Sürdürülebilir Su Yönetimi BÖLÜM-4

Transkript

1 Sürdürülebilir Su Yönetimi BÖLÜM-4

2 Su Kayıplarının Temelleri ve Yönetimi

3 İçerik 1. Giriş bilgileri 2. Su kayıplarının tespiti 3. Su kayıplarını azaltma yöntemleri 4. Su kayıplarının azaltılması için gerekli altyapı 5. Yeni yaklaşımlar

4 1. Giriş Bilgileri Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

5 Su Temini için Tehditler ARTAN TALEP AZALAN KAYNAK

6 Su kayıplarının etkileri Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

7 Su Kayıpları Toplam Su Kayıpları Fiziki Kayıplar Ticari (İdari) Kayıplar

8 Avrupa Ülkelerinin Su Kayıpları Almanya (1999) Danimarka 1997) Finlandiya (1999) İsveç (2000) İspanya (1999) Birleşik Krallıklar (2000) Slovakya(1999) Fransa (1997) İtalya (2001) Romanya (1999) Çek Cum. (2000) İrlanda (2000) Macaristan (1995) Slovenya (1999) Türkiye (2012) Bulgaristan (1996) ,6 * Temin edilen Suyun Kayıp %'si Kaynak: EEA, Water use efficiency (in cities): leakage *Gelir Getirmeyen Su (TÜİK 2012) Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

9 İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği (Resmi Gazete - 8 Mayıs 2014)

10 2. Su Kayıplarının Tespiti Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

11 IWA/AWWA Standart Su Bütçesi İzinli Tüketim Faturalandırılmış İzinli Tüketim Faturalandırılmamış İzinli Tüketim Faturalandırılmış Kullanım Ölçülmüş Faturalandırılmış Ölçülmemiş Kullanım Faturalandırılmamış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmamış Ölçülmemiş Kullanım Gelir Getiren Su Sisteme Giren Su Miktarı Su Kayıpları Ticari Kayıplar Fiziki Kayıplar İzinsiz Kullanım Sayaçlardaki Ölçüm Hataları İletim-Dağıtım Hattındaki Kaçaklar ve Servis bağlantılarından müşteri sayacına kadar olan kaçaklar Gelir Getirmeyen Su Depolarda Meydana Gelen Kaçak ve Taşmalar

12 SU KAYIPLARI SU KAYBI= Qsisteme giriş Qizinli tüketim

13 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Debi (m 3 /saat) Ay 2010 yılında Antalya-Konyaaltı Bölgesi nde Sisteme Giriş su hacmi Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

14 Su Kaybı (%) 3 Sisteme Giriş (m ) - İzinli Tüketim (m Su Kaybı (%) 3 Sisteme Giriş (m ) Su Su Kaybı Kaybı (%) (%) x100 x100 50% 44% 3 ) x100 Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

15 Altyapı Kaçak Endeksi (ILI) ILI = CARL / UARL CARL = Mevcut yıllık fiziki kayıplar UARL= kaçınılmaz yıllık fiziki kayıplar Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

16 Kaçınılmaz yıllık fiziki kayıplar (UARL) UARL (Litre/Gün)= ( 18xLm + 0,80xNc+ 25xLp) x P Lm = İsale Hattı Uzunluğu (km) Nc = Abone Bağlantı Sayısı Lp = Dağıtım Şebeke Hattı ile Abone Sayacı Arasındaki Toplam Uzunluk (km) P = Ortalama Basınç (m) Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

17 Basitleştirilmiş fiziki kayıp hedef matrisi Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde Altyapı Kaçak Endeksi nin Performans Göstergesi olarak önerilen kullanımı Teknik Performans Kategorisi Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler ILI Litre/bağlantı/gün ortalama basınç (sistem basınçlı ise) 10 m 20 m 30 m 40 m 50 m A 1-2 <50 <75 <100 <125 B C D >8 >200 >300 >400 >500 A 1-4 <50 <100 <150 <200 <250 B C D >16 >200 >400 >600 >800 >1000 Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

18 Mesaj: Altyapı Kaçak Endeksi (ILI) içmesuyu şebekesi için iyi bir performans indikatörüdür. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

19 Minimum Gece Debisi (MNF)

20

21 Su kayıplarının belirlenmesi için gerekli uygulamalar 1. Tüm su kullanıcılarına su sayaçlarının takılması ve düzenli olarak tüketim miktarlarının okunması 2. Tüm yıl boyunca sisteme giren su miktarının sürekli olarak ölçülmesi 3. Her bir alt bölge için tahakkuk miktarı ve sisteme giren su miktarının belirlenmesi

