BİLİŞSEL İŞLEV BOZUKLUKLARI VE PSİKOSOSYAL İŞLEVSELLİK İLİŞKİSİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BİLİŞSEL İŞLEV BOZUKLUKLARI VE PSİKOSOSYAL İŞLEVSELLİK İLİŞKİSİ"

Özgür Bilgin
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 BİLİŞSEL İŞLEV BOZUKLUKLARI VE PSİKOSOSYAL İŞLEVSELLİK İLİŞKİSİ Araştırmacı: Kuzeymen BALIKÇI Konuşmacı: Kuzeymen BALIKÇI Danışman: Ayşen ESEN DANACI

2 Bu sunum için herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır. Herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

3 Olgu; S.S., erkek, 1980 doğumlu, lise terk, bekar, ailesiyle birlikte yaşıyor. Yakınmaları ilk kez lise son sınıfta, içe kapanma, odasından çıkmama, anormal sorular sorma, tuhaf konuşmalar şeklinde başlamış.

4 ÖZGEÇMİŞ: Perinatal dönemde anormallik yok Motor ve mental gelişimi olağan Okulu seven, arkadaşları ve öğretmenleri ile sorunu olmayan, zeki ve çalışkan bir öğrenciymiş.

5 ÖZGEÇMİŞ: Hastalıktan sonra sosyal izolasyon başlamış. Askerlik yapamamış, 2 paket sigara/gün,çay Hastalık öncesinde aktif, başarılı Kitap okumaktan, resim yapmaktan, müzikten hoşlanıyormuş, gitar çalıyormuş. İdeali elektronik mühendisi olmakmış.

6 Soygeçmiş Amca: şizofreni, Halası şizofreni Babasının dayısının oğlu şizofreni, Annesinin dayısı şizofreni,

7 RDM 37 yaşında, öz bakımı kötü, ön dişleri yok, çok düzenli beslenmiyor, çay -sigara bağımlılığı var Pozitif belirtileri belirgin değil Bugüne kadar hiç çalışamamış, ailesiyle birlikte yaşıyor, mecbur kalmadıkça ve tek başına sokağa çıkmıyor

8 hiç arkadaşı yok bugüne kadar hiç kız arkadaşı olmamış Özetle; Bilişsel fonksiyonları başlangıçta iyi olmasına rağmen, süreç içinde yaşanan yıkımlarla hastanın bilişsel fonksiyonları ve sosyal mesleki işlevselliği büyük oranda gerilemiş.

9 Cevabını aradığımız soru Bu hasta için başka bir ihtimal var mıydı? Pozitif belirtileri yatıştırmak için harcadığımız emek ve zamanı bilişsel işlevleri iyileştirmek için harcasaydık daha olumlu sonuçlar alır mıydık?

10 Tarih; Psikiyatride tedavi hedefi 1900 lü yıllar; hastalar toplumdan izole edildi 1950 li yıllar; hastaların pozitif belirtileri, ajitasyon durumarı bastırıldı 1970 lı yıllar; negatif belirtilerin tedavisine odaklanıldı 1980 lı yıllar; bilişsel fonksiyonların önemi artıyor

11 Bilişsel fonksiyon nedir? Bilişsel işlevler; bilgiye ulaşmak için kullanılan beyin faaliyetleri olarak tanımlanabilir. Bilişsel işlevler; dikkat, hafıza, Kavramsallaştırma, yürütücü işlevler, Sosyal Bilişsel İşlevler

12 Bilişsel fonksiyonlar ne işe yarar? İleri düzey problem çözme Muhakeme yapma Odaklanma Bilgiye ulaşma ve bilgiyi kullanma Geçmiş ile bugün ve gelecek bağlantısını kurma Hesap yapabilme..

