, ortaklar dışından yönetici Çoklu Yönetim Yapısı Şekil 5 KOBİ lerin Yönetim Tipi (9) KOBİ lerin yönetim tipleri incelendiğinde ülkemiz KOBİ lerinin 3 yönetim tipinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bunlar sırasıyla aile şirketi, aile içinden yönetici, ortaklık, ortaklardan biri yönetici ve kişi şirketi kişinin kendisi yöneticidir. Şekil 5 te görüldüğü gibi profesyonel yöneticiler tarafından yönetim ülkemiz KOBİ lerinde çok sınırlı düzeydedir. (10) Tablo 1 de işletmelerin verimlilik sorunlarının kaynağını oluşturabileceği düşünülen öğeleri araştırmak amacıyla hazırlanan önermeleri, katılma oranı esas alınarak sıralanmıştır. ve kesinlikle katılıyorum seçenekleri ile katılmıyorum KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 6

8 ve kesinlikle katılmıyorum birleştirilerek önermelere katılma ve katılmama düzeyleri belirlenmiştir. (11) Tablo incelendiğinde, işletmelerin genel olarak İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarına önem verdikleri, Suyun etkin kullanımında tedbir aldıklarını, Atık yönetimi ve atık oluşumunu azaltmaya yönelik uygulamalara öncelik verdikleri, Çevre mevzuatı ve uygulamalarına dair bilgi düzeyinin yeterli olduğunu, Üretim süreçlerini sistematik olarak tanımladığı sonuçlarına göreli olarak daha yüksek bir oranla ulaşılabilmektedir. Tablo 1 İşletmelerin Verimlilik Sorunları İncelemesi İşletmemizde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarına gereken önem verilmektedir. 8% 83% İşletmemizde suyun etkin kullanımına yönelik her türlü tedbir alınmıştır. 11% 74% İşletmemiz atık yönetimiyle ilgili olarak atık oluşumunu azaltmaya yönelik uygulamalara öncelik vermektedir. İşletmemiz faaliyet alanına ilişkin teknik ve teknolojik gelişmeleri etkin bir biçimde takip etmektedir. 13% 13% 74% 13% 16% 71% İşletmemizde çevre mevzuatı ve uygulamalarına ilişkin bilgi düzeyi yeterlidir. 13% 20% 68% İşletmemizin üretim süreçleri sistematik bir şekilde tanımlanmıştır. 19% 66% İşletmemizde oluşan emisyonların (karbondioksit, nitrojen oksit, sülfür oksit vb.) kaynakları bilinmektedir. İşletmemiz girdi, ara mamul tedariki, nakliye vb. gereksinimler için yeterli lojistik olanaklarına sahiptir. 20% 65% 21% 64% İşletmemizde enerjinin etkin kullanımına yönelik her türlü tedbir alınmıştır. 22% 63% İşletmemiz özel bankaların sağladığı finansman olanaklarından yararlanabilmektedir. 29% 9% 62% İşletmemiz kısa / orta vadede cirosunu kayda değer ölçüde büyütecektir. 16% 28% 56% İşletmemizde hammadde / malzeme verimliliğinin ölçülmesine yönelik sistematik bir yapı kurulmuştur. 21% 24% 55% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 7

9 İşletmemiz yeterli sayıda çalışan istihdam edilmektedir. 35% 11% 54% İşletmemiz danışmanlık ve eğitim hizmetleri almak suretiyle sürekli olarak kendini geliştirmektedir. İşletmemizin mevcut teknolojik altyapısı üretim, yönetim, satış, pazarlama vb. alanlardaki gereksinimleri karşılamaktadır. 31% 18% 51% 28% 22% 50% İşletmemizde yeterli nitelikte çalışan istihdam edilmektedir. 