ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAŞARI DÜZEYİNE ETKİLERİ Renan ŞEKER 1 Derya ÇINAR 2 Abdulkadir ÖZKAYA 1

Transkript

1 XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAŞARI DÜZEYİNE ETKİLERİ Renan ŞEKER 1 Derya ÇINAR 2 Abdulkadir ÖZKAYA 1 1 Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı KONYA 2 Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı KONYA rseker@selcuk.edu.tr deryacinar@selcuk.edu.tr kayakadir@selcuk.edu.tr Üniversite öğrencilerinin başarıları üzerine çevresel faktörlerin etkilerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmanın evrenini Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı öğrencileri, örneklemini ise 2002 ve 2003 yılı mezun olan 255 öğrenci (Normal ve II. Öğretim) oluşturmuştur. Öğrencilerin profillerini belirlemek amacıyla hazırlanan ve 32 sorudan oluşan anket öğrencilere uygulanmıştır. Anketlere verilen cevaplar SPSS paket programından yararlanılarak değerlendirilmiş ve sonuçlar öğrencilerin transkript ortalamalarıyla karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda kız öğrencilerin erkek öğrencilerden; Normal öğretimde okuyanların II. Öğretimde okuyanlardan önemli (P<0.001) düzeyde daha başarılı oldukları belirlenmiştir. Mezun olunan lisenin türü başarı üzerine etkili olurken, lisedeki bölümün bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Düzenli çalışma alışkanlığı olan öğrencilerin mezuniyet dereceleri, olmayanlara göre daha yüksek çıkmıştır. Arkadaş çevresi ve kalınan yerden memnun olma da başarı üzerine etkili bulunmuştur (p<0.05). Buna karşın ailenin eğitim durumu, gelir düzeyi, kardeş sayısı, Üniversitede okurken kalınan yer gibi öğrenci profillerinin başarı üzerine etkilerinin olmadığı tespit edilmiştir Anahtar Kelimeler: Çevresel Faktörler, Başarı düzeyi, Fen Eğitimi EFFECTS OF ENVIRONMETAL FACTORS ON THE SUCCESS RATE OF UNIVERSITY STUDENTS This study consisted of 255 day times groups and evening times groups at the department of education graduated at the year of from the University of Selcuk, a query was carried out with 32 questions in order to find out the effects of environmental factors on the success rate. The given answers were analyzed using the SPSS programs by comparing to the students transcripts. Female gender and day times groups were more successful than male gender and evening times groups students, respectively (p<0.001). Although the type of the high school was considered to be important on the success rate, the branch factor that was chosen by the students was not. The students that have a regular study habit were more successful than others. It was found that the education level, income and number of child of the family; accommodation and friend relations were not effective on the success rate. Key Words: Environmental factors, success rate, science education GİRİŞ

2 Üniversite eğitimi bireylerin eğitim aşamalarından biridir ve onların daha sonraki hayatlarına yön vermeleri açısından çok önemlidir. Bu nedenle üniversite öğrencilerinin başarılı olmaları için onlara yardımcı olunmalıdır. Bunu yapabilmek için de onların başarılarını etkileyen faktörlerin bilinmesi gerekir. Üniversite öğrencilerinin başarısını etkileyen, uyum, barınma, arkadaş çevresi, ekonomik şartlar, ilk ve orta öğretim yıllarında kazanılan alışkanlıklar, aile desteği, okudukları fakültelerde görev yapan öğretim üye ve yardımcılarının tutumları gibi, bir çok çevresel faktör vardır. Öğrencinin başarılı olabilmesi için bu faktörlerden olumsuz yönde etkilenmemesi gereklidir. Alkan ve Kurt (1998) öğrenmenin, öğrenci ve onu saran çevrenin karşılıklı etkileşimi sonucu oluşacağını ve eğitim ortamının hedefler doğrultusunda düzenlenmesinin zorunlu olduğunu ifade etmişlerdir. Büyükkaragöz ve Çivi (1999) eğitim ortamının, öğrenme-öğretme etkinliklerinde, öğrenmenin daha verimli olmasında önemli bir etken olduğunu, dolayısıyla öğretimin etkili bir şekilde gerçekleşmesinde en önemli öğelerden birinin çevre olduğunu belirtmişlerdir. Öğretimde çevreyi de: öğrencinin öğrenme sırasında fiziksel, zihinsel, duygusal ve toplumsal yönlerden etkileşimde bulunduğu alan ve şartların tümü olarak tanımlamışlardır. Ayrıca öğretimin belirli ve uygun şartlara sahip bir çevrede gerçekleştiğini ve çevre şartlarının uygun olmasının öğretimi daha başarılı ve yeterli, uygun şartların sağlanamamasının da başarısız ve yetersiz kılacağını ifade etmişlerdir. Bozkurt ve ark. (2000) yaptıkları bir araştırmada öğretmen adaylarının fen derslerindeki başarılarını etkileyen faktörleri inceledikleri araştırma sonucunda, mezun olunan lise alan türü ve annenin eğitim durumunun öğrencilerin başarıları üzerine etkili olduğunu belirlemişler ve başarılarının artırılması için kütüphane imkanları, bilgisayarlar ve benzeri kaynakların öğrencilerin kullanımına sunulması gerektiğini ifade etmişlerdir. Ayrıca özellikle kırsal kesimlerde kız çocuklarının okutulmasının engellenmesinin önüne geçilerek kızların okuma oranını artırılmasının sağlanması geleceğin nesillerini yetiştirecek annelerin bilinçli ve eğitimli olmalarını sağlayarak toplumun ilerleyen bilgi çağını yakalamasına katkı sağlayacağını belirtmişlerdir. MATERYAL ve YÖNTEM