13 Psikiyatri alanında neden önem kazandı? İlk epizodları sırasında şiddetli bilişsel bozukluklar gösteren psikiyatrik hastalıkların kronik hastalık seyri gösterme olasılığı daha yüksek Bu hastalar aynı zamanda tedaviye yanıtsızlık, düşük mesleki işlevsellik ve bağımsız yaşayamama durumunu da göstermektedir.» Heaton RK, Pendleton MG. 1981

14 Bilişsel bozukluk ---- psikiyatrik hastalık belirtileri arasındaki ilişki zayıf Bilişsel bozukluk --- sosyal işlevsellik, yaşam kalitesi ve işsizlik arasındaki ilişki güçlü» Karaoğlan A, Akdemir A. 1982

15 Yapılan çalışmalar; Bilişsel işlevlerin farklı alanları ile psikososyal işlevsellik arasındaki ilişki pek çok çalışmada gösterilmiştir. Green ve ark. Toplumsal işlevsellik; yürütücü işlevler, sözel bellek, sözel akıcılık arasında, sosyal problem çözme; dikkati toplayabilme arasında anlamlı ilişki saptamışlardır.» Green ve ark. 2000

16 Bilişsel işlevler içerisinde; sözel bellek---- işlevsel sonuçla en tutarlı ilişki göstermektedir. Yürütücü işlevler---- mesleki işlevsellik, yaşam kalitesi ve bağımsız yaşama becerilerini kapsayan toplumsal işlevsellik ile en güçlü ilişki göstermektedir.

17 Fujii ve Wylie nin çalışmasında; bilişin uzun vadede yaşam kalitesinin nasıl olacağını tahmin edici etkilerinin olduğunu saptamışlardır. Lieberman ve ark. bilişte düzelmeyi hedefleyen tedavi yaklaşımlarının, yaşam kalitesini arttırdığını belirtmişlerdir.» Fujii DE, Wylie AM. 2003, Lieberman ve ark. 2007

18 Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri; Yaşam kalitesinin sosyal alanı ile yürütücü işlevler ve işlem belleği arasında ilişki olduğu bilişsel işlevleri daha kötü olan grupta yaşam kalitesi sosyal alt puanının daha düşük olduğu saptanmıştır.» Soygür ve ark. 2007

19 Bilişsel fonksiyonlar ve hastaların ilaç uyumları arasındaki ilişki bilişsel defisit varlığında hastaların tedavi uyumlarının kötü olduğu ve bunun sonucunda da relaps riskinin yüksek olduğu saptanmıştır.» Lieberman ve ark. 2007

20 Bilişsel sorunlar başlangıçtaki fonksiyon bozukluklarının da prediktörleri rehabilitasyonun olgulara yarar sağlayabilme derecesini kısıtlayarak hız sınırlayıcı faktörler olarak rol oynamaktadırlar.» Green MF. 1996, Bell MD, Bryson G. 2001, Maj M, Sartorius N. 2002

21 Andreu ve Bozikas; (12 çalışmayı gözden geçirmişler) ötimik dönemdeki hastaların bilişsel işlev bozukluklarının psikososyal işlevsellik düzeyini yordadığını bildirmişlerdir.» Andreou C, Bozikas VP. 2013

22 Levy ve Manove (11 izlem çalışmasını değerlendirmiş) nörobilişsel işlev bozukluğunun özellikle de yürütücü işlev kusurlarının psikososyal işlevsellik düzeyini olumsuz olarak etkilediğini bildirmişlerdir.» Levy B, Manove E. 2011, 2012

23 Wingo ve arkadaşları (8 çalışmayı değerlendirmişler) bozukluğu ile psikososyal işlevsellik kaybı arasında doğru orantılı bir ilişki Sözel bellek, yürütücü işlevler, dikkat ve işlem hızının psikososyal işlevsellikteki bozulmayı yordadığı bildirilmiştir.» Wingo ve ark. 2009,

24 Sanchez-Moreno ve arkadaşları 4 çalışmayı incelemiş, özellikle sözel bellek kusurlarının psikososyal işlevsellik kaybı ile ilişkili olduğu bildirilmiştir.» Sanchez-Moreno ve ark. 2009

25 Kennedy ve arkadaşlarının yaptıkları başka bir gözden geçirme çalışmasında da; bilişsel işlev kusurlarının ötimik dönemde dahi psikososyal işlevselliği olumsuz etkilediği bildirilmektedir.» Kennedy ve ark. 2007

26 Yürütücü işlevler ve özellikle de çalışma belleği alanlarındaki bilişsel bozulmanın, ötimik dönemdeki BB-II hastalarında görülen psikososyal işlevsellik kusurlarının bilişsel yordayıcıları olabileceğini öne sürmektedirler.» Torrent ve ark. 2006

