1. DÜNYADAKİ BAŞLICA DİL AİLELERİ

Transkript

1 1. DÜNYADAKİ BAŞLICA DİL AİLELERİ Kaynak bakımından birbirine yakın olan diller bir aile teşkil ederler. Dünya dilleri bu şekilde çeşitli dil ailelerine ayrılırlar. Bir dil ailesi tarihin bilinmeyen devirlerinde bir ana dilden çıkan dillerin oluşturduğu topluluktur. Bu diller arasındaki benzerlikler böyle bir varsayımı kuvvetlendirmektedir. Bir ana dilin yazılı belgeleri olmadığı halde birçok özelliklerini kendisinden türemiş bulunan ailedeki dilleri karşılaştırarak tesbit etmek mümkün olabilmektedir HİNT-AVRUPA DİL AİLESİ Hint-Avrupa dil ailesi Dünya nın en büyük dil ailesidir. Yüzlerce dil ve lehçe içerir. Dünyada 2,5 milyarı aşkın kişinin ana dili Hint-Avrupa dil ailesine ait bir dildir. Avrupa nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Günümüzde dünyada en çok konuşulan 20 dilden 12 si Hint-Avrupa dil grubuna aittir. Bunlar İngilizce, İspanyolca, Hintçe,

2 Portekizce, Bengalce, Rusça, Almanca, Fransızca, Marati, İtalyanca, Puncapca ve Urduca dır. a. Hint-İran Dilleri: İran, Afgan, Pakistan, Hindistan, Sri Lanka, Nepal dilleri, b. Slav Dilleri: Rusça, Bulgarca, Lehçe (Polonya), Çekçe, Slovakça, Baltık dilleri, c. Roman Dilleri (Latinceden türetilmiş diller): İtalyanca, Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence ç. Germen Dilleri: İngilizce, Almanca, Felemenkçe, İsveççe, Norveççe 1.2. HAMİ-SAMİ DİL AİLESİ Orta Doğu ve Kuzey Afrika ya yayılmış çeşitli topluluklarca konuşulan yaklaşık 250 dilden oluşur. Hami ve Sami alt grupları olmak üzere ikiye ayrılır: a. Hami Dilleri: Eski Mısır dili, Kuşi dili, Libya-Berber dili, Çad dili, b. Sami Dilleri: Arapça, İbranice (Kenanca), Habeşçe, Akatça. Bu ailenin yaşayan en önemli dilleri Arapça ve İbranicedir BANTU DİL AİLESİ Orta ve Güney Afrika da yaşayan kabilelerin konuştukları 400 den fazla dilin bütününe verilen addır. Lingalaca, Lubaca, Kongoca, Swahili (Svahili), Pölce, Susuca, Gurca, Akanca Bantu dilleri grubundandır. Aslında Bantu yu bir dil ailesi olarak adlandırmak yanlış olur, çok farklı kurallar içeren diller de bu grubun bir üyesi olabilir. Bantu bölgede konuşulan dillere verilen genel addır. Bantu sözcüğünün ne anlama geldiği

3 konusunda ortak kabul görmüş bir görüş olmasa da bantu birçok Bantu dilinde insan anlamına gelir ÇİT-TİBET DİL AİLESİ Çin (Sin) ve Tibet-Burma Dilleri gruplarında yer alan 300 Doğu Asya dilinden oluşur. Çince, Tibetçe, Dzongka, Birmanca, Vietnamca ve Kmerce bu gruba girer URAL DİL AİLESİ Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 50 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır. Ural ismi, bu dillerin doğduğu yer olarak düşünülen Ural Dağları'ndan gelmektedir. Her ne kadar yaklaşık olarak dilin doğum yeri bilinmese de Hint- Avrupa dil ailesinin doğduğu yerlere yakın olabileceği düşünülmektedir ALTAY DİL AİLESİ Altay dilleri Avrupa'dan, Orta Doğu'ya ve Orta Asya'dan Uzak Doğu'ya kadar uzanan büyük bir coğrafyada konuşulan dilleri kapsayan bir dil ailesidir. Altay dillerinde Türk dilleri, Moğol, Tunguz, Japon ve Kore dilleri bulunur.

4 Kimi dil bilimcilerce Estonca, Fince ve Macarca gibi Ural dillerinin de bir Ural- Altay dil ailesinin parçası olarak bahsi geçen Altay dillerinin uzaktan akrabaları olduğu savunulmaktaysa da, bu görüş Dünya dil bilimcileri tarafından genel kabul görmemiştir. Türk dilleri ve dolayısıyla bugünkü Türkçe, çok uzaktan da olsa, Moğolca, Japonca, Macarca, Fince gibi diller ile de bağlantılıdır. Ne var ki, bu gibi bağlantıları kurmaya yarayan benzerlikler, acaba ortak bir dilden gelme sonucu mudur? Yoksa yakın bölgelerde bir zamanlar birlikte oturmuş olmanın yarattığı dil alışverişlerinin yansıması mıdır? Bu noktaların tartışılması, Türk bilimciler arasında on yıllardır sürüp gitmektedir. 2. YAPI BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ Dünya dilleri yapı bakımından üç grupta incelenir: 2.1. TEK HECELİ DİLLER (AYRIMLI DİLLER) Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani daima kök durumundadır. Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı genellikle kelimelerin sıralanışından anlaşılır. Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek üzere çok zengin bir vurgu sistemi oluşturulmuştur. Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer. Bu diller, aynı zamanda, tek seslemli diller (tek heceli diller) arasında yer almaktadır.

5 2.2. ÇEKİMLİ DİLLER (BÜKÜMLÜ DİLLER) Bu dillerde, çekim sırasında ve yeni kelimeler türetilirken kelime kökleri genellikle değişir ve tanınmayacak hale gelir. Ekler kelimenin önüne, ortasına veya sonuna gelebilir. Bazı dillerde ise kelime kökü ile yeni kelime veya kelime çekimi arasında daima açık bir bağ, ilgiyi gösteren bir iz vardır. Kelime kökündeki asıl sesler yeni kelimede veya kelime halinde hep aynı kalırlar. Sami dilleri, Hint-Avrupa dilleri bu gruba girerler EKLEMELİ DİLLER (BİTİŞİMLİ DİLLER, BİTİŞKEN DİLLER, BAĞLANTILI DİLLER) Bu dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin teşkilinde kök değişmez. Kökün önüne veya sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı veya çekimi gerçekleştirilir. Ural-Altay dilleri bu gruba girer. Türkçemiz sondan eklemeli bir dildir: göz-le-m-ci gel-ecek-ler-miş 3. TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ Türkçemiz, dünya dilleri içerisinde yapı yönüyle sondan eklemeli diller grubunda yer alırken köken bakımından da Altay dil ailesinin grubunda yer almaktadır. Oğuz