Dr. Cüneyt SÜZEL. İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Derneği Genel Sekreteri. Deniz Ticareti Hukukunda. Taşıtan ve Yükleten

Transkript

1 Dr. Cüneyt SÜZEL İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Derneği Genel Sekreteri Deniz Ticareti Hukukunda Taşıtan ve Yükleten

2 İÇİNDEKİLER SUNUŞ...VII TEŞEKKÜR... XI İÇİNDEKİLER...XIII KISALTMALAR... XXXIII GİRİŞ...1 Birinci Bölüm Milletlerarası Sözleşmeler ve Sözleşmelerin Uygulama Alanları 1. Denizde Eşya Taşıma Sözleşmeleri...5 I. İhtiyaç...8 II. Ulusal Düzenlemeler...12 III. Milletlerarası Düzenlemeler...14 A KonişmentoMS Öncesi...14 B KonişmentoMS ILA Taslağı Lahey Kuralları Hill/Jackson Taslağı CMI Taslağı... 22

3 XIV Lahey Taslağı Lahey Taslağı Diplomatik Konferans Metodoloji C Visby Protokolü Visby Taslağı Visby Protokolü...27 D Özel Çekme Hakkı Protokolü E. Hamburg Kuralları F. Rotterdam Kuralları İhtiyaç Rotterdam Kuralları nın Hazırlık Süreci...35 a. CMI Aşaması...35 b. UNCITRAL Çalışma Grubu Aşaması c. UNCITRAL ve Birleşmiş Milletler Aşaması...41 d. İmza Töreni...42 e. Rotterdam Kuralları nda Değişiklik...43 IV. Değerlendirme...43 A. Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeler...43 B. Türk Hukuku Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeleri nin Uygulama Alanları...47 I. KonişmentoMS...47 A. Uygulama Alanı KonişmentoMS Lahey-Visby Kuralları B. Konişmentolu Taşıma...53 C. Çarter Parti İstisnası D. Kara Zararları İstisnası...58 II. Hamburg Kuralları...59 A. Taşıma Senedinin Türü B. Taşımanın Türü...61

4 XV 1. Milletlerarası Taşıma Deniz Taşıması...61 C. Bağlanma Noktaları Coğrafi Koşullar Taşıma Senedine Yönelik Koşullar a. Senedin Düzenlendiği Yer b. Genel Öncelik Kaydı D. Çarter Parti İstisnası E. Miktar Sözleşmesi İstisnası...70 III. Rotterdam Kuralları...71 A. Genel Kural Taşımanın Türü Milletlerarası Taşıma Bağlanma Noktaları...75 a. Coğrafi Koşullar...75 b. Taşıma Senedinin Düzenlendiği Yer c. Genel Öncelik Kaydı...78 d. Denizde İfa Edene Etkisi...79 B. İstisnalar Düzenli Hat Taşıması Düzenli Hat Taşıması Dışında Kalan Taşımalar Değerlendirme C. Kişi Bakımından Uygulama Alanının Genişlemesi...85 D. Karma Taşıma Sözleşmesi İstisnası Rotterdam Kuralları na Tâbi Olan Karma Taşımalar ncı Maddede Öngörülen İstisna a. Taşıyanın Sorumluluk Süresi b. Zararın Gerçekleştiği An...89 c. Taşıyanın Sorumluluğunu Düzenleyen Başka Bir Milletlerarası Belge...91 d. Ara Sonuç nci Maddede Öngörülen İstisna...93