41% 16% 44% İşletmemizde işgücü verimliliğin ölçülmesine yönelik olarak sistematik bir yapı oluşturulmuştur. İşletmemiz kamunun sağladığı finansal teşvik ve destek mekanizmalarına ilişkin yeterli ölçüde bilgi sahibidir. 36% 23% 41% 36% 24% 40% İşletmemiz çeşitli finansman olanaklarına rahatlıkla ulaşmaktadır. 46% 39% İşletmemiz girdi ve ara-mal tedarikinde bölgesel ya da sektörel güç birlikleri içinde yer almaktadır. İşletmemizde inovasyona ve Ar-Ge çalışmalarına gereken önem verilmekte, yeterli ölçüde kaynak aktarılmaktadır. İşletmemiz kamunun sağladığı finansal teşvik ve destek olanaklarından yararlanabilmektedir. İşletmemiz kısa / orta vadede yeni yatırımlar yapabilecek maddi olanaklara sahiptir. İşletmemizde ara eleman temini konusunda herhangi bir problem söz konusu değildir. İşletmemizde yeterli nitelik ve nicelikte Ar-Ge personeli istihdam edilmektedir. İşletmemiz üniversitelerle ortak çalışmalar ve karşılıklı görüş alışverişleri gerçekleştirmektedir. 42% 20% 38% 36% 27% 38% 46% 19% 35% 43% 22% 35% 56% 13% 31% 54% 22% 24% 65% 13% 22% (12) İşletmelerin verimlilik alanında sorunlarının ağırlıkla finansman olanaklarına ulaşım, istihdamın nicelik ve nitelik olarak yeterliliği, teknoloji ve Ar-Ge yönetimi alanlarında yaşanan sorunlardan kaynaklandığı görülmektedir. Her bir önermenin beklenen değeri hesaplandığında genel eğilimde en fazla sorun yaşanan alanlar; Ara eleman temini, Yeterli nitelik ve nicelikte Ar-Ge personeli istihdamı, KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 8

10 Üniversitelerle işletmeler arasında işbirliği, Kısa / orta vadede yatırımlar yapabilecek maddi olanaklar olarak ortaya çıkmıştır. (13) Değerlendirmeler sonucunda işletmelerin fikir birliği ya da fikir ayrılıkları, yani incelenen verinin dağılım seviyesi incelendiğinde; ara eleman temini hususunda fikir birliği düzeyinin en düşük olduğu görülmüştür. Başka bir deyişle ara eleman temini konusunda sorun yaşanmakla birlikte, bu hususta fikir birliği yoktur. En fazla sorun yaşanan alanlardan yeterli nitelik ve nicelikte Ar-Ge personeli istihdamı bulunmaması sorununda fikir birliğinin üst düzeyde olduğu görülmektedir. (14) Tablo 2 de KOBİ lere yöneltilen muhtemel verimlilik sorunları önermelerine verilen cevapların mikro-küçük-orta ölçek büyüklüğüne göre değerlendirmeleri sunulmuştur. Sürdürülebilir üretim alanında işletme büyüklüğünün belirleyici bir etkisine rastlanmazken insan kaynakları ve finansman sorunları alanlarında ölçek büyüklüğünün belirleyici olduğu görülmektedir. Tablo 2 Verimlilik Sorun Alanı ve İşletme Büyüklüğüne Göre Değerlendirmeler Muhtemel Verimlilik Sorun Alanı İşletmemizde yeterli sayıda çalışan istihdam edilmektedir. İşletmemizde yeterli nitelikte çalışan istihdam edilmektedir. İşletmemizde ara eleman temini konusunda herhangi bir problem söz konusu değildir. İşletmemizde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarına gereken önem verilmektedir. İşletmemizde işgücü verimliliğinin ölçülmesine yönelik olarak sistematik bir yapı oluşturulmuştur. İşletmemiz çeşitli finansman olanaklarına rahatlıkla ulaşmaktadır. İşletme Büyüklüğüne Göre Değerlendirmeler Mikro ölçekli işletmeler yeterli sayıda eleman çalıştırmadıklarını düşünürken küçük