100 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU ÖZET DEĞERLENDİRME

Transkript

1 100 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU ÖZET DEĞERLENDİRME Ege Bölgesi Sanayi Odası nın 1982 den beri sürdürmekte olduğu Ege Bölgesinin 100 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması, bölgemiz ve ülkemiz sanayiinin içinde bulunduğu duruma ilişkin her zaman önemli bilgiler sunmuştur yılında Ege Bölgesi nin En Büyük 100 Firması nın üretimden satışları 21 milyar 785 milyon YTL dir (16 milyar $). 100 Büyük Firma nın üretimden satışları 2004 de 15 milyar $ düzeyindeydi. 100 Büyük Firma nın toplam üretimden satışlar ve cirosu içerisinde, 2004 kamu kesiminin yüzde 40 olan payı 2005 yılında TÜPRAŞ ın özel sektöre geçmesi nedeniyle yüzde 11 e gerilemiştir. Ege Bölgesi nin 100 Büyük Firması yoğun olarak gıda sektöründe (18 firma), metal ana (10 firma) ve kimya sektöründe (11 firma), giyim ve taşıt sektörlerinde (8 er firma) yer almaktadır yılında 100 Büyük Firma nın toplam üretiminin yüzde 44 ünü petrol ve kimya sektörleri 9 milyar 747 milyon YTL ile gerçekleştirmiştir. Üretimin yüzde 20 sini ise metal ana ve gıda sektörleri sağlamıştır. Metal ana sektörünün üretimden satışları 2 milyar 250 milyon YTL, gıda sektörünün 2 milyar 202 milyon YTL dir yılında Ege nin 100 Büyük Firması nın üretimden satışları reel olarak özel sektörde % 43 artarken, kamu kesiminde % 74 gerilemiştir. 100 Büyük Firma nın toplam üretim satışlarındaki reel yüzde 3.8 lik ve cirolarındaki yüzde 9 luk gerileme kamu kesiminden kaynaklanmaktadır. 100 Büyük Firmanın cirosu ise özel sektörde reel % 28 artmış, kamuda % 74 azalmıştır yılında 100 Büyük Firma nın kendi üretimlerinin dışında yaptıkları ticari satışlarının % 44 azaldığı görülmektedir. Bu azalışta özel sektörün payı yüzde 41, kamu kesiminin yüzde 72 dir yılında 100 Büyük Firma içinde 3 ü kamu, 24 ü özel sektör kuruluşu olmak üzere toplam 27 firma zarar etmiştir yılında zarar eden 27 firmanın toplam bilanço zararı 515 milyon YTL olmuştur yılında ise 16 firma toplam 250 milyon YTL zarar bildirmişti. Bu veriler, firmaların karsızlıklarını giderek artan bir düzeyde devam ettirdiklerinin bir göstergesidir. Kamu kesiminin 2005 bilanço zararı milyon YTL, özel kesimin bilanço zararı 258 milyon YTL düzeyindedir toplam bilanço zararının %49.9 u kamuya, %50.1 i özel kesime aittir.

2 Özel kesimin zararı bir önceki yıla göre reel olarak %2 azalırken, kamu kesiminin zararı 2004 yılına göre 45 kat artmıştır. Kamu kesimi zararının % 86.5 i PETKİM e aittir yılında özel sektörde 695 milyon YTL net kar, kamu kesiminde milyon YTL net zarar oluşmuştur. Bilanço karlılığı 100 Büyük Firma genelinde bir önceki yıla göre reel olarak %40 azalmıştır. Özel sektörün bilanço karı geçen yıla göre aynı kalırken, kamu kesiminde bilanço karlılığı %100 gerilemiştir. ÖZSERMAYE Karlılıktaki düşüşlere paralel olarak 100 Büyük Firma nın özsermayesi %13, net aktifi %6.5 düzeyinde gerilemiştir. Kamu kesimindeki firmaların özsermayesi %36, net aktifleri %37 oranında gerilemiştir. Özel sektörde firmaların özsermayeleri % 2 gerilemiş, net aktifleri ise %4.4 oranında artmıştır. BORÇLAR 100 Büyük Firma nın 2005 yılı toplam borç düzeyi 8.9 milyar YTL olmuştur. Bir önceki yıla göre toplam borçlarda reel artış %2 dir. Kamu kesiminde borç düzeyinde reel olarak %40 azalma görülürken, özel sektör borçları %11 artmıştır yılında özel sektörün borç düzeyi, özsermayelerinin %109 una, net aktiflerinin %52 sine ve üretimden satışlarının ise %41 ini oluşturmaktadır. FAİZLER 2005 yılında düşük seviyede seyreden faizler nedeniyle 100 Büyük Firma nın ödediği faizler bir önceki yıla göre %25 gerilemiştir. DİĞER GELİRLER 100 Büyük Firma nın rant gelirleri denilen yani repo ve faiz gelirlerini kapsayan faaliyet dışı gelirleri 2005 yılında reel olarak %73 gerilemiştir. Bir önceki yıla göre faaliyet dışı gelirler özel sektörde %75, kamu kesiminde %42 gerilemiştir. Firmaların üretim faaliyetlerinin dışındaki gelirlerinde gerileme olmasına rağmen, Özel sektörde faaliyet dışı gelirler; bilanço karlarının yüzde 53 ünü oluşturmuştur. Kamu kesiminde ise faaliyet dışı gelirler bilanço karlarının 56 kat üzerinde gerçekleşmiştir. NET KATMA DEĞER 2005 yılında Ege Bölgesi nin 100 Büyük Firması 2.4 milyar YTL lik net katma değer yaratmıştır. 100 Büyük Firma nın yarattığı net katma değer, ülke Gayri Safi Milli Hasılası nın binde 5 ini oluşturmaktadır.

