Sağlık Reformunun Mali Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi. A. Tuncay Teksöz Pfizer,Türkiye Sağlık Politikası Koordinatörü

Transkript

1 Sağlık Reformunun Mali Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi A. Tuncay Teksöz Pfizer,Türkiye Sağlık Politikası Koordinatörü T.Teksöz, K.Helvacıoğlu ve Y.Kaya Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi Makrobakış, Mayıs 2009

2 GSS : İki Temel Reformun Ortak Noktası Sağlıkta Dönüşüm Programı Aile Hekimliği Sevk Zinciri İdari ve Mali Özerklik Yüksek Motivasyonlu İnsan Gücü Kalite ve Akreditasyon Akılcı İlaç ve Malzeme Yönetimi Planlayıcı ve Denetleyici SB Sosyal Güvenlik Reformu Tüm nüfusu eşit haklarla güvence altına alacak sürdürülebilir bir sistemin kurulması Tek bir emeklilik rejimi Eşit bir sağlık güvencesi Entegre bir sosyal yardım sistemi Tek bir kurum Genel Sağlık Sigortası

3 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% GSS nin Gider Projeksiyonu (2003, % GSYİH) Mevcut Durum GSS + Sağlık Reformu Sadece GSS

4 Neler Değişti? Sosyal Güvenlik Reformu SSK lıların sadece sınırlı sayıda SSK hastane ve eczanelerinden hizmet alma zorunluluğu kaldırıldı, bütün sağlık tesisleri ve serbest eczaneler SSK lıların kullanımına açıldı. Yeşil Kart uygulamasının sağlık kapsamı genişletildi, yatarak tedavilerin yanısıra ayaktan tedaviler ve ilaçlar da kapsama alındı. Sağlık hizmetlerine erişimde kural farklılıkları ortadan kaldırıldı, GSS nin yürürlüğe girmesi ile bütün nüfus kamu finansmanı açısından eşit haklara kavuştu. Doktor ve hastane seçme özgürlüğüyaygınlaştırıldı, bu çerçevede kamu sigortalılarının özel sağlık kuruluşlarından da hizmet almalarının önü açıldı.

5 Neler Değişti? Sağlıkta Dönüşüm Programı SSK hastaneleri ve diğer kamuya ait sağlık kuruluşları Sağlık Bakanlığı bünyesinde toplandı. Sağlık çalışanlarının gelirleri döner sermayeden aktarılan performans ödemeleri ile artırıldı. Buna paralel kamu hastanelerinin hizmet üretiminde de belirgin artış yaşandı. Temel sağlık hizmetlerine verilen önem arttı, acil servis hizmetleri, sağlık ocakları ve ana çocuk sağlığı merkezlerinin etkinlikleri önemli ölçüde artırıldı. Aile hekimliği sistemi yaygınlaştırılmaya başladı, 33 ilde toplam nüfusun %24 ü aile hekimliği sistemine dahil oldu.

6 Yakın Geçmişi Hatırlayalım Eylül 2003 Devlet Memuru ve Emekli sandığı için sevksiz özel hastanelere başvuru imkanı getirilmesi, Ocak 2004 Devlet hastanelerinde sağlık çalışanlarına performansa bağlı ödeme sisteminin yaygınlaştırılması, Mart 2004 Reçeteli ilaçlarda KDV nin % 8 e indirilmesi,(sağlık hizmetleri ve reçetesiz ilaçlar Ocak 2005) Nisan 2004 İlaç Fiyat Kararnamesi değişikliği ile fiyatların kura ve referans ülke fiyatlarına endekslenmesi Aralık 2004 Alımlarında Kamu İlaç %7,5 ile % 14,5 indirim sağlayan protokolünün imzalanışı, Ocak 2005 Yeşil Kartlılara ayaktan tedavilerinde ilaca erişim hakkı verilmesi, Şubat 2005 SSK sağlık tesislerinin SB na devri Şubat 2005 SSK lıların serbest eczanelerden ilaç alımının başlaması, Şubat 2005 İlaçlarda ortalama %7,5 ile %14,5 arasında kamu iskontoların yapılması, Şubat 2005 Kamu ilaç ödemelerinde pozitif listeye geçilmesi,