5 XVI 4. Taşıtana ve Yükletene Etkisi...95 İkinci Bölüm Taşıtan ve Yükleten Kavramları 3. Temel Kavramların Belirlenmesi Denizaşırı Satış Hukuku I. Milletlerarası Satıma İlişkin Yeknesak Kanun II. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması III. Milletlerarası Ticari Terimler A. Kavram B. Ticari Terimler Her Türlü Taşıma İçin Kullanılan Ticari Terimler Deniz ve Su Taşımalarında Kullanılan Ticari Terimler.104 C. Taşıma Sözleşmesine Etkisi Deniz ve Su Taşımalarında Kullanılan Ticari Terimler.105 a. FAS ve FOB aa. Incoterms bb. Incoterms b. CFR ve CIF Her Türlü Taşıma İçin Kullanılan Ticari Terimler a. EXW b. FCA c. CPT ve CIP d. DAP, DAT ve DDP Tacir (Merchant) İbaresinin Etkisi Milletlerarası Sözleşmeler Uyarınca Taşıtan ve Yükleten Kavramı..114 I. Denizde Eşya Taşıma Sözleşmeleri A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları C. Rotterdam Kuralları

6 XVII 1. Hazırlık Çalışmaları a. CMI Süreci aa. CMI Taslağı Öncesi bb. CMI Taslağı b. UNCITRAL Çalışma Grubu Süreci Tanımlar a. Shipper Tanımı b. Documentary Shipper Tanımı II. Diğer Milletlerarası Sözleşmelerdeki Tanımlar A. CMNI B. Karma TaşımaMS C. CIM D. CMR E. VarşovaMS F. MontrealMS Ulusal Düzenlemeler I. Taşıtan ile Yükleten Ayrımının Bulunduğu A. Türk Hukuku B. Alman Hukuku C. İskandinav Hukuku D. Yunan Hukuku II. Taşıtan ile Yükleten Ayrımının Bulunmadığı A. İngiliz Hukuku B. Amerikan Hukuku C. Hollanda Hukuku D. Rus Hukuku E. Çin Hukuku Taşıma İşleri Komisyoncusunun Konumu I. Türk Hukuku II. İngiliz ve Hollanda Hukuku III. Rotterdam Kuralları Uyarınca Değerlendirme

7 XVIII Üçüncü Bölüm Taşıtanın ve Yükletenin Hakları ve Yetkileri 9. Taşıma Senedi Düzenlenmesini İsteme Hakkı I. Milletlerarası Satış Hukuku A. CISG B. Incoterms II. UCP 500 ve 600 ün Etkisi III. Milletlerarası Deniz Ticareti Hukuku A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları Taşıma Senedi Kavramı Taşıma Senedi Düzenlenmesini İsteme Hakkı a. Konişmento b. Diğer Taşıma Senetleri c. Düzenlenecek Olan Taşıma Senedinin Türünün Belirlenmesi C. Rotterdam Kuralları Taşıma Senedi Kavramı a. Devredilebilir Taşıma Senedi b. Devredilemez Taşıma Senedi Elektronik Taşıma Kaydı Taşıma Senedi Düzenlenmesini İsteme Hakkı a. Hazırlık Çalışması Süreci b. Hak Sahibi aa. UNCITRAL Taslağı Öncesi bb. Resmî Metin aaa. Hak Sahibi bbb. Taşıma Senedi veya Elektronik Taşıma Kaydı Düzenlenmesi Borcu ccc. Senedin veya Kaydın Türü IV. Ulusal Düzenlemeler A. Türk Hukuku

