PETROL ÜRÜNLERİ VE DOĞAL GAZIN VERGİLENDİRİLMESİ, FİYAT TEŞEKKÜLÜ VE TARİHSEL GELİŞİMİ VE ÖNERİLER

Transkript

1 Panel-Ankara PETROL ÜRÜNLERİ VE DOĞAL GAZIN VERGİLENDİRİLMESİ, FİYAT TEŞEKKÜLÜ VE TARİHSEL GELİŞİMİ VE ÖNERİLER Emekli Petrol İşleri Genel Müdürü ve O.D.T.Ü. Öğretim Görevlisi

2 2007 YILIPETROL ÜRÜNLERİ HAREKETLERİ (M.TON) ÜRÜNLER ÜRETİM İTHALAT TOPLAM İHRACAT SİVİL TÜKETİM Rafineri yak. gazı LPG Nafta K.Benzin K.Benzin 98 Oktan Solvent Jet yakıtı Gazyağı Motorin 50 ppm Motorin 1000 ppm Motorin 2000 ppm Motorin D.K.Fuel-Oil Fuel-oil-4(Kalyak) Fuel oil Fuel oil Madeni yağ Asfalt H.V.G.O Atmosferik rezidyum Diğerleri Toplam Petrol İşleri Genel Müdürlüğü Bülteni

3 2008 Yılı Petrol Piyasası Genel Görünümü (Özet) Rafineri Üretimi (ton) Rafineri İthalatı (ton) Dağıtıcı Şirketlerin İthalatı (ton) Rafineri İhracatı (ton) Dağıtıcı Şirketlerin İhracatı (ton) Dağıtıcı Şirketlerin Satışları * (ton) Benzin Türleri Motorin Türleri Fuel Oil Türleri Toplam (*) Dağıtıcılar arası ticaret hariç Kaynak: EPDK, Petrol Piyasası Sektör Raporu 2008

4

5 . Akaryakıt türleri ve otogaz LPG'de litre başına 2008 yılı ortalaması olarak tahakkuk eden ÖTV ve KDV miktarları; bir litre benzinin 1,97 TL' si, bir litre motorinin 1,44 TL'si, dolaylı vergilerden oluşmuştur. bir litre otogaz LPG'nin 0,83 TL'si Kaynak: PETDER 2008 Sektör Raporu, sayfa 23

6 PETDER, 2008 Yılı Sektör Raporu

7 2008 yılında akaryakıt ve LPG'de geçtiğimiz yıllara göre en yüksek artışın sağlandığı dolaylı vergi gelirlerinin son beş yılda oluşturduğu toplam 130 milyar TL'nin üzerine çıktığı hesaplanmaktadır. Kaynak: PETDER 2008 Sektör Raporu, sayfa 24

8 1983 YILINDA AKARYAKITLARDAN TOPLANAN VERGİ MİKTARININ ORANLARI ÜRÜNLER CIF ANADEPO SATIŞ DEĞERE GÖRE FİYATINA GÖRE N.BENZİN % 7,8 % 3,7 GAZYAĞI % 7,2 % 5,2 MOTORİN % 7,4 % 5,4 FUEL OIL % 6,7 % 5,6

9 Ocak 1998 İtibariyle AVRUPA DA TÜKETİLEN 1 TON PETROLDEN ALINAN VERGİ MİKTARI ($/Ton) EK-1 ÜRÜNLER Avrupa Tüketim % si Fransa+Almanya UK+İtalya Vergi Ortalaması $/Ton AlınanVergi Miktarı $/Ton BENZİN MOTORİN FUEL OIL DİĞERLERİ $/Ton / $/Ton = 4.42 Kat Ocak 1998 İtibariyle TÜRKİYE de TÜKETİLEN 1 TON PETROLDEN ALINAN VERGİ ($/Ton) ÜRÜNLER Türkiye Tüketim % si Vergi Miktarı $/Ton AlınanToplam Vergi $/Ton BENZİN 16, MOTORİN 24, FUEL OIL 28, DİĞERLERİ 30, , $/Ton / $/Ton = 2.4Kat HAM PETROL FİYATI (CIF) = 18,79*7,35 =138,14 $/Ton Diğerleri: LPG, Jet Yakıtı, Asfalt, Madeni Yağ, Solvent, Nafta, bulunmaktadır.

