BÖLÜM 3 KURAMSAL ÇATI VE HİPOTEZ GELİŞ

Transkript

1 BÖLÜM 3 KURAMSAL ÇATI VE HİPOTEZ GELİŞ İŞTİRME

2 Araştırma rma SüreciS 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması ve isimlendirilmesi 5.Hipotez Oluşturma 6. Bilimsel Araştırma Tasarımı 7.Verilerin Toplanması, Analizi ve Yorumlanması 2.Öncelikli Veri Toplama Görüşme Kaynak taraması 8.ÇIKARIM Kaynak: (Sekaran, 2000) Prof. Dr. Özkan Tütüncü 2

3 Kuramsal Çatı Kuramsal çatı, araştırılan konunun dinamiklerinin içinde olduğu düşünülen değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkileri tartışır. Kuramsal çatı, çalışma açısından önemli olan değişkenlerin ilişki ağını gösterir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 3

4 Değişkenler Değişken, değişen değerleri ifade etmektedir. Değerler insanlara ve objelere göre değişebilir. (Örneğin; sınav notları, devamsızlık, motivasyon gibi.) Değişkenleri dört şekilde incelemek mümkündür. Bağımlı değişken Bağımsız değişken Ara değişken Süreç değişkeni Prof. Dr. Özkan Tütüncü 4

5 1. Bağı ğımlı Değişken Bağımlı değişken, araştırmacı için öncelik taşıyan değişkendir. Bağımlı değişkeni analiz ederek soruna yanıt ve çözümler bulmak mümkündür. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 5

6 1. Bağı ğımlı Değişken Örgütsel bağlılık, iş memnuniyeti gibi değişkenleri bağımlı değişkene örnek gösterebiliriz. Bir bağımlı değişken bir başka araştırmada bağımsız değişken olabilir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 6

7 2. Bağı ğımsız z Değişken Bağımlı değişken üzerinde negatif veya pozitif yönlü etkisi olan uyarıcı değişkene, bağımsız değişken denilebilir. Normatif Bağlılık Devam Bağlılığı Duygusal Bağlılık Bağımsız Değişkenler Örgütsel Bağlılık Bağımlı Değişken Prof. Dr. Özkan Tütüncü 7

8 3. Ilıml mlı, Orta (Ara) Değişken Bağımlı değişken ile bağımsız değişken arasındaki ilişkiye güçlü etkide bulunan değişkendir. Ilımlı (Ara) değişkenler hem bağımlı hem de bağımsız değişkeni etkilemektedir. İşgücünün Niteliği Başarı Motivasyon Prof. Dr. Özkan Tütüncü 8

9 4. Müdahaleci M (Süre reç) ) Değişken Bağımsız değişkenin sonucunda, zamana bağlı olarak ortaya çıkan ve bağımlı değişkeni etkileyen değişkendir. t1 t2 t3 İşgücünün Niteliği Sinerji Başarı Bağımsız Değişken Müdahaleci Değişken Bağımlı Değişken Prof. Dr. Özkan Tütüncü 9

10 4. Müdahaleci M (Süre reç) ) Değişken Müdahaleci değişkenler, bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkenleri etkileme sürecinde oluşmaktadır. Değişkenler belirlendikten ve aralarındaki ilişki ağı saptandıktan sonra, kuramsal çatı oluşturulmuş demektir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 10

11 Hipotez Geliştirme Bir durumdaki önemli değişkenleri belirledikten ve kuramsal çatı yoluyla aralarındaki ilişkileri kurduktan sonra, ilişkilerin doğru olup olmadıklarını test etmeye hazır oluruz. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 11

12 Hipotez Geliştirme Hipotez Nedir? Hipotez bir sorunun çözümü hakkında denenen yargıdır. Hipotez iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi ifade eden, test edilebilir öneri şeklinde tanımlanabilir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 12

13 Hipotezlerin İfade Biçimleri imleri Eğer-O Zaman (If-Then) Hipotez İfadeleri Hipotez değişken veya değişkenler açısından iki grup arasında farklılık olup olmadığını test edebilir. Hipotezler eğer-o zaman ifadeleri şeklinde ele alınabilir. Örnek 1. Eğer hoca iyi ders anlatırsa, sınıf ta başarılı olur. Örnek 2. Eğer insanların motivasyonu yüksekse, o zaman daha az stres yaşarlar. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 13

