KONYA VE MERSİN İL MERKEZLERİNDE YAŞAYAN BİREYLERİN BALIK TÜKETİMİ KONUSUNDAKİ ALIŞKANLIK VE BİLGİ DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KONYA VE MERSİN İL MERKEZLERİNDE YAŞAYAN BİREYLERİN BALIK TÜKETİMİ KONUSUNDAKİ ALIŞKANLIK VE BİLGİ DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI"

Transkript

1 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÇOCUK GELİŞİMİ VE EV YÖNETİMİ ANABİLİM DALI BESLENME EĞİTİMİ BİLİM DALI KONYA VE MERSİN İL MERKEZLERİNDE YAŞAYAN BİREYLERİN BALIK TÜKETİMİ KONUSUNDAKİ ALIŞKANLIK VE BİLGİ DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Ali ŞEN YÜKSEK LİSANS TEZİ Danışman Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKMAN KONYA

2 i T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü BİLİMSEL ETİK SAYFASI Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm. Ali ŞEN

3 ii T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU Adı Soyadı : Ali ŞEN Numarası : Öğrencinin Ana Bilim / Bilim Dalı : Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi /Beslenme Eğitimi Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı : Tezin Adı : Konya ve Mersin İl Merkezlerinde Yaşayan Bireylerin Balık Tüketimi Konusundaki Alışkanlık ve Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan Konya ve Mersin İl Merkezlerinde Yaşayan Bireylerin Balık Tüketimi Konusundaki Alışkanlık ve Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması başlıklı bu çalışma 21/10/2011 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Ünvanı, Adı Soyadı Danışman ve Üyeler İmza Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKMAN Yrd. Doç. Dr. Nermin IŞIK Yrd. Doç. Dr. Seher ERSOY QUADIR Yrd. Doç. Dr. Didem ÖNAY DERİN Danışman Üye Üye Üye

4 iii T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Ali ŞEN Öğrencinin Numarası Ana Bilim / Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi /Beslenme Eğitimi Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Yrd.Doç.Dr. Mehmet Akman Tezin Adı Konya ve Mersin İl Merkezlerinde Yaşayan Bireylerin Balık Tüketimi Konusundaki Alışkanlık ve Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması ÖZET Su ürünlerinin, beslenmede taşıdığı önem, hayvansal protein kaynağı oluşu ve mineral içeriği açısından büyüktür. Bu çalışma, denize kıyısı olan Mersin ilinde 500 ve denize kıyısı olmayan Konya ilinde 500 olmak üzere bu iki ilin balık tüketim davranışlarının incelenmesi amacıyla 1000 kişi üzerinde yürütülmüştür. Ankete katılanların tavuk-hindi etini birinci sırada (Konya: % 47,8; Mersin:% 47,0), sığır-koyun etini ikinci sırada (Konya: %25,6; Mersin: %24,2) balıketini son sırada (Konya: %22,8; Mersin:%25,8) tükettikleri saptanmıştır. En çok tüketilen balık çeşitleri Konya da sırasıyla hamsi, palamut ve somon, Mersin de ise sırasıyla hamsi, çipura ve son olarak da levrektir. Katılımcıların Konya da % 65,8 inin Mersin de % 90,4 ünün balığı taze olarak tükettiği, tüketim şekli olarak da az yağda kızartma yöntemini Konya da % 43,1, Mersin de % 44,0 olarak tercih ettiği saptanmıştır. Katılımcılar Konya da (% 53,2), Mersin de (% 70,6) haftada 0-4 kg arasında balık tükettikleri saptanmıştır. Türkiye de yeterli ve dengeli şekilde balık tüketildiğine inanıyor musunuz? sorusuna katılımcılar Konya da % 72,8 i Mersin de % 84,2 i hayır cevabı vermiştir. Hayır diyenlerin neden olarak sırasıyla Konya da % 25,4 kokusu, % 20,2 pahalı, % 15,4 balığa ulaşmada güçlük, %

5 iv 15,0 balığı sevmeme, Mersin de ise % 46,2 ile pahalı, % 17,6 balığa ulaşmada güçlük, % 11,8 balığı sevmeme, % 9,6 kokusu cevabı vermiştir. Araştırma sonunda, bireylerin aylık gelirleri, meslek durumları, öğrenim durumları, haftalık balık tüketimi, balıkları temin şekli ve tüketim biçimi, balık seçerken neye dikkat ettikleri, dini inançlarının balık tüketimini etkileyip etkilemediği ve bireylerin balık tüketimine yaklaşımlarına ve bilgi düzeylerine ilişkin sonuçlar elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Balık tüketimi, tüketim alışkanlığı, satın alma davranışı.

6 v T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü Öğrencinin Adı Soyadı Ali ŞEN Numarası Ana Bilim / Bilim Dalı Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi /Beslenme Eğitimi Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Yrd.Doç.Dr. Mehmet Akman Tezin İngilizce Adı Individuals living in Konya and Mersin Provincial Centers Comparison of Fish Consumption on the Habits and Knowledge Level SUMMARY Fishery products, the importance of nutrition, animal protein source and being big in mineral content. This study, which is landlocked, landlocked in the Konya province of Mersin province, 500 and 500 to 1000 people in order to examine the behavior of these two provinces was carried out on fish consumption. Chicken-turkey meat first in the survey respondents (Konya: 47.8%; Mersin: 47.0%), second in the flesh of cattle-sheep (Konya: 25.6%; Mersin: 24.2%) at the end of the flesh of fish (Konya: 22.8%; Mersin: 25.8%) consumed was determined. The most consumed fish in Konya was determined as anchovy, bonito and salmon, respectively and in Mersin as anchovy, sea bream and finally sea bass, respectively. It was found that 65,8% of participants from Konya and 90,4 % from Mersin consumed the fish as fresh, and type of consumption is preferred to be fried in Konya (43,1%) and Mersin (44,0%). It was determined that most of the families in Konya (53,2%) and Mersin (70,6%) consumed 0-4 kg fish a week. 72,8 % of participants in Konya and 84,2% of participants in Mersin answered the question Do you think that sufficient and balanced fish is consumed in Turkey? as No. Those saying no gave following reasons in Konya; 25,4% for its smell, 20,2% for its expensiveness, 15,4% for failing to find fish, 15,0% for dislike of fish

7 vi and in Mersin; 46,2% for its expensiveness, 17,6% failing to find fish, 11,8 % for dislike of fish, 9,6% for its smell. At the end of study, results were obtained related to monthly income of individuals, their professional status, educational backgrounds, weekly fish consumption, supply and consumption form of fish, what they regard when choosing fishes, whether or not religious beliefs influence fish consumption and approaches of individuals to the fish consumption and their knowledge levels. Keywords: Fish consumption, consumption habit, buying behavior.

8 vii İÇİNDEKİLER Sayfa No: BİLİMSEL ETİK SAYFASI... i TEZ KABUL FORMU...ii ÖZET... iii SUMMARY... v KISALTMALAR VE SİMGELER... x TABLOLAR LİSTESİ... xii ŞEKİLLER LİSTESİ... xiv ÖNSÖZ... xv BİRİNCİ BÖLÜM: GİRİŞ Tezin Amacı ve Önemi Araştırmanın Hipotezleri Konu İle İlgili Genel Bilgiler Balığın İnsan Yaşamındaki Yeri Balığın Besin Değeri ve Önemi Balığın Enerji ve Karbonhidrat İçeriği Balığın Protein İçeriği Balığın Yağ İçeriği Balığın Vitamin İçeriği Balığın Mineral İçeriği Balıklardan Alınan Omega-3 Yağ Asitlerinin İnsan Sağlığı Açısından Önemi Kalp Damar Hastalıkları ve Omega-3 Yağ Asitleri Kanser ve Omega-3 Yağ Asitleri Diyabet ve Omega-3 Yağ Asitleri AIDS ve Omega-3 Yağ Asitleri Kadın ve Çocuklarda Omega-3 Yağ Asitleri Beyin ve Omega-3 Yağ Asitleri Romatoid (Eklem İltihabı) ve Omega-3 Yağ Asitleri... 20

9 viii Romatizmal Kireçlenme ve Omega-3 Yağ Asitleri Akciğer Hastalıkları ve Omega-3 Yağ Asitleri Mide ve Bağırsak Hastalıklarında Omega-3 Yağ Asitleri Bağışıklık sistemi ve Omega-3 Yağ Asitleri Kanın Pıhtılaşması ve Omega-3 Yağ Asitleri Osteoporoz ve Omega -3 Yağ Asitleri Astım Hastalığı ve Omega-3 Yağ Asitleri Alzheimer Hastalığı (AH) ve Omega-3 Yağ Asitleri Anne Sütü ve Omega-3 Yağ Asiti Depresyon ve Omega-3 Yağ Asiti Deri Sağlığı ve Omega-3 Yağ Asiti Diğer Hastalıklar Balık Tüketiminin Potansiyel Negatif Etkileri Dünyada ve Türkiye de Balığın Üretim ve Tüketim Durumu Balık Üretimi Balık Tüketimi Konu İle İlgili Çalışmalar İKİNCİ BÖLÜM: MATERYAL VE YÖNTEM Çalışmanın Evreni Çalışmanın Örneklemi Çalışmanın Verilerinin Toplanması Verilerin İstatistiksel Değerlendirilmesi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: BULGULAR ve TARTIŞMA Katılımcıların Demografik Özelliklerinin Dağılımı Katılımcıların Verdikleri Yanıtlara İlişkin Çapraz Karşılaştırmalar ve Frekans Dağılımları Yerleşim Yeri ve Tüketim Davranışlarının Karşılaştırması Yerleşim Yeri ile Balık Tüketme Sebebinin Karşılaştırılması Yerleşim Yeri ile Balık Tüketme Mevsiminin Karşılaştırılması Yerleşim Yeri ile Balık Tüketme Biçiminin Karşılaştırılması... 52

10 ix Yerleşim Yeri ile Balık Pişirme Biçiminin Karşılaştırılması Yerleşim Yeri ile Balık Satın Alınan Yerden Memnun Olup Olmama Durumunun Karşılaştırılması Yerleşim Yeri ile Balık Tüketimi ile İlgili Eksiklik Olup Olmamasının Karşılaştırılması Yerleşim Yeri ile Dini İnançların Balık Tüketimine Etkisi Olup Olmamasının Karşılaştırılması Yerleşim Yeri ile Balıkların Temizlenmesi Zor ve Kılçıklı Olmasının Balık Tüketimine Etkisi Olup Olmamasının Karşılaştırılması Yerleşim Yeri, Aylık Gelir ile Balık Tüketme Sıklığının Karşılaştırılması Yerleşim Yeri, Aylık Gelir ile Haftalık Su Ürünleri Tüketim Miktarının Karşılaştırılması Yerleşim Yeri, Aylık Gelir ile Balık Tüketimine İlişkin Bilgi Düzeyinin Karşılaştırılması Balık Türlerinin Temin Edildiği Yer ile Gelir Düzeyinin Karşılaştırılması (Mersin İli) Balık Türlerinin Temin Edildiği Yer ile Gelir Düzeyinin Karşılaştırılması (Konya İli) DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR EK 1: Konya ve Mersin İli Merkezlerinde Yaşayan Bireylerin Balık Tüketim Konusundaki Alışkanlık ve Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması Anket Formu ÖZGEÇMİŞ... 76

11 x KISALTMALAR VE SİMGELER AA : Arakidonik Asit AB : Avrupa Birliği ABD : Amerika Birleşik Devletleri AH : Alzheimer Hastalığı ALA : Alfa Lipoik Asit C : Karbon CHD : Kroner Kalp Hastalığı COPD : Akciğerleri Zorlayan Kronik Hastalık DHA : Dekosahegzaenoik Asit DNA : Deoksiribonükleik Asit EPA : Eikosapentaenoik Asit FAO : Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü GLA : Gama Linoleik Asit g : gram HACCP : Hazard Analysis and Critical Control Point - Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları HIV : Human Immunodeficiency Virus / İnsan Bağışıklık Yetmezlik Virüsü LDL : Kolesterolün Yüksek Olması- Yüksek Kolesterol MED : The Minimal Erythemal dose ( minimal eritemal doz ) mg : miligram mcg : mikrogram n : Omega NSAID : Nonsteroid (steroid olmayan) Antiinflamatuvar İlaçlar HDL : Kolesterolün Düşük Olması- Düşük Kolesterol PUFA : Poliansature Yağ Asitleri

12 xi PGE2 RDA SPSS TÜİK : İntraservikal Prostaglandin E2. Böbreğin medullası, mide bağırsak mukozası ve diğer dokulardan salınan önemli bir prostaglandin : Önerilen Besin Alım Miktarı. : Statistical Packages for the Social Sciences- Sosyal Bilimler için İstatistik Paketi : Türkiye İstatistik Kurumu