10 OTOMATİK FİYAT MEKANİZMASI FİYAT KORİDORU + % 3 TAVAN FİYAT İTHAL FİYAT TAVAN FİYAT DEĞİŞİM TARİHİ X - % 3 TAVAN FİYAT GÜNLER

11 AKDENİZDE AFİŞE EDİLEN ÜRÜN FİYATLARI Tarih K.Benzin Motorin 50 ppm 50 ppm $/Ton $/ton TÜRKİYE DE RAFİNERİ (İZMİT) SATIŞ FİYATLARI ÜRÜN FİYATLARI FARKLARI (Türkiye-Avrupa) NOT $/TL Dated Brent Ham Petrol ($/Varil) Kasım 2008 TÜPRAŞ Basın Açıklaması

12 TÜRKİYEDE AKARYAKIT FİYAT OLUŞUMU (TL/Litre) Motorin 50 ppm Motorin 50 ppm TL/Litre K.Benzin K.Benzin Rafineri Satış Fiyatı 1,13 1,47 0,58 0,93 Dağıtım+ Bayi+ Nakliye 0,39 0,38 0,40 0,38 ÖTV+ KDV 2,03 1,52 1,94 1,42 POMPA FİYATI 3,55 3,37 2,92 2,73 TL/$ Kuru 1,2329 TL/$ 1,7038 TL$ 1 M.Ton= 1315 Litre 1200 Litre 1315 Litre 1200 Litre $/Ton Rafineri Satış Fiyatı Dağıtım+ Bayi+ Nakliye ÖTV+ KDV POMPA FİYATI Brent H. Petrol $/Varil 134,34 $/Varil 48,88 $/Varil Brent H. Petrol $/Ton 1007 $/Ton 367 $/Ton Kaynak: 21 Kasım TÜPRAŞ Basın Açıklaması

13 TÜRKİYE VE AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİSİZ BAYİ FİYATLARI Tarih TÜRKİYE VERGİSİZ AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİSİZ Kurşunsuz Benzin Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Motorin Fuel Oil 6 95 Oktan Motorin Fuel Oil 6 TL/L TL/L TL/Kg TL/L TL/L TL/Kg ,20 1,26 0,77 0,92 1,04 0, ,19 1,31 0,75 0,94 1,07 0, ,23 1,43 0,83 1,06 1,24 0, ,47 1,63 0,91 1,15 1,39 0,68 * ,52 1,82 1,00 1,22 1,53 0, ,56 1,80 1,01 1,25 1,53 0, ,44 1,66 1,06 1,19 1,47 0, ,34 1,47 1,00 1,04 1,24 0,69 ** ,36 1,45 1,04 1,05 1,24 0, ,24 1,39 0,93 1,02 1,24 0, ,97 1,25 0,64 0,76 1,08 0,53 *** ,91 1,11 0,62 0,65 0,91 0,49 **** * tarihli fiyat ** tarihli fiyat *** tarihli fiyat **** tarihli fiyat Kaynak: EPDK Petrol Piyasası Sektör Raporu, 2008

14 TÜRKİYE VE AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİLİ BAYİ FİYATLARI Tarih TÜRKİYE VERGİLİ Kurşunsuz Benzin Kurşunsuz Benzin AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİLİ Fuel 95 Oktan Motorin Oil 6 95 Oktan Motorin Fuel Oil 6 TL/L TL/L TL/Kg TL/L TL/L TL/Kg ,16 2,66 1,18 2,26 2,09 0, ,15 2,72 1,15 2,31 2,14 0, ,19 2,87 1,25 2,56 2,43 0, ,48 3,10 1,34 2,73 2,64 0,71 * ,54 3,32 1,45 2,78 2,79 0, ,59 3,31 1,46 2,80 2,78 0, ,46 3,14 1,52 2,70 2,68 0, ,34 2,93 1,45 2,42 2,34 0,73 ** ,37 2,89 1,49 2,45 2,35 0, ,22 2,83 1,36 2,53 2,44 0, ,91 2,66 1,02 2,30 2,31 0,57 *** ,84 2,50 0,99 2,13 2,08 0,53 **** * tarihli fiyat ** tarihli fiyat *** tarihli fiyat **** tarihli fiyat Kaynak: EPDK Petrol Piyasası Sektör Raporu, 2008