22 3. Su kayıplarını Azaltma Yöntemleri Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

23 Ticari Su Kayıplarının Yönetimi Abone Sayacı Hassasiyeti İzinsiz Kullanım Kaçınılmaz Yıllık Ticari Kayıplar Potansiyel Azaltılabilir Ticari Kayıplar Sayaçlar İle Kayıtlar Arasında Veri Aktarım Hataları Faturalama Sırasında Veri Analiz Hataları Kaynak: IWA Water Loss Task Force and AWWA Water Loss Control Committee Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

24 Fiziki Su Kayıplarının Yönetimi PRV Basınç Yönetimi Onarım Hızı ve Kalitesi Kaçınılmaz Yıllık Fiziki Kayıplar Potansiyel Azaltılabilir Fiziki Kayıplar Aktif Sızıntı Kontrolü Kaynak: IWA Water Loss Task Force and AWWA Water Loss Control Committee Boru Hattı, Yönetimi, Seçimi, Montajı Bakımı, Değişimi Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

25 II. Antalya İçme Suyu ve Sorunları Sempozyumu, 5-6 Mayıs 2015, Antalya

26 Basınç Düşürme Vanası Takılması

27 00:00 13:00 02:15 15:15 04:30 17:30 06:45 20:00 09:00 22:15 11:15 00:30 13:30 02:45 15:45 05:00 18:00 07:15 20:30 09:30 22:45 11:45 01:00 14:00 03:15 16:15 05:30 18:30 Debi (m 3 /h) Su Basınç (bar) BASINÇ YÖNETİMİ ON_71 numaralı alt bölgede basınç kırıcı vana montajı öncesinde ve sonrasında elde edilen debi-su basıncı grafiği

28 Maksimum izin verilen su basıncı yasal düzenleme ile 60 metreyle sınırlandırılmıştır Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

29 Akustik Yöntemler Kullanılarak Fiziki Su Kayıpları ile Mücadele

30

31 Su kayıplarını azaltma yöntemleri: Eski ve az hassas müşteri sayaçlarının değiştirilmesi Fazla basıncın azaltılması Akustik metotlar kullanılarak sızıntı tespiti Yıpranmış boruların değiştirilmesi

32 4. Su Kayıplarının Azaltılması için Gerekli Altyapı Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

33 4.1. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

34 Boru uzunlukları, çapları ve koordinatları CBS veri tabanından sağlanmalıdır. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

35 Boru koordinatları CBS birimi tarafından tespit edilmelidir.

36 Borular ve düğüm noktaları sahada tek tek kontrol edilmelidir.

37 Müşteri bağlantılarının yerleri ve bilgileri CBS içinde kayıt altına alınmalıdır.

38 Mesaj: CBS oldukça önemlidir. CBS veri tabanının düzenli olarak güncellenmesi gerekmektedir. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

39 4.2. Alt bölgeler (DMA) Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

40 ALT BÖLGE (DMA) OLUŞTURULMASI

41 ALT BÖLGELER Alt bölgeleme, su kayıplarını azaltmak için kullanılan etkin bir yöntemdir.

42 Mesaj: Her alt bölgenin (DMA) tam olarak izole olup olmadığı testler yapılarak kontrol edilmelidir. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

43 Mesaj: Her alt bölgedeki sisteme giren su miktarı ve tahakkuk miktarının ayrı ayrı belirlenmesi gereklidir. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

44 Mesaj: Yeni içme suyu şebekelerinin tasarımında alt bölgeler oluşturulmalıdır. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

45 4.3. SCADA Sistemi Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

46

47

48

49 II. Antalya İçme Suyu ve Sorunları Sempozyumu, 5-6 Mayıs 2015, Antalya Antalya SCADA Kontrol Merkezi

50 Mesaj: SCADA sisteminden elde edilen veri setleri, su kayıplarının yönetiminde oldukça faydalıdır. İyi veri setleri elde edebilmek için SCADA sistemi elemanlarının düzenli kontrol ve bakımı gereklidir. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

51 4.4. Hidrolik Modelleme Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

52 Debi (l/sn) Basınç (m) Basınç Debi Su tüketimi saatlik, günlük, haftalık, aylık değişim gösterir.

53

54 Dinamik bir şebekede su hızı ve basıncı; Zamana, Yere, göre değişim gösterir.

55 Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

56 Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

57 HİDROLİK MODELLEME Basınç kırıcı vana öncesi ON_68 (Vestel) alt bölgesinde su basıncının mekansal değişimi Basınç (m.