Yaşlılarda Dirençli Anksiyete Bozukluklarının Tanı ve Tedavisi

Transkript

1 Yaşlılarda Dirençli Anksiyete Bozukluklarının Tanı ve Tedavisi Dr. Berker Duman Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Psikiyatri AD, Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi BD Ankara Üniversitesi Beyin Araştırmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi 21.Klinik Eğitim Sempozyumu, Antalya

2 Anksiyete Bozuklukları: - Her yaşta gözlenebilir, tipik olarak çocuklarda ve gençlerde ilk kez ortaya çıkar, 65 yaşından sonra ilk kez ortaya çıkması nadirdir! - Yaşlılarda tanı konulması zordur (örneğin uyku paternindeki değişikliklere bağlı olarak) ve yeterince tedavi edilmemektedir - Yaşlılarda eşlik eden tıbbi komorbidite sıktır - Depresyon komorbiditesi de sıktır (yaklaşık %20 sinde)

3 Tanı zorluğu yaratan önemli diğer bir durum da yaşlıların belirtilerini fiziksel hastalıklarına atfetme eğilimlerinin olmasıdır Anksiyete ile zorluk yaratan durumların sonrasında ortaya çıkan kaygıyı ayırt etmek de güç olabilir (örneğin, yakın zamanda düşen bir hastada)

4 Gençlerle karşılaştırıldığında; - Yorgunluk, halsizlik gibi özgül olmayan belirtiler daha sıktır - Önemli anksiyete belirtilerinden birisi de bellekteki bozulmadır (yanlışlıkla bilişsel bozulmanın bir bulgusu olarak da değerlendirilebilir) - Ağrı ve diğer fiziksel belirtilere eşlik edebilir - Diğer tıbbi durumlara ve ilaç tx ikincil olabilir

5 Anksiyete Bozukluğu açısından şüphelenildiğinde tarama araçları da yardımcı olabilir - Beck anksiyete envanteri - Sürekli ve durumluk anksiyete envanteri - Hastane anksiyete ve depresyon ölçeği

6 Konsantrasyon ve dikkat sorunları Heyecan, telaş, stresli hissetme Huzursuzluk, halsizlik Çarpıntı Titreme sık görülen belirtilerdir

7 Etiyoloji - Genetik - Çevresel - Psikolojik ve gelişimsel faktörler

8 Yaşlılar için risk faktörleri - Kadın cinsiyet - Çok sayıda tıbbi problemin varlığı (özellikle KOAH, KVH,tiroid hastalıkları, diyabet) - Yalnız yaşamak - Düşük eğitim seviyesi - Sağlığını kötü olarak tanımlayan kişiler - Uyku bozuklukları - İlaç etkileri - Alkol kullanımı - Fiziksel kısıtlılıklar - Stresli yaşam olaylarının varlığı

9 Gençlerde olduğu gibi yaşlılarda da seyri kronik veya epizodik Çoğu vakada tam remisyon uzun süreli tedaviyle bile gözlenmez Yaşlılarda prevalansı %3-14 arasında bildirilmektedir (bilişsel bozukluklar ve depresyondan daha sıktır)

10 Anksiyete Bozuklukları - Panik Bozukluk, Agorafobi - Yaygın Anksiyete Bozukluğu - Diğer Tıbbi Durumlara Bağlı Anksiyete Bozuklukları - Sosyal Anksiyete Bozukluğu - Özgül Fobiler - Anksiyeteli Uyum Bozukluğu

11 Tedavi Psikolojik Tedaviler - Psikoeğitim - Psikoeğitim grupları - Gevşeme egzersizleri - Bilişsel davranışçı terapiler * Psikoterapiler, anksiyete bozukluklarının tedavisinde yaşlılarda da etkilidir ve ilk sıra tedaviler arasında düşünülmelidir

12 Tedavi Farmakolojik Tedaviler - SSGİ: YAB ve panik bozukluk için özellikle essitalopram, paroksetin, sertralin (fluoksetin ve fluvoksamin öncelikle düşünülmemelidir; sitalopram ise kardiyak açıdan biraz daha risklidir) - SNGİ: YAB için venlafaksin ve duloksetin, panik bozukluk için öncelikle düşünülmemelidir

13 Genel olarak ilk tercih tedavilerdir Yan etki profilleri ve etkinlikleri iyidir Ancak bulantı,kusma, karın ağrısı, diyare,kabızlık, ağız kuruluğu, sersemlik, uykusuzluk, kilo alımı,cinsel işlev bozuklukları önemli yan etkiler arasındadır Hiponatremi riski yaşlılarda belirgin! Osteoporoz riski! Huzursuz bacak sendromu ve akatizi riski!!! Epilepsi, kardiyak hastalıklar, diyabet, akut dar açılı glokom açısından dikkatli olunmalıdır Bir diğer önemli nokta da GIS kanama öyküsü olan veya riski arttıran ilaç kullanan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır, aktif kanaması olan hastalarda kullanılmamalıdır