15 per liter Euro-super 95 per liter Diesel per liter Heating gas oil Average amount in euro per one liter of Euro-super 95. Incl.taxes & duties. In brackets: price excl. taxes & duties. Effective: APR. 16, 2009 Romania 0.84 (0.38) Cyprus 0.85 (0.40) Poland 0.85 (0.33) Estonia 0.86 (0.35) Bulgaria 0.87 (0.35) Hungary 0.87 (0.36) Latvia 0.91 (0.35) Greece 0.93 (0.39) Czech Rep (0.34) Spain 0.97 (0.40) Lithuania 0.97 (0.36) Austria 0.99 (0.31) Slovenia 1.00 (0.35) United Kingdom 1.01 (0.29) Luxembourg 1.02 (0.40) Slovakia 1.06 (0.35) Ireland 1.06 (0.34) Malta 1.07 (0.48) Sweden 1.08 (0.34) France 1.19 (0.36) Portugal 1.19 (0.39) Belgium 1.21 (0.38) Italy 1.22 (0.42) Germany 1.24 (0.36) Finland 1.25 (0.39) Denmark 1.27 (0.43) Netherlands 1.32 (0.38) Average amount in euro per one liter of Diesel. Incl.taxes & duties. In brackets: price excl. taxes & duties. Effective: APR. 16, 2009 Poland 0.78 (0.37) Cyprus 0.82 (0.43) Romania 0.83 (0.43) Estonia 0.84 (0.35) Bulgaria 0.84 (0.37) Hungary 0.85 (0.40) Luxembourg 0.86 (0.42) Lithuania 0.86 (0.37) Latvia 0.88 (0.37) Spain 0.89 (0.43) Czech Rep (0.40) Greece 0.95 (0.46) Austria 0.96 (0.39) Belgium 0.96 (0.42) Portugal 0.97 (0.42) Malta 0.97 (0.46) Slovenia 0.99 (0.36) Ireland 0.99 (0.42) Finland 0.99 (0.45) Netherlands 1.00 (0.40) France 1.00 (0.38) Sweden 1.02 (0.40) Denmark 1.06 (0.44) Germany 1.06 (0.40) Italy 1.07 (0.44) Slovakia 1.08 (0.40) United Kingdom 1.11 (0.37) Average amount in euro per one liter of Heating gas oil. Incl.taxes & duties. In brackets: price excl. taxes & duties. Effective: APR. 16, 2009 Luxembourg 0.43 (0.37) Belgium 0.45 (0.35) Lithuania 0.45 (0.36) United Kingdom 0.46 (0.33) Poland 0.48 (0.34) Latvia 0.48 (0.37) Greece 0.49 (0.38) Czech Rep (0.34) Slovenia 0.50 (0.32) Cyprus 0.50 (0.40) Spain 0.50 (0.35) Slovakia 0.52 (0.41) Estonia 0.53 (0.39) France 0.54 (0.40) Finland 0.55 (0.37) Germany 0.55 (0.40) Malta 0.61 (0.42) Austria 0.61 (0.40) Portugal 0.62 (0.38) Ireland 0.63 (0.50) Netherlands 0.64 (0.29) Romania 0.76 (0.35) Bulgaria 0.79 (0.35) Hungary 0.82 (0.40) Denmark 0.85 (0.38) Sweden 0.86 (0.34) Italy 1.01 (0.44) Avrupa Ort. 1,02 (0,39) 0,98 (0,40) 0,55 (0,35) Türkiye 1,45 (0,52) 1,19 (0,53) 0,66 (0,387) Fark $/Ton - (224) - (204) - ( 52 )

16 2008 Yılı Rafinerilerin Ülkeler Bazında Akaryakıt İthalatı (Ton) Ülkeler Motorin Fuel Oil Türleri Türleri Toplam ABD BAE Fransa Gürcistan Hollanda İspanya İsrail İtalya Letonya Malta Romanya Rusya Yunanistan Toplam Kaynak: EPDK, Petrol Piyasası Sektör Raporu 2008

