Materyal: Rosa sp. (gül; dikotil çiçek) ve Lilium sp. (zambak; monokotil çiçek)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Materyal: Rosa sp. (gül; dikotil çiçek) ve Lilium sp. (zambak; monokotil çiçek)"

Sanaz Gündoğdu
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 KONU 10. ÜREME VE GELİŞME I. Bitki Hücrelerinde Üreme ve Gelişme: Materyal: Rosa sp. (gül; dikotil çiçek) ve Lilium sp. (zambak; monokotil çiçek) Yöntem: Rosa sp. ve Lilium sp. tam çiçeğinden alınan enine radyal kesit mikroskop altında incelenir. Lilium sp. anterlerinden alınan kesit mikroskop altında incelenir. Angiospermler çiçek adı verilen özelleşmiş üreme organlarına sahiptirler. Dikotil bitkilerde çiçek yapısı başlıca periant = çiçek örtüsü (sepal ve petal), stamen = andrekeum (anter ve flament), pistil = ginekeum (stigma, sitilus ve ovaryım), reseptakulum (çiçek tablası), pedisel (çiçek sapı) yapılarından oluşur (Şekil 1). Sepallerin tümüne kaliks, petallerin tümüne korolla adı verilir. Anterler teka adı verilen polen keselerinden oluşur. Monokotil çiçeğinde ise sepalpetal farklılaşması yoktur. Çiçek örtüsü sepal ve petallerin birleşmesiyle oluşmuş tepal adı verilen kısımlardan oluşur (Şekil 2). Şekil 1. Rosa sp. çiçeğinin enine radyal kesiti

2 Şekil 2. Lilium sp. çiçeğine ait yapılar.

3 Materyal: Lilium (zambak) çiçeğinin henüz sarı renge dönüşmemiş anterleri. Yöntem: Anterlerden enine kesitler alınarak, lam üstüne damlatılan bir damla su içinde incelenir. En dışta epidermis, altında çeperleri henüz kalınlaşmamış endotesyum, sonra 2-3 sıra ara tabaka ve tapetum görülür. En içte büyük çekirdekli polen ana hücreleri bulunur. Genellikle tek sıralı ve yassılaşmış şişkin hücrelerden oluşan epidermis hücreleri anter gelişimi sırasında iç dokunun genişlemesine uyabilmek için bir seri antiklinal bölünmeler geçirir. Bazı familyalarda epidermis gelişimin sonuna kadar parçalanmadan kalırken, bazı bitki ailelerinde gelişim sırasında ezilir, dağılır veya tamamen yok olmaktadırlar. Anterlerin dış yüzeylerinde epidermisten gelişen tüyler bulunabilmektedir. Epidermis içteki dokuları korumaktadır. Endotesyum tabakasının hücreleri boyuna uzama gösterir ve bu tabaka anter polenlerini boşaltacağı zaman maksimum gelişmesine ulaşır. Bu hücrelerde iç teğetsel çeperden başlayıp, yukarı doğru uzanan ve üst çeperde sona eren ipliksi kalınlaşmalar görülmekteyken, dış teğetsel çeper ince kalmaktadır. Ara tabakanın hücreleri genellikle geçici ve yassılaşmış haldedir. Polen ana hücrelerinin erken mayoz evrelerinde ezilirler. Tapetum dokusu anter çeperinin en iç tabakasıdır. Sporogen dokuyu saran tapetumtan bütün besin maddeleri geçtiği için fizyolojik olarak çok önemlidir. Tipik bir tapetum hücresi tek sıra hücrelerden oluşmakta ve hücreler yoğun sitoplazmalı ve büyük nükleusludur. Bazı türlerde 2 sıralı veya çok sıralı tapetum görülebilir (Şekil 3). Sporogen hücreler ya doğrudan doğruya ya da birkaç mitoz bölünme ile sayılarını arttırarak, mikrospor ana hücreleri (polen ana hücreleri) olarak farklılaşırlar. Her bir ana hücre bir mayoz bölünme geçirerek dört haploid mikrospor verir (mikrosporogenez). Polen nükleusu vegetatif ve generatif hücreleri oluşturmak için mitoz geçirir. Generatif hücre sperm oluşturmak için bir mitoz bölünme geçirir. Şekil 3. Anter enine kesit.