7 Temmuz 2005 Eşdeğer ilaç uygulamasının genişletilmesi (77 yerine 333 grup), Temmuz 2005 Döviz kuruna paralel olarak ilaç fiyatlarında % 8.83 oranında indirim, Mayıs 2006 Eşdeğer ilaç ödeme bandının % 30 dan % 22 ye indirilmesi, Ocak 2006 Geri ödeme kurumları için ilaca erişim kurallarının eşitlenmesi Temmuz 2006 Ayaktan tedavide vaka başı ödeme sisteminin denenmesi Haziran Tüm kamu sigortalılarının sevksiz üniversite ve özel hastanelere erişimi Haziran Tıp merkezlerinden de kamunun hizmet almaya başlaması, Ocak Yatan hastaların tıbbi malzeme ve ilaçlarının hastaneden karşılanması Ekim GSS yasasının yürürlüğe girmesi. Devlet memurları ve yeşil kartlıların GSS na geçişi ertelendi. Katkı payı, sevk zinciri, özel hastane farkları yeniden düzenlendi. Özel hastane Devlet hastanesi ayrımı yeniden geldi Fark ödemeleri sınırlandırıldı.

8 Kamu sağlık güvencesi kapsamı genişledi % değişim SSK % BK % ES % ADM % YK % Toplam % Kaynak: SGK Bülten

9 Kişi başı yıllık başvuru ve yataklı tedavi arttı Doktora Müracaat ve Yataklı Tedavi Yataklı Tedavi (100 kişi/yıl) Doktora Müracaat (Kişi/yıl) Kaynak: DSÖ

10 Doktorların muayene sayıları arttı Doktor başına muayene Doktor başına muayene sayısında önemli artış gözlenmiştir. Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008, kendi hesaplamalarımız

11 Yatak devir hızı arttı Yatak Kullanım Göstergeleri Yatak Doluluk Oranı Yatak Devir Hızı Ortalama Kalma Süresi Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

12 Ödemelerde Kamunun Ağırlığı Arttı İlaç ve Tedavi masraflarının karşılanma kanalları 80.0% 70.0% 60.0% 58.5% 61.8% 60.3% 67.3% 70.1% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 32.1% 28.2% 26.1% 19.0% 16.5% Bağlı olduğu kurum Kendi karşılıyor Yeşil Kart 10.0% 4.2% 6.4% 10.1% 11.3% 11.3% 0.0% Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması ( )

13 Sağlık hizmetlerinden hem memnuniyet hem de şikayet arttı Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 25% 31% 39% 36% 40% 18% 38% 18% 19% 11% 51% 36% 42% 46% 49% memnun kararsız memnun değil Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması ( )

14 Sağlık ocakları ve devlet hastaneleri öne çıktı Kuruluşlara göre Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet Sağlık Ocağı Devlet Hastanesi Özel Hastane Üniversite Hastanesi Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması ( )

15 En çok SSK lı mutlu Sosyal Sigorta Kurumuna Göre Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Emekli Sandığı Bağ Kur SSK Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması ( )

16 Kişi başı harcamalar yakınlaştı 1500 Kişi başı kamu sağlık harcamaları TL SSK BK ES ADM YK Kişi başı kamu sağlık harcaması (2008 TL), Toplam sigorta kapsamı içinde yüzde TL Sigortalı dağılımı TL Sigortalı dağılımı TL Sigortalı dağılımı TL Sigortalı dağılımı TL Sigortalı dağılımı ES ,20% ,20% ,90% 856 4,70% 4,80% SSK ,60% ,20% ,10% ,20% 55,60% BK ,80% ,10% ,70% ,90% 12,30% SGK ,70% ,40% ,70% ,90% ,70% ADM ,40% ,60% ,20% ,60% ,60% YK ,90% ,90% ,10% ,60% ,70% Ortalama ,00% ,00% ,00% ,00% ,00% Kaynak: SGK Bülten Verileri, kendi hesaplarımız

17 Ulasal Sağlık Hesapları verisi yetersiz... Toplam Sağlık Harcamaları (% GSYİH) BK TarımKapsamda % Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008, Ulusal Sağlık Hesapları verisi