3 Ayrıca, Türkiye imalat sanayinde yaratılan katma değerin %2 si, Ege nin imalat sanayiinde faaliyet gösteren 100 Büyük Sanayi Kuruluşu tarafından yaratılmıştır yılında 100 Büyük Firma tarafından yaratılan katma değerin %81 ini faizler ve ücretler oluştururken, net karın payı %18 dir. Özel sektörde yaratılan katma değerin %51 ini maaş ve ücretler oluştururken, net karın katkısı %32, faizlerin katkısı %16 seviyesindedir. Kamuda bu yıl net zarar oluşmuştur. Kamu yarattığı katmadeğerin yüzde 119 u oranında zarar etmiştir. Kamuda yaratılan katma değerin %215 ini maaş ve ücretler oluştururken ödenen faizlerin ve kiranın payı %4 olmuştur. Kamu kuruluşlarının 2005 yılında yaratıkları net katma değer, maaş ve ücretleri karşılamamış, kamu firmaları üretiminden ve kaynaklarından yemiştir. Gerek kamu gerekse özel sektördeki bu veriler, istihdam üzerindeki aşırı yüklerin ve hala olması gereken seviyelere gelemeyen faiz oranlarının; firmaların gelir-gider kalemlerini olumsuz etkilediğini ve karlılıklarını eritmeye devam ettiğini göstermektedir. KARLILIK 100 Büyük Firma nın 2005 yılındaki net karlılık oranları, enflasyon artışının gerisinde kalmıştır yılında, net kar sadece özel kesimde oluşmuştur. Net zarar oluştuğu için kamu kesiminde özsermaye, net aktif ve satış karlılığı söz konusu değildir. Özel sektör ise; özsermayesinin %10 u, aktiflerinin %5 i, satışlarının %4 ü kadar kar edebilmiştir. İSTİHDAM-ÜCRETLER 2005 yılında 100 Büyük Firma nın istihdamı %12 artışla kişiye ulaşmıştır. İstihdam kamu kesiminde %112 artarken, özel sektörde istihdam seviyesi değişmemiş aynı kalmıştır. 100 Büyük Firma da en fazla istihdam barındıran sektörler; kişi ile petrol-kömür, kişi ile gıda, kişi ile metal ana, kişi ile taşıt ve kişi ile giyim sektörüdür. İstihdamın %81 i özel kesimde yer almaktadır yılında 100 Büyük Firma nın ödediği maaş ve ücretler 1 milyar 575 milyon YTL düzeyindedir. Ücret ödemelerindeki artış, bir önceki yıla göre reel olarak %33 tür. Özel sektörde ücret ödemeleri reel olarak %19, kamu kesiminde %84 artmıştır. İHRACAT-İTHALAT 100 Büyük Firma nın 2005 yılı ihracatı 5.6 milyar dolar, ithalatı 8.1 milyar dolardır yılında 100 Büyük Firma, ülke ihracatının %8 ini, ithalatının %7 sini gerçekleştirmiştir.