ve orta ölçekli işletmeler bunun tam tersine yeterli sayıda eleman çalıştırdıklarını düşünmektedirler. Mikro ölçekli işletmeler yeterli nitelikte eleman çalıştırmadıklarını düşünürken, küçük ve orta ölçekli işletmeler bunun tersine yeterli nitelikte eleman çalıştırdıklarını düşünmektedirler. Orta ölçekli işletmelerin ara eleman temini konusunda daha az sorun yaşadığı görülmektedir. İşletmelerin büyüklükleri iş sağlığı ve güvenliği alanında anlamlı bir fark yaratmamaktadır. Eğilim herhangi bir yönde kuvvetli değildir. Bütün işletme büyüklüklerinde konu hakkında kararsızlık ve sınırlı derecede uygulama olduğu anlaşılmaktadır. Mikro ölçekli işletmelerin finansmana erişim sorunlarına vurgu yaptığı görülmektedir. İşletme büyüklüğü arttıkça işletmelerin sermaye yapılarının güçlendiği ve finansmana ulaşımda sıkıntıların azaldığı anlaşılmaktadır. KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 9

11 Muhtemel Verimlilik Sorun Alanı İşletmemiz kısa / orta vadede yeni yatırımlar yapabilecek maddi olanaklara sahiptir. İşletmemiz kısa / orta vadede cirosunu kayda değer ölçüde büyütecektir. İşletmemiz kamunun sağladığı finansal teşvik ve destek mekanizmalarına ilişkin yeterli ölçüde bilgi sahibidir. İşletmemiz kamunun sağladığı finansal teşvik ve destek olanaklarından yararlanabilmektedir. İşletmemiz özel bankaların sağladığı finansman olanaklarından yararlanabilmektedir. İşletmemizin üretim süreçleri sistematik bir şekilde tanımlanmıştır. İşletmemiz girdi, ara mamul tedariki, nakliye vb. gereksinimler için yeterli lojistik olanaklarına sahiptir. İşletmemiz girdi ve ara-mal tedarikinde bölgesel ya da sektörel güç birlikleri içinde yer almaktadır. İşletmemizde oluşan emisyonların (karbondioksit, nitrojen oksit, sülfür oksit vb.) kaynakları bilinmektedir. İşletmemiz atık yönetimiyle ilgili olarak atık oluşumunu azaltmaya yönelik uygulamalara öncelik vermektedir. İşletmemizde enerjinin etkin kullanımına yönelik her türlü tedbir alınmıştır. İşletmemizde suyun etkin kullanımına yönelik her türlü tedbir alınmıştır. İşletme Büyüklüğüne Göre Değerlendirmeler Mikro ölçekli işletmelerin yatırım olanaklarının sınırlı olduğu, bununla birlikte tüm işletme büyüklüklerinde bir beklentinin kısıtlı kaldığı, orta ölçekli işletmelerin beklentilerinin pozitif yönde fakat sınırlı kaldığı anlaşılmaktadır. Tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde bir bekleyiş vardır. Mikro ve küçük ölçekli işletmelerin kamunun sağladığı teşvik ve destek mekanizmalarına ilişkin bilgiye ulaşımda sıkıntı yaşadığı anlaşılmaktadır. Mikro ve küçük ölçekli işletmelerin kamunun sağladığı teşvik ve destek mekanizmalarından yararlanmak noktasında sorunlar yaşadığı görülmektedir. Mikro ve küçük ölçekli işletmelerin özel sektörün sağladığı finansman mekanizmalarından yararlanmak noktasında orta ölçekliler kadar başarılı olamadığı görülmektedir. Tüm işletme büyüklüklerinde pozitif yönde kuvvetli bir eğilim vardır. Tüm işletme büyüklüklerinde pozitif yönde kuvvetli bir eğilim vardır. İşletme büyüklüğünden bağımsız olarak orta noktada İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 10