18 Kamu sağlık hizmet bedeli ödemeleri verisi güncel Kamu Sağlık Ödemeleri % GSYİH 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% 3.0% 3.0% 3.0% 3.1% 3.3% 2.8% 2.7% 1.9% 1.5% 1.5% 1.6% 1.7% 1.4% 1.3% 1.2% 1.3% 1.4% 1.2% 1.3% 1.3% 1.3% 0.1% 0.2% 0.2% 0.2% 0.1% 0.1% 0.1% Toplam İlaç Tedavi Diğer Kaynak: SGK Bülten Verileri, Maliye Bakanlığı bütçe verileri Not: SGK nın ve Maliye Bakanlığı nın yaptığı sağlık hizmet bedeli ödemeleridir. Tahakkuklar Ödeme Borç Alacak dengesi verisine ulaşılamamıştır.

19 Kamunun tedavi ödemeleri artışı devlet ve özel hastane ağırlıklı Kamu Tedavi Ödemeleri % değişim 20,000 18,968 18,000 15,877 Tedavi: %74 16,000 14,247 Milyon TL(2008) 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2, ,887 10,313 10,047 10,214 8,737 9,284 9,280 9,059 7,112 5,478 5,695 6,026 6,314 5,706 1,961 2,333 2,100 2,374 2,323 2,756 2,863 3,048 1,296 1,256 1,154 1,400 1,667 2,434 2,967 Devlet H.: %44 Özel H.: %307 Üniv. H.: % Kaynak: SGK Bülten Verileri, Maliye Bak.bütçe verileri

20 Kamunun ilaç ödemeleri arttı ama birim ilaç maliyeti 2008 e kadar geriledi. Kamu İlaç Ödemeleri, İlaç Satışları Kamu İlaç Ödemeleri (2008 YTL) IMS Kutu Kaynak: SGK Bülten Verileri, Maliye Bakanlığı bütçe verileri Not: 2004 ve öncesinde IMS verileri SSK ilaçlarını kapsamamaktadır. SSK ilaçlları IMS verisine eklenmiştir.

21 SGK sağlık ödemeleri 2005 de azaldı fakat artış trendi aynı kaldı SGK Sağlık Ödemeleri (1000 TL,2008 Fiyatları) 30,000,000 25,000,000 20,000,000 15,000,000 10,000,000 5,000, Kaynak: SGK Bülten verileri

22 Prim gelirleri ilk iki yıl sağlık ödemelerinden hızlı arttı 60.0% SGK Prim Gelirleri İçinde Sağlık Ödemelerinin Payı 50.0% 40.1% 47.0% 51.5% 50.3% 48.0% 44.1% 42.4% 45.4% 46.5% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0%

23 Çünkü kayıtlı istihdam ve ücret seviyesi beklenmedik şekilde arttı Aktif Sigortalı Sayıları bin kişi SSK BAĞ KUR ES TOPLAM Kaynak: SGK Bülten verileri

24 Toplam istihdam değil, istihdamın dağılımı değişti. Tarımın payı azaldı.kayıtlılık arttı. İstihdamın Sektörel Dağılımı (2000=100) Tarım Üretim İnşaat Hizmet Kaynak: TÜİK

25 Reel asgari ücret 2004 ve 2005 de hızlı arttı Ortalama Asgari Ücret (2008 TL) TL Ortalama Asgari Ücret (2008 TL) Kaynak: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

26 Sağlık reformu ekonomik büyüme ve istihdam yapısındaki dönüşümün de katkısıyla mali sürdürülebilirlik açısından iyi yönetilmiştir. Ekonomik büyümenin durması sürdürülebilirlik açısından çok ciddi bir tehditdir. Aile hekimliğinin risk faktörlerini azaltacak şekilde yaygınlaştırılması sürdürülebilirliğin en etkili unsuru olacaktır.