4 2005 yılı Türk Lirası nın dünya pazarlarına göre değerli olduğu bir yıldır. Bu nedenle ithalatın artışı ihracat göre çok daha hızlı olmuştur. Ege nin 100 Büyük Firması da 2005 yılında aynı doğrultuda performans göstermiştir. Dolar bazında 100 Büyük Firma nın ihracatı %37, ithalatı %50 artmıştır. 100 Büyük Firma nın toplam ihracatının %27 sini petrol sektörü, %14 ünü kimya sektörü, %13 ünü metal ana sektörü gerçekleştirirken, İthalatının da; %42 sini petrol, % 26 sını kimya sektörü, %9 unu metal ana sektörü sağlamıştır yılında 100 Büyük Firma, üretimlerinin %35 ini ihraç etmiştir. Üretimden satışları içerisinde ihracat payının yüksek olduğu sektörlerimiz; %81 ile giyim, %79 ile makina, %72 ile dokuma, %64 ile madeni eşyadır. Bu rakamların neticesinde Türkiye yi, Ege Bölgesi ni ve İzmir i güçlü özel sektörün taşıdığını net olarak görmekteyiz. Ama güçlü özel sektörün; 2005 yılı gibi sakin, huzurlu, istikrarlı geçen, İran ve Avrupa Birliği gibi faktörlerin olmadığı bir dönemde, faizlerin de düşük olmasına rağmen ne kadar hırpalandığını anlamaktayız. Uzun vadeli program ve plan yapamayan, hiçbir işe uzun vadeli olarak bakamayan bir ülkenin insanları olarak günlük olayların içinde yorulmakta, işsizliğimize, gençlerimize çözümler üretememekteyiz. Bu ülkeyi yönetenlerden beklentimiz, bizleri huzurlu ve istikrarlı bir siyasi ve ekonomik programın içinde tutabilmeleridir. Hükümetimiz ve bizler üretime, ihracata dönük uzun vadeli ekonomik planlar yapmalıyız. Şartlar değiştikçe, sürekli revizyonlarla her zaman dinamik gelişmeler sağlanmalıdır. Kuzey kutbunda buzları kıran gemi nasıl arkasındaki ticaret gemilerine yol açıyorsa, bürokrasimiz de güçlü özel sektörün önünü aynı şekilde açmalıdır. Ülke olarak borç almadan, kaynaklarımızı en iyi şekilde kullanarak, tasarruf ederek; organizelerimizle, altyapılarımızla Avrupa nın üretim üssü olmak gibi önümüze hedefler koyarak yolumuza devam etmeliyiz. Türk Lirası 2003, 2004'te olduğu gibi 2005 yılında da değerlenmiştir. Bu değerlenme büyük ölçüde düşen reel ücretlerle ve verimlilik artışıyla telafi edilmiş ve böylece sanayi rekabet gücünü 2005'e kadar bir nebze koruyabilmiştir. Ancak, Türk Lirasının 2005'te de değerlenmeye devam etmesi ve bunu telafi edecek gelişmelerin olmaması ihracatı olumsuz etkilemeye başlamıştır. İthalatta patlama yaşanırken, ihraç mallarının üretiminde giderek daha fazla ithal ara malı kullanır hale gelinmiştir. Türk Lirası değerlendikçe Türkiye'de ihracatın ithalata bağımlılığı yükselmiştir.

5 Döviz yükselsin, ihracatımız artacak derken, şimdi yükselen döviz neticesinde daralan ve yetmeyen sermayeyle herkes nasıl iş yapacağını düşünüyor. Ege Bölgesi nde 2005 yılında Üretimden Satışları 10 milyon YTL nin üzerinde 255 firma tesbit edilmiştir. 255 Bölge firmasının şehirlerine göre dağılımı; İzmir 184 Denizli 26 Manisa 24 Aydın 10 Muğla 5 Kütahya 4 Afyon firmanın toplam üretimden satışları içerisinde İzmir firmaları % 80 Denizli firmaları % 7 Manisa firmaları % 9 Aydın firmaları % 1.5 Muğla firmaları % 0.6 Afyon firmaları % 0.2 Kütahya firmaları % 1.7 pay almaktadır.

6 TABLO 1: 100 BÜYÜK FİRMANIN KAMU VE ÖZEL KURULUŞ İTİBARİYLE DAĞILIMI KAMU FİRMA SAYISI 2 4 ÖZEL FİRMA SAYISI TABLO 2: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ (BİN YTL) Üretimden Satışlar Özsermaye Net Aktif Toplam Bilanço Karı Bilanço Zararı TABLO 3: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİNDEKİ ARTIŞ ( % ) CARİ 2005 REEL Üretimden Satışlar Özsermaye Net Aktif Toplam Bilanço Karı Bilanço Zararı TABLO 4: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİNDE KAMU KESİMİNİN PAYI ( % ) Üretimden Satışlar Özsermaye Net Aktif Toplam Bilanço Karı Bilanço Zararı 2 50 TABLO 5: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ (BİN YTL)

7 Sektör Firma Sayısı Üretimden Satışlar Pay Özsermaye Pay Net Aktif Pay Bilanço Karı Gıda İçki Tütün Dokuma Giyim TÜKETİM Kağıt Matbaacılık , Kimya Petrol Kömür Toprak Metal Ana Diğer İmlt , Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt YATIRIM GENEL Pay TABLO 6: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN İSTİHDAMI