13 xii TABLOLAR LİSTESİ Sayfa No: Tablo 1: Katılımcıların Demografik Özelliklerinin Yerleşim Yeri ve Bağımsız Değişkenlere Göre Dağılımı Tablo 2: Öncelikli Olarak Tüketilen Et Türünün Yerleşim Yeri ve Aylık Gelire Göre Dağılımı Tablo 3: Yeterli Düzeyde Balık Tüketmeme Nedeninin Yerleşim Yeri ve Aylık Gelire Göre Dağılımı Tablo 4: Balık Tercihinde Öncelikle Dikkat Edilen Konuların Yerleşim Yeri ve Aylık Gelire Göre Dağılımı Tablo 5: Balık Tüketme Biçiminin Yerleşim Yeri ve Aylık Gelire Göre Dağılımı Tablo 6: Deniz Balığına İlişkin Öncelikli Tercih Türünün Yerleşim Yeri ve Aylık Gelire Göre Dağılımı Tablo 7: Yerleşim Yeri ile Balık Tüketme Sebebinin Dağılımı Tablo 8: Yerleşim Yeri ile Balık Tüketme Mevsiminin Dağılımı Tablo 9: Yerleşim Yeri ile Balık Tüketme Biçiminin Dağılımı Tablo 10: Yerleşim Yeri ile Balık Pişirme Biçiminin Dağılımı Tablo 11: Yerleşim Yeri ile Balık Satın Alınan Yerden Memnun Olup Olmama Durumunun Dağılımı Tablo 12: Yerleşim Yeri ile Balık Tüketimi ile İlgili Eksiklik Olup Olmamasının Dağılımı Tablo 13: Yerleşim Yeri ile Dini İnançların Balık Tüketimine Etkisi Olup Olmamasının Şehirlere Göre Katılım Dağılımı Tablo 14: Yerleşim Yeri ile Dini İnançların Balık Tüketimine Etkisi Olup Olmamasının Dağılımı Tablo 15: Yerleşim Yeri ile Balıkların Temizlenmesi Zor ve Kılçıklı Olmasının Balık Tüketimine Etkisi Olup Olmamasının Şehirlere Göre Katılım Dağılımı... 57

14 xiii Tablo 16: Yerleşim Yeri ile Balıkların Temizlenmesi Zor ve Kılçıklı Olmasının Balık Tüketimine Etkisi Olup Olmamasının Dağılımı Tablo 17: Balık Tüketme Sıklığının Yerleşim Yeri ve Aylık Gelire Göre Dağılımı Tablo 18: Haftalık Su ürünleri Tüketim Miktarının Yerleşim Yeri ve Aylık Gelire Göre Dağılımı Tablo 19. Konya İli Katılımcılarının Bilgi Puanlarına İlişkin Tek Yönlü Analizi (ANOVA) Testi Sonucu (n= 500) Tablo 20. Mersin İli Katılımcılarının Bilgi Puanlarına İlişkin Tek Yönlü Analizi (ANOVA) Testi Sonucu (n= 500) Tablo 21: Balık Türlerinin Temin Edildiği Yer ile Gelir Düzeyinin Dağılımı (Mersin İli) Tablo 22: Balık Türlerinin Temin Edildiği Yer ile Gelir Düzeyinin Dağılımı (Konya İli)... 63

15 xiv ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa No: Şekil 1: Bireylerin Aylık Gelir Düzeyi Dağılım Grafiği... 41

16 xv ÖNSÖZ Avcılık yoluyla besinlerin elde edildiği en eski dönemlerden bu yana en kolay avlanan ve bu yüzden en çok tüketilen besin olan balık, şimdilerde yararları daha çok bilinmesine rağmen daha az tüketilmektedir. Bu çalışmada Konya ili ile Mersin ilinde yaşayan bireylerin balık tüketim davranışlarının incelenmesi ve elde edilen bulguların ortaya konması amaçlanmıştır. Tez çalışması boyunca, büyük yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKMAN a, tezimin istatistik analizlerinin değerlendirilmesinde yardımcı olan, manevi desteğini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Seher ERSOY a, Enstitüde ders aşamasında bilgi ve desteklerini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Nermin IŞIK a, Yrd. Doç. Dr. Didem ÖNAY DERİN e ve Yrd. Doç. Dr. Nazan AKTAŞ a teşekkür ederim. Benim yetişmemde özellikle özverilerini esirgemeyen aileme, tez çalışmam sürecinde sabrını esirgemeyen eşime ve okul hayatım boyunca maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen halam Örgen CANATAN a teşekkür ederim. Ali ŞEN

17 1 BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ Günümüzde, özellikle gelişmiş ülkelerdeki bilinçli bireyler, beslenmelerine çok dikkat etmekte ve beslenme öğünlerinde sağlık açısından uygun besinleri seçmeye özen göstermektedirler. Bu besinler içerisinde de ilk sırayı çoklu doymamış yağ asitleri yönünden zengin olan balık ve diğer su ürünleri almaktadır (Atar ve Alçiçek, 2009:173; Homafar, 2008:29; Kaya vd., 2004:365; Özkan ve Koca, 2006:40; Turan vd., 2006:505). Hızla artan nüfusa paralel olarak, insanoğlunun besin ihtiyacı da artmaktadır. Günümüz insanı besin ihtiyacını gidermek ve beslenme sorunlarını en alt düzeye indirmek için yeryüzündeki karasal kaynaklardan en üst düzeyde yararlanmaya çalışmaktadır. Bu amaç doğrultusunda insanoğlu mevcut bütün teknolojik olanakları kullanmakta ve yeni teknolojiler geliştirmektedir. Bütün bu çalışmalara rağmen, karasal kaynaklar hızla artış gösteren nüfusun besin ihtiyacını karşılama konusunda gittikçe yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle, insanoğlu yaşamını sürdürebilmek için alternatif besin kaynakları aramak ve bulmak zorundadır. Bu durumda akla ilk gelen alternatif besin kaynakları yüzey su kaynaklarıdır (Şen vd., 2008:433). İnsanlar için gerekli olan en az 13 vitamin tanımlanmaktadır ki, dokulardaki dağılımı düzensiz olmakla birlikte bunların hepsi balıklarda bulunur. Vitamin miktarı balık türüne göre değişkendir. Suda çözünen B ve C vitaminlerinin su ürünlerinde bulunma miktarı, karasal hayvanlarda bulunan miktarla hemen hemen aynı, yağda çözünen A, D, E ve K vitaminleri ise genellikle daha fazladır (Turan vd., 2006:506; Kaya vd., 2004:366; Uysal vd., 2005:180). Balıketi dünya gıda üretiminde %1,0 lik bir katkı sağlarken, toplam protein üretiminin %5,0 ini, toplam hayvansal protein kaynağının da %14,0 ünü oluşturmaktadır. Dünyanın karşı karşıya kaldığı açlık problemi ve insan sağlığı üzerine yaptığı olumlu katkılar göz önüne alındığında gelecekte balık, insanlar tarafından beslenmede daha fazla kullanılacaktır. Ayrıca balıketi besin değeri

18 2 bakımından çiftlik hayvanlarıyla karşılaştırıldığında, protein, mineral yönünden yüksek, yağ miktarı bakımından düşüktür. Bu bakımdan balıketi, çiftlik hayvanları etinden daha avantajlı durumdadır. (Karabulut ve Yandı, 2006:340; Kaya vd., 2004:366; Uysal vd., 2005:180). Hayvansal protein gereksinimini karşılamak için daha ucuz ve proteince daha zengin olan su ürünleri, dünya besin gereksiniminin önemli kısmını karşılayan temel bir endüstridir. Özellikle son 50 yılda eğitimler ve teknoloji sayesinde şaşırtıcı bir gelişim göstermiştir. FAO tarafından dünyada en hızlı büyüyen gıda sektörü olarak belirlenmiştir. (Dağtekin ve Ak, 2007:14; Erdal ve Esengün, 2008:203). Üç tarafı denizlerle çevrili olması nedeniyle balık çeşitleriyle zengin olan Türkiye'de, balık tüketimi dünya ortalamasının yarısı düzeyindedir. Türkiye'de kişi başına balık tüketimi yılda 7 kg seviyesinde bulunmaktadır. Dünyada yılda kişi başına ortalama 16 kg balık tüketilirken, Avrupa Birliğinde (AB) yıllık tüketim kişi başına 22 kg düzeyindedir. AB ülkeleri ile kıyaslandığında üretim yönünden 7. sırada bulunan Türkiye, tüketimde son sırada yer almaktadır. Türkiye'nin tüketimde dünya ortalamasına ulaşması için mevcut üretimini 2 kat, AB seviyesine ulaşması için ise 3 kat artırması gerekmektedir (Dağtekin ve Ak, 2007:14; Erdal ve Esengün, 2008:204; Şenol ve Saygı, 2001:383). Ekonomik sistem içinde tüketim kavramının ilk bileşenini tüketiciler oluşturmaktadır. Tüketici davranışları için, içsel etkileşimin yanında kimi zaman daha da önemli dışsal etkileşim de söz konusudur. Buna bağlı olarak üretilen ve pazara sunulan malın son değerlendirmesi tüketici tarafından yapılmaktadır (Saygı vd., 2006:133; Şenol ve Saygı, 2001:383) Tezin Amacı ve Önemi Son yıllarda değişen beslenme alışkanlıkları yüksek enerji içeren yiyecek tüketimi, tüketilen bu yiyeceklerin özellikle insan sağlığı için gerekli olan esansiyel yağ asitlerinden yoksun ya da yetersiz olması ve düzensiz yeme alışkanlıklarının artması sonucunda obezite ve bununla birlikte koroner kalp hastalıkları, diyabet gibi hastalıkların görülme sıklığı, gelişmiş ülkelerde daha fazla olmak üzere artmıştır.

19 3 Avcılık yoluyla besinlerin elde edildiği en eski dönemlerden bu yana en kolay avlanan ve bu yüzden en çok tüketilen besin olan balık, şimdilerde yararları daha çok bilinmesine rağmen daha az tüketilmektedir. Bu durum birçok sağlık kuruluşu, enstitü ve sağlıklı yaşamı destekleyen projeler tarafından incelenmiştir. Açıklanan pek çok çalışma sonucunun ortak noktası günlük diyette özellikle esansiyel yağ asitlerini içeren besinlerin de bulunmasının sağlıklı bir yaşam için elzem olduğu üzerinedir. Amerikan Kalp Derneği tüm yetişkinlerin haftada en az iki kez özellikle yağlı balık yenmesini önermiştir (Atar, 2009:269). Türkiye su ürünleri potansiyeli açısından zengin olup balıkçılık sektörü ülkenin sosyo-ekonomik yapısında önemli bir rol oynamaktadır. Bu sektöre amaçlanan halka sağlıklı ve kaliteli su ürünleri sunmak, iç tüketimi artırmak, bunun yanı sıra dünya ve Avrupa standartlarına uygun kaliteli güvenilir ve süreklilik taşıyan su ürünleri ihracatını gerçekleştirmektir (Türk ve Yabanlı, 2006:2). Balık tüketimine ilişkin yaygın kanı, tüketimin kıyı kentlerinde fazla olması şeklindedir. Durum böyle iken, acaba deniz balıkları üretiminin hiç olmadığı, sadece göl ve barajlardaki balık üretimi ile kültür balıkçılığının bulunduğu yörede su ürünleri tüketim davranışları nasıldır, ayrıca aile geliri, eğitim durumu su ürünlerine olan yaklaşımı nasıl etkilemektedir gibi soruların yanıtlarını elde etmek, bu araştırmanın temel amacını oluşturmuştur. Bu araştırmada İç Anadolu bölgesinde yer alan Konya ili ile Akdeniz bölgesinde yer alan Mersin ilinde ikamet eden katılımcıların aylık gelir düzeylerine göre balık tüketim davranışlarının incelenmesi ve elde edilen bulguların ortaya konması amaçlanmıştır. Bu bağlamda katılımcıların ikamet ettikleri yerleşim yeri ve aylık geliri bakımından anket formunda belirtilen balık tüketimi davranışlarına ilişkin anlamlı bir fark olup olmadığının tespit edilmesi kararlaştırılmıştır. Bu çalışma bu konuda yapılan ilk çalışma olma özelliği yönünden de önemlidir. Yukarıda belirtilen bu temel amacın dışında yapılacak olan çalışma ile elde edilmek istenen diğer bilgiler ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir. Katılımcıların demografik özelliklerinin belirlenmesi

20 4 Balık tüketimi davranışlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi Katılımcıların balık tüketimine ilişkin bilgi düzeylerinin saptanması 1.2. Araştırmanın Hipotezleri Balık tüketimi ile ilgili yapılan bu araştırma, tanımlayıcı araştırma modeli ile hazırlanmıştır. Çalışmanın önceki aşamalarında belirtilen amaçlar doğrultusunda geliştirilip, bu araştırmadan elde edilen veriler esas alınarak test edilen hipotezler şunlardır: H1: Yerleşim yeri ile balık tüketme sebebi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H2: Yerleşim yeri ile balık tüketme mevsimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H3: Yerleşim yeri ile balık tüketme biçimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H4: Yerleşim yeri ile balık pişirme biçimi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H5: Yerleşim yeri ile balık satın alınan yerden memnun olup olmama arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H6: Yerleşim yeri ile balık tüketimi ile ilgili eksiklik olup olmaması arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H7: Konya ve Mersin de ikamet eden katılımcılar arasında Dini inançlarım balık ve su ürünleri tüketimimi ve tercihimi etkiler. sorusuna ilişkin verilen yanıtların puan ortalaması bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. H8: Konya ve Mersin de ikamet eden katılımcılar arasında Balıklar temizlenmesi zor ve kılçıklı bir ürün olduğu için tüketimimi ve tercihimi etkiler.