8 XIX B. Alman Hukuku C. İskandinav Hukuku D. Hollanda Hukuku E. İngiliz Hukuku Tasarruf Hakkı I. Milletlerarası Satış Hukukunda Tasarruf Hakkı II. Milletlerarası Taşıma Hukukunda Tasarruf Hakkı A. Deniz Yük Senedine İlişkin Yeknesak Kurallar B. Milletlerarası Sözleşmeler Deniz Taşımasını Düzenlemeyen Sözleşmeler Deniz Taşımasını Düzenleyen Sözleşmeler a. KonişmentoMS ve Hamburg Kuralları b. Rotterdam Kuralları aa. Tasarruf Hakkının Tanımı bb. Tasarruf Hakkı Sahibi ve Hakkın Kullanılması.210 aaa. Taşıma Senedi Düzenlenmeyen Taşımalarda bbb. Devredilemez Taşıma Senedi Düzenlenen Taşımalarda (1) Eşyanın Teslimi İçin Senedin İade Edilmesinin Gerekmemesi (2) Eşyanın Teslimi İçin Senedin İade Edilmesinin Gerekmesi ccc. Devredilemez Elektronik Taşıma Kaydı Düzenlenen Taşımalarda ddd. Devredilebilir Taşıma Senedi Düzenlenen Taşımalarda cc. Tasarruf Hakkının Kapsamı ve Sınırı aaa. Tek Taraflı Hukuki İşlemle Yerine Getirilen Haklar (1) Hakların Emredici Niteliği (2) Öngörülen Haklar (3) Şekil Şartı (4) Hakların Sınırı

9 XX bbb. Taşıma Sözleşmesini Değiştirme Hakkı dd. Tasarruf Hakkının Kullanılma Süresi ee. Tasarruf Edenin Sorumluluğu ff. Tasarruf Edenin Ek Bilgi ve Belge Sağlama Borcu gg. Taşıyanın Sorumluluğu hh. Tasarruf Hakkının Denizde İfa Edene Etkisi III. Ulusal Düzenlemelerde Tasarruf Hakkı A. Türk Hukuku Hükümlerin Emredici Niteliği Tasarruf Eden Sıfatı Tasarruf Hakkının Kapsamı B. Alman Hukuku Güverte Taşımasına İzin Verme I. UCP 500 ve UCP 600 ün Güverte Taşımasına Etkisi II. Güverte Taşımasına Yönelik Matbu Konişmento Kayıtları III. Milletlerarası Deniz Ticareti Hukuku nda Güverte Taşıması A. KonişmentoMS Düzenleme Hazırlık Çalışmaları Değerlendirme B Visby Protokolü C. Hamburg Kuralları Hazırlık Çalışmaları Düzenleme a. Düzenleme b. Güvertede Taşımasının Kararlaştırılması aa. Anlaşma Dışı Güverte Taşıması bb. Anlaşmanın Tarafları cc. Anlaşmanın İçeriği dd. Anlaşmanın Şekli c. Matbu Konişmento Kayıtlarının Değerlendirilmesi

10 XXI D. Rotterdam Kuralları Düzenleme İstisnalar a. Taşıma Sözleşmesine Uygunluk Gösterme b. Güverte Taşımasının Mümkün Olduğu Diğer Hâller c. Hükmün İşleyişi Konişmento Kayıtlarının Değerlendirilmesi IV. Ulusal Düzenlemelerde Güverte Taşıması A. Türk Hukuku B. Alman Hukuku Dördüncü Bölüm Taşıtanın ve Yükletenin Borçları ve Sorumlulukları 12. Navlun Borcu I. UCP 500 ve UCP 600 ün Navlun Borcuna Etkisi II. Milletlerarası Deniz Ticareti Hukuku nda Navlun Borcu A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları C. Rotterdam Kuralları Hazırlık Çalışmaları Düzenleme III. Türk Hukuku nda Navlun Borcu Eşyanın Yüklenmesi, İstifi ve Boşaltılması Borcu I. KonişmentoMS A. Sorun B. Borcun Devredilme Sebepleri C. Devre İlişkin Kayıtlar Satış Sözleşmesi