4 Materyal: Viola tricolor (Hercai menekşe) çiçeğinin ovaryumu. Yöntem: Viola tricolor çiçeğinin ovaryumu çıkarılır ve bu ovaryumdan alınan enine kesitler lam üstündeki bir damla su içinde incelenir. Ginekeum tohum taslaklarını koruyan bir veya birçok karpellerden (meyve yaprağı) yapılmıştır. Ginekeum tek karpelden meydana geldiğinde bu karpel iki kenarından birleşerek tek bir pistil meydana getirir. Bu durumda çiçekte her biri tek karpelden yapılmış olan iki veya daha fazla sayıda pistil bulunur. Ginekeum veya ovaryum apokarp (yani tek karpelden oluşmuş)' dır. Ginekeum iki veya daha fazla karpelden yapılmış ise, ya her karpel kendi başına bir pistil oluşturur veya bütün karpeller birleşerek tek bir pistil meydana getirir. Bu halde ise, ovaryumda birkaç karpelden yapılmış olan sadece bir pistil bulunur. Karpellerin kenarında etli yastıkçıklar şeklinde şişkinliklere plasenta denilmektedir (Şekil 4). Tohum taslakları buralara bağlıdır. Tohum taslaklarının plasentaya bağlandıkları saplara ise funikulus denir. Tohum taslağı ovaryumun plasentasında küçük homogenik bir kitle olarak doğar. Megaspor ana hücresi (MAH) farklılaşıp, mayoz geçirmeye başlaması ile tohum taslağı bükülmeye başlar. Mayoz ilerlerken tohum taslağının bükülmesi devam eder ve genellikle tohum taslağı son şeklini megaspor tetradı evresinde alır. Dişi gametofit MAH nin mayoz bölünmesi ile oluşan megaspor veya megasporlardan gelişir. Faal megaspor farklılaştıktan sonra dişi gametofitin gelişimi hızlanır. Sekiz nükleuslu embriyo kesesi oluşumuna yol açan üç mitoz bölünme 48 saatten fazla zaman almaz. Şekil 4. Ovaryum enine kesit.

5 Materyal: Arachis hypogea (yerfıstığı) ve Pistacia vera (Antepfıstığı) meyveleri. Yöntem: Arachis hypogea (yerfıstığı) ve Pistacia vera (Antepfıstığı) meyve kabukları açılıp, tohumlar çıkartılır ve tohumlar açılarak incelenir. Her iki meyveye ait kısımlar incelendiğinde, tohumu saran bir meyve kabuğu ilk olarak göze çarpar. Antepfıstığında tohum sert bir kabukla çevrilidir. Tohum zarı (testa) endospermi ve embriyoyu çepeçevre sarar. Kotiledonlar açıldığında, embriyo görülür. Embriyo öncü sürgün ve öncü köklere ait meristematik bölgeler ve ilk yaprak taslağından ibarettir. Kaynakça: 1) Ünal M. (2001). Bitki (Angiosperm) Embriyolojisi, Nobel Yayıncılık, 2001, Ankara 2) Büyükkartal N. (2000). Bitki Embriyolojisi Laboratuvar Klavuzu. AÜFF Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, No: 58, Ankara.

Benzer belgeler

ÇİÇEK. Çiçek sapına pedonkül denir.

ÇİÇEK. Çiçek sapına pedonkül denir. ÇİÇEK, MEYVE, TOHUM ÇİÇEK Çiçek,kısa bir sürgün olup tohumlu bitkilerin üreme organıdır.başka bir deyişle çiçek,büyümesi sınırlanmış ve üzerinde dört ayrı tipte yüksek yaprak bulunan bir organdır. Çiçek