21 5 sorusuna ilişkin verilen yanıtların puan ortalaması bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. H9: Mersin ve Konya da ikamet eden katılımcılar arasında aylık gelir düzeylerine göre balık tüketme sıklığı bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. H10: Mersin ve Konya da ikamet eden katılımcılar arasında aylık gelir düzeylerine göre haftalık su ürünleri tüketim miktarı bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. H11: Katılımcılar arasında aylık gelir düzeylerine göre balık tüketimine ilişkin bilgi düzeyi bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. H11a: Konya da ikamet eden katılımcılar arasında aylık gelir düzeylerine göre balık tüketimine ilişkin bilgi düzeyi bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. H11b: Mersin de ikamet eden katılımcılar arasında aylık gelir düzeylerine göre balık tüketimine ilişkin bilgi düzeyi bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. H12: Mersin de ikamet eden farklı gelir düzeyine sahip katılımcılar arasında balık temin edilen yer bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. H13: Konya da ikamet eden farklı gelir düzeyine sahip katılımcılar arasında balık temin edilen yer bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır Konu İle İlgili Genel Bilgiler Balığın İnsan Yaşamındaki Yeri Hızla artan nüfusa paralel olarak, insanoğlunun besin ihtiyacı da artmaktadır. Günümüz insanı besin ihtiyacını gidermek ve beslenme sorunlarını en alt düzeye indirmek için yeryüzündeki karasal kaynaklardan en üst düzeyde yararlanmaya çalışmaktadır. Bu amaç doğrultusunda insanoğlu mevcut bütün teknolojik olanakları

22 6 kullanmakta ve yeni teknolojiler geliştirmektedir. Bütün bu çalışmalara rağmen, karasal kaynaklar hızla artış gösteren nüfusun besin ihtiyacını karşılama konusunda gittikçe yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle, insanoğlu yaşamını sürdürebilmek için alternatif besin kaynakları aramak ve bulmak zorundadır. Bu durumda akla ilk gelen alternatif besin kaynakları yüzey su kaynaklarıdır (Şen v.d., 2008:434). Balık ve diğer deniz ürünleri, insanların en eski besin kaynaklarının başında gelmiştir. Bitkilerin ekilip yetiştirilmesi ve hayvanların besin olarak kullanımı için evcilleştirilmesinden önceki dönemlerde en kolay elde edilebilen ve bu nedenle de en çok tüketilen besinlerin balık ve diğer deniz ürünleri olduğu bilinmektedir. Bilim ve teknolojinin gelişmesine paralel olarak tarihin ilk dönemlerinde tüketilen bazı canlı türlerinin zaman içinde besin olarak tüketimi tercih edilmemişken, balık ve diğer deniz ürünleri tarihin ilk dönemlerinden günümüze kadar insanların diyetlerinde yer almıştır. Günümüzde dünya sularında den fazla yenilebilen balık, kabuklu deniz hayvanı ve memeli deniz türü yaşamaktadır. Bunların yaklaşık 250 türü insanların diyetlerinde çeşitli şekillerde yer almaktadır. (Besler, 2007:3; Homafar, 2008:7; Kaya vd., 2004:367; Özkan ve Koca, 2006:40; Turan vd., 2006:505). Deniz ürünleri insanlık tarihi kadar eski bir parçasıdır insan diyetinin. Hatta bazı ülkelerde insanların hayatta kalmasını sağlayan ana besin kaynaklarıdır. Ülkemiz ve diğer birçok ülkede ise deniz ürünleri tüketimi hedeflenen besinsel faydaları sağlamadan çok uzaktır. Bu ürünleri tüketicilere en sağlıklı ve hijyenik, en üstün kalitede ve en ekonomik şekilde ulaştırmak ve fonksiyonel gıda özelliklerini tüketicilere tanıtmak birincil dereceli bir konudur. Normal insan beslenme fizyolojisinde deniz ürünleri, yüksek kalitede protein sağlama, doyurma ve tok tutma, esansiyel yağ asitlerinin temel kaynağı olma ve farklı tat ve lezzet ihtiyaçlarını tatmin etme gibi görevler yaparlar. Aslında deniz ürünleri bu temel işlevlerine ilaveten, son yıllarda çok önem kazanan ve yeni bir sektör olarak ortaya çıkan fonksiyonel gıda kavramında da ana bir grubu oluşturmaktadır (Yılmaz vd., 2006:523). Su ürünlerinin insan beslenmesindeki yeri tarih öncesi dönemlere kadar uzanmaktadır. İnsanlar son yıllara kadar balığın besleme değerini bilmeyen

23 7 tüketiciler durumundaydılar. Besin bileşenlerinin incelenmesi ve besin maddelerinin sağlığımız üzerindeki etkisinin bilinmesi ile bugün balık, önemli bir protein kaynağı olarak değerlendirilmektedir (Turan vd., 2006:505). Dünyamızın yaklaşık % 75 i sularla kaplı olup, bu su kaynakları organizmalar açısından oldukça zengindir. Bu nedenle su kaynakları dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak için oldukça önemli bir potansiyele sahiptir. Su ürünlerinin besin değerinin fazla, sindiriminin kolay ve insanların dengeli beslenmesinde etkili besin olmaları nedeniyle insanların kaliteli besin ihtiyacının bir kısmının su ürünlerinden karşılanmasını daha da önemli kılmaktadır. Ülkemizde ve yurt dışında, balıketinin besin değeri ve insan sağlığı açısından yararı ve önemi ile ilgili olarak birçok araştırma yapılmıştır (Şen v.d., 2008:434). Son yıllarda tükettiğiniz gıdalarda yağı azaltın şeklinde mesajlar yaygın bir şekilde bildirilmektedir. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde özellikle de kuzey kuşağı ülkelerinde aşırı beslenme problemlerinin çözümü için bilim adamları düşük enerjili gıda üretimine yönelmektedirler. Yine bu ülkelerde tüketiciler satın aldıkları etin yağ miktarının az, sağlıklı ve besleyici olmasını istemektedirler. Hatta besinlerde yağ miktarını azaltmak ve az yağlı kaliteli gıda elde etmek için birçok araştırma yapılmıştır. Bununla beraber bazı yağların vücut sağlığı ve sağlıklı yaşam için gerekli olduğu da bir gerçektir. Bu yağlardan balıklarda bol miktarda bulunan Omega-3 yağ asitlerinin faydaları ayrı bir önem taşımaktadır. (Karabulut ve Yandı, 2006:339). Yetişkinlik döneminde ortaya çıkan birçok hastalığın, gelişme çağındaki yetersiz beslenmeden kaynaklandığı artık iyi bilinen bir gerçektir. Gerçekten balıketinin insan sağlığı açısından pek çok yararı bulunmaktadır. Vücudumuz, çok besleyici olan balıketinin % 90'ını kullanabilmektedir. Ayrıca, balıketi, kırmızı ete oranla yok denecek kadar az yağ içermektedir. Balıketi, vücut direncinin artmasını sağladığı gibi, içerdiği yüksek orandaki kalsiyum, fosfor ve iyot ile vücudun mineral dengesinin korunmasına da yardımcı olmaktadır (Şen v.d., 2008:434; Kaya vd., 2004:367; Uysal vd., 2005:181).

24 8 İnsanlar için gerekli olan en az 13 vitamin tanımlanmaktadır ki, dokulardaki dağılımı düzensiz olmakla birlikte bunların hepsi balıklarda bulunur. Vitamin miktarı balık türüne göre değişkendir. Suda çözünen B ve C vitaminlerinin su ürünlerinde bulunma miktarı, karasal hayvanlarda bulunan miktarla hemen hemen aynı, yağda çözünen A, D, E ve K vitaminleri ise genellikle daha fazladır (Turan vd., 2006:505; Kaya vd., 2004:367; Uysal vd., 2005:181). Vücudun kış mevsiminde daha da artan A, B 1, B 2 ve D vitamini ihtiyacını da balık tüketimi ile karşılamak mümkündür. Balıketinin protein değeri, içinde bulunan aminoasit oranının fazlalığı nedeniyle diğer protein içeren gıdalardan çok daha fazladır. Bu nedenle ülkemizde yeterince yaygın olmayan, buna karşılık kırmızı ete oranla pek çok eşdeğer ve/veya üstün özelliğe sahip olan balıketi tüketiminin yaygınlaştırılması insanlarımızın dengeli beslenmesi açısından önemli görünmektedir (Şen v.d., 2008:434; Kaya vd., 2004:367; Uysal vd., 2005:181). Dünyanın pek çok ülkesinde insanlarda hastalık sonucu ölüm nedenlerinin başında, kalp damar hastalıkları, yüksek tansiyon, şeker ve kolesterol gelmektedir (Kaya vd., 2004:367; Uysal vd., 2005). Bu hastalıkların temelinde kalıtsal faktörlerin dışında, beslenme rejimi de çok önemli yer tutmaktadır. Balıketinin bu hastalıklardaki tedavi edici rolü uzun bir süreden beri incelenmekte olup bu konuda olumlu sonuçlar alınmıştır (Turan vd., 2006:505) Balığın Besin Değeri ve Önemi Balıklar, protein içeriği zengin besinler oldukları için et grubu besinler arasında yer alırlar. Bileşimleri genel olarak sığır, koyun, domuz etleri gibi kırmızı etlere ve kümes hayvanlarının etlerine benzer olmakla beraber; yağ, bazı mineral ve vitamin içerikleri açısından bunlardan farklılık da göstermektedir (Besler, 2007:3; Turan vd., 2006:3). Günümüzde ucuz protein ve enerji kaynağı gereksinimi her geçen gün artarken balıketinin önemi de buna paralel bir şekilde artmaktadır. Balıketi dünya gıda üretiminde %1 lik bir katkı sağlarken, toplam protein üretiminin %5 ini, toplam hayvansal protein kaynağının da %14 ünü oluşturmaktadır. Dünyanın karşı karşıya

25 9 kaldığı açlık problemi ve insan sağlığı üzerine yaptığı olumlu katkılar göz önüne alındığında balık, insan gıdası olarak daha fazla kullanılacaktır (Hoşsucu vd.,2001:594). Ayrıca balıketinin besin değeri bakımından çiftlik hayvanlarıyla karşılaştırıldığında, balıketi protein, mineral yönünden yüksek, yağ miktarı bakımından düşüktür. Bu bakımdan balıketi, çiftlik hayvanları etinden daha avantajlı durumdadır (Arıman ve Yandı, 2006; Besler, 2007:3; Turan vd., 2006:505). Balıketi sindirimi kolay ve yüksek protein (lisin ve izolösin açısından zengindir) ve yağ içeriği bakımından (omega-3, omega-6 doymamış yağ asitleri, balık yağlarında ve özellikle yağlı balıklarda (somon, uskumru, ton balığı, turna, zargana, alabalık, hamsi gibi ) bulunan EPA ve DHA nedeniyle) mükemmel bir gıdadır. Ayrıca taşıdığı vitamin (niasin, folik asit, A, D, E ve K vitaminlerince zengindir) ve mineral maddeler (özellikle iyot, flor, fosfor ve selenyum, vanadyum sülfür) ve diyetik özellikteki düşük enerjisi balıketinin önemini artırır (Tatar, 1995:169; Turan vd., 2006:506) Balığın Enerji ve Karbonhidrat İçeriği Balıklar diğer etler gibi karbonhidrat içermezler; bu nedenle de balıketinin enerjisi yağ ve protein içeriklerinden kaynaklanır. Protein miktarı balık türleri arasında büyük farklılık göstermezken, yağ miktarları arasında büyük farklılıklar vardır. Bu nedenle balıkların enerji değerleri, bileşimlerinde bulunan yağ miktarına göre değişir; yağlı balıkların enerji değerleri yağsız balıklara oranla daha yüksektir. Genel olarak balıkların diğer etlerle karşılaştırıldığında, aynı miktardaki sığır, domuz, koyun veya kümes hayvanlarının etlerinden daha az enerji içerdikleri söylenebilir. Örneğin sardalya gibi yağlı balıkların dışındaki balıkların, 90 g pişmiş servis edilen miktarı 160 kaloriden daha az enerji içermektedir (Besler,2007:3; Turan vd., 2006).