14 Benzodiyazepinler - Akut, şiddetli anksiyete belirtilerinin kısa süreli tedavisinde etkilidir (2-4 hafta süreyle) - Diazepam, klonazepam, lorazepam, alprazolam - Hafif anksiyetede ve kronik vakalarda kullanımı önerilmez - Yaşlılarda kullanımı ataksi, konfüzyon ve düşme riskini belirgin olarak arttırdığından önerilmez! - Pratikte uzman görüşüyle sadece kısa süreli tedavi olarak kullanılmalıdır - YAB için kullanımı sınırlıdır, panik bozukluk tedavisinde başlangıç döneminde ya da diğer tıbbi durumlara bağlı anksiyetenin kısa süreli tedavisinde öncelikle düşünülmelidir

15 Trisiklik AD - Özellikle düşük doz amitriptilin mg/gün - SSGİ lerin aksine serotonin ve noradrenalin dışındaki reseptörlerle de etkileşirler - Bu nedenle etkili olmalarına karşın çok sayıda yan etkiye sahiptirler - Kardiyak yan etkiler bu açıdan özellikle önemlidir - Düşme ve kırık riskini arttırırlar - Düşük dozda başlanmalı ve psikiyatrik, kardiyak yan etkileri yakın izlemeli

16 Antipsikotikler - Genellikle AD tedavilere ekleme tedavisi olarak anksiyete bozukluklarında kullanılır - Yaşlılarda AP kullanımında dikkatli olunmalıdır - Klasik yan etki profillerine ek olarak (EPS ve metabolik yan etkiler) demansı olan yaşlılarda kullanımı mortalite ve inme riskini artırır! - Eğer kullanılacaksa, düşük dozlarda başlanmalı ve kısa süreli tedavi olarak planlanmalı - Ketiyapin mg/gün, risperidon mg/gün, haloperidol mg/gün gibi

17 Propranolol - Anksiyete bozukluklarında genellikle çarpıntı,titreme, terleme gibi belirtilerin varlığında kullanılır mg/gün dozlarında - Yaşlılarda ön planda tercih edilmesi gereken ilaçlardan birisi değildir, kullanımı sınırlıdır

18 Pregabalin - GABA yapısal analogudur ancak benzodiazepinlerin aksine GABA reseptörlerine doğrudan bağlanmaz - Anksiyolitik etkisi voltaj kapılı kalsiyum kanallarına bağlanarak ortaya çıkar - YAB tedavisinde ruhsatlıdır - Başlangıç dozu 150 mg/gün, tipik doz mg/gün - Yaşlılarda nöropatik tablolar da sıklıkla görüldüğünden pregabalin özellikle bu tip vakalarda YAB tedavisinde önemli bir seçenek olarak düşünülmelidir

19 Buspiron - Bazı serotonin reseptörlerinde parsiyel agonist - Esas olarak YAB tedavisinde etkilidir - Benzodiazepinler gibi sedasyon, bağımlılık ve kesilme belirtilerine neden olmazlar - Ancak etki başlangıçları hızlı değildir - Tipik olarak bölünmüş dozlarda mg/gün şeklinde kullanılması önerilir

20 Mirtazapin - Yan etkileri açısından dikkatli izlenmelidir - Yaşlılarda çok düşük dozlarda bile yararlı olabilir (örneğin 7.5 mg/gün) - Sedasyon etkisinin dozla doğru orantılı olmadığı akılda tutulmalıdır Trazodon - Etkinliğini gösteren yeterli kanıt olmasa da sıklıkla kullanılmaktadır - Yaşlılarda genel olarak iyi tolere edilmektedir mg /gün genellikle geceleri tek doz şeklinde Hidroksizin - Yaşlılarda kullanımı rutinde önerilmemektedir - Ancak, bazı dirençli vakalarda mg/gün dozlarında yan etkileri açısından dikkatli izleyerek kullanılabilir

21 YAB için ilk SSGİ tedavisine ya da psikoterapiye yanıt vermeyen zor olgularda - Öncelikle tanıyı yeniden gözden geçir (ek psikiyatrik ve diğer tıbbi durumları dışla) - Hiç yanıt alınamayan olgularda başka bir SSGİ ya da SNGİ dene - Kısmi yanıt alınan olgularda pregabalin, hidroksizin, benzodiazepin ya da antipsikotik eklemeyi düşün

22 Sorular, katkılar