14 Hipotezlerin İfade Biçimleri imleri Yönlü (Directional) Hipotezler İki değişken arasındaki ilişkiyi ifade ederken veya iki grubu karşılaştırırken olumlu, olumsuz, daha fazla, daha az vb. terimler kullanılmış hipotezlerdir. Örnek 1. Kadınlar erkeklerden daha fazla alışveriş yapar. Örnek 2. İnsanların geliri artıkça, tüketim eğilimleri artar. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 14

15 Hipotezlerin İfade Biçimleri imleri Yönsüz (Non-directional) Hipotezler Değişkenler ya da gruplar arasındaki ilişkide bir kıyaslama ya da yön ifadesine yer vermeyen hipotezlerdir. Örnek 1. Eğitim ile başarı arasında bir ilişki vardır. Örnek 2. Yaş ile örgütsel bağlılık arasında bir ilişki vardır. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 15

16 Hipotezlerin İfade Biçimleri imleri Farksızlık Hipotezleri Farksızlık Hipotezi, değişkenler ya da gruplar arasındaki korelasyonunun sıfıra eşit olduğunu belirtir. Genellikle, farksızlık hipotezi iki değişken arasında hiç ilişki olmaması veya iki grup arasında hiç farklılık olmaması olarak ifade edilir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 16

17 Hipotezlerin İfade Biçimleri imleri Araştırma rma Hipotezleri Araştırma Hipotezi, farksızlık hipotezinin zıttıdır. İki değişken arasında bir ilişki ya da iki grup arasında bir farklılık olduğunu ifade eden hipotezlerdir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 17

18 Örnek Kadınlar erkeklerden daha fazla alışveriş yapar. H 0 : µ E = µ K veyah 0 : µ E -µ K =0 H 0 Farksızlık hipotezini ifade eder. µ E Erkeklerin ortalama alışveriş düzeyi. µ K Kadınların ortalama alışveriş düzeyi. H A : µ E <µ K veya H A : µ E >µ K H A Araştırma hipotezini ifade eder. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 18

19 Örnek İnsanların eğitim düzeyi yükseldikçe, suç eğilimleri azalır. H 0 : Eğitim düzeyi ile suç eğilimleri arasında ilişki yoktur. İstatistiksel olarak H 0 : r = 0 şeklinde ifade edilir. H A : Eğitim düzeyi ile suç eğilimleri arasında negatif korelasyon vardır. İstatistiksel olarak H A : r < 0 şeklinde ifade edilir. (r eğitim düzeyi ile suç eğilimleri arasındaki korelasyonu gösterir.) Prof. Dr. Özkan Tütüncü 19

20 Örnek Eğitim düzeyi ile suç eğilimleri arasında bir ilişki vardır. H 0 : Eğitim düzeyi ile suç eğilimleri arasında ilişki yoktur. Öyleyse, H 0 : r = 0. H A : r ¹0 Aralarında bir ilişki vardır fakat ilişkinin yönünü bilmiyoruz. Araştırmanın sonucu sıfırdan farklı, negatif veya pozitif korelasyona işaret etmektedir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 20

21 İstatistiksel testler, farksızlık ve araştırma hipotezleri hazırlandıktan sonra, araştırma hipotezlerine destek bulmak amacıyla yürütülür. Bu destek hipotezde belirtilmiş değişkenler arasında önemli farklılıkları ya da ilişkileri gösterir. Araştırma hipotezimiz için destek bulduğumuzda problemi çözme yollarını düşünebiliriz. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 21

22 Eğer yönsüz bir hipotez söz konusuysa ilişki veya farklılık pozitif veya negatif olabilir. Bu kapsamda normal çan eğrisi dağılımında 0.05 i her iki uç için değerlendirmek gerekir. Yönelimin ne yönde olacağı bilinmediği için sonuçların en azından anlam düzeyini karşılaması gereklidir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 22

23 Anlam düzeyi (significance level) sosyal bilimlerde iki standart sapma ve p.05 olarak kabul edilir. Eğer sonuçlar p.05 anlam düzeyini karşılamazsa farksızlık hipotezi reddedilir. Yönlü bir hipotezi ifade ettiğimizde, p.05 anlam düzeyini karşılayan bütün testler kabul edilir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 23