26 Balığın Protein İçeriği Proteinler kimyasal sindirimi midede başlayan, açlık anında en son tüketilen ve aminoasitlerin zincir halinde birbirlerine bağlanmasından oluşan büyük organik bileşiklerdir (Atar ve Alçiçek, 2009:174). Balıklar, diğer etler gibi proteinden zengin besinlerdir, % oranında protein içerirler. Balıketinde bulunan temel proteinler aktin ve miyosindir. Bu proteinler kas dokusunda birleşerek aktomiyosini oluştururlar. Bunların dışında albümin de balıketinde bulunan temel proteinler arasında yer alır. Balıketi proteinleri elzem aminoasitlerin tamamını içerir. Elzem aminoasitler (löysin, izolöysin, lizin, valin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan) insan vücudunda birçok önemli işleve sahip olmalarına karşın vücutta sentezlenemeyen moleküller olduklarından, bu aminoasitleri içeren besin kaynakları diyetin gereken protein kalitesini artırırlar. Balıketi elzem aminoasitlerden zengin olduğu için, yumurta, et, süt gibi biyolojik kalitesi yüksek besinler arasında yer alır. Balıketinin gerçek protein değeri % 67.5 olarak saptanmıştır (Atar ve Alçiçek, 2009:174; Besler, 2007:4; Turan vd., 2006:507). Balıketi içerdiği protein miktarı ve protein kalitesi açısından diğer etlere benzerken; içerdiği bağ doku miktarı açısından bu etlerden büyük farklılık göstermektedir. Kırmızı et ve kümes hayvanlarının etleri ile karşılaştırıldığında, balıketi çok daha az miktarda kollojen içerir. Kara hayvanlarının vücutlarının yaklaşık % 15 ni bağ dokusu oluştururken, balıklar için bu oran sadece % 3 tür. Balıketinin bağ dokusu miktarı gibi, kompozisyonu da diğer etlerden farklıdır; örneğin hidroksiprolin gibi bazı aminoasitler balık bağ dokusunda daha az miktarlarda bulunur. Tüm bu farklılıklar balıketinin diğer etlerden daha yumuşak olmasını ve pişirme ile bağ dokunun kolayca dağılmasını sağlar. Böylece balıketi proteinleri sindirim enzimleri tarafından kolayca hidroliz edilebilir. Bu da vücudun bu proteinlerden faydalanım oranını artırır. Bu nedenle kırmızı eti zor tüketen, çiğneme güçlüğü olan hasta bireylerde, yaşlılarda ve çocuklar da balıketi kırmızı etin yerine kullanılabilmektedir (Atar ve Alçiçek, 2009:174; Besler, 2007:4; Turan vd., 2006:507).

27 Balığın Yağ İçeriği Balıketinin yağ içeriği büyük çeşitlilik göstermektedir; sadece balık türüne göre değil, aynı balık türü içinde mevsimsel koşullar, beslenme özellikleri, suyun tuz oranı ve diğer çeşitli faktörler balıketinin içerdiği yağ miktarını büyük ölçüde değiştirebilmektedir. Bu nedenle balıkların yağ içerikleri ile ilgili genel bir miktar belirtmek zordur; % 1-14 gibi geniş bir aralıkta değişebilir. Ancak balıklar aynı miktardaki sığır, domuz, koyun veya kümes hayvanlarının etleri ile karşılaştırıldığında genellikle daha az miktarda yağ içerirler ve bu nedenle de genellikle düşük yağlı besinler olarak kabul edilirler (Atar ve Alçiçek, 2009:175; Besler, 2007:5; Turan vd., 2006:507). Balıketinin yağ içeriğini temel olarak trigliserid ve uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA) oluşturur. Balıkları et grubunda yer alan diğer besinlerden ayıran en önemli bileşeni şüphesiz çok uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitleridir. Çünkü insan beslenmesinde çok önemli ve elzem rol oynayan çoklu doymamış yağ asitleri Linoleik Asit, α Linolenik Asit), diyetle alınan diğer iki yağ asidi türü olan doymuş yağ asitleri ve tekli doymamış yağ asitlerinden (n-9) farklı olarak, insan vücudunda sentezlenemezler ve bu nedenle de elzem yağ asitleri olarak kabul edilirler (Atar ve Alçiçek, 2009:175; Besler, 2007:5; Turan vd., 2006:507) Balığın Vitamin İçeriği Balıklar B grubu vitaminlerinden tiamin (B 1 ), riboflavin (B 2 ), niasin (B 3 ), B 6 vitamini ve (pridoksin) ve B 12 vitaminin ve yağda eriyen vitaminlerden A ve D vitaminlerinin iyi kaynakları olarak bilinirler (Atar ve Alçiçek, 2009:175; Besler, 2007:7; Turan vd., 2006:508). A vitamini ton, uskumru, ringa balığı gibi yağlı balıklarda retinol formunda bulunur. Balıkların 100 g yenilebilen miktarları yetişkin bireylerde retinol için günlük alınması önerilen (RDA) miktarların % ni karşılar. A vitamini gibi yağda eriyen bir vitamin olduğu için, D 3 vitaminin (kolekalsiferol) de en zengin kaynakları yağlı açık deniz balıklarıdır. Yetişkinler için D vitamini gereksinmesi 10

28 12 mcg olarak kabul edilirse, 100 gram yağlı balık çeşidine göre bu gereksinmenin % nü karşılayabilir. Balıklar D vitamini içerikleri açısından diğer hayvansal kaynaklı besinlerden çok üstündürler. Çünkü 100 g balığın D vitamini içeriği IU iken, en zengin kaynaklar arasında sayılan karaciğerin 100 gramında IU, sütün 1 litresinden 3-10 IU, bir yumurta sarısında IU D vitamini bulunmaktadır (Atar ve Alçiçek, 2009:175; Besler, 2007:5; Turan vd., 2006:508). Yağda eriyen diğer bir vitamin olan E vitamini de balık başta olmak üzere deniz ürünlerinin büyük kısmında önemli miktarlarda bulunmaktadır. 100 gram balıketi günlük E vitamini gereksinmesi olan 5-10 mg ın % sini karşılayabilmektedir. Balık karaciğer yağı, yağda eriyen vitaminlerin en zengin kaynağı olduğu için 200 yıldan uzun süredir besin supplementi olarak kullanılmaktadır. Ancak kapsül halde tüketilen balık karaciğer yağının, yağda eriyen vitaminlerden çok konsantre olabileceği, A veya D vitamini içeriklerinin toksik etkiler oluşturacak düzeylere ulaşabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle balığın besin olarak tüketiminin suplement olarak alınmasından daha sağlıklı olduğu kabul edilmektedir (Atar ve Alçiçek, 2009:175; Besler, 2007:7; Turan vd., 2006:507) Balığın Mineral İçeriği Balık ve diğer deniz ürünleri zengin mineral içerikleri açısından sağlıklı beslenme modelinde ayrı bir öneme sahiptirler. Çünkü iyot, selenyum gibi balık ve diğer deniz ürünlerinde bol miktarda bulunan mineraller, bu besinlerin dışındaki besinlerin çoğunda çok az miktarlarda bulunurlar (Atar ve Alçiçek, 2009:175). Balık ve diğer deniz ürünleri iyodun en zengin kaynaklarıdır. Özellikle tuzlu sularda yaşayan balıklarda fazla miktarda iyot bulunur ve balıkların işlenmesi sırasında uygulanan işlemler de iyot içeriğini artırabilmektedir. Haftada 2 porsiyon balık veya diğer deniz ürünlerinin tüketilmesi ile günlük mcg iyot alınabilir Bu da 150 mcg olan günlük iyot gereksinmesini karşılayabilir. Aynı durum selenyum için de geçerlidir. Balıkların 100 gramında mcg selenyum bulunur. Diğer etler veya tahılların 100 gramlarında mcg selenyum bulunduğu düşünülürse, günlük gereksinmemiz olan 75 mcg selenyumun karşılanmasında balık ve diğer deniz

29 13 ürünlerinin önemi daha iyi anlaşılabilir. Balıkların bol miktarda içerdikleri mineraller arasında fosfor, magnezyum ve çinko da yer almakta olup bu minerallerin günlük gereksinmelerinin karşılanmasında balık tüketimi önemlidir (Atar ve Alçiçek, 2009:175; Besler, 2007:8; Turan vd., 2006:507) Balıklardan Alınan Omega-3 Yağ Asitlerinin İnsan Sağlığı Açısından Önemi Yapılan araştırmalar, insanların karşılaştıkları birçok hastalığa besin maddelerinin ve beslenme alışkanlıklarının neden olduğunu ortaya koymaktadır. Bundan dolayı insanlar beslenmelerine dikkat etmek zorundadırlar. Yüksek kolesterolden ileri gelen hastalıkların, önemli oranda kırmızı etten kaynaklandığı artık bütün insanlar tarafından bilinmektedir. Bunun için daha sağlıklı olan doymamış yağ asitleri yönünden zengin olan gıdalar tüketilmesi tavsiye edilmektedir (Kaya vd., 2004:366). Yağlar, insan organizması için gerekli olan en önemli unsurlardan bir tanesidir. Bunlar sadece yüksek enerji kaynağı olamayıp aynı zamanda yağda çözünen vitaminleri bulundurmaları, proteinlerle birleşerek lipoproteinleri oluşturmaları ve kan lipit düzeylerinde rol oynamaları bakımından oldukça önemlidirler. Yapılan araştırmalarda insanlarda kalp krizi ve diğer hastalıkların riskini azaltma yararının yalnızca tatlı ve tuzlu su ortamlarındaki hayvanlarda ve diğer bitkilerde bulunan kendine özel omega-3 yağ asitleri ile ilgili olduğu bulgulanmıştır (Kaya vd., 2004:365; Turan vd., 2006:507). Hidrojen, karbon ve oksijenden meydana gelen ve organik bir bileşik olan yağlar içerdikleri yağ asitleri ile birbirinden farklılaşırlar. Karbon (C) sayılarına göre kısa, orta, uzun ve çok uzun zincirli olarak isimlendirilen yağ asitleri, yapılarında çift bağ içermiyorlar ise doymuş, çift bağ içeriyorlarsa doymamış yağ asitleri olarak tanımlanır. Doymamış yağ asitleri çift bağlarının sayısına göre tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri olarak sınıflandırılır. Yağ asidi molekülünün biri karboksil ve diğeri metil karbon içeren iki sonlanma bölgesi bulunur. Metil karbonuna omega karbonu denir ve ilk çift bağın bulunduğu omega karbonuna göre de doymamış yağ

30 14 asitleri omega-3,omega-6,omega-7 veya omega-9 gibi isimler alır (Konukoğlu, 2008:122). Tüketilen gıdalardaki yağların, doymamış yağlarca zengin olması çok önemlidir. Çünkü Omega(ω)-3 serisi yağ asitlerinin vücutta, biyokimyasal ve fizyolojik aktivitelerde önemli görevler üstlendiği artık kesin olarak bilinmektedir. Yağ asitleri, insan vücudunda göz, beyin, testis ve plasentada toplanır. Gözlerin uygun şekilde çalışmasına ve beyinin fonksiyonlarını eksiksiz olarak yerine getirmesine yardımcı olur. Kandaki yağ konsantrasyonunu düzenler (Kaya vd., 2004:366; Turan vd., 2006:507). Balık yağlarında Eikosapentaenoik asit (EPA) ve Dekosahegzaenoik asit (DHA) en önemli yağ asitleridir. EPA ve DHA nın mutlaka dışarıdan alınması gerekir. Çünkü vücut tarafından sentezlenemedikleri için elzem yağ asitleri olarak adlandırılırlar (Besler ve Olcay, t.y.:1, Turan vd., 2006:507). (Lee ve Lip, 2003) tarafından yapılan çalışmada Greenland Eskimolarının tükettikleri yağlı balıklardan dolayı kalp krizi riskinin çok düşük olduğu gözlenmiş, bunun üzerine EPA ve DHA nın faydaları üzerine yapılan çalışmalara ağırlık verilmiştir. Sonuçta bu yağ asitlerinin kalp krizi, kalp damar hastalıkları, depresyon, migren türü baş ağrıları, eklem romatizmaları, şeker hastalığı, yüksek kolesterol ve tansiyon, bazı alerji türleri ile kanser gibi birçok hastalıktan korunmada önemli etkisi olduğu tespit edilmiştir (Homafar, 2008:7; Kaya vd., 2004:367; Özkan ve Koca, 2006:40; Turan vd., 2006:507). Grönland Eskimolarında tüm ölümlerin % 3,5 nin iskemik kalp hastalığı nedeniyle olduğu ortaya konmuştur (Lee ve Lip, 2003), oysa batılı toplumlarda bu oran yaklaşık olarak on kat daha fazladır Eskimoların bol miktarda deniz ürünü tüketiyor olması ve bunların da omega-3 (eikosapentaenoik aside ve dokosahexaenoik aside) olarak bilinen çoklu doymamış yağ asidi içermesi, dikkatleri omega-3 (balık yağı) üzerine çekmiştir (Dyeberg ve Bang, 1982; Kaya vd., 2004:367; Özkan ve Koca, 2006:40; Turan vd., 2006:508).

