Hisse Senetleri Piyasasında İşlem Gören Menkul Kıymetler

Transkript

1

2 Hisse Senetleri Piyasasında İşlem Gören Menkul Kıymetler Hisse senetleri (Oydan Yoksunlar dahil), Borsa Yatırım Fonu Katılım Belgeleri, Aracı Kuruluş Varantları, Menkul kıymet sıfatına sahip olan Rüçhan Kuponları, piyasada işlem görmektedir Hakkı

3 BİST Nezdindeki Pazarlar Ulusal Pazar BİST kotasyon şartlarını tümüyle karşılayan şirketler Ulusal Pazar da işlem görmektedir. Kurumsal ürünler pazarı Fon Pazarı Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayeleri payları ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri ve aracı kuruluş varantları kot içi Pazar niteliğindeki Kurumsal ürünler Pazarı nda işlem görmektedir. Borsa Yatırım Fonları ve Borsa Yönetim Kurulu nca işlem görmesi uygun bulunan A tipi yatırım fonları katılma belgeleri Fon Pazarı nda işlem görmektedir. İkinci Ulusal Pazar Ekonominin dinamosu olan küçük ve orta ölçekli şirketler ve Ulusal Pazar dan geçici veya sürekli olarak çıkartılan şirketler ile Ulusal Pazar için geçerli kotasyon ve işlem görme koşullarını sağlayamayan şirketler İkinci ulusal Pazar da işlem görmektedir.

4 İşlemlerin Takası Borsada alım satımlar peşin esası üzerinden yapılır. Kıymetin ve bedelinin teslimi T+2 gününde (İşlem Günü + 2 Gün) Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu aracılığı ile yapılır. Yerli ve yabancı menkul kıymetler TL üzerinden alınıp satılır. Temerrüt işlemlerinde takas aynı gün yapılır.

5 Hisse Senetleri Piyasası nda Fiyatların Oluşum Yöntemi Öncelik Kuralları Emirlerin işlem görme sıralamasında ilk önce fiyat, fiyatın aynı olması durumunda zaman önceliğine bakılmaktadır. Fiyat Önceliği Daha düşük fiyatlı satış emirlerinin, yüksek fiyatlı satış emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirlerinin, düşük fiyatlı alım emirlerinden önce işlem görmesini sağlayan öncelik kuralıdır. Zaman Önceliği Girilen emirlerde fiyat eşitliği olması halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emrin daha önce işlem görmesini sağlayan öncelik kuralıdır.

6 Emir İyileştirilmesi-Kötüleştirilmesi Emir iyileştirilmesi kavramı alış emirleri için emrin fiyatının yükseltilmesi, satış emirleri için ise emrin fiyatının düşürülmesi anlamına gelmektedir. Emir iyileştirilmesi hisse senedinin işlem sırasının geçici olarak kapalı olduğu durum haricinde istenilen her an yapılabilir. Emir kötüleştirme tüm seans süresi boyunca yapılabilmektedir.

7 Açılış Seansı İşleyiş Esasları Açılış seansı temel olarak iki aşamadan oluşur: 1. Emir toplama: Bu süre zarfında emirler Sistem e iletilir ve öncelik kurallarına göre sıralanır. Eşleştirme yapılmaz. 2. Açılış fiyatının belirlenmesi ve açılış işlemlerinin gerçekleştirilmesi: Bu süre zarfında Sistemde yer önceliği açısından uygun durumda olan emirler, karşılığında yeterli miktarda emir bulunması şartıyla, açılış fiyatından işleme dönüşür.

8 Seans Saatleri Borsa İstanbul A.Ş. nin 2013/421 sayılı değişiklik genelgesi ile, tarihinden itibaren geçerli olmak üzere; Pay Piyasası ve Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP) birinci seans saatleri yeniden düzenlenmiştir. Yapılan düzenlemeler aşağıdaki tablolarda sunulmuştur.