3 Üniversite öğrencilerinin başarıları üzerine çevresel faktörlerin etkilerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmanın evrenini Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı öğrencileri, örneklemini ise 2002 ve 2003 yıllarında mezun olan, 136 sı kız, 119 u erkek ve 130 u normal öğretim de 125 i ise II. öğretim de öğrenim gören, 255 öğrenci oluşturmuştur. Bu öğrencilere, 32 sorudan oluşan anket uygulanmıştır. Uygulanan ankette; öncelikle öğrencilere, cinsiyet, mezun oldukları lisenin türü, bölümü, lisede okurken kalınan yer, dershaneye gitme durumu, lise eğitiminin görüldüğü yer, lise bitirme derecesi gibi lise dönemi ile ilgili sorular yöneltilmiştir. Ayrıca üniversitede okudukları süre içerisinde nerede kaldıkları, kendilerine ait bir çalışma odalarının ve düzenli çalışma alışkanlıklarının olup olmadığı, arkadaş yada arkadaş gruplarının ders çalışmalarını olumsuz yönde etkileyip etkilemediği belirlenmeye çalışılmıştır. Bu sorulara ilave olarak ailelerinin; eğitim düzeyi ve maddi durumu gibi sosyal profilleri ile ilgili sorular da sorulmuştur. Öğrencilerin mezuniyet ortalamaları Selçuk Üniversitesi Bilgi İşlem Dairesinden alınan transkriptlerden elde edilmiştir. Anket sorularına verilen cevapların analizleri SPSS paket programı (SPSS Inc. 1999) ile yapılmış ve değişkenler ile öğrencilerin transkript ortalamaları karşılaştırılmıştır. Farklılıkların önemi aynı istatistik programı aracılığı ile t testi ve anova modeli uygulanarak belirlenmiştir. Anket uygulamaları 2002 ve 2003 yılı Mayıs ve Haziran ayları içerisinden yapılmıştır. SONUÇLAR ve TARTIŞMA Araştırmada öğrencilere uygulanan anketlerin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen değişkenlere ait frekans değerleri tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 incelendiğinde; anket uygulanan öğrencilerin %53.3 ünün (136) kız, %46.7 sinin (119) erkek olduğu, % 51.0 i (130) normal öğretim, %49 unun (125) II. öğretimde okuduğu, bu öğrencilerden yarıdan fazlasının (148) klasik lise mezunu olduğu, liselere giriş sınavı (LGS) ile öğrenci alan liseler ile süper lise mezunlarının sayısının (34) eşit, özel liseler ve diğerlerinden (İmam hatip lisesi, meslek liseleri, sağlık lisesi) mezun olanların sayısının sırasıyla 9 ve 29 olduğu görülmektedir. Liselerde okunan bölüm incelendiğinde, bu konuda bilgi veren 245 öğrencinin %93.5 inin sayısal, %3.7 sinin sözel bölüm mezunu olduğu ve öğrencilerin çok büyük bir bölümünün üniversite sınavı öncesinde hazırlık için özel dershanelere devam ettikleri anlaşılmaktadır. Üniversite öğrenimleri esnasında öğrencilerin %35.3 ü ailelerin yanında, %34.5 i öğrenci evinde, %17.3 ü devlet yurdunda, %9.0 u özel yurtlarda ve %3.9 u diğer yerlerde kaldıkları, yarıdan fazlasının kendilerine ait bir çalışma odasının bulunduğu ve iyi bir çalışma ortamına sahip oldukları ortaya konmuştur. Arkadaşlarınız ders çalışmanızı olumsuz yönde etkiliyor mu sorusuna 28 öğrenci evet, 92 öğrenci kısmen ve 135 öğrenci hayır cevabı vermiştir.