31 15 Omega-3 yağ asitlerinin kalp hastalıklarından kansere, AİDS ten beyinle ilgili rahatsızlıklara kadar birçok hastalığa karşı etkisi bulunmakta olup; fetüs gelişimi aşamasından yaşlılık dönemine kadar bu yağ asitlerince zengin yağlı balıkları ya da bu balıkların yağlarını tüketmenin büyük önem taşıdığı bilinmektedir (Mol, 2008:602; Turan vd., 2006:508). Balık türüne göre ω-3 miktarı da farklılık göstermektedir. Özellikle derin denizlerde yaşayan ve siyah etli olan balıklarda bu oran daha yüksektir. Somon, sardalye, uskumru, ton balığı gibi balıklar ω-3 yönünden oldukça zengin olmalarına rağmen kültür balıklarında ω-3 seviyesi biraz daha düşüktür. Fakat ω-3 yönünden zengin yemlerle beslenen kültür balıklarında doymamış yağ asitleri miktarı da yüksek olmaktadır (Kaya vd., 2004:366; Turan vd., 2006:508) Kalp Damar Hastalıkları ve Omega-3 Yağ Asitleri Kalp hastalıkları; balık tüketimi ile kalp hastalıkları arasındaki ilişkilerin araştırıldığı ilk çalışmalar, Grönland Eskimoları ile Danimarkalılar üzerinde yapılmış ve koroner kalp hastalığı (CHD) ndan ölümlerin çok düşük seviyede olduğu belirlenmiştir (Nettleton, 2000). PUFA yönünden zengin balina yağı ile diğer deniz ürünlerini tüketen Eskimoların kanlarında kolesterol, trigliserid, LDL, VLD kolesterol düzeylerinin düşük, HDL kolesterolün ise yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalara ilaveten epidemiyolojik olarak yapılan incelemelerde (Stone, 1996), deniz ürünlerinin fazlaca tüketildiği Hollanda, Norveç, Japonya ve ABD gibi ülkelerde balık yağı tüketen erkeklerin hiç balık tüketmeyenlere göre CHD riskinin çok düşük olduğu belirlenmiştir (Besler, 2007:11; Kaya vd., 2004:367; Uysal vd., 2005:181; Turan vd., 2006;). Balık yağının sağlık açısından önemi 1970'Ierde yapılan epidemiyolojik araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır (Calder, 2004). Bu yıllardan sonra yapılan çalışmalarla; balık yağının kalp-damar hastalıkları yanında daha birçok olumlu klinik etkilerinin de olduğu tespit edilmiş, balık ve balık yağı kapsülleri diyet uzmanlarının tavsiye listelerinde baş sırayı almıştır (Besler, 2007:11; Turan vd., 2006:508; Uysal vd., 2005:179).

32 16 Çalışmalar; kalp krizi, felç ve diğer dolaşım sistemi hastalıklarının, diyetlerinde balık tüketiminin yaygın olduğu toplumlarda nadir görüldüğünü göstermektedir. Örneğin; Japonya'da çok fazla balık tüketen insanların kalp hastalığına yakalanma riskleri azalmıştır (Undelend vd., 2004). Hollanda'da da 20 yılda tamamlanan bir çalışmada, günlük en az 30 g balık yiyen erkeklerin, balık yemeyenlere göre kroner kalp hastalıklarından ölme riskini yarı yarıya azalttığı tespit edilmiştir (Daviglus ve Stamler, 1997). Yine balık yağı ve tekli doymamış yağ asidi içeren zeytinyağının özgün olarak kullanıldığı Akdeniz bölgesinde yaşayan Güney Avrupalılar arasında yapılan çalışmada (Dyeberg ve Bang, 1982), kalp hastalığına yakalanma riskinin azaldığı belirtilmektedir (Arıman ve Yandı, 2006:341; Turan vd., 2006:508). n-3 yağ asitlerinin kalp damar sağlığı üzerindeki olumlu etkileri her yıl daha da önemli bir konu haline gelmekte olup yapılan çalışmalar bu yağ asitlerini içeren kapsüllerin alınması sonucunda damar tıkanması riskinin düştüğünü ortaya koymaktadır. Herkesin haftada 2 kez yağlı balık türlerini tüketmesinin ve koroner kalp hastalarının da yağlı balıktan elde edilmiş EPA ve DHA içeren ürünleri diyet takviyesi olarak her gün alması önerilmektedir (Besler, 2007:11; Mol, 2008:602; Undelend vd., 2004). Kalp-damar hastalıkları üzerinde balık yağlarının yararlı etkisi çok faktörlü olup kan basıncını düşürmek, kanın yoğunluğunu düşürmek, ritim bozukluğunun gelişimini yavaşlatmak, kandaki kolesterolü düşürmek gibi yararları olduğu da bilinmektedir. (Mol, 2008:603). Kişisel veya aileden gelme kalp rahatsızlığı veya dolaşım problemleri olan kişiler Omega-3 alımını artırarak, bu rahatsızlıklara yakalanma riskini azaltabilmektedirler. Örneğin; bazı insanların kanlarında yüksek miktarda trigliserid bulunmaktadır. Yüksek trigliserid seviyeleri (hipertrigliseridamia) kalp hastalığı riskini artırmaktadır. Omega-3 yağ asitleri; bu tür rahatsızlığı bulunan insanlarda, yağ dengesinin daha normal bir seviyeye ulaştırılmasında, yeniden düzenleyici olarak yardım ettiği belirtilmektedir. (Arıman ve Yandı, 2006:341).

33 17 Balık yağı ile zengin bir diyet uygulaması sonucunda kalp krizinden ölüm riski azalabilir. Çünkü kalp krizi ölümlerinde görülen en büyük etki trombositlerin etkisinin azalması veya damar tıkanıklığı ile kalp ritminin bozulması sonucunda meydana gelmektedir. Balığa dayalı beslenmenin fazla olduğu Lyon da yapılan bir denemede (Stone, 1996); n-3 içeriği yüksek besinlerle beslenen hastalarda, vücut yağları ve lipoprotein miktarlarında hiçbir değişme olmaz iken, kalp rahatsızlıklarından dolayı ölüm riski %95 oranında azalmıştır. PUFA uygulanmayan kontrol grubunda ise ani ölümler görülmüştür. Buna benzer bulgulara Washington da yapılan çalışmada (Norday, 2001), da rastlanmıştır. Bu çalışma sonucunda 5.5 gr PUFA ile beslenen hastalarda ani kalp krizlerinden ölüm riskinin %50 azaldığı, kan akış hızının düzenlendiği, kalp kası iltihaplarının azaldığı gözlenmiştir. Yapılan araştırmada, normal kolesterol seviyesine sahip CHD li bir hasta 2 yıl boyunca günde 8 gr PUFA ile beslenmiş ve sonuçta damar sertliği, kalp kası enfeksiyonu gibi rahatsızlıkların ortadan kalktığı ve kalp rahatsızlıkları ile ilgili şikâyetlerin de azaldığı gözlenmiştir (Besler, 2007:11; Kaya vd., 2004:367; Turan vd., 2006:508). Uzun süreli olarak 1822 erkek ile yürütülen başka bir araştırmada (Oomen vd., 2000), günlük 35 g balık tüketen erkeklerde, balık tüketmeyenlere oranla % 38 daha az kardiyovasküler kalp hastalığı ve miyokard infarktüsü görüldüğü, % 67 daha az bu hastalıklardan ölümlere rastlandığı bulunmuştur. Çalışmada yağ asitleri ile zenginleştirilmiş besinlerin tüketimine özen gösterilmesinin kalp hastalıklarının önlenmesi bakımından önem taşıdığı vurgulanmıştır. (Şahingöz, 2007: Kanser ve Omega-3 Yağ Asitleri Balık yağlarının kanser üzerine de olumlu etkileri vardır. Tümörlü fareler üzerinde yapılan bir araştırmada (Stripp vd., 2003) diyeti Omega(n)-3 içeren yağlarla veya saflaştırılmış Omega(n-3) yağ asitleriyle desteklenen farelerde akciğer, kolon, meme, prostat gibi çeşitli kanser tiplerinin yavaşlatılabildiği tespit edilmiştir. Ayrıca kemoterapi ilaçlarının etkinliği de diyete n-3 yağ asidi ilavesi sonucunda artırılmıştır. İnsanlarda da n-3 yağ asitlerinin kanserle ilişkili kaşeksiyi azalttığı ve yaşam kalitesini artırdığı bilinmekte olup, göğüs kanserinde yapılan kemoterapinin daha çok n-3 yağ asidi tüketmiş olan hastalarda az tüketenlere oranla daha başarılı sonuç

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Prof. Dr. Yasemen YANAR Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölüm Başkanı Tarih boyunca medeniyetler

Detaylı

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein, kalsiyum ve fosfor alımı nedeniyle; kemiklerin ve dişlerin gelişiminde Önemlidir.

Detaylı

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein,

Detaylı

www.akuademi.net [XV. ULUSAL SU ÜRÜNLERİ SEMPOZYUMU, 01 04 Temmuz 2009, Rize]

www.akuademi.net [XV. ULUSAL SU ÜRÜNLERİ SEMPOZYUMU, 01 04 Temmuz 2009, Rize] ERZURUM İLİNDEKİ TÜKETİCİLERİN SU ÜRÜNLERİ TÜKETİM ALIŞKANLIĞININ BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Pınar OĞUZHAN 1 * Simay ANGİŞ 1 Muhammed ATAMANALP 1 1 Atatürk Üniversitesi Su Ürünleri Anabilim Dalı.

Detaylı

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır.

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır. Alfalino Omega 3 nedir? Omega 3 yağ asitleri vücut için gerekli olan ama vücudun üretemediği yağ asitleridir. Besinlerle alınamadığı durumlarda gıda takviyeleri ile alınmaları gerekmektedir. Temel Omega-3

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik 2. Ders YB 205 Beslenme İkeleri 2015 Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr BESLENME Dünya Sağlık Örgütü (WHO-DSÖ)

Detaylı

gereksinimi kadar sağlamasıdır.

gereksinimi kadar sağlamasıdır. Yeterli beslenme, vücudun yaşamı ve çalışmasını sürdürebilesi için gerekli olan enerjinin sağlanması anlamına gelir. Dengeli beslenme ise, alınan enerjinin yanında bütün besin öğelerini gereksinimi kadar

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK Beslenme İle İlgili Temel Kavramlar Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması, Yaşam kalitesini artırması için

Detaylı

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da bir yıllık sürede, bebeğin en önemli gıdasını anne sütü

Detaylı

Yağ ihtiyacı nereden karşılanır?

Yağ ihtiyacı nereden karşılanır? Besinde Lipitler Besinsel Yağlar 1. Trigliseritler (%90) 2. Kolesterol (serbest ya da yağ asitlerine bağlı halde) 3. Serbest Yağ Asitleri 4. Fosfolipitler 5. Yağda Çözünen Vitaminler (A,D,E,K) Suda çözünmezler

Detaylı

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ Prof. Dr. Metin ATAMER Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü Aralık 2006 ANKARA Sütün Tanımı ve Genel Nitelikleri Süt; dişi memeli hayvanların, doğumundan

Detaylı

Vitaminlerin yararları nedendir?