9

10 Emir Türleri Normal Emirler İşlem birimi halinde verilmiş, küsuratsız, tam olarak 1 lot (1 adet ya da 1 TL nominal) ve katlarından oluşan emirlerdir. Normal Emirleri, dört ayrı gruba ayırmak mümkündür. Ancak tüm çeşitlerde bir fiyat limiti söz konusudur. Limit Fiyatlı Emirler Fiyat ve miktarın girildiği emirlerdir. Girildiği anda kısmen veya tamamen işlem olmazsa, gerçekleşmeyen kısım fiyat ve zaman öncelik sıralamasına uygun olarak hisse senedinin açık emir dosyasına (pasif dosyasına) yazılır. Hisse Senedinin alış veya satış tarafındaki pasifinde bekleyen en iyi fiyatlardan daha kötü fiyatlarla bu emirlerin karşılanmak istenmesi durumunda (girilen satış emrinin fiyatının bekleyen en iyi alış fiyatından daha düşük, girilen alış emrinin fiyatının bekleyen en iyi satış fiyatından daha yüksek olması durumu) emir, yettiği oranda, fiyat ve zaman önceliğine göre emir dosyasında bekleyen iyi fiyatlı emir veya emirlerin fiyatından karşılanacak, miktar karşılanamadığı takdirde orijinal fiyata kadar işlem yapılacaktır. Kalanı İptal Et Emirleri (KİE) Fiyat ve miktarın girildiği, ancak sisteme gönderildiği anda hiç işlem görmezse tamamı, kısmen işlem gördüğü durumda görmeyen kısmın emir dosyasına pasif olarak yazılmayarak, sistem tarafından otomatik olarak iptal edildiği bir emir türüdür. Sistem karşı tarafta en iyi fiyat seviyesindeki emirlerden başlayarak girilen fiyat seviyesi sınır olmak üzere, yazılan miktar tamamıyla karşılanıncaya kadar işlem yapar. Emir miktarının tümü verilen fiyat sınırına kadar yapılan işlemlerle karşılanamadığı taktirde, kalan miktar sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Bu emir türü maksimum lot miktarı kuralına tabi değildir, ancak hacim sınırı olan 1,5 Milyon TL sınırı bu emir türü için de geçerlidir.

11 Emir Türleri-2 Özel Limit Fiyatlı Emir (OLFE) Emir miktarının "sıfır-0" olarak girildiği, sadece fiyat verilerek sisteme aktarılan emirlerdir. Varsa daha iyi fiyat seviyelerindekilerden başlamak üzere belirtilen fiyata kadar olan bütün emirleri karşılamak amacı ile girilir. Eğer girildiği anda işlem yapılabilecek emir yoksa pasife yazılmayarak anında sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Özel Limit Değerli Emirler(OLDE) Özel limit fiyatlı emirlerin belirli bir tutar sınırı konmuş şeklidir. 1. Miktar "Sıfır-0" olarak girilir. 2. "Fiyat" girilir. 3. Emre maksimum işlem değeri "TL" olarak yazılır. Sistem, belirtilen tutardan fazla olmamak şartıyla, girilen limit fiyat seviyesini de dikkate alıp, en iyi fiyatlı emirlerden itibaren işlem gerçekleşmesine olanak sağlayacaktır. Eğer belirtilen fiyat seviyesine ulaşmadan, girilen tutar karşılandıysa, daha fazla işlem olmasına sistem izin vermeyecektir. Bu emir türü de pasife yazılamayan yani girildiği anda karşı tarafta emir varsa işlem gören, aksi takdirde otomatik olarak sistem tarafından iptal edilen bir emir türüdür. Açılış Fiyatlı Emirler (AFE) Açılış Seansı süresince yalnızca miktar belirtilerek fiyatsız girilen emirlerdir. Açılış fiyatından işlem görürler. Öncelik açısından açılış fiyatına eşit ve daha iyi limit fiyatlı emirlerden sonra gelir, kendi aralarında ise zaman önceliğine göre sıralanırlar. Açılış Fiyatlı Emirler (AFE), uygulamada henüz kullanılmamaktadır. Kapanış Fiyatlı Emirler (KAFE) Kapanış Seansı süresince yalnızca miktar belirtilerek fiyatsız girilen emirlerdir. Kapanış fiyatından işlem görürler. Öncelik açısından kapanış fiyatına eşit ve daha iyi limit fiyatlı emirlerden sonra gelir, kendi aralarında ise zaman önceliğine göre sıralanırlar. Kapanış Seansı uygulaması henüz BİST de uygulanmamaktadır.