4 Öğrencilerin ağırlıklı olarak orta düzeyde gelire sahip ve genellikle 2-4 çocuklu ailelerin çocukları olduğu, 152 sinin üniversitede okumakta olan bir kardeşinin olmadığı, 78 inin 1, 25 inin de 2 ve ya daha fazla kardeşinin üniversitede okuduğu belirlenmiştir. Öğrenci babalarının %36.1 inin ilkokul, %12.7 sinin ortaokul, %26.6 sının lise, %24.2 sının üniversite mezunu, 1 babanın ise okur-yazar olduğu; annelerin %62.0 sinin ilkokul, %9.4 sinin ortaokul, %12.5 inin lise, %24.2 sinin üniversite mezunu ve %11.0 inin okur-yazar olduğu görülmüştür. Öğrencilerin büyük bir bölümü üniversite hayatları süresince ailelerinden yeterli desteği aldıklarını ve kaldıkları yerden memnun olduklarını (%61.0) ifade etmişlerdir. Ayrıca öğrencilerin % 70.2 sinin üniversitede okudukları süre içerisinde eğitimlerini olumsuz yönde etkileyecek psikolojik olaylar yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Lise bitirme dereceleri incelendiğinde öğrencilerin %23.4 ünün pekiyi, %56.4 ünün iyi ve %20.2 sinin orta derece ile mezun oldukları, 4 lük sisteme göre verilen bitirme notu ortalamaları incelendiğinde, 79 öğrencinin 2.5 in altında, 124 ünün arasında, 47 sinin arasında ve 5 inin 3.5 in üzerinde not aldığı tespit edilmiştir. Tablo 1. Ankete katılan öğrencilere ait kişisel bilgilerin dağılımı Değişken Düzey n % Kız Cinsiyet Erkek Normal öğretim Eğitim görülen program II. öğretim Özel lise Normal lise Mezun olunan Lisenin Türü LGS ile öğrenci alan liseler Süper Lise Diğer (İmam Hatip, Endüstri Meslek, vs) Toplam Sayısal Sözel Lisede okunan bölüm Sağlık Teknik Türkçe-Matematik Toplam Evet Üniversite sınavı öncesi Dershaneye Hayır Gitme Bir Süre Toplam Aile Yanı Öğrenci evi Üniversitede okurken ikamet Devlet Yurdu edilen yer Özel yurt Diğer Evet Çalışma odası varlığı Hayır

5 Toplam Çok iyi İyi Ders çalışma ortamı Orta Kötü Evet Düzenli Çalışma Alışkanlığı Hayır Kısmen Evet Arkadaşların ders çalışmaya Hayır olumsuz etkisi var mı Kısmen Tablo 1 in devamı Değişken Düzey n % Çok iyi İyi Ailelerin gelir düzeyi Orta Kötü Toplam milyar ve üzeri 35 14, milyar arası 95 38,3 Ailelerin yıllık ortalama gelirleri 5-10 milyar 67 27,0 5 milyarın altında 51 20,6 Toplam Kardeş yok kardeş kardeş Kardeş Sayısı 3 kardeş kardeş kardeş ve üzeri Okuyan yok Kendisi ile aynı anda üniversitede 1 kardeş Okuyan kardeş sayısı 2 kardeş ve üzeri İlk okul Orta okul Babanın öğrenim durumu Lise Üniversite Okur yazar Toplam İlk okul