27 Sağlık Reformu ve Mali Sürdürülebilirlik A. Tuncay Teksöz Pfizer,Türkiye Sağlık Politikası Koordinatörü T.Teksöz, K.Helvacıoğlu ve Y.Kaya Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi Makrobakış, Mayıs 2009

28 Yaşam Beklentisi Doğumda Yaşam Beklentisi TR OECD Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

29 Yaşam Beklentisi Doğumda Yaşam Beklentisi TR OECD Yaşam beklentisi süregelen trendini sürdürmüş, azalan ivmeye rağmen yükselmeye devam etmiştir. Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

30 Bebek Ölüm Hızı Bebek Ölüm Hızı TR OECD Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

31 Bebek Ölüm Hızı Bebek Ölüm Hızı TR OECD Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

32 Yaşam Beklentisi Doğumda Yaşam Beklentisi TR OECD Yaşam beklentisi süregelen trendini sürdürmüş, azalan ivmeye rağmen yükselmeye devam etmiştir. Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

33 Bebek Ölüm Hızı Bebek Ölüm Hızı TR OECD Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

34 Bebek Ölüm Hızı Bebek Ölüm Hızı TR OECD Bebek ölüm hızında da iyileşme trendi devam etmiştir. Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008

35 Ekonomik daralma prim gelirlerinde azalmaya yol açıyor 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1, % 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% 2008 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2009 Ocak Şubat Mart Sağlık/Prim Prim Gelirleri Sağlık Harcamaları Emekli Aylığı Ödemeleri Kaynak: SGK Bülten verileri

36 Özel Hastanelere yapılan tedavi ödemeleri artıyor SGK Tedavi Ödemeleri Ocak Mart Mayıs Temmuz Eylül Kasım 2009 Ocak Mart Devlet H. Üniv. H. Özel H. Kaynak: SGK Bülten verileri

37 Teşekkürler

38 Yedek Slaytlar

39 Sağlık harcamaları kontrol altında Sağlık Harcamaları % GSYİH Toplam Sağlık Harcamaları Kamu Sağlık Harcamaları Özel Sağlık Harcamaları Toplam sağlık harcamaları arasında seviyesini korumuştur. Kaynak: OECD Sağlık Veritabanı 2008, USH

40 Aylık bazda SGK SGK Sağlık Ödemeleri 3,000 2,500 2,000 1,500 1, Ocak Mart Mayıs Temmuz Eylül Kasım 2008 Ocak Mart Mayıs Temmuz Eylül Kasım 2009 Ocak Mart İLAÇ TEDAVİ TOPLAM İlaç harcamaları aylık bazda seviyesini korumuş, sağlık harcamalarının belirleyicisi tedavi harcamaları olmuştur. Kaynak: SGK Bülten verileri

41 İşgücü İstihdam Çalışma yaşındaki Nüfus, İşgücü, İstihdam 60,000 50,000 46,211 47,158 48,041 48,912 49,906 50,826 48,485 49,215 49,982 bin kişi 40,000 30,000 20,000 10, ,078 23,491 23,818 23,640 24,289 24,565 23,250 23,523 24,129 21,581 21,524 21,354 21,147 21,791 22,046 20,954 21,189 21, Nüfus İşgücü İstihdam Çalışma yaşındaki nüfus artışı işgücü ve istihdama yansımamıştır. Kaynak: TÜİK

42 Emekli Maaşları artmıyor Ortalama Emekli Maaşları (2008 TL) TL HÇ BÇ KÇ Kaynak: SGK Bülten verileri

43 İstihdamın sektörel yapısı değişiyor İstihdamın Sektörel Dağılımı bin kişi TARIM ÜRETİM İNŞAAT HİZMET İstihdamın sektörel dağılımı değişmiş, tarım sektöründen diğer sektörlere geçiş kayıtlı istihdamı artırmıştır. Kaynak: TÜİK

44 Personel sayısı artıyor 1000 kişi başına düşen doktor ve hemşire sayıları doktor/1000 kişi hemşire/1000 kişi Sağlık hizmet kapasitesi artmış, kişi başına düşen doktor ve hemşire sayıları yükselmiştir. Kaynak: TÜİK Not: Hemşire sayısı istatistiği OECD ve WHO kaynaklarında ebe sayısı dahil yayınlanıyor olup TÜİK verisinin üstünde gözükmektedir.

45 Hemşire sayısı yetersiz Doktor başına düşen Hemşire Hemşire sayısı yeterince artırılamamış, bu husus bazı kuruluşlarda personel problemine yol açmıştır. Kaynak: TÜİK

46 Sağlık durumundan memnuniyet Sağlık Durumundan Memnuniyet 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 10% 17% 17% 18% 16% 57% 67% 65% 64% 67% memnun değil kararsız memnun Sağlık durumundan memnuniyet seviyesinde artış gözlenmiştir. Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması ( )