Vitaminlerin yararları nedendir? Vitaminlerin yararları nedendir? Vitamin ve mineraller vücudun normal fonksiyonlarının yerine getirilmesinde, büyüme ve gelişiminde çok önemlidir. Az miktarlarda yeterlidirler. Gebelikte anne yanında bebeğin

Detaylı

TÜRKİYE DE EN FAZLA GÖRÜLEN BESLENME HATALARI

TÜRKİYE DE EN FAZLA GÖRÜLEN BESLENME HATALARI TÜRKİYE DE EN FAZLA GÖRÜLEN BESLENME HATALARI Türkiye beslenme durumu yönünden hem gelişmekte olan, hem de gelişmiş ülkelerin sorunlarını birlikte içeren bir görünüme sahiptir. Ülkemizde halkın beslenme

Detaylı

Ultra saflıkta Omega 3 ihtiva eden balık yağı İsviçre DSM firmasından tedarik edilmiştir. 698 mg 330 mg 252 mg

Ultra saflıkta Omega 3 ihtiva eden balık yağı İsviçre DSM firmasından tedarik edilmiştir. 698 mg 330 mg 252 mg ALFALİNO 30 YUMUŞAK KAPSÜL EDİS PHARMA İLAÇ FİRMA ÜRÜN BİLGİSİ İÇİNDEKİLER Ultra saflıkta Omega 3 ihtiva eden balık yağı İsviçre DSM firmasından tedarik edilmiştir. Etken Maddeler( 2 Yumuşak kapsülde)

Detaylı

Prof. Dr. Sedat BOYACIOĞLU

Prof. Dr. Sedat BOYACIOĞLU Prof. Dr. Sedat BOYACIOĞLU 173 Prof. Dr. Sedat BOYACIOĞLU Hiçbir canlının beslenmeden yaşamını sürdürmesi mümkün değildir. Bu, her yaşta olmak üzere, insanlar için de geçerlidir. Özellikle bebekler ve

Detaylı

SÜT VE ÜRÜNLERİ ANALİZLERİ

SÜT VE ÜRÜNLERİ ANALİZLERİ Süt Nedir? SÜT VE ÜRÜNLERİ ANALİZLERİ Gıda Mühendisi Tülay DURAN Türk standartları çiğ süt standardına göre: Süt; inek, koyun, keçi ve mandaların meme bezlerinden salgılanan, kendine özgü tat ve kıvamda

Detaylı

NIRLINE. NIRLINE ile Ham Maddelerinizde Yağ Asidi Tayini, Sürdürülebilir Besleme ile Sizi Geleceğe Taşır!

NIRLINE. NIRLINE ile Ham Maddelerinizde Yağ Asidi Tayini, Sürdürülebilir Besleme ile Sizi Geleceğe Taşır! ile Ham Maddelerinizde Yağ Asidi Tayini, Sürdürülebilir Besleme ile Sizi Geleceğe Taşır! KONU Yağ Asidi Profillerinin Hayvan Beslemedeki Önemi ve Analizleri İLGİ ile Ham Maddelerinizde Yağ Asidi Tayini,

Detaylı

Beslenme ve Sağlık Beyanları

Beslenme ve Sağlık Beyanları Beslenme ve Sağlık Beyanları PROF. DR. SİBEL KARAKAYA E.Ü. MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GIDA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BESLENME BİLİM DALI 12-14 KASIM 2014 Resmi Gazete Tarihi: 29.12.2011 Resmi Gazete Sayısı: 28157

Detaylı

Antalya İli Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi*

Antalya İli Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi* Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 12(1):75-85 (2016) http://edergi.sdu.edu.tr/index.php/esufd/ Antalya İli Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi* Merve ARSLAN 1 **, Levent İZCİ 2 1 Süleyman

Detaylı

Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü

Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü Prof.Dr. Muhittin Tayfur Başkent Üniversitesi SBF, Beslenme ve Diyetetik Bölümü Tarih boyunca; İnsan diyeti, Aktivite kalıpları, Beslenme durumu. Paleolithic dönemden beri: Diyet kalıpları, Fiziksel aktivite

Detaylı

BESLENME. Doç. Dr. Ferda Gürsel

BESLENME. Doç. Dr. Ferda Gürsel BESLENME Doç. Dr. Ferda Gürsel Genel Beslenme Kavramları Beslenmenin etkisi Sağlık Görünüş Davranış Ruh hali Diyette Besinlerin önemi Büyüme ve gelişme Enerji sağlar Metabolizmayı düzenler Sağlık ve Temel

Detaylı

GÜNLÜK OLARAK NEDEN YETERLİ MİKTARDA KALSİYUM ALMALIYIZ?

GÜNLÜK OLARAK NEDEN YETERLİ MİKTARDA KALSİYUM ALMALIYIZ? GÜNLÜK OLARAK NEDEN YETERLİ MİKTARDA KALSİYUM ALMALIYIZ? Kalsiyum bir çok kişinin bildiği gibi kemik ve dişlerin yapı, oluşum ve sürdürülmesinde temel bir gereksinimdir. Kemik erimesini azaltmada yardımcı

Detaylı

Besin Gidaların Yararı ve Zararı

Besin Gidaların Yararı ve Zararı Besin Gidaların Yararı ve Zararı Yiyip içtiklerinizin sağlığınızı nasıl etkilediğini, ömrünüzü uzatıp uzatmadığını ya da sizi yavaş yavaş öldürüp öldürmediğini merak ediyormusunuz. Yiyeceklerin eksi ve

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015

SAĞLIKLI BESLENME. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 SAĞLIKLI BESLENME Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Zehra Gökkaya Kılıç, Arş. Gör. Dr. Müsenna Arslanyılmaz

Detaylı

Sağlıklı ve lezzetli balık tarifleri ile birlikte BALIĞIN FAYDASINI ARTIRACAK 6 ÖNEMLİ ÖNERİ

Sağlıklı ve lezzetli balık tarifleri ile birlikte BALIĞIN FAYDASINI ARTIRACAK 6 ÖNEMLİ ÖNERİ Sağlıklı ve lezzetli balık tarifleri ile birlikte BALIĞIN FAYDASINI ARTIRACAK 6 ÖNEMLİ ÖNERİ Uskumrudan lüfere, palamuttan hamsiye Balık tezgahlarında çeşit çeşit balıklar, iştah açan görüntüleriyle hem

Detaylı

.. YILI SAĞLIKLI BESLENME KURS PLANI MODÜL SÜRESİ. sahibi olmak * Beslenme Bilimi * Beslenme Biliminin Kapsamı 16 SAAT.

.. YILI SAĞLIKLI BESLENME KURS PLANI MODÜL SÜRESİ. sahibi olmak * Beslenme Bilimi * Beslenme Biliminin Kapsamı 16 SAAT. .... YILI KURS PLANI KURS MERKEZİNİN ADI ALAN ADI KURSUN ADI KURSUN SÜRESİ AY HAFTA GÜNLER DERS SAATİ KONULAR. AİLE VE TÜKETİCİ BİLİMLERİ 18 SAAT MODÜL VE YETERLİLİK MODÜL SÜRESİ TOPLAM SÜRE BAŞLAMA TARİHİ

Detaylı

Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek,

Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek, YEMLERİ EVREK & ÇİPURA L 1 Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek, Çipura ve Alabalık yemlerinin

Detaylı

ÇOCUKLARIN BÜYÜME VE GELİŞMESİNDE YETERLİ VE DENGELİ BESLENME

ÇOCUKLARIN BÜYÜME VE GELİŞMESİNDE YETERLİ VE DENGELİ BESLENME ÇOCUKLARIN BÜYÜME VE GELİŞMESİNDE YETERLİ VE DENGELİ BESLENME Okul Çağı Dönemde (6-12 yaş) Çocuklarda Yeterli ve Dengeli Beslenme OKUL DÖNEMİNDE BESLENME ALIŞKANLIKLARI Öğün atlama görülebilir. Özellikle

Detaylı

ÇOCUKLARIN BÜYÜME VE GELİŞMESİNDE YETERLİ VE DENGELİ BESLENME

ÇOCUKLARIN BÜYÜME VE GELİŞMESİNDE YETERLİ VE DENGELİ BESLENME ÇOCUKLARIN BÜYÜME VE GELİŞMESİNDE YETERLİ VE DENGELİ BESLENME Okul Çağı Dönemde (6-12 yaş) Çocuklarda Yeterli ve Dengeli Beslenme OKUL DÖNEMİNDE BESLENME ALIŞKANLIKLARI Öğün atlama görülebilir. Özellikle

Detaylı

YAĞLAR (LİPİTLER) Yağların görevleri:

YAĞLAR (LİPİTLER) Yağların görevleri: LİPİTLER (YAĞLAR) YAĞLAR (LİPİTLER) Yapılarında C,H, O den başka N,P da bulunabilir. İçerikleri C miktarı O a göre daha fazla olduğu için çok enerji verirler. Yağlar solunumda kullanılınca çok oksijen

Detaylı

Yağlar ve Proteinler

Yağlar ve Proteinler Yağlar ve Proteinler Yağlar Yağlar, yağ asitleri ve gliserolden oluşmuş organik bileşiklerdir. Yağlar en ekonomik enerji kaynaklarıdır. Yağlar aynı miktardaki karbonhidrat ve proteinlerin iki katından

Detaylı

Tavuk Etinin Optimal Beslenmedeki Yeri ve Önemi

Tavuk Etinin Optimal Beslenmedeki Yeri ve Önemi Etinin Optimal Beslenmedeki Yeri ve Önemi Prof. Dr Sevinç Yücecan YDÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Optimal beslenmede ; minumum hastalık riski, maksimum iyi hal/sağlık dolayısıyla

Detaylı

ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI. Canlılarda Enerji

ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI. Canlılarda Enerji ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI Canlılarda Enerji Besinlerin Enerjiye Dönüşümü İnsanların gün boyunca hareketlerinin devamını, hastalanınca iyileşmelerini, fizyolojik ve psikolojik tepkilerinin devamlılığını

Detaylı

TÜRK GIDA KODEKSİ KİLO VERME AMAÇLI ENERJİSİ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2012/ )

TÜRK GIDA KODEKSİ KİLO VERME AMAÇLI ENERJİSİ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2012/ ) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: TÜRK GIDA KODEKSİ KİLO VERME AMAÇLI ENERJİSİ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2012/ ) Amaç MADDE 1- (1) Bu Tebliğin amacı, kilo verme amacıyla enerjisi

Detaylı

Ekmek, buğday ununa; su, tuz, maya (Saccharomyces cerevisiae) gerektiğinde şeker, enzimler, enzim kaynağı olarak malt unu, vital gluten ve izin

Ekmek, buğday ununa; su, tuz, maya (Saccharomyces cerevisiae) gerektiğinde şeker, enzimler, enzim kaynağı olarak malt unu, vital gluten ve izin EKMEK İSRAFI Ekmek, buğday ununa; su, tuz, maya (Saccharomyces cerevisiae) gerektiğinde şeker, enzimler, enzim kaynağı olarak malt unu, vital gluten ve izin verilen katkı maddeleri ilave edilip bu karışımın

Detaylı

Günde bir elma doktoru evden uzak tutar.

Günde bir elma doktoru evden uzak tutar. ELMANIN FAYDALARI Günde bir elma doktoru evden uzak tutar. Elmanın Sağlığa Faydaları Elma A, E, B6, C, K vitamin kaynağıdır, bunun yanında yüksek miktarda potasyum ve çeşitli mineralleri içeren su içerir.

Detaylı

Ekmek, buğday ununa; su, tuz, maya (Saccharomyces cerevisiae) gerektiğinde şeker, enzimler, enzim kaynağı olarak malt unu, vital gluten ve izin

Ekmek, buğday ununa; su, tuz, maya (Saccharomyces cerevisiae) gerektiğinde şeker, enzimler, enzim kaynağı olarak malt unu, vital gluten ve izin EKMEK İSRAFI Ekmek, buğday ununa; su, tuz, maya (Saccharomyces cerevisiae) gerektiğinde şeker, enzimler, enzim kaynağı olarak malt unu, vital gluten ve izin verilen katkı maddeleri ilave edilip bu karışımın

Detaylı

Spor alanında beslenme ile ilgili bilgileri bu ünite kapsamında sizlere vereceğiz. Ünite içeriğinde yer alan teorik bilgi ve sizlerin

Spor alanında beslenme ile ilgili bilgileri bu ünite kapsamında sizlere vereceğiz. Ünite içeriğinde yer alan teorik bilgi ve sizlerin 1 Giriş Spor alanında beslenme ile ilgili bilgileri bu ünite kapsamında sizlere vereceğiz. Ünite içeriğinde yer alan teorik bilgi ve sizlerin tamamlayacağı yazılı, sözlü ve uygulamalı görevler beslenme,

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME VE MENÜ PLANLAMA BİLKENT ÜNİVERSİTESİ KAFETERYALAR İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ

SAĞLIKLI BESLENME VE MENÜ PLANLAMA BİLKENT ÜNİVERSİTESİ KAFETERYALAR İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIKLI BESLENME VE MENÜ PLANLAMA BİLKENT ÜNİVERSİTESİ KAFETERYALAR İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK; Fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. BESLENME; Büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken

Detaylı

UZMAN GÖRÜŞLERİ. Tavuk Etinin Optimal Beslenmedeki Yeri ve Önemi

UZMAN GÖRÜŞLERİ. Tavuk Etinin Optimal Beslenmedeki Yeri ve Önemi UZMAN GÖRÜŞLERİ Etinin Optimal Beslenmedeki Yeri ve Önemi Prof. Dr Sevinç YÜCECAN Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü seviyu@gmail.com Günümüzde diyete bağlı

Detaylı

ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ

ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ 1 Yağ ğ asitleri i Yağ asitleri, hidrokarbon zincirli monokarboksilik organik asitlerdir. Yapılarında, 4-36 karbonlu hidrokarbon zincirinin i i i ucunda karboksil k grubu bulunur.