12 Muhtemel Verimlilik Sorun Alanı İşletmemizde çevre mevzuatı ve uygulamalarına ilişkin bilgi düzeyi yeterlidir. İşletmemizde hammadde / malzeme verimliliğinin ölçülmesine yönelik sistematik bir yapı kurulmuştur. İşletmemiz danışmanlık ve eğitim hizmetleri almak suretiyle sürekli olarak kendini geliştirmektedir. İşletmemizin mevcut teknolojik altyapısı üretim, yönetim, satış, pazarlama vb. alanlardaki gereksinimleri karşılamaktadır. İşletmemiz faaliyet alanına ilişkin teknik ve teknolojik gelişmeleri etkin bir biçimde takip etmektedir. İşletmemizde inovasyona ve Ar-Ge çalışmalarına gereken önem verilmekte, yeterli ölçüde kaynak aktarılmaktadır. İşletmemizde yeterli nitelik ve nicelikte Ar-Ge personeli istihdam edilmektedir. İşletmemiz üniversitelerle ortak çalışmalar ve karşılıklı görüş alışverişleri gerçekleştirmektedir. İşletme Büyüklüğüne Göre Değerlendirmeler İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğüne bağlı olarak artan şekilde, tüm işletme büyüklüklerinde olumlu yönde İşletme büyüklüğünden bağımsız olarak orta noktada İşletme büyüklüğünden bağımsız olarak olumsuz yönde fikir birliği mevcuttur. (15) KOBİ lerin faaliyet süresi kimi açılardan işletmelerin karşılaştığı sorunlarda belirleyici olmaktadır. İşletmelerin 0-5 (yeni işletmeler), 6-15 (orta yaşta işletmeler) ve 16+ (uzun süredir faaliyet gösteren işletmeler) olarak gruplanması sonucunda karşılaştıkları sorunlar ile faaliyet sürelerine dair farklılaşmaların görüldüğü alanlar aşağıda sıralanmıştır. Finansmana ulaşım konusunda yeni sayılabilecek (5 ve altı yıldır faaliyet gösteren) işletmeler, faaliyet süresi uzun olan işletmelere göre daha çok sorun yaşamaktadırlar. Yeni işletmelerin yeni yatırım yapabilecek maddi olanakları, uzun süredir faaliyetleri süren işletmelere göre daha fazladır. Yeni işletmeler ciro artışı beklentisi taşırken, orta ve uzun süredir faaliyet gösteren işletmelerin ciro artış beklentisi sınırlı düzeydedir. KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 11

13 Önemsiz / Yararsız Orta Önemde / Öncelikte Önemli / Öncelikli Yeni işletmelerin kamunun sağladığı finansal destek ve teşvik mekanizmalarına dair bilgileri daha düşüktür ve olanaklardan daha düşük seviyelerde yararlanabilmektedirler. Yeni işletmeler özel sektörün sağladığı finansal olanaklardan daha düşük seviyelerde yararlanabilmektedirler. Yeni işletmelerin yarısı girdi ve ara-mal tedarikinde bölgesel ya da sektörel güç birlikleri içinde yer almazken, bu durum firma yaşı arttıkça yön değiştirmektedir. Yeni işletmeler atık yönetimiyle ilgili olarak atık oluşumunu azaltmaya yönelik uygulamaları daha düşük oranlarda uygulamaktadırlar. Yeni işletmelerin mevcut teknolojik altyapısının üretim, yönetim, satış, pazarlama vb. alanlardaki gereksinimlerini karşılama düzeyi daha düşüktür. (16) Tablo 3 KOBİ lerin verimlilik konusunda kamu örgütlenmesinden beklentilerini göstermektedir ve beklenti düzeylerine göre sıralama yapılmıştır. Beklentilerin öncelikle finansman mekanizmalarına ulaşılabilirliği, çeşitliliği ve etkinliği konusunda ilerlemeler alanında yoğunlaştığı görülmektedir. Finansman mekanizmalarına