11 XXII 2. Navlun Sözleşmesi ve Konişmento Kayıtları D. Kayıtların Niteliği E. Hangi Taşımalar? F. Kayıtların Üçüncü Kişi Gönderilene Etkisi G. Kayıtların Teslim Anına Etkisi H. Farklı İçtihatlar Genel Olarak ABD Hukuku İngiliz Hukuku I. Alman Hukuku Bakımından Değerlendirme J. Türk Hukuku Bakımından Değerlendirme II. Hamburg Kuralları III. Rotterdam Kuralları A. İlgili Hükümler B. Borçlu Sıfatı C. Borçların Devri Hangi Borçlar? Kayıtların Denizde İfa Edene Etkisi Şekil Şartı D. Kayıtların Taşıyanın Sorumluluğuna Etkisi Taşıyanın Sorumluluk Süresi Sorumsuzluk Sebebi E. Taşıyana Karşı Sorumluluk Düzenleme Sorumlu Tutulanlar İstem Sahibi Sorumluluk Sebepleri Eşyayı Teslim Borcu I. Milletlerarası Satış Hukuku A. CISG...346

12 XXIII B. Incoterms II. Taşıma Hukuku III. Rotterdam Kuralları Öncesi A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları IV. Rotterdam Kuralları Düzenlemesi A. Hazırlık Çalışmaları B. Eşya Kavramı C. Borçlar Teslim Taşımaya Hazır Hâlde Teslim a. Hükmün Emredici Niteliği b. Hazır Hâlde Teslim Kavramı c. Eşyanın Hazır Hâlde Teslim Edileceği Kişi d. Hazır Hâlde Teslim Edilme Anı Taşımaya Dayanıklı Bir Şekilde Teslim a. Hükmün Emredici Niteliği b. Kararlarlaştırılan Taşımaya Dayanıklı Olma Kavramı c. Sorumsuzluk Sebebi d. Kişi yahut Malvarlığı Zararı D. Sorumlu Kişi E. İstem Sahibi F. Taşıtanın Sorumsuzluk Sebebi G. Konteyner ve Taşıt Bakımından Özel Düzenleme Tanım a. Konteyner b. Taşıt Konteyner ve Taşıtın Yüklenmesi, Elden Geçirilmesi, İstifi ve Boşaltılması Konteynerin yahut Taşıtın İçeriğinin İstifi, Sabitlenmesi ve Muhafaza Edilmesi a. Düzenleme

13 XXIV b. Hazırlık Çalışması Süreci c. Değerlendirme Konteynerin veya Taşıtın Taşımaya Hazır Hâlde Teslim Edilmesi Konteynerin veya Taşıtın Öngörülen Taşımaya Dayanıklı Olması Taşıma Senedindeki Kayıtlardan Sorumluluk I. Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeleri A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları C. Rotterdam Kuralları Sistematik Düzenleme II. Taşıma Senedi Kayıtları A. İşaretler Kavram İşaretler ve Başlıca İşaretler Kavramları a. İşaretler b. Tanınması İçin Gereken Başlıca İşaret aa. Milletlerarası Sözleşmeler bb. Yargı Kararları Taşıma Senedine İşaretlerin Kaydedilmesi Zorunluluğu a. KonişmentoMS aa. Şeklî Koşul bb. Süre Koşulu cc. İşaretin Eşya Üzerinde Gösterilme Şekline ve Dayanıklılığına İlişkin Koşullar aaa. İşaretin Gösterilme Şekli bbb. İşaretlerin Dayanıklı Olmasına İlişkin Koşul b. Hamburg Kuralları c. Rotterdam Kuralları aa. Hüküm...400

14 XXV bb. Şekil Şartı cc. Süre Koşulu dd. İşaretin Gösterilme Şekli ee. İşaretlerin Dayanıklı Olmasına İlişkin Koşul ff. Sözleşme Kayıtlarında Yer Alması Gereken Zorunlu Kayıtlardan Olup Olmadığı aaa. Sorun bbb. Taşıtanın Sorumluluğuna İlişkin Hükümler ccc. Hazırlık Çalışmaları B. Kolilerin, Parçaların Sayısı, Miktar, Ağırlık KonişmentoMS a. Sorun b. Görüşler aa. Dor un Açıklaması bb. Hazırlık Çalışmaları c. Seçim Hakkının Kime Ait Olduğu Hamburg Kuralları Rotterdam Kuralları III. Kayıtlara Çekince Konulması A. KonişmentoMS Hüküm Uygulama Alanı Konişmentoya Kaydetmeme ya da Çekince Koyma Hakkı a. Söze Dayalı Yorum b. Amaca Dayalı Yorum aa Lahey Kuralları ve Öncesi bb Lahey Taslağı cc. Değerlendirme B. Hamburg Kuralları Düzenleme Hükmün Kapsamı Kayıtlara Çekince Koyma Hakkı

