DÖŞEMELER. DERSİN SORUMLUSU: Yrd. Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ

Transkript

1 DÖŞEMELER DERSİN SORUMLUSU: Yrd. Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ

2 2

3 Döşemeler 1. KIRISLI PLAK DÖSEME Bir dogrultuda çalisan Iki dogrultuda çalisan 2. DISLI (NERVÜRLÜ) DÖSEME Bir dogrultuda disli döseme (dolgu bloklu; asmolen döseme) Iki dogrultuda disli döseme (kaset döseme) 3. KIRISSIZ DÖSEME (Mantar döseme 3

4 4

5 5

6 Kirişli döşemeler Kolonlara birleşmiş kirişlere kenarlarından mesnetlenen döşemelerdir. Bu mesnetlenme dört kenarından olabileceği gibi bir veya birkaç kenarında olabilir. Kolonlar arasındaki kirişler iyi bir bağlantı sağlar ve döşemeden kolona yük aktarmada iyi bir eleman oluşturur. Büyük açıklıklarda kalınlık dolayısıyla ağırlık artar.kiriş yükseklikleri döşeme kalınlığının 3 katından az olmamalı ve açıklığın 1/12~1/20 si kadar olmalıdır. Döşeme kalınlığını azaltmak için tali kirişler kullanıldığında maliyet artar. Döşeme plaklarında sehim,titreşim önemlidir. Bu bakımdan TS 500 de verilen minimum plak kalınlığına uyulmalıdır.döşeme minimum koşullarına uyulmalı özellikle kiriş bağlantısında çatlakları önlemek, birlikte çalışmayı sağlamak için mesnet donatıları ihmal edilmemelidir. 6

7 Kirişli döşemeler Kirişli döşemeler bir veya iki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler olarak ele alınır. 1- Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler: İki yada daha çok sayıda birbirine paralel kirişler üzerine ~oturan döşemelerdir. Uzun kenarı; L (kiriş açıklığı), Kısa kenar;l (plak açıklığı) L/l>2 Bu döşemeler 3~6 m arasındaki açıklıklarda ekonomik olmaktadır. 2- İki doğrultudaçalışan kirişli döşemeler: Uzun kenarın kısa kenara oranı Ly/Lx <2 veya Ly/Lx=2 7

8 Bir doğrultuda çalışan döşemeler Dösemenin uzunluk/genislik oranı 1,4 ten (İngiliz Sartnamesi: B8110) veya 2 den fazladır (Türk Standardı: TS 500, Amerikan Sartnamesi: ACI 318). 8

9 Bir doğrultuda çalışan döşemelerin en basit olanı iki kenardan perde duvarlara oturan döşemedir. Biraz daha karmaşık bir sistemde döşeme kirişlere oturur, onlar ise kolon veya perdeler tarafından desteklenir. Bir doğrultuda çalışan döşemelerin ana donatıları sadece bir doğrultuda bulunur. Kuruma rötresini veya termal kısalmaları önlemek için diğer yönde de ikincil donatılar bulunur, bu donatıların döşemenin yük tasıma kapasitesine etkisi dikkate alınmaz. Bir doğrultuda çalışan döşemelerde, kirişler arası açıklık 6 metre ye kadar etkin bir biçimde tasarlanabilir. Döşemenin diğer yöndeki uzunluğu serbesttir. 9

10 Tek doğrultuda çalışan kirisli plak döşeme İki doğrultuda çalışan kirişli plak döşeme 10

11 Döşemelerden kirişlere yük aktarılması 11

12 Dolaylı mesnetlenme durumunda kirişlere yük aktarılması!... 12

13 Bir doğrultudaki döşemeler ile iki doğrultudaki döşemeleri karşılaştırma Bir doğrultudaki döşemeler yükleri bir doğrultuda, İki doğrultudaki döşemeler iki doğrultuda taşır. 13

14 Bir doğrultudaki döşemeler ile iki doğrultudaki döşemeleri karşılaştırma Bir doğrultuda başlıklı kirişsiz döşeme İki doğrultuda kirişli döşeme 14

15 Bir doğrultudaki döşemeler ile iki doğrultudaki döşemeleri karşılaştırma 15

16 Bir doğrultudaki döşemeler ile iki doğrultudaki döşemeleri karşılaştırma Başlıksız döşeme Başlıklı mantar döşeme 16

17 Bir doğrultudaki döşemeler ile iki doğrultudaki döşemeleri karşılaştırma İki doğrultuda dişli döşeme ve mantar döşeme 17

18 Bir doğrultudaki döşemeler ile iki doğrultudaki döşemeleri karşılaştırma ws =kısa doğrultudaki yükleme wl = uzun doğrultudaki yükleme δa = δb 5ws A4 384 EI ws wl = B4 A4 = 5wl B EI For B = 2A ws = 16wl B/A > 2, ise tek doğrultuda 18