dair beklentilerin ardından insan kaynakları alanındaki kapasitesinin güçlendirilmesine yönelik tedbirler alınması öne çıkmaktadır. Gerek mekânsal birliktelikler şeklinde (OSB vb.) gerekse sektörel ve bölgesel güç birlikleri oluşturularak lojistik ve maliyet açısından avantajlar elde edilmesi konusunda kamunun düzenleyici ve/veya öncü rol üstlenmesi konusunda beklentilerin sınırlı kaldığı görülmektedir. (17) KOBİ lerin kamu örgütlenmesinden başlıca beklentisi olan finansman mekanizmalarında destek ve teşvikler sağlanması ve mekanizmaların belli başlıklara özgü hale getirilmesi konusunda en yüksek düzeyde fikir birliği olduğu görülmektedir. İnsan kaynaklarını güçlendirecek tedbirler alınması konusunda da fikir birliğinin en üst düzeyde olduğu görülmüştür. (18) KOBİ lerin faaliyetlerine dair denetimler yapılması, genel bilgi kaynaklarını çoğaltacak ve etkinleştirecek önlemler ve girdi tedarikinde bölgesel ve sektörel güç birlikleri kurulması alanları KOBİ lerin beklentilerinin en çok farklılaştığı alanlar olarak öne çıkmıştır. Tablo 3 KOBİ lerin Verimlilik Konusunda Kamu Örgütlenmesinden Beklentileri KOBİ lere sağlanan finansal destek ve teşvik olanaklarının artırılması 1% 4% 94% Finansal destek ve teşvik sistemlerinin etkinliğini artırmaya yönelik izleme ve değerlendirme çalışmaları yapılması 2% 6% 93% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 12

14 Önemsiz / Yararsız Orta Önemde / Öncelikte Önemli / Öncelikli Vergilendirme politika ve araçlarının KOBİ lerin gereksinimleri doğrultusunda düzenlenmesi 3% 5% 92% KOBİ lerin Ar-Ge kapasitesini güçlendirmeye yönelik teşvikler sağlanması 2% 6% 92% KOBİ lerin gelişimlerine yönelik özel destekler oluşturulması ve promosyonlar sağlanması Teknik eleman eksikliğinin giderilmesi amacıyla eğitim stratejileri geliştirilmesi ve uygulanması 3% 5% 91% 2% 7% 91% Çalışanların verimlilik düzeyinin yükseltilmesine yönelik tedbirlerin alınması 3% 7% 90% KOBİ lerin insan kaynakları kapasitesinin güçlendirilmesine yönelik destekler sağlanması 3% 8% 90% Rekabet koşullarının sağlıklı bir biçimde sürdürülebilirliğinin sağlanması 3% 9% 89% Finansmana ulaşım olanakların çeşitlendirilmesi ve kolaylaştırılması 3% 8% 89% Yüksek katma değerli ürün üreten nitelikli KOBİ sayısının artırılmasına yönelik özendirici önlemlerin artırılması İnovasyona ve Ar-Ge çalışmalarına verilen önemin ve ayrılan kaynağın artırılması 3% 9% 88% 3% 9% 88% Yatırım ortamındaki risk ve belirsizliklerin asgari düzeye çekilmesi 2% 87% Ar-Ge ve yenilikçilik projeleri sonucunda ortaya çıkan teknolojik ürünün ticarileşmesine yönelik desteklerin artırılması KOBİ lerin gereksinimlerinin belirlenmesine yönelik olarak saha araştırmalarının artırılması Sektörel / bölgesel düzeyde KOBİ lerin verimliliğini artırmaya yönelik strateji, program ve projeler geliştirilmesi Sanayinin fiziksel gelişimini sağlamaya yönelik altyapı desteklerine ağırlık verilmesi Girişimciliğin özendirilmesine yönelik hukuki ve idari düzenlemelere ağırlık verilmesi Ulusal ve uluslararası düzeyde etkinliklerle, KOBİ lerin tanıtımına ve işbirliği fırsatlarına yönelik çalışmalar yapılması 3% 87% 5% 9% 87% 3% 11% 86% 3% 11% 86% 5% 9% 86% 3% 12% 85% Kamu ile özel sektör arası işbirliğinin güçlendirilmesi ve eşgüdüm sağlanması 4% 11% 85% Ticaret mevzuatının yeniden değerlendirilmesi ve güncellenmesi 4% 12% 84% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 13