15 XXVI a. Hazırlık Çalışmaları b. Değerlendirme C. Rotterdam Kuralları Hüküm ve Kapsamı Kavramlar a. Kapalı Konteyner b. Kapalı Taşıt Kayıtlara Çekince Koyma Zorunluluğu a. Hüküm b. Koşulları aa. Temel Açıklama Kavramı bb. Temel Açıklamanın Yanlış veya Hatalı Olması aaa. Kavram bbb. Hazırlık Çalışmaları ccc. Pervasızca Hareket ddd. Yaptırım eee. Rücu Hakkı fff. Denizde İfa Edenin Sorumluluğu Kayıtlara Çekince Koyma Yetkisi a. Kapalı Konteyner veya Kapalı Taşıt İçinde Teslim Edilmeyen Eşyalar aa. Hangi Eşya? bb. Çekince Koyma Hakkının Koşulları ve Çekincenin Şekli aaa. Fiziksel veya Ticari Bakımdan Denetimin Mümkün Olmaması bbb. Bilginin Hatalı Olduğuna İnanılmasının Haklı Sebeplere Dayanması b. Kapalı Konteyner veya Kapalı Taşıt İçinde Teslim Edilen Eşyalar aa. Eşyanın Tanımı, İşaretleri, Miktarı, Kolilerin veya Parçaların Sayısı aaa. Düzenleme bbb. Koşullar bb. Eşyanın Ağırlığı...446

16 XXVII aaa. Düzenleme bbb. Eşyanın Denetlenmesinin Ağırlığa İlişkin Çekinceye Etkisi ccc. Koşullar IV. Taşıyanın Sorumluluğu A. KonişmentoMS Konişmentonun İspat İşlevi a. Visby Protokolü Öncesi b. Visby Protokolü Sonrası Karinenin Kapsamı a. Hangi Bilgiler b. Hazırlık Çalışmaları Karinenin Aksinin İspatı a. Hüküm b. Hazırlık Çalışmaları aa Visby Protokolü nün Hazırlık Çalışmaları.454 bb KonişmentoMS nin Hazırlık Çalışmaları. 455 c. Değerlendirme B. Hamburg Kuralları Hüküm Konişmento Kayıtları Konişmento Dışındaki Senetlerdeki Kayıtlar C. Rotterdam Kuralları Düzenleme Kapsamı a. 36 ncı Maddenin Birinci Fıkrasındaki Bilgiler b. 36 ncı Maddenin İkinci ve Üçüncü Fıkrasındaki Bilgiler Karine a. Devredilebilir Taşıma Senedi yahut Elektronik Taşıma Kaydı b. Devredilemez Taşıma Senedi veya Elektronik Taşıma Kaydı aa. Hazırlık Çalışmaları...466

17 XXVIII bb. Eşyanın Teslimi İçin Senedin İadesinin Gerekli Olması cc. Eşyanın Teslimi İçin Senedin İadesinin Gerekli Olmaması aaa. 36 ncı Maddenin Birinci Fıkrasında Öngörülen Sözleşme Kayıtları bbb. Konteynerlere İlişkin Kayıtlar ccc ncı Maddenin İkinci Fıkrasında Öngörülen Sözleşme Kayıtları V. Rücu İstemi A. Düzenleme KonişmentoMS Hamburg Kuralları Rotterdam Kuralları a. Bilgilerin Zamanında Sağlanması Borcu b. Doğru Bilgi Sağlama Borcu B. Sorumlu Kişi Ulusal Düzenlemeler a. Alman Hukuku b. İskandinav Hukuku c. Türk Hukuku Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeleri Garanti Mektubu, I. UCP 500 ve UCP 600 ün Etkisi A. Shipper s Load and Count Said by Shipper to Contain Kayıtları B. Temiz Taşıma Senetleri II. Temiz Taşıma Senedi A. Kavram B. Garanti Mektubu İhtiyacı ve Sorunu III. Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeleri A. KonişmentoMS KonişmentoMS