19 19

20 İki doğrultuda çalışan döşemeler Üniform yük Moment (kesit: B-B) wl1 2 k/ft wl1 l22 k - ft M lb =

21 21

22 Bir doğrultuda çalışan döşemede Dış ve ara mesnet olan kısa kenarlarda mesnet donatısı bulunmalıdır. Donatı büküm yerleri ve uzatılma boyları Betonlama sırasında donatının yerinde kalmasını sağlamaya özen gösterilmelidir. 22

23 Bir doğrultuda çalışan döşeme 23

24 Kısa kenar mesnet donatısı 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 30

31 31

32 32

33 33

34 Kirişsiz döşemeler Arada kirişler olmadan doğrudan doğruya kolonlara oturan ve bu kolonlara eğilmeye dayanıklı olarak bağlı bulunan iki doğrultuda donatılı betonarme plaklardır. Kolon başlarında yoğunlaşan etkileri karşılamak için genellikle başlık yapılır ve bu başlığın görünüşünden dolayı bu tür döşemelere mantar döşeme adı verilir. Kirişsiz döşemeler iki ana doğrultuda eğilme etkisine ve bu momentlerin kesit boyunca düzgün dağılmamasına göre hesaplanır. Kat döşemesi yükünü az kalınlıktaki bir plaktan kolona aktarırken oluşan zımbalama etkisi eğilmeden daha önemlidir ve plak döşeme kalınlığını belirler. Kolon başlarında zımbalama ve eğilme etkilerini karşılamak için başlık yapılır.binanın kenarında yarım başlık yapılabilir. 34

35 Kirişsiz Döşemeler Tablasız Kirişsiz Döşeme h=ln/30 ve h=180 mm Tablalı Kirişsiz Döşeme h=ln/35 ve h=140 mm h=ln/30 ve h=200 mm (TS 500 de verilen Yaklaşık Hesap Yöntemi ile Hesap yapılıyorsa) Kolon Boyutu = l/20, 30cm Net beton örtüsü =15 mm 35

36 Kirişsiz Döşeme 36

37 Kirişsiz Döşemelerde zımbalama güvenliği amacıyla baslık ve tabla düzenlenmesi 37

38 Kirişsiz döşemeler Kirişsiz döşemeler yapı yüklerinin az olması veya düz bir tavan istendiğinde tercih edilir. Kirişsiz döşemeler açıklık ve yüklerin büyük olmadığı düzgün yapılarda önerilir. Kirişsiz minimum döşeme kalınlığı klima ve aydınlatma için avantaj sağlar. Kirişsiz döşeme teşkilinde dikkat edilecek hususlar: Kirişsiz döşemeler düzgün sıralanmış ve birbirine dik eksenler üzerindeki kolonlara oturmalıdır. Gelişigüzel oturtulmuş kolonlar yada duvarlar sorunlara neden olur. Momentlerin dengelenmesi için her iki doğrultuda en az üç açıklık bulunmalı ve kenar açıklıklar iç açıklığa nazaran biraz küçük düzenlenmeli. Kirişsiz döşemeler yatay yükler altında büyük yanal yer değiştirmeler yaptıkları ve kolon başlarında oluşan momentlere karşı yetersiz kaldıkları için taşıyıcı sistemde yatay yüklerin tamamını karşılayacak perdeler düzenlenmeli. 38

39 Kiriş başlıkları için TS 500 de verilen iki biçim ve ölçüler dikkate alınmalıdır. Kirişsiz döşeme kalıbı,donatı yerleştirme ve beton işçiliği az ancak yüksekliğinin küçük olması nedeniyle donatı fazladır. Toplam maliyet çıkarılmalıdır. 39

40 Başlıksız kirişsiz döşemelerde döşeme plağı doğrudan kolona oturmaktadır. Böylelikle tavan düz biçimdedir ve kullanış için elverişlidir. Ancak başlıksız döşemeler fabrika, atölye gibi şiddetli titreşim olan yapılar ve ağır tekil yükler bulunan yerlerde kullanılmamalıdır. Başlık olmadığı için plaktan kolona yük aktarırken zımbalama etkisi olur. Dolayısıyla zımbalama güvenliği sağlanmalıdır.döşeme kalınlığı zımbalama donatısı gerektirmeyecek şekilde seçilmelidir. 40

41 Kirişsiz döşemelerde de dişli döşemelere benzer noktalar söz konusudur. Kirişsiz döşemelerde dış hatlarda konsollar yok ise derin kirişler kullanılmalıdır. Ayrıca yapı içindeki boşlukların etrafı da derin kirişler ile dönülmelidir. İç kolonların üstünde de zımbalama dayanımını karşılamak için başlık yapılmasında büyük yarar vardı Kirişsiz döşemelerde kolonlara yakın bölgelerde döşemede delik yapılmamalıdır. Zımbalama etkisinin tamamen beton ile karşılanmasına çalışılmalı zımbalama donatısı kullanmaktan kaçınılmalıdır. 41

42 42

43 43

44 Küçük döşeme yükleri ve kısa kolon açıklıklarında böyle bir kirişsiz döşeme mümkündür.ancak yükler ve açıklık attığında kolonlar için başlık gerekir,daha büyük açıklıklarda döşeme ağırlığını azaltma için kaset döşeme gerekebilir. 44

45 Dişli döşeme 45

46 Dişli Döşemeler Bir doğrultuda dişli döşeme Dolgu bloklu dişli döşeme: asmolen döşeme h= l/20 (tek açıklık) l/25 (sürekli döşeme) l/10 (konsol) İki doğrultuda dişli döşeme Kaset döşeme Kirişlerdeki kurallar geçerli. İki doğrultuda dağıtma donatısı Basınç donatısı gerekmeyecek şekilde eğilme donatısı Minimum kayma donatısı olacak şekilde kesit boyutu 46

47 47

48 48

49 49

50 50

51 51

52 Dişli döşemelerin açıklıkları boyunca yük dağılmasını, birlikte çalışmayı ve enine doğrultudaki rijitliği sağlamak için enine dişler koymak gerekir. Bu enine dişler 4~7 m arasında (1) adet 7m den büyük açıklıklarda (3) adet olmalıdır. Dişler arasındaki dolgu özel içi boş tuğlalardan veya hafif beton malzemeden yapılmışsa 7 m ye kadar enine diş konmayabilir. 6 ~9 m açıklıklarda ekonomik olmasına rağmen 12m ye kadar, öngerilmeli hazır elemanlarda 18m ye kadar açıklıkta kullanılabilir.bütün katta dişler ve onları taşıyan kirişler aynı yükseklikte yapılırsa tavandan sakan bir eleman bulunmaz. Ana kiriş açıklığı diş açıklığının 2/3 ü kadar olursa dişlerle aynı yükseklikteki kirişlerin genişliği makul ölçüde kalır ve ekonomik olur. Kiriş genişlikleri kendilerine mesnet olan kolon genişliği ile kirş yüksekliği toplamından fazla olamaz. Kiriş ve diş boyutları kesitte basınç donatısı gerektirmeyecek şekilde seçilmeli ve zımbalama kontrolü yapılmalıdır. 52

53 Dişli döşemelerin yüksekliği az genişlikteki dişlere yapılacak küçük bir beton eklemesi ile arttırılabilir ve donatı azalır, büyük açıklıklarda ekonomik olur. Ayrıca döşemelerde boşluk sorun yaratmaz. 53

54 54

55 55

56 56

57 57

58 58

59 59

60 60

61 61

62 62

63 Dolgulu dişli döşeme teşkilinde dikkat edilecek hususlar: 1. Dolgulu dişli döşemeler tesisat ve ses izolasyonu açısından belirli avantajlar sağlamakla birlikte kat ağırlıkları kiriş plak sisteme göre daha fazladır. 1. Karkas maliyeti daha yüksektir. 1. Yatay ötelenmeleri sınırlayabilmek için daha fazla perde kullanmak gerekebilir. 1. Dikdörtgen boyutlu döşemelerde dişli döşeme yönleri uzun doğrultuya paralel olarak yerleştirilmelidir. Böylece dişler kısa açıklıklı kirişlere oturtulmuş olur. 63

64 5. Büyük boyutlu kareye yakın döşemelerde ise çift yönlü dişli döşeme kullanmak uygun olur. 6. Dikdörtgen boyutlu döşemelerde çift yönlü dişli döşeme kullanmaktan kaçınmak gerekir, aksi halde yükler kısa boyut doğrultusuna akar ve çift yönlü dişli döşeme kullanılması anlamını yitirir. 7. Dişli döşemelerde yapı dış hatlarında konsollar oluşturulmalı, bu yapılamıyor ise derin kirişler kullanılmalıdır. Bu düzenleme ile kolon kiriş birleşimi daha sağlıklı oluşturulabilecek, kiriş donatıları kolonlara daha iyi kenetlenebilecektir. 64

65 65

66 66

67 67

68 68

69 Kirişsiz döşemelerde de dişli döşemelere benzer noktalar söz konusudur. Kirişsiz döşemelerde dış hatlarda konsollar yok ise derin kirişler kullanılmalıdır. Ayrıca yapı içindeki boşlukların etrafı da derin kirişler ile dönülmelidir. İç kolonların üstünde de zımbalama dayanımını karşılamak için başlık yapılmasında büyük yarar vardı Kirişsiz döşemelerde kolonlara yakın bölgelerde döşemede delik yapılmamalıdır. Zımbalama etkisinin tamamen beton ile karşılanmasına çalışılmalı zımbalama donatısı kullanmaktan kaçınılmalıdır. 69

70 Fazla sarkan kirişler tesisat elemanlarına paralel doğrultuda seçilebilir; büyük açıklığa tali, küçük açıklığa ana kirişleri yerleştirmek uygun olur; açıklıklar oranı 2/3 uygun olabilir. 70

71 Kolonları tek doğrultuda bağlayan kirişler, kolondan çıkan, içeriye doğru devamı olmayan konsollar da çözümü akılcı olmayan sorunlar meydana getirirler. Maalesef ülkemizde çok yaygın yapılan hataların başında bu tür düzenlemeler gelmektedir. Hatalı kirişlemeye örnekler 71

72 Kiriş yükseklikleri ile açıklıkları arasında belli bir oranın sağlanması uygun olur. Yüklere bağlı olarak bu oran, açıklığın 1/6 sı ila 1/16 sı arasında değiştiği, bazı özel durumlarda bu sınırların da aşıldığı söylenebilir; L/10 ila L/12 tavsiye edilir. Kirişleri düzenlerken, taşıyıcı sisteme ek etkiler getiren, ikinci derecede olduğu için genellikle ihmal edilebileceği sanılan etkiler ortaya çıkaran biçimlerden kaçınılmalıdır. Kirişlemede tali ama önemli etkiler 72

73 dolayli mesnetleme durumunda kirislere yük aktarilmasi... 73

74 Kaset döşemeler (İki doğrultuda dişli döşemeler) Döşemelerde 9~15m arasındaki büyük açıklıklarda ve ağır yüklerin bulunması durumunda kaset döşeme tercih edilir. Kaset döşemeler kolonları birleştiren ana kirişlerin bulunduğu kirişli kaset döşeme veya kirişsiz kaset döşeme olarak düzenlenir. Kirişsiz kaset döşeme durumunda döşeme mesnetlerinde kiriş yoktur. Bu durumda kaset döşemelerin kesme kuvvetlerine dayanımını arttırmak için kolon üstüne denk gelen kaset gözleri statik hesabın gerektirdiği kadar doldurularak bir kirişsiz döşeme (mantar döşeme) elde edilir. Zımbalama etkisini azaltmak için kolon başlarına başlık yapılır. Bu durumda döşeme tablalı kirişsiz döşeme gibi davranır. Kaset döşemelerde dik açılı veya bir ızgara yaygındır. Diğer taraftan üçgen gözlü veya dik açılı olmayan köşegen doğrultulu kaset döşemelerin yapımı da söz konusudur. Mimari mekana uygun seçim yapılmalıdır. Kaset döşemede hazır kalıp kullanılır.daha çok kare formu yaygındır.çelik, saç, fiber takviyeli, polyester kalıplar kullanılır. Kare modüllerin araları boş bırakılarak düşey tesisat kanalları oluşturulur. 74

75 Kirişsiz ve kirişli kaset döşemeler 75

76 Kirişli kaset döşeme detayları 76

77 Kaliforniya San Diego havaalanı, kaset döşeme Kaset döşee çatı olarak momentlerin negatif olduğu bölgelere konsol olarak uzatılabilir.yüksekliğin 2/3ünde sıfır moment noktalarında mesnet kolonlarına dikkat 77

78 78

79 79

80 80

81 DİŞLİ DÖŞEME - KASET DÖŞEME 81

82 DİŞLİ DÖŞEME (HATALI DİŞ TEŞKİLİ) 82

83 83

84 Bu sistemde her bir plak dört kenarından kirişlere oturur.eğer kirişler arasındaki mesafe 3 metreden az ise buna nervürlü (ızgara) döşeme denilir. İki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler diğer döşeme sistemlerine göre genellikle daha az sehim yaparlar. Nervürlü döşemeler oldukça düşük sehim yapar, bu ise yüksek derecede düzgünlük istenen durumlar için iyi bir seçimdir. Bu döşeme sistemi çok ağır yükler ve geniş açıklıklar için tasarlanabilir. Bu döşemelerin en önemli sakıncası ise inşa edilmelerinin zorluğudur. Bu zorluğu azaltmak için daha önceden yapılmış hazır kalıplara göre tasarım yapılabilir. 84

85 UYGUN OLMAYAN TAŞIYICI SİSTEM 85

86 UYGUN OLMAYAN TAŞIYICI SİSTEM 86

87 17AĞUSTOS MARMARA DEPREMİNDE YIKILAN BİR BİNANIN KALIP PLANI 87

88 17AĞUSTOS MARMARA DEPREMİNDE YIKILAN BİR BİNANIN KOLON APLİKASYON PLANI 88

89 KONYA ZÜMRÜT APARTMANI 89