15 Önemsiz / Yararsız Orta Önemde / Öncelikte Önemli / Öncelikli İş mevzuatının yeniden değerlendirilmesi ve güncellenmesi 4% 13% 84% OSB, Sanayi Sitesi vb. araçlarla planlı sanayileşmenin oluşumuna yönelik tedbirlerin artırılması 4% 13% 83% Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin etkinliklerinin yükseltilmesi 4% 14% 83% Çevreye duyarlı üretim tekniklerinin kullanılmasına yönelik teşvik edici politikalar geliştirilmesi; bu yönde düzenlemeler yapılması Üniversiteler ile KOBİ ler arası işbirliğinin güçlendirilmesi ve eşgüdüm sağlanması KOBİ lerin bilinç düzeyinin yükseltilmesine ve teknik donanımının artırılmasına yönelik eğitim, konferans vb. etkinlikler düzenlenmesi KOBİ lerin gereksinimlerinin belirlenmesine yönelik olarak ortak tartışma platformlarının oluşturulması Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin sayılarının artırılmasına yönelik destekler verilmesi KOBİ lerin Ar-Ge kapasitesini güçlendirmeye yönelik pilot uygulamalar yapılması KOBİ lerin bilinç düzeyinin yükseltilmesine ve teknik donanımının artırılmasına yönelik ekonomik, teknik, sosyal ve kültürel araştırma ve yayınlar yapılması Denetim ve belgelendirme çalışmalarıyla KOBİ lerin performansının izlenmesi Doğal kaynakların korunması ile işletme performansı arasındaki ilişkiye dair farkındalık düzeyinin yükseltilmesi Sanayi sektörüne yönelik istatistikler oluşturulması; sektörel, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyde karşılaştırmalar yapılması Girdi ve ara-mal tedarikinde bölgesel ya da sektörel güç birlikleri oluşturulmasının ve kümelenmenin teşvik edilmesi 4% 14% 82% 4% 13% 82% 4% 16% 80% 6% 79% 4% 17% 79% 4% 17% 79% 5% 16% 78% 6% 78% 6% 18% 76% 5% 20% 75% 7% 18% 75% (19) İşletme faaliyet süresi ve işletme büyüklüğünün işletmelerin kamu örgütlenmesinden beklentilerinde anlamlı bir etki yaratmadığı görülmektedir. Buna ek olarak işletme yönetim tipinin işletmelerin verimlilik sorunlarında ve kamudan beklentilerinde belirleyici bir etkisi olmadığı görülmektedir. KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 14

16 SONUÇ Ankette elde edilen sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde varılan sonuçlar şu şekildedir: (20) KOBİ leri tek bir küme olarak ele alarak politikalar üretmek yetersiz sonuçlar yaratacaktır. KOBİ ler mikro, küçük ve orta büyüklükte farklı sorunlarla karşı karşıyadırlar ve her bir gruba dair özelleştirilmiş çözümler üretilmesi politikaların etkililiğini artıracaktır. (21) Yeni kurulan işletmeler gelecek dönemler için istihdam yaratılması açısından en büyük potansiyeli taşımaktadırlar. Bu işletmelerin karşılaştıkları sorunların diğer işletmelere nazaran farklılık derecesinin, işletme ölçeğindeki farklılıktan göreli olarak düşük olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte farklılaşma vardır ve bu da politika üretiminde