17 Dağıtıcı Şirketler 2007 Yılı Akaryakıt İthalatı Dağılımı (Ton) Ülke Motorin K.Benzin Fuel Oil Jet Yakıtı Ülke Toplamı Payı (%) Azerbaycan ,7 Bulgaristan ,4 Fransa ,5 İsrail ,3 Gürcistan ,8 İtalya ,4 Malta ,5 Mısır ,1 Romanya ,1 Rusya 4,023, ,3 Ukrayna ,3 Yunanistan ,5 İspanya ,4 Birleşik Arap ,5 Emirlikleri Türkmenistan ,7 Libya ,4 İngiltere ,0 Umman ,1 Brezilya ,0 Kongo ,0 Hollanda ,6 Litvanya ,3 G. Kore ,1 Toplam Payı (%) 87,5 8,9 3,4 0,2 100,0

18 AKDENİZDE AFİŞE EDİLEN ÜRÜN FİYATLARI Tarih K.Benzin Motorin 50 ppm 50 ppm $/Ton $/ton TÜRKİYE DE RAFİNERİ (İZMİT) SATIŞ FİYATLARI ÜRÜN FİYATLARI FARKLARI (Türkiye-Avrupa) NOT $/TL Dated Brent Ham Petrol ($/Varil) Kasım 2008 TÜPRAŞ Basın Açıklaması

19 TÜRKİYE VE AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİSİZ BAYİ FİYATLARI Tarih TÜRKİYE VERGİSİZ AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİSİZ Kurşunsuz Benzin Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Motorin Fuel Oil 6 95 Oktan Motorin Fuel Oil 6 TL/L TL/L TL/Kg TL/L TL/L TL/Kg ,20 1,26 0,77 0,92 1,04 0, ,19 1,31 0,75 0,94 1,07 0, ,23 1,43 0,83 1,06 1,24 0, ,47 1,63 0,91 1,15 1,39 0,68 * ,52 1,82 1,00 1,22 1,53 0, ,56 1,80 1,01 1,25 1,53 0, ,44 1,66 1,06 1,19 1,47 0, ,34 1,47 1,00 1,04 1,24 0,69 ** ,36 1,45 1,04 1,05 1,24 0, ,24 1,39 0,93 1,02 1,24 0, ,97 1,25 0,64 0,76 1,08 0,53 *** ,91 1,11 0,62 0,65 0,91 0,49 **** * tarihli fiyat ** tarihli fiyat *** tarihli fiyat **** tarihli fiyat Kaynak: EPDK Petrol Piyasası Sektör Raporu, 2008

20 TÜRKİYE VE AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİLİ BAYİ FİYATLARI Tarih TÜRKİYE VERGİLİ Kurşunsuz Benzin Kurşunsuz Benzin AB (25 ÜLKE ORT.) VERGİLİ Fuel 95 Oktan Motorin Oil 6 95 Oktan Motorin Fuel Oil 6 TL/L TL/L TL/Kg TL/L TL/L TL/Kg ,16 2,66 1,18 2,26 2,09 0, ,15 2,72 1,15 2,31 2,14 0, ,19 2,87 1,25 2,56 2,43 0, ,48 3,10 1,34 2,73 2,64 0,71 * ,54 3,32 1,45 2,78 2,79 0, ,59 3,31 1,46 2,80 2,78 0, ,46 3,14 1,52 2,70 2,68 0, ,34 2,93 1,45 2,42 2,34 0,73 ** ,37 2,89 1,49 2,45 2,35 0, ,22 2,83 1,36 2,53 2,44 0, ,91 2,66 1,02 2,30 2,31 0,57 *** ,84 2,50 0,99 2,13 2,08 0,53 **** * tarihli fiyat ** tarihli fiyat *** tarihli fiyat **** tarihli fiyat Kaynak: EPDK Petrol Piyasası Sektör Raporu, 2008

21 Motorin Depo Çıkış Fiyatı * Satış Fiyatı (TL/L) Yıllık Değişim (%) Vergisiz 0,76 0,89 1,06 0, Vergili 2,00 2,14 2,43 2, Dağıtıcı 0,15 0,16 0,17 0, Payı (*) İstanbul-İzmit çevresindeki vergisiz depo çıkış fiyatı Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Depo Çıkış Fiyatı * Satış Fiyatı (TL/L) Yıllık Değişim (%) Vergisiz 0,67 0,82 0,95 0, Vergili 2,40 2,58 2,87 2, Dağıtıcı Payı 0,13 0,20 0,19 0, (*) İstanbul-İzmit çevresindeki vergisiz depo çıkış fiyatı Fuel Oil 6 Depo Çıkış Fiyatı * Satış Fiyatı (TL/L) Yıllık Değişim (%) Vergisiz 0,41 0,48 0,66 0, Vergili 0,73 0,81 1,04 0, Dağıtıcı Payı 0,08 0,09 0,12 0, (*) İstanbul-İzmit çevresindeki vergisiz depo çıkış fiyatı