24 Çan Eğrisi Çan eğrisi, normal dağılım anlamında ele alınmalıdır. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 24

25 Normal Dağılım Eğrisi m-3s m-2s m-s m m+s m+2s m+3s %68,3 %95,4 %99,7 Prof. Dr. Özkan Tütüncü 25

26 Normal Dağılım Normal çan eğrisi dağılımında örneklemin yaklaşık %68,3 ünün ortalamanın (m), Bir standart sapma fazlası (m+s) ve bir standart sapma eksiği (m-s) aralığında, %95,4 ünün ortalamanın iki standart sapma aralığında (m-2s ve m+2s ), Yaklaşık %99,7 sinin ortalamanın üç standart sapma aralığında (m-3s ve m+3s) yer aldığı varsayılmaktadır (Gauss, 1809). Prof. Dr. Özkan Tütüncü 26

27 Normal Dağılım Diğer yandan, araştırmada yer alan ve en yüksek ve en düşük özellikler taşıyan bireyler sayıca çok az olup, çan eğrisinin en sağında ve en solunda yer almaktadır. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 27

28 Normal Dağılımın Özellikleri Dağılım ortalamaya göre simetriktir. %50'si sağda, %50'si soldadır. Eğriyle X ekseni arasındaki toplam alan 1 birim karedir. Aritmetik ortalama, ortanca, tepe değer(mod) birbirine eşittir. Ortalama ile standart sapma arası deneklerin %68.3'sini Ortalama ile standart sapma arası deneklerin %95.5'ünü Ortalama ile standart sapma arası deneklerin %99.7'ünü kapsar. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 28

29 Merkezi Eğilim Ölçüleri Ortalama, Ortanca, Sıklık Prof. Dr. Özkan Tütüncü 29

30 Ortalama / Mean (Aritmetik Ortalama) Elimizdeki veri kümesinin k ölçümlerinin tümünü toplayıp p veri sayısına böldb ldüğümüzde ortalamayı elde etmiş oluruz. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 30

31 Ortanca/ Median Medyan tam ortadaki değer er demektir. Gözlemler küçük üçükten büyüğe b sıralandığında medyan; Eğer gözlem g sayısı tek ise tam ortadaki Eğer gözlem g sayısı çift ise en ortadaki iki gözlemin aritmetik ortalamasıdır. r. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 31

32 Sıklık/ k/mod Bir gözlem g kümesinin k en sık s k tekrarlanan değeridir. eridir. Seride bazen mod olmayabilir. Bazen de birden fazla mod olabilir. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 32

33 Ortalama / Mod / Medyan Simetrik Dağı ğılım İçin; Ortalama=Mod Mod=Medyan Prof. Dr. Özkan Tütüncü 33

34 Varyans / Variance σ 2 Kümedeki her bir verinin ortalamadan olan uzaklıklarının kareleri toplamının, toplam veri sayısının bir eksiğine bölümüdür. s 2 = å ( - -) 2 n y i -1 y Prof. Dr. Özkan Tütüncü 34

35 Standart Sapma / Standard Deviation Varyansın kare köküdür. s 2 = å ( - - ) 2 n y i - 1 y Prof. Dr. Özkan Tütüncü 35

36 Ödev Tartışmaları Geçen haftaki ödevlerin tartışılarak değerlendirilmesi. Aşağıdaki kaynağı, istatistiksel terimlerin Türkçe karşılıklarını bulmakta kullanabilirsiniz. Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı (2007). İstatistik Terimleri Sözlüğü. Erişim: TATISTIK-SOZLUGU.pdf Prof. Dr. Özkan Tütüncü 36

37 Ödev C.F. Gauss un bilim tarihindeki yerini farklı kılan özelliklerini ve kuramını irdeleyiniz. Prof. Dr. Özkan Tütüncü 37

38 Kaynaklar Sekaran, U. (2000). Research methods for business, a skill-building approach. John Wiley & Sons, Inc: New York Prof. Dr. Özkan Tütüncü 38

39 3. BÖLÜMÜN SONU 39