çeşitlendirme ihtiyacını arttırmaktadır. (22) KOBİ lerin ölçek ve yaşa göre değişen derecelerde olmak üzere genel olarak önde gelen sorunları; sermaye yetersizliği, finansman araçlarına ulaşımda zorluklar, mevcut finansman mekanizmalarına dair bilgi yetersizliği olarak ortaya çıkmaktadır. (23) KOBİ lerin verimliliklerini sınırlayan başlıca unsurlardan biri insan kaynaklarıdır. Ara eleman temini ve özelikle Ar-Ge elemanı istihdamında yaşanan sorunlar verimlilik artışları önünde bir engel oluşturmaktadır. (24) İşletmeler üretim süreçlerini iyi tanımladıklarını düşünmektedirler, teknik açıdan eksiklik hissetmemektedirler. (25) Günümüzde sıklıkla gündeme getirilen girdi tedarikinde sektörel ve bölgesel güç birlikleri gibi oluşumlara beklenen ilgi gösterilmemektedir. (26) İşletmeler Ar-Ge ve inovasyona sınırlı düzeyde kaynak aktarmaktadır ve bu olgu Ar-Ge personeli istihdamı sorunuyla birleştiğinde orta ve uzun vadede sınırlayıcı bir bariyer olarak ülkemiz sanayinin gündemine yerleşecektir. Konu hakkında oluşturulan politikaların daha da güçlendirilmesi, araçlara ulaşımın ölçek ve sektöre özel olarak konulara özgüleştirilmesi ve etkililiğini artıracak takip mekanizmalarının işletmeler tarafından bilinirliğinin sağlanmasının etkili olacağı ve uzun vadede KOBİ lerin üretim yapılarını güçlendireceği düşünülmektedir. (27) KOBİ lerin yaş profili, ölçek profili ve yönetim profili birlikte incelendiğinde ülkemiz KOBİ lerinin mikro ölçek, aile işletmesi ve 10 yaş ve daha genç grupta karakterize olduğu görülmektedir. Bu karakteri itibarıyla dinamik ve gelecek vaat eden bu yapının verimlilik sorunlarına ve bu sorunların çözümüne dair kamu örgütlenmesinden beklentilerine yukarıda değinilmiştir. VSEP in bu yapıyı dikkate alarak ve diğer plan, program ve stratejilerle uyum gözetilerek gerekli önlemleri yapılandırılması sonucunda mevcut sorunlarda ya da belli kesimlere ilişkin sorun alanlarında, orta ve uzun vadede ortaya koyulacak eylemler ile iyileştirmeler sağlanabileceği ve böylelikle uzun vadede sürekli gelişen bir üretim yapısına erişilmesine katkıda bulunulacağı düşünülmektedir. KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 15

17 EK: İşletmelerin Muhtemel Verimlilik Sorun Alanlarına Verdikleri Cevaplar İşletmemizde yeterli sayıda çalışan istihdam edilmektedir. Kesinlikle 11% 39% İşletmemizde yeterli nitelikte çalışan istihdam edilmektedir. Kesinlikle 16% 33% İşletmemizde ara eleman temini konusunda herhangi bir problem söz konusu değildir. Kesinlikle 7% 13% 24% 24% 29% 31% 11% 12% 25% 0% 20% 30% 40% 50% 0% 20% 30% 40% 0% 20% 30% 40% İşletmemizde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarına gereken önem verilmektedir. Kesinlikle 5% 30% 52% İşletmemizde işgücü verimliliğin ölçülmesine yönelik olarak sistematik bir yapı oluşturulmuştur. Kesinlikle 23% 27% 31% İşletmemiz çeşitli finansman olanaklarına rahatlıkla ulaşmaktadır. Kesinlikle 24% 29% 3% 22% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 0% 20% 30% 40% 0% 20% 30% 40% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 16