6 Orta okul Annenin öğrenim durumu Lise Üniversite Okur yazar Çok iyi İyi Üniversitede okurken Orta Ailenin desteği nasıldı Kötü Olmadı Tablo 1 in devamı Değişken Düzey n % Üniversite okurken Evet kaldığınız yerden Kısmen memnun oldunuz mu Hayır Üniversitede okuduğunuz süre Evet içerisinde eğitiminizi etkileyecek Kısmen psikolojik olaylar yaşadınız mı Hayır Pek iyi Lise bitirme dereceniz İyi Orta Toplam in altı arası Mezuniyet not ortalaması arası ve üzeri Öğrencilerin bitirme notları ile anket sorularına verdikleri cevaplar karşılaştırılarak başarı üzerine istatistiksel açıdan önemli olacak düzeyde etki yapan değişkenler ve karşılaştırma sonuçları tablo 2 de verilmiştir. Yapılan karşılaştırmalarda kız öğrencilerin erkek öğrencilerden, normal öğretimde okuyan

7 öğrencilerin de II. öğretimde okuyanlardan daha başarılı oldukları görülmüştür (p<0.001). Normal öğretim öğrencilerinin daha başarılı olmalarının sebebi öğrenci seçme sınavından (ÖSS) daha yüksek puan alan dilimde yer almaları olabilir. Çünkü öğrenciler öncelikli olarak normal öğretimi tercih etmekte ve bu programlara yerleştirilen öğrencilerin ÖSS puanı daha yüksek olmaktadır. Bunun sonucu olarak normal öğretimden mezun olan öğrencilerin II. öğretimden mezun olanlara göre daha başarılı olmaları doğaldır. Bir diğer sebep ise normal öğretimde okuyan öğrencilerin II.öğretimde okuyanlara nazaran günlük hayatlarında daha düzenli olmaları (uyku düzeni, beslenme alışkanlıkları, okula gidiş geliş saatleri vb) olabilir. Süper Liseden mezun olan öğrencilerin 2,929 olan bitirme notu ortalamaları özel liselerden mezun olanlar (ortalama 2,783) dışında diğer liselerden mezun olanlardan daha yüksek bulunmuştur. Özel lise, klasik lise ve diğer liselerden mezun olanların bitirme notu ortalamaları bir birine benzer, LGS ile öğrenci alan liselerden mezun olan öğrencilerin ortalamaları diğerlerinden daha düşük çıkmış ve farklılıklar istatistiksel olarak farklı bulunmuştur (P<0,001). LGS ile öğrenci alan liseleri bitirdiğini belirten öğrencilerin başarılarının düşük olması manidar bulunmuştur. Yapılan incelemede bu öğrencilerin Fen Bilgisi Öğretmenliği programını son sıralarda tercih ettikleri görülmüş ve bunun başarılarını olumsuz yönde etkilediği sonucuna varılmıştır. Bu liselerden gelen öğrencilerin arkadaş gruplarının daha yüksek ÖSS puanı ile öğrenci alan üniversiteleri kazanmaları; onların motivasyonlarını olumsuz yönde etkilemiş olabilir. Mezun olunan lise türünün aksine lisede okunan bölümün başarı üzerine herhangi bir etkisinin olmadığı ortaya konmuştur. Tablo 2. Öğrencilerin başarı düzeylerine önemli düzeyde etki eden değişkenler ve istatistik analiz sonuçları. Değişken Öğrenci sayısı Mezuniyet ortalamaları ve standart sapmalar Genel ± Önem Cinsiyet Kız ± a p <0.001 Erkek ± b Mezun olunan Normal Öğretim ± a p<0.001 Program II. Öğretim ± b Özel ± ab Mezun olunan Klasik ± bc Lise LGS ile kazanılan ± c p<0.001 Türü Süper Lise ± a Diğer (meslek vs) ± bc Düzenli çalışma Evet ± a Alışkanlığı Kısmen ± b p<0.001 var mı Hayır ± c Arkadaşların ders Evet ± b