22 Motorin Pompa Fiyatı * Satış Fiyatı (TL/L) Yıllık Değişim (%) Vergisiz 0,89 1,06 1,26 1, Vergili 2,15 2,35 2,66 2, Bayi Payı 0,13 0, , (*) En yüksek işlem hacmine sahip ilk 8 dağıtım şirketinin İstanbul Avrupa Yakası için bayilerine tavsiye ettiği veya tavan fiyat olarak belirlediği fiyatların ortalaması. Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Pompa Fiyatı * Satış Fiyatı (TL/L) Yıllık Değişim (%) Vergisiz 0,82 0,99 1,14 0, Vergili 2,58 2,78 3,09 2, Bayi Payı 0,15 0,17 0,19 0, (*) En yüksek işlem hacmine sahip ilk 8 dağıtım şirketinin İstanbul Avrupa Yakası için bayilerine tavsiye ettiği veya tavan fiyat olarak belirlediği fiyatların ortalaması. Fuel Oil 6 Pompa Fiyatı * Satış Fiyatı (TL/L) Yıllık Değişim (%) Vergisiz 0,46 0,54 0,74 0, Vergili 0,79 0,88 1,14 0, Bayi Payı 0,05 0,06 0,08 0, (*) En yüksek işlem hacmine sahip ilk 8 dağıtım şirketinin İstanbul Avrupa Yakası için bayilerine tavsiye ettiği veya tavan fiyat olarak belirlediği fiyatların ortalaması.

23 2007 EPDK Petrol Piyasası Sektör Raporu (sayfa 72-73) 10.4 Fiyat Hareketleri Akaryakıt fiyatları toptan fiyat (rafineri çıkış fiyatı), dağıtım fiyatı (dağıtıcı şirket depo çıkış fiyatı) ve bayi fiyatı (pompa satış fiyatı) düzeyinde izlenmektedir. Akaryakıt fiyatlarının piyasa koşulları içinde serbestçe oluşmaya başladığı 01/01/2005 tarihi ile 2005 yılı sonuna kadar olan dönemde, Motorin 50 ve Fuel Oil 6 türlerinde dağıtıcı payları sırasıyla %209 ve %130 oranlarında artış göstermiştir. 95 Oktan Kurşunsuz Benzin ve Motorin 7000 türlerinde ise dağıtıcı payları daha düşük oranlarda artış göstermiştir. Bayi paylarında da en yüksek artışlar genel olarak 2005 yılında gerçekleşmiş, ancak artışlar dağıtıcı paylarındaki artışlar kadar yüksek olmamıştır yılında bayi payı, motorin 7000 türünde %74, Fuel Oil 6 türünde %58, 95 Oktan K. Benzin türünde ise %45 oranında artış göstermiştir. 95 Oktan K. Benzin, Motorin 50, Motorin 7000 ve Fuel Oil 6 türlerine ilişkin Türkiye akaryakıt piyasasındaki bayi fiyatları, 2007 yılı itibarı ile AB (25 ülke ortalamaları) geçerli bayi fiyatları ile karşılaştırıldığında tüm ürünler bazında vergisiz bayi fiyatlarının AB fiyatlarının üzerinde olduğu, vergiler dahil edildiğinde ise söz konusu farkın daha da belirgin hale geldiği görülmektedir. Fuel Oil 6 türünde ise Türkiye akaryakıt piyasasındaki vergisiz fiyat, AB deki vergili fiyatın dahi üzerinde gerçekleşmiştir.

24 Miktar TÜRKİYE'DE BENZİNE EŞDEĞER TÜKETİM Kabul 2008 Yılı Tüketimi Edilen Katsayı Benzin Eşdeğeri Kurşunsuz Benzin Kurşunsuz Benzin , Katkılı Benzin , D. K. Motorin , Motorin (Toplamın % 20'si) , LPG (Otogaz) , TOPLAM NOT: 2008 yılı toplam kayıtlı araç , bunun % 50'si otomobildir. ( Ton / araç)= kg araç/yıl = Litre araç /yıl Litre araç/yıl *.(100 km/10 Litre) = km-yıl(ortalama)