18 İşletmemiz kısa / orta vadede yeni yatırımlar yapabilecek maddi olanaklara sahiptir. Kesinlikle 9% 22% 26% İşletmemiz kısa / orta vadede cirosunu kayda değer ölçüde büyütecektir. Kesinlikle 28% 41% İşletmemiz kamunun sağladığı finansal teşvik ve destek mekanizmalarına ilişkin yeterli ölçüde bilgi sahibidir. Kesinlikle 24% 30% 29% 12% 21% 14% 4% 0% 20% 30% 40% 0% 20% 30% 40% 50% 0% 20% 30% 40% İşletmemiz kamunun sağladığı finansal teşvik ve destek olanaklarından yararlanabilmektedir. İşletmemiz özel bankaların sağladığı finansman olanaklarından yararlanabilmektedir. İşletmemizin üretim süreçleri sistematik bir şekilde tanımlanmıştır. Kesinlikle 8% 27% Kesinlikle 13% 49% Kesinlikle 51% 19% 9% 19% 24% 22% 13% 5% 0% 20% 30% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 0% 20% 30% 40% 50% 60% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 17

19 İşletmemiz girdi, ara mamul tedariki, nakliye vb. gereksinimler için yeterli lojistik olanaklarına sahiptir. İşletmemiz girdi ve ara-mal tedarikinde bölgesel ya da sektörel güç birlikleri içinde yer almaktadır. İşletmemizde oluşan emisyonların (karbondioksit, nitrojen oksit, sülfür oksit vb.) kaynakları bilinmektedir. Kesinlikle 13% Kesinlikle 6% Kesinlikle 20% 51% 32% 45% 20% 16% 30% 11% 5% 12% 9% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 0% 20% 30% 40% 0% 20% 30% 40% 50% İşletmemiz atık yönetimiyle ilgili olarak atık oluşumunu azaltmaya yönelik uygulamalara öncelik vermektedir. İşletmemizde enerjinin etkin kullanımına yönelik her türlü tedbir alınmıştır. İşletmemizde suyun etkin kullanımına yönelik her türlü tedbir alınmıştır. Kesinlikle 26% 48% Kesinlikle 18% 45% Kesinlikle 22% 52% 13% 22% 8% 11% 8% 5% 4% 3% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 0% 20% 30% 40% 50% 0% 20% 30% 40% 50% 60% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 18

20 İşletmemizde çevre mevzuatı ve uygulamalarına ilişkin bilgi düzeyi yeterlidir. İşletmemizde hammadde / malzeme verimliliğinin ölçülmesine yönelik sistematik bir yapı kurulmuştur. İşletmemiz danışmanlık ve eğitim hizmetleri almak suretiyle sürekli olarak kendini geliştirmektedir. Kesinlikle 21% 47% Kesinlikle 14% 41% Kesinlikle 13% 38% 20% 24% 18% 9% 23% 4% 6% 8% 0% 20% 30% 40% 50% 0% 20% 30% 40% 50% 0% 20% 30% 40% İşletmemizin mevcut teknolojik altyapısı üretim, yönetim, satış, pazarlama vb. alanlardaki gereksinimleri karşılamaktadır. İşletmemiz faaliyet alanına ilişkin teknik ve teknolojik gelişmeleri etkin bir biçimde takip etmektedir. İşletmemizde inovasyona ve Ar-Ge çalışmalarına gereken önem verilmekte, yeterli ölçüde kaynak aktarılmaktadır. Kesinlikle Kesinlikle 20% Kesinlikle 13% 40% 51% 25% 22% 16% 27% 21% 9% 25% 7% 4% 0% 20% 30% 40% 50% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 0% 20% 30% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 19

21 İşletmemizde yeterli nitelik ve nicelikte Ar-Ge personeli istihdam edilmektedir. İşletmemiz üniversitelerle ortak çalışmalar ve karşılıklı görüş alışverişleri gerçekleştirmektedir. Kesinlikle 7% Kesinlikle 7% 17% 22% 13% 36% 35% 18% 30% 0% 20% 30% 40% 0% 20% 30% 40% KOBİ lerde Verimlilik Sorunları Anketi Sonuç Raporu 20