8 ders çalışmaya Kısmen ± b p<0.01 olumsuz etkisi var mı Hayır ± a Üniversite okurken Evet ± a kaldığınız yerden Kısmen ± ab p<0.05 memnun oldunuz mu Hayır ± b Pekiyi ± a Lise bitirme derecesi İyi ± b p<0.01 Orta ± b Tablo 2 incelendiğinde, düzenli çalışmanın beklenildiği gibi öğrencilerin başarılarını önemli ölçüde artırdığı görülmektedir. Tablo incelendiğinde, düzenli çalışma alışkanlığınız var mı sorusuna evet diyen öğrencilerin ortalamalarının 2.883, kısmen diyenlerin ortalamalarının 2.733, hayır diyenlerin ortalamalarının ise olarak gerçekleştiği ve her üçü arasında farklılığın önemli (p<0.001) olduğu görülecektir. Arkadaşlarınızın ders çalışmanıza olumsuz etkisi var mı sorusuna evet ve kısmen cevabı veren öğrencilerin ortalamaları hayır cevabı veren öğrencilerden önemli düzeyde (p<0.01) düşük bulunmuştur. Diğer taraftan üniversitede okurken kalınan yerden memnun olmanın da başarı üzerine olumlu etki yaptığı, kaldığı yerden memnun olan öğrencilerin, olmayanlara göre önemli düzeyde (p<0.05) yüksek ortalama ile mezun oldukları görülmüştür. Öğrencilerin lise bitirme dereceleri de başarı üzerinde etkili olmuştur. Liseyi pekiyi derece ile bitiren öğrencilerin not ortalamaları birbirine benzer ortalamaya sahip iyi ve orta derece ile mezun olanlardan daha yüksek bulunmuştur (p<0.01). Bu sonuç lisede edinilen çalışma disiplininin üniversite hayatında da devam ettiğini göstermektedir. Yapılan diğer karşılaştırmalarda; üniversite sınavı öncesinde dershaneye gitme, üniversite okurken ikamet edilen yer, çalışma odası varlığı, ders çalışma ortamı, ailenin gelir düzeyi, kardeş sayısı, üniversitede okuyan kardeşin varlığı, babanın öğrenim durumu, annenin öğrenim durumu, üniversitede okurken ailenin verdiği destek ve üniversite öğrenimi süresince eğitimi olumsuz yönde etkileyen psikolojik olaylar yaşanması gibi değişkenlerin başarı üzerine önemli (p>0.05) bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir. ÖNERİLER Değerlendirme sonucunda kız öğrencilerin kazanmış oldukları çalışma alışkanlığı ve düzenli olmak gibi özelliklerin erkek öğrencilere de kazandırılması gerekir. Eğitimi bir bütün olarak ele alarak ilkokuldan üniversiteye kadar fırsat eşitli sağlanmalıdır. Ülkenin geleceğini temsil eden öğrencilerimizin daha başarılı olmaları için; onların fiziksel ve ruhsal ihtiyaçlarının karşılanmasına daha fazla önem verilmelidir. En kötü program programsızlıktan daha iyidir diyerek öğrencilere programlı ve düzenli ders çalışma alışkanlıkları kazandırılmalıdır. Ailelerin temel eğitimden başlayarak öğrencilere bu yetilerin kazandırılmasında yardımcı olmaları gerekir.

9 Araştırmanın sonucunda öğrencilerin lise bitirme dereceleri ile lisans bitirme derecelerinin paralellik gösterdiği görülmüştür. Buna göre; üniversitedeki eğitim veriminin artırılabilmesi için lisedeki veriminde artırılması gerekir. Öğretmenlik mesleği öğrencilere sevdirilmelidir. Bunun için LGS ile öğrenci alan liselerin danışmanlık hizmetlerinde arkadaşlarına göre daha düşük puanla okullara giden öğrencilerin de iyi bölümleri kazandıkları hissi verilmelidir. Çok isteksiz olan öğrencilerin bu bölümleri tercih etmelerinin önüne geçilmelidir. Çocuk coğunlukla ilkokula kadar ailesinin, ilkokuldan sonra ise arkadaşlarının etkisi altındadır. Bu etkisinin olumlu yönde olması için bütün olarak öğrencilerin çalışma ortamına itilmesi (bilimsel araştırma projeleri hazırlama, bunları yürütme ve uygulama vb) sağlanmalıdır. Okul dışında da öğrencileri bu tür faydalı işlere koşacak faaliyetler düzenlenmelidir. Ayrıca aileler çocuklarının arkadaş seçiminde dikkatli olmaları hususunda uyarılmalıdır. KAYNAKLAR Alkan, C. ve Kurt, M. (1998) Özel öğretim yöntemleri; disiplinlerin öğretim teknolojisi. Anı yayıncılık- ANKARA Bozkurt, A.İ., Gürçay, D., Kaptan, F., Berberoğlu, G. (2000) Öğretmen adaylarının fen derslerindeki başarılarını etkileyen faktörler. IV. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi. 6-8 Eylül-2000 Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Beytepe-ANKARA. Bildiriler Kitabı Büyükkaragöz, S.S. ve Çivi, C. (1999) Genel öğretim metodları; öğretimde planlama ve uygulama. Beta basım dağıtım A.Ş. İSTANBUL. SPSS for Windows (1999), release , standart version, Inc.