Detaylı

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON Hijyenin Tanımı ve Önemi... 1 Sanitasyon Tanımı ve Önemi... 1 Kişisel Hijyen... 2 Toplu Beslenme Sistemlerinde (TBS) Hijyenin Önemi... 3 Toplu Beslenme Sistemlerinde

Detaylı

Balık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları

Balık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları Balık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları Giriş Balık, insanoğlunun varoluşundan itibaren değerli bir besin kaynağı olmuştur. Günümüzde ise kaliteli ve yüksek oranda vitamin, mineral ve protein yapısının

Detaylı

Çoklu doymamış yağ asitleri

Çoklu doymamış yağ asitleri Karotenoitler Flavonoitler Mineraller Çoklu doymamış yağ asitleri Nutrasötikler Vitaminler Bitkiler Probiyotik Prebiyotik Sağlıklı bir diyetin % 30 u yağlardan oluşmalıdır. Esansiyel yağlar ve doymamış

Detaylı

* Yapılarında C, H, O bulunur. Bazılarında C, H, O dan başka N, P, S bulunur.

* Yapılarında C, H, O bulunur. Bazılarında C, H, O dan başka N, P, S bulunur. Lipitler ortak özellikleri su ile karışmamak olan organik maddelerdir ve kimyasal olarak yağ asitlerinin bir alkolle esterleşmesinden oluşur. 1.1. Lipitlerin Yapısı ve Ortak Özellikleri * Yapılarında C,

Detaylı

Kloroform, eter ve benzen gibi organik çözücülerde çözünen bunun yanı sıra suda çözünmeyen veya çok az çözünen organik molekül grubudur.

Kloroform, eter ve benzen gibi organik çözücülerde çözünen bunun yanı sıra suda çözünmeyen veya çok az çözünen organik molekül grubudur. Kloroform, eter ve benzen gibi organik çözücülerde çözünen bunun yanı sıra suda çözünmeyen veya çok az çözünen organik molekül grubudur. Yağların suda çözünmemesi canlılığın devamı içi önemlidir. Çünkü

Detaylı

Sağlıklı besleniyoruz Sağlıkla büyüyoruz. Diyetisyen Serap Orak Tufan

Sağlıklı besleniyoruz Sağlıkla büyüyoruz. Diyetisyen Serap Orak Tufan Sağlıklı besleniyoruz Sağlıkla büyüyoruz Diyetisyen Serap Orak Tufan İstanbul 2015 NEDEN OKULA GİDERİZ? PEKİ NEDEN YEMEK YERİZ? Hastalanmamak için Daha Güçlü olmak için Daha çabuk büyümek için Karnımızı

Detaylı

Akdeniz Diyeti Kalbin En Büyük Dostu Girit Adası'nda yaşayanların kalp-damar ve kanser hastalıklarına az yakalanmaları tüm dikkatleri ada halkının

Akdeniz Diyeti Kalbin En Büyük Dostu Girit Adası'nda yaşayanların kalp-damar ve kanser hastalıklarına az yakalanmaları tüm dikkatleri ada halkının Akdeniz Diyeti Kalbin En Büyük Dostu Girit Adası'nda yaşayanların kalp-damar ve kanser hastalıklarına az yakalanmaları tüm dikkatleri ada halkının beslenme tarzına çekmiştir. Güney Fransa, İtalya ve Yunanistan

Detaylı

MENOPOZ DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ

MENOPOZ DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ MENAPOZDA VE YAŞLILIKTA BESLENME 1 MENOPOZ DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ MENOPOZDA GÖRÜLEN SORUNLAR MENOPOZ DÖNEMİNDE BESLENME İLKELERİ YAŞLILIKTA BESLENME YAŞLILIKTA BESLENME İLKELERİ 2 3 YAŞAM BEBEKLİK ÇOCUKLUK

Detaylı

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ Kalsiyum, insan vücudunda en bol miktarda bulunan mineral olup, yalnızca kemikleri ve dişleri güçlendirmekle kalmaz, kasların kasılmasını, sinirlerin

Detaylı

SPIRULINA NEDİR? Spirulina yosunu ağır metallere karşı çok hassastır, bu itibarla kirlenmenin olmadığı yerlerde büyür.

SPIRULINA NEDİR? Spirulina yosunu ağır metallere karşı çok hassastır, bu itibarla kirlenmenin olmadığı yerlerde büyür. TIENS SPIRULINA SPIRULINA NEDİR?. Spirulina mavi yeşil renkte bir su yosunudur İlk olarak yeryüzünde 3.5 milyon yıl önce görülmüş olup, gezegendeki en yaşlı yaşam biçimlerinden biridir. Doğal haliyle Çin

Detaylı

Conjugated Linoleic Acid

Conjugated Linoleic Acid Conjugated Linoleic Acid Conjugated Linoleic Acid (CLA) GENEL BAKIŞ Konjuge linoleik l ik asit bir omega-6 esansiyel yağğ asidi olan linoleik asit (LA) in 28 geometrik ve pozisyonel izomerlerini kapsar.

Detaylı

İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı

İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı HASTA BİLGİLENDİRME FORMU HİPERLİPİDEMİ Hiperlipidemi; kanda çeşitli yağların yüksekliğini

Detaylı

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ Prof. Dr. Nilgün KARAAĞAOĞLU Doç. Dr. Gülhan EROĞLU SAMUR 4. Baskı Prof. Dr. Nilgün Karaağaoğlu Doç. Dr. Gülhan Eroğlu Samur ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ISBN 978-605-364-200-8 Kitapta

Detaylı

HERBALIFELINE MAX. Takviye Edici Gıda

HERBALIFELINE MAX. Takviye Edici Gıda HERBALIFELINE MAX Enerji Enerji ve besin öğeleri 1 kapsül 4 kapsül 42 kj 10 kcal 168 kj 40 kcal Yağ 1 g 4 g doymuş yağ 0,1 g 0,4 g tekli doymamış yağ 0,1 g 0,4 g çoklu doymamış yağ 0,8 g 3,2 g Karbonhidrat

Detaylı

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst.

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst. Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları Süreyya ÖZCAN Besin Öğeleri Canlının yaşamını devam ettirmesi için gerekli olan kimyasal element veya bileşiklerdir. Hücrelerin

Detaylı

ISSN : Elazig-Turkey ELAZIĞ ĠLĠNĠN BAZI ĠLÇELERĠNDE BALIK ETĠ TÜKETĠMĠ

ISSN : Elazig-Turkey ELAZIĞ ĠLĠNĠN BAZI ĠLÇELERĠNDE BALIK ETĠ TÜKETĠMĠ ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 2011, Volume: 6, Number: 2, Article Number: 5A0063 Bülent ġen ECOLOGICAL LIFE SCIENCES Özgür Canpolat Received: November 2010 Gülden Atalayoğlu Accepted:

Detaylı

Çeşitli tohumların yağ bileşimi. USDA Nutrient Database. Tekli doymamış. Çoklu. Kanola Keten Mısır Fındık Zeytin Ayçiçeği Susam Soya Ceviz

Çeşitli tohumların yağ bileşimi. USDA Nutrient Database. Tekli doymamış. Çoklu. Kanola Keten Mısır Fındık Zeytin Ayçiçeği Susam Soya Ceviz LİPİTLER Hayvan ve bitki dokularının eter, benzin, kloroform gibi yağ çözücülerinde eriyen bölümlerine ham lipit denir. Organizmanın başlıca besin kaynağını oluştururlar, enerji verme ve depolama yönünden

Detaylı

Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü

Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü Gıda Mühendisliği Bölümü Fonksiyonel gıdalar hakkında yapılan beyanların sınıflandırılması; Beyanlar Tıbbi Sağlık Genel Ürüne özgü Fonksiyonları iyileştirmek Fonksiyonları iyileştirmek Hastalık riskini

Detaylı

Hipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015

Hipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Hipertansiyon HT Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Neslihan Yukarıkır ve Arş. Gör. Dr. Dilber Deryol Nacar

Detaylı

Bebeğinizin Beslenme Sağlığı ve Zeytin Yağı

Bebeğinizin Beslenme Sağlığı ve Zeytin Yağı Bebeğinizin Beslenme Sağlığı ve Zeytin Yağı Bebek beslenmesinde 0-3 yaş arası kritik bir dönemdir. Bu dönemde annelerin her konuda olduğu gibi beslenme konusunda bebekleri için mümkün olan en 1 / 7 iyi

Detaylı

ÇOCUKLARIN AKADEMİK BAŞARILARINDA YETERLİ VE DENGELİ BESLENME İLE HAREKETLİ YAŞAMIN ÖNEMİ VE ESASLARI

ÇOCUKLARIN AKADEMİK BAŞARILARINDA YETERLİ VE DENGELİ BESLENME İLE HAREKETLİ YAŞAMIN ÖNEMİ VE ESASLARI ÇOCUKLARIN AKADEMİK BAŞARILARINDA YETERLİ VE DENGELİ BESLENME İLE HAREKETLİ YAŞAMIN ÖNEMİ VE ESASLARI Beslenme yetersizlikleri ve yetersiz fiziksel aktivite çocuğun sosyal ve akademik başarısını etkileyen

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME. AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Sağlıklı Yaşam Merkezi Dyt. Melda KANGALGİL

SAĞLIKLI BESLENME. AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Sağlıklı Yaşam Merkezi Dyt. Melda KANGALGİL SAĞLIKLI BESLENME AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Sağlıklı Yaşam Merkezi Dyt. Melda KANGALGİL 1 İNSANLAR NEDEN YEMEK YER 2 3 Sağlığın temeli yeterli ve dengeli (sağlıklı) beslenmedir. İnsan vücudunu bir arabaya benzetebiliriz;

Detaylı

Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları. Süreyya ÖZCAN

Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları. Süreyya ÖZCAN Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları Süreyya ÖZCAN Besin Öğeleri Canlının yaşamını devam ettirmesi için gerekli olan kimyasal element veya bileşiklerdir. Hücrelerin

Detaylı

T.C GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ORTAÖĞRETİM FEN VE MATEMATİK ALANLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI BİYOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

T.C GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ORTAÖĞRETİM FEN VE MATEMATİK ALANLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI BİYOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI T.C GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ORTAÖĞRETİM FEN VE MATEMATİK ALANLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI BİYOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI LİSE 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN BALIK TÜKETİMİ KONUSUNDA GÖRÜŞLERİ

Detaylı

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi büyüme ve gelişme geriliği diş çürükleri zayıflık ve şişmanlık okul çağı çocuk ve gençlerde demir yetersizliği anemisi 0-5 Yaş Grubu Çocuklarda iyot yetersizliği hastalıkları vitamin yetersizlikleri raşitizm

Detaylı

GIDA ve KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIKLI BESLENMEYE DESTEK VERİYORUZ

GIDA ve KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIKLI BESLENMEYE DESTEK VERİYORUZ GIDA ve KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIKLI BESLENMEYE DESTEK VERİYORUZ 1 2 SAĞLIKLI BESLENMEYE DESTEK VERİYORUZ Toplumun sağlıklı yaşaması ve ekonomik yönden gelişmesi onu oluşturan bireylerin sağlıklı olmasına

Detaylı

Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir.

Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir. Beslenme Planı Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir. Bu plan günlük 2000 kalorilik enerji gereksinimi karşılayacak şekilde gıda gruplarından tüketilmesi gereken

Detaylı

BESLENME VE SAĞLIK AÇISINDAN KEÇİ SÜTÜNÜN NİTELİKLERİ

BESLENME VE SAĞLIK AÇISINDAN KEÇİ SÜTÜNÜN NİTELİKLERİ BESLENME VE SAĞLIK AÇISINDAN KEÇİ SÜTÜNÜN NİTELİKLERİ Keçi, kuru ve sıcak yerlerde ve özellikle tarımsal açıdan geri kalmış bölgelerde yaşayan insanlar için çok önemli bir besin ve gelir kaynağıdır. Gerek

Detaylı

YETERLİ DENGELİ BESLENME

YETERLİ DENGELİ BESLENME YETERLİ DENGELİ BESLENME Yeterli ve dengeli beslenme için günlük ihtiyaç duyulan ENERJİ ve BESİN ÖGELERİ besinlerle vücuda alınır. BESİNLER Besinler içerdikleri besin ögelerine göre 5 TEMEL BESİN GRUBU

Detaylı

Gıdalar ve Güzellik Ananas Armut Avokado Balık Balkabağı Biber Böğürtlen Brezilya fıstığı Çilek Elma

Gıdalar ve Güzellik Ananas Armut Avokado Balık Balkabağı Biber Böğürtlen Brezilya fıstığı Çilek Elma Gıdalar ve Güzellik Besinlerin dengeli bir şekilde tüketilmesi cildin sağlıklı bir görünüme sahip olmasını sağlar. Aşağıda cilt sağlığına katkıları olan besinler ve içerdikleri vitaminler ile mineraller

Detaylı

(Değişik: RG-22/1/ )

(Değişik: RG-22/1/ ) (Değişik: RG-22/1/2006-26057) (MÜLGA: RG-29/1/2004-25361) 1 Ek-7 1 29/1/2004 tarihli Tebliğ ile Ek-7 yürürlükten kaldırılmış ve diğer ekler buna göre teselsül ettirilmiştir. (Ek: RG-22/1/2006-26057) Yağ

Detaylı

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi 1 Verim Arzının Zaman İçinde Değişimi Verim Arzının dış görünümü olan iş verimi işin tekrarlanması

Detaylı

Tunceli İli Balık Tüketim Alışkanlığının Belirlenmesi

Tunceli İli Balık Tüketim Alışkanlığının Belirlenmesi Tunceli İli Balık Tüketim Alışkanlığının Belirlenmesi Fahrettin YÜKSEL *, Nermin KARATON KUZGUN **, Ebru İfakat ÖZER ** * Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Tunceli, TÜRKİYE ** Fırat Üniversitesi,

Detaylı

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ Protein Değerlendirilmesi Enerji Kullanımı Süt Kalitesi Karaciğer Fonksiyonları Döl Verimi Karlılık BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI

Detaylı

TGK-KĐLO VERME AMAÇLI ENERJĐSĐ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLĐĞĐ ( 2001/41) (Yayımlandığı R.G.24.12.2001/24620)

TGK-KĐLO VERME AMAÇLI ENERJĐSĐ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLĐĞĐ ( 2001/41) (Yayımlandığı R.G.24.12.2001/24620) TGK-KĐLO VERME AMAÇLI ENERJĐSĐ KISITLANMIŞ GIDALAR TEBLĐĞĐ ( 2001/41) (Yayımlandığı R.G.24.12.2001/24620) Amaç Madde 1 Bu Tebliğin amacı, kilo verme amacıyla enerjisi kısıtlanmış diyetler için hazırlanan

Detaylı

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX! Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta Verimi Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME TABAĞI

SAĞLIKLI BESLENME TABAĞI SAĞLIKLI BESLENME TABAĞI Ekmek, diğer tahıllar ve patates Meyve ve sebzeler Et, balık ve alternatifleri Yağ ve şeker oranı yüksek yiyecek ve içecekler Süt ve süt ürünleri Sağlıklı beslenme tabağı insanların

Detaylı

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ

ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ Prof. Dr. Nilgün KARAAĞAOĞLU Doç. Dr. Gülhan EROĞLU SAMUR 2. Baskı Prof. Dr. Nilgün Karaağaoğlu Doç. Dr. Gülhan Eroğlu Samur ANNE ve ÇOCUK BESLENMESİ ISBN 978-605-364-200-8 Kitapta

Detaylı

EKMEKSİZ DİYET OLUR MU? ŞİŞMANLIĞIN TEK SUÇLUSU EKMEK Mİ? Dilara Koçak Beslenme ve Diyet Uzmanı 8 Mart 2013 www.dilarakocak.com.tr

EKMEKSİZ DİYET OLUR MU? ŞİŞMANLIĞIN TEK SUÇLUSU EKMEK Mİ? Dilara Koçak Beslenme ve Diyet Uzmanı 8 Mart 2013 www.dilarakocak.com.tr EKMEKSİZ DİYET OLUR MU? ŞİŞMANLIĞIN TEK SUÇLUSU EKMEK Mİ? Dilara Koçak Beslenme ve Diyet Uzmanı 8 Mart 2013 www.dilarakocak.com.tr Ağacın kökü toprak İnsanın kökü EKMEK tir. 2 BİR AYDA 7-12 KG. VERMEK

Detaylı

Elazığ İlinde Balık Eti Tüketimi

Elazığ İlinde Balık Eti Tüketimi Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Dergisi Science and Eng. J of Fırat Univ. 20 (3), 433-437, 2008 20 (3), 433-437, 2008 Elazığ İlinde Balık Eti Tüketimi Bülent ŞEN*, Özgür CANPOLAT, A. Fuat SEVİM, Feray SÖNMEZ

Detaylı

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN KALİTE BİLEŞENLERİ

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN KALİTE BİLEŞENLERİ YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN KALİTE BİLEŞENLERİ Tüketicinin dikkate aldığı faktörler: Bu kalite bileşenleri tüketici talepleri ile ilişkilidir. Bunlar fiziksel faktörler (tohumun görünüşü, rengi, kokusu,

Detaylı

Türk Gıda Kodeksi Özel Tıbbi Amaçlı Diyet Gıdalar Tebliği

Türk Gıda Kodeksi Özel Tıbbi Amaçlı Diyet Gıdalar Tebliği Türk Gıda Kodeksi Özel Tıbbi Amaçlı Diyet Gıdalar Tebliği Resmi Gazete Tarihi Sayısı Değişiklik Açıklaması İlk Yayın 24.12.2001 24620 1. Değişiklik 31.08.2003 25125 EK-1 in 7 inci maddesi, Madde 6 (Eklendi)

Detaylı

1 Araştırma Makalesi. Türkiye de Ailelerin Su Ürünleri Tüketiminin Ekonomik Analizi

1 Araştırma Makalesi. Türkiye de Ailelerin Su Ürünleri Tüketiminin Ekonomik Analizi 1 Araştırma Makalesi Türkiye de Ailelerin Su Ürünleri Tüketiminin Ekonomik Analizi Cuma AKBAY 1*, Yeşim MERAL 1, Halil İbrahim YILMAZ 2, Sadık GÖZEK 3 1 KSÜ, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Kahramanmaraş

Detaylı

LİPİDLER VE METABOLİZMASI

LİPİDLER VE METABOLİZMASI LİPİDLER VE METABOLİZMASI Lipidler bitki ve hayvan dokusunda bulunup, suda çözünmeyen, fakat eter, aseton, kloroform ve benzen gibi polar olmayan çözücülerde çözünen organik bileşiklerdir. Lipidler Weende

Detaylı

PSİKOLOJİ DE. Besinsel. Destekleyiciler

PSİKOLOJİ DE. Besinsel. Destekleyiciler PSİKOLOJİ DE Besinsel Destekleyiciler 3 Hastalığın En Güzel İlacı, Hastalığın En Güzel İlacı, Hastalıktan Korunmanın Çarelerini Öğrenmektir. Çarelerini Öğrenmektir. Hipokrat Hipokrat 4 Bugünün bilgilerine

Detaylı

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER İnsan vücudunun yaklaşık %4-5 i minareldir.bununda yarıya yakını Ca, ¼ ü fosfordur. Mg, Na, Cl, S diğer makro minerallerdir. Bunların dışında kalanlar

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME BİRECİK MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ZEYNEP ŞAHAN KARADERE

SAĞLIKLI BESLENME BİRECİK MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ZEYNEP ŞAHAN KARADERE SAĞLIKLI BESLENME BİRECİK MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ZEYNEP ŞAHAN KARADERE Sağlıklı büyümek ve gelişmek için yeterli ve dengeli beslenmeliyiz. BESLENME İnsanın yaşına, cinsiyetine, çalışma ve özel

Detaylı

BESLENMENİN ÖNEMİ BESİN GRUPLARI BESİN ÖĞELERİ VE BESLENME-SAĞLIK İLİŞKİSİ

BESLENMENİN ÖNEMİ BESİN GRUPLARI BESİN ÖĞELERİ VE BESLENME-SAĞLIK İLİŞKİSİ BESLENMENİN ÖNEMİ BESİN GRUPLARI BESİN ÖĞELERİ VE BESLENME-SAĞLIK İLİŞKİSİ Beslenme, tüm canlıların yaşamını devam ettirebilmesi için vazgeçilemez bir faaliyettir. Doğumdan ölüme kadar ihtiyaç duyduğumuz

Detaylı

TÜRK GIDA KODEKSİ VÜCUT AĞIRLIĞI KONTROLÜ İÇİN DİYETİN YERİNİ ALAN GIDALAR TEBLİĞİ

TÜRK GIDA KODEKSİ VÜCUT AĞIRLIĞI KONTROLÜ İÇİN DİYETİN YERİNİ ALAN GIDALAR TEBLİĞİ Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: TÜRK GIDA KODEKSİ VÜCUT AĞIRLIĞI KONTROLÜ İÇİN DİYETİN YERİNİ ALAN GIDALAR TEBLİĞİ (Taslak ) Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı, vücut ağırlığı kontrolü için diyetin

Detaylı

MİSYONUMUZ VİZYONUMUZ

MİSYONUMUZ VİZYONUMUZ Müşterilerine, 1997 yılından bu yana Tekbaş A.Ş. bünyesinde TEKBAŞ UN markasıyla hizmet vermekte olan şirketimiz, kısa zamanda çalışma sahasında üncü konuma gelmeyi başarmıştır. Bugün Türkiye nin her tarafında

Detaylı

Kimler Vitamin Almalı ve Nasıl Kullanmalı?

Kimler Vitamin Almalı ve Nasıl Kullanmalı? Kimler Vitamin Almalı ve Nasıl Kullanmalı? Vitaminler, vücudumuzdaki birçok metabolik olayın gerçekleşmesinde önemli görevleri olan maddelerdir. Vücudumuz vitaminleri kendisi yapamadığından gıdalarla almak

Detaylı

Lipidler. Lipidlerin sınıflandırılması. Yağ asitleri

Lipidler. Lipidlerin sınıflandırılması. Yağ asitleri Lipidler Suda çözünmeyen ve organik çözücülerde iyi çözünen bileşiklere verilen genel isimdir Çoğunlukla hidrokarbon yapısındadırlar Canlılarda depo maddesi olarak yaygın bulunurlar Metabolize edilmeleriyle

Detaylı

Besin Öğeleri. 1.Proteinler. 2.Yağlar. 3.Karbonhidratlar. 4.Mineraller. 5.Vitaminler. 6.Su

Besin Öğeleri. 1.Proteinler. 2.Yağlar. 3.Karbonhidratlar. 4.Mineraller. 5.Vitaminler. 6.Su Besin Öğeleri 1.Proteinler 2.Yağlar 3.Karbonhidratlar 4.Mineraller 5.Vitaminler 6.Su PROTEİNLER BESİN ÖGELERİ Proteinler vücudun yapıtaşlarıdır Büyüme ve gelişme için en önemli besin öğesidir. Bağışıklık

Detaylı

Sporcu Beslenmesi Ve Makarna. Prof. Dr. Funda ELMACIOĞLU Beslenme ve Diyetetik Bölümü Bölüm Başkanı

Sporcu Beslenmesi Ve Makarna. Prof. Dr. Funda ELMACIOĞLU Beslenme ve Diyetetik Bölümü Bölüm Başkanı Sporcu Beslenmesi Ve Makarna Prof. Dr. Funda ELMACIOĞLU Beslenme ve Diyetetik Bölümü Bölüm Başkanı BESLENME Genetik yapı PERFORMANS Fiziksel kondisyon Yaş Cinsiyet Yaş Enerji gereksinimi Vücut bileşimi

Detaylı

AĠLEM VE BEN BESLENME (TEMEL BESĠN GRUPLARI) YAZAN: MERAL ġahġn

AĠLEM VE BEN BESLENME (TEMEL BESĠN GRUPLARI) YAZAN: MERAL ġahġn AĠLEM VE BEN BESLENME (TEMEL BESĠN GRUPLARI) YAZAN: MERAL ġahġn Geçen sayıda beslenme konusuna genel bir giriş yaparak besin öğeleri hakkında bilgiler vermiştim. Bu sayıda ise temel besin grupları ve doğru

Detaylı

KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU

KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU Türkiye ulusal düzeyde ölüm nedenleri arasında ilk sırayı 205.457 ölümle kardiyovaskülerhastalıklar (tüm ölüm nedenlerinin %47,73 ü) almaktadır. Kardiyovasküler

Detaylı

Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları

Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları Hayvan Beslemede Vitamin ve Minerallerin Önemi Vitaminler, çiftlik hayvanlarının, büyümesi, gelişmesi, üremesi, kısaca yaşaması ve verim vermesi için gerekli metabolik

Detaylı