27 Huzurevinde yaşayan yaşlıların bilişsel işlev ve günlük yaşam etkinliği düzeyleri arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışmada ; bilişsel bozukluğu olan yaşlılarda inkontinans görülme durumu, telefon kullanabilme, yemek hazırlama, ev işleri yapabilme, yiyecek ve giysi alışverişi yapabilme, ilaçlarını tanıma ve kullanma, parayı çekip çevirebilme etkinliğini yapabilme durumlarının bilişsel bozukluğu olmayanlara göre daha çok bozulduğu saptanmıştır.» İlhan RS, Cankorur VŞ. 2014

28 Ergün ve ark., huzurevinde bulunan ve polikliniğe gelen yaşlılarda bilişsel işlevlerin günlük yaşam etkinliklerine etkisini incelediği çalışmada; SMMT ortalaması düşük bulunan huzurevindeki yaşlıların alışveriş ve giyinme açısından daha bağımlı olduklarını, poliklinik grubunun ise ulaşım ve telefon kullanma açısından daha bağımlı oldukları saptanmıştır.» Ergün ve ark. 2003

29 Sonuç; Gözden geçirme yazıları tutarlı bir biçimde bilişsel işlevlerdeki bozulmanın psikososyal işlevsellikte kayba neden olduğunu bildirmektedir.

30 Tarih; Psikiyatride tedavi hedefi Tanı sistemleri ve farmakolojik tedavilerin ilk olarak şizofreninin psikotik belirtileri ve daha sonra da negatif belirtileri üzerine ve bipolar bozuklukta manik ve depresif dönem belirtilerine odaklanması nedeniyle, bilişsel sorunlar uzun yıllar boyunca büyük oranda göz ardı edilmiştir.

31 Bununla birlikte, bilişsel bozuklukların rölatif olarak stabil olması (belirtiler olmadığında dahi), bunların nöropatolojik değişikliklerle ilişkisi ve risk altındaki populasyonlarda (örneğin birinci derece akrabalar) mevcut olması, bilişsel defisitlerin bozukluk için hassasiyet oluşturan bir faktör ve girişim için geçerli bir hedef olarak görülmesine yol açmıştır.

32 Bu çabaya değer mi?

33 Bilişsel işlevler işlevselliğin ne kadarından sorumludur? Bilişsel işlevlerdeki bozulmalar, hastaların psikososyal işlevsellik düzeylerinin %20 ile %60 ından sorumludur.» Green ve ark. 2000

34 Sosyal biliş meta-analiz; toplumsal işlevsellikte tüm bilişsel işlev türlerinin etkisi %6 sosyal biliş alanlarının etkisi %16 Bu nedenle, son yıllarda tedavi hedefi olarak sosyal biliş, diğer bilişsel işlev bozulmalarından daha önemli görülmektedir.» Fett ve ark. 2011

35 Couture ve arkadaşları; sosyal biliş ve işlevsel sonlanım ilişkisi (22 çalışmanın derlemesi) duygu algılama, sosyal algılama ve zihin kuramı ile toplumsal işlevsellik, toplumdaki sosyal davranış, sosyal problem çözme ve sosyal yetiler arasında bir ilişki bulunmuştur.» Couture ve ark. 2006

36 Bilişsel işlevler ve işlevsellik ilişkisi Sonsöz REHABİLİTASYON Bilişsel bozuklukların psikiyatrik hastalıklarda öneminin anlaşılması psikiyatrik hastalıkların tedavisi için bazı bilişsel rehabilitasyon stratejilerinin geliştirilmesine katkı sunacaktır. Böylece hastaların yaşam kalitesi ve sosyal işlevselliği artacaktır.

37 Teşekküreler..

Benzer belgeler

Psikofarmakolojik Tedavilerin Bilişsel İşlevler Üzerinde Etkisi

Psikofarmakolojik Tedavilerin Bilişsel İşlevler Üzerinde Etkisi Yavuz Ayhan, Ayşe Elif Anıl Yağcıoğlu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD Araştırmacı Danışman Konuşmacı