18 XXIX 2. Visby Protokolü B. Hamburg Kuralları Hükmün Düzenlenme Gerekçesi a. Öneriler aa. Garanti Mektubunun Sözleşme de Düzenlenmemesi Görüşü bb. Garanti Mektubunun Geçersiz Sayılması aaa. Her Hâlükarda Geçersiz Sayılması bbb. Dürüstlük Kuralına Aykırılık Hâlinde Geçersiz Sayılması Düzenleme a. Garanti Mektubunun Tarafları b. Garanti Mektubunun Kapsamı c. Garanti Mektubunun Geçerliği aa. Üçüncü Kişi Bakımından bb. Tarafları Bakımından aaa. Kural bbb. İstisna d. Taşıyanın Rücu Hakkına Etkisi e. Taşıyanın Sorumluluk Sınırına Etkisi f. Gönderilenin Shipper a Yönelik İstemi C. Rotterdam Kuralları Tehlikeli Eşya I. Düzenleme A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları C. Rotterdam Kuralları II. Tehlikeli Eşya Tanımı A. Sorun B. IMDG Kuralları C. Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeleri KonişmentoMS Hamburg Kuralları

19 XXX 3. Rotterdam Kuralları a. Sözleşme nin Hazırlık Çalışmaları b. Tehlikeli Eşya Kavramının Yorumu D. Türk Hukuku nda Tehlikeli Eşya Tehlikeli Eşya Kavramı Hukuken Tehlikeli Eşya Kavramı E. Alman Hukuku nda Tehlikeli Eşya III. Borçlar A. Tehlikeli Niteliğin Bildirilmesi Borcu KonişmentoMS a. Sözleşme nin Hazırlık Çalışmaları b. Değerlendirme aa. Cins ve Nitelik Kavramları bb. Eşyanın UN Numarasının Bildirilmesi Hamburg Kuralları Rotterdam Kuralları B. İşaretleme ve Etiketleme Borcu IMDG Kuralları Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeler a. KonişmentoMS b. Hamburg Kuralları c. Rotterdam Kuralları C. Ambalajlama Borcu IV. Sorumluluk A. Sorumlu Kişi B. Sorumluluğun Niteliği KonişmentoMS Hamburg Kuralları Rotterdam Kuralları C. Sorumluluğun Kapsamı KonişmentoMS Hamburg Kuralları

20 XXXI 3. Rotterdam Kuralları D. Sorumsuzluk Sebebi V. Taşıyanın Hakları A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları C. Rotterdam Kuralları Sorumluluğun Sınırı I. Sorumluluğun Sınırlandırılması İhtiyacı II. Rotterdam Kuralları nın Hazırlık Çalışmaları nda Yapılan Değerlendirmeler III. Rotterdam Kuralları nın Hazırlık Çalışmalarında Sorumluluk Sınırı Ölçütüne İlişkin Öneriler A. Hangi Zararlar? B. Önerilen Sorumluluk Sınırı Ölçütleri C. Sonuç Taşıtana ve Yükletene İlişkin Hükümlerin Emredici Niteliği I. Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeleri II. Türk Hukuku III. Alman Hukuku Dava Süresi I. Milletlerarası Deniz Ticareti Sözleşmeleri A. KonişmentoMS B. Hamburg Kuralları C. Rotterdam Kuralları II. Türk Hukuku SONUÇ KAYNAKÇA