12 Emirlerde Geçerlilik Süresi Günlük Emir Anlık Emirler Tarihli Emir Günlük Emir olarak adlandırılmasına ve günde iki seans olmasına rağmen, yalnızca verildiği seans sonuna kadar sistemde işlem görmek üzere bekleyebilen emir türüdür, Seans sonuna kadar işlem görmezse, iptal edilecektir. Sistem, aksi belirtilmedikçe, bütün emirleri günlük emir olarak kabul edecektir. Emrin kısmen karşılanması durumunda, geriye kalan karşılanmamış miktar seans sonuna kadar bekletilecek ve yine karşılanmamışsa, sistem tarafından iptal edilecektir. Emre iliştirilen bu koşul, emrin sisteme girildiği anda mümkün olan miktarının karşılanması ve kalan kısmın da pasife yazılmadan iptal edilmesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla bu emir türü sadece girildiği an için geçerli olan bir emir türüdür. KİE, OLFE ve OLDE türü emirler de anlık emir olarak nitelendirilebilir. Emrin, karşılanmak üzere belirli bir tarihe kadar sistemde durmasını sağlar. İlk seans TAR olarak "1" (bir) girildiği takdirde emir (marj ya da adım dışı kalmamış, işlem görmemiş veya kısmen işlem görmüşse) ikinci seansta da geçerli olacaktır. Ancak ikinci seansta da eşleşmez ise gün sonunda iptal edilecektir. 2 nci Seans içinde verilecek 1 günlük emir sadece 2 nci Seans için geçerli olacak ve gün sonunda iptal edilecektir. *Günlük (seanslık) bir emir tarihli bir emre dönüştürülemez ancak, tarihli bir emir günlük (seanslık) emre çevrilebilir.

13 Gelişen İşlemler Piyasası ( GİP) Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan gelişme ve büyüme potansiyeline sahip şirketlerin sermaye piyasalarından fon sağlamak amacıyla ihraç edecekleri menkul kıymetlerin işlem görebileceği piyasadır. Yatırımcılarımızın, Gelişen işletmeler Piyasasında işlem yapabilmeleri için GİP Risk Bildirim Formunu imzalamaları gerekmektedir. *Açığa satış işlemlerine, gün içi alıma ve kredili işlemlere konu olamazlar.

14 Serbest İşlem Platformu (SİP) Hisse senetleri BİST de işlem görmeyen halka açık şirketlerin finansal durumlarının ve halka açıklık yapılarının değerlendirilmesi sonucunda SPK kaydındaki şirketlerin paylarının, Borsamızda işlem görmesine karar verilmiştir. SPK tarafından belirlenen şirketlerle ilgili olarak PP bünyesinde Serbest İşlem Platformu (SİP) oluşturulmuştur. SİP te işlemler, HSP pazarlarındaki seans saatleri içinde gerçekleşir ve tek fiyat sistemi uygulanır. SİP te gün içinde 4 kez emir toplanarak fiyat belirlenir. Yatırımcılarımızın, Serbest İşlem Platformunda işlem yapabilmeleri için SİP Risk Bildirim Formunu imzalamaları gerekmektedir. *Açığa satış işlemlerine, gün içi alıma ve kredili işlemlere konu olamazlar.

15

16 İntegral Menkul Aracılığı ile; Alım Satıma Aracılık Hizmetleri Çerçeve Sözleşmesini imzaladıktan kısa bir süre sonra açılan İntegral Hisse hesabınızın Merkezi Kayıt Kuruluşu'nda aktive edilmesinden sonra işlem yapmak istediğiniz kanaldan hisse senedi ve VİOP alım satım emirlerinizi verebilirsiniz. Matriks Trader sayesinde piyasaları etkileyen her türlü gelişmeden anında haberdar olabilir, şirket yorumlarına ulaşabilir, mekan ve zaman sınırlaması olmadan piyasayı izleyip işlem yapabilirsiniz.

17 İntegral Menkul BİST de Emir İletimi E-ŞUBE hesabınızdan giriş yaparak; Matriks Trader ile; Otomatik emir iletim modülü ile; Matriks Mobile Iphone ve Android ile; Telefon ile den emir iletebilirsiniz.

18 Otomatik Emir İletim Modülü Otomatik Emir İletim Modülü Matriks programı ile entegre olarak çalışır. Sistem Tester altında yazacağınız Al-Sat sistemlerine göre oluşacak olan sinyallere bağlı olarak ortaya çıkacak Al-Sat emirlerinin, ayrıca bir onaya gerek kalmaksızın otomatik olarak gönderilebilmesini sağlar.