8 SEKTÖR İSTİHDAM (Kişi) DAĞILIM Gıda İçki Tütün Dokuma Giyim TÜKETİM Kağıt Matbaacılık Kimya Petrol-Kömür Toprak Metal Ana Diğer İmalat Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt Araçları YATIRIM GENEL TABLO 7: 100 BÜYÜK FİRMADA İSTİHDAM VE ÜCRETLER İSTİHDAM (Kişi) DEĞİŞİM ÜCRETLER (BİN YTL) CARİ DEĞİŞİM REEL DEĞİŞİM ORTALAMA ÜCRET (YTL) TABLO 8: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN İHRACATI (BİN YTL)

9 Sektör İhracat Pay Üretimden Satışlar Pay Üretimden Satış İçinde İhracatın Payı Gıda İçki Tütün Dokuma Giyim TÜKETİM Kağıt Matbaacılık Kimya Petrol-Kömür Toprak Metal Ana Diğer İmalat Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt Araçları YATIRIM GENEL TABLO 9: SEKTÖRLERE GÖRE 100 BÜYÜK FİRMANIN İTHALATI (BİN YTL)

10 Sektör İthalat Pay Gıda İçki ,18 Tütün Dokuma ,39 Giyim TÜKETİM Kağıt Matbaacılık ,12 Kimya Petrol-Kömür Toprak Metal Ana Diğer İmalat ,03 Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt Araçları YATIRIM GENEL TABLO 10: 100 BÜYÜK FİRMANIN YARATTIĞI NET KATMA DEĞERİN FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE DAĞILIMI (BİN YTL) 2004 DAĞILIM 2005 DAĞILIM Maaş ve Ücretler Ödenen Faizler Ödenen Kiralar Net Kar Net Katma Değer TABLO 11: 100 BÜYÜK FİRMA LİSTESİNDE YER ALAN KAMU

11 KURULUŞLARININ YARATTIĞI NET KATMA DEĞERİN FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE DAĞILIMI (BİN YTL) 2004 DAĞILIM 2005 DAĞILIM Maaş ve Ücretler Ödenen Faizler Ödenen Kiralar Net Kar Net Katma Değer TABLO 12: 100 BÜYÜK FİRMA LİSTESİNDE YER ALAN ÖZEL SEKTÖR KURULUŞLARININ YARATTIĞI NET KATMA DEĞERİN FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE DAĞILIMI (BİN YTL) 2004 DAĞILIM 2005 DAĞILIM Maaş ve Ücretler Ödenen Faizler Ödenen Kiralar Net Kar Net Katma Değer TABLO 13: NET KATMA DEĞERİN 100 BÜYÜK FİRMADA FAKTÖR GELİRLERİ İTİBARİYLE SEKTÖREL DAĞILIMI (BİN YTL) 2005

12 SEKTÖR ÜCRETLER FAİZLER KİRA NET KAR NET KATMA DEĞER Gıda İçki Tütün Dokuma Giyim TÜKETİM Kağıt Matbaacılık Kimya Petrol-Kömür Toprak Metal Ana Diğer İmalat Plastik ARA Madeni Eşya Makina Elektrik Teçh Taşıt Araçları YATIRIM GENEL TABLO 14: 100 BÜYÜK FİRMA LİSTESİNDE YER ALAN KURULUŞLARIN KARLILIK ORANLARI KAMU ÖZEL GENEL KAMU ÖZEL GENEL Satış Karlılığı 6, Özsermaye Karlılığı 18,2 9, Aktif Karlılığı 12,3 4,8 6, ,4 TABLO 15: 100 BÜYÜK FİRMANIN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGE VE REEL DEĞİŞİMİ (BİN YTL) TOPLAM REEL GELİŞME (2005)

13 CARİ ARTIŞ ÖZE L KAMU TOPLAM Üretimden Satışlar Özsermaye Net Aktif Bilanço Karı Ücretler Faiz Diğer Satışlar Diğer Gelirler Bilanço Zararı Borçlar İhracat Bin YTL Milyon $ İthalat Bin YTL Milyon $ İstihdam (Kişi) Toplam Ciro Net Katma Değer Kira Net Kar TABLO 16: EGE BÖLGESİ NDE ÜRETİMDEN SATIŞLAR BAZINDA 10 MİLYAR YTL BARAJINI AŞAN EN BÜYÜK 255 FİRMANIN TEMEL EKONOMİK VERİLERİ (BİN YTL) KAMU ÖZEL GENEL TOPLAM

14 Üretimden Satışlar Özsermaye Net Aktif Bilanço Karı Ücretler Faiz Diğer Satışlar Diğer Gelirler Bilanço Zararı Borçlar İhracat İthalat Bin YTL Milyon $ Bin YTL Milyon $ İstihdam (Kişi) Toplam Ciro Net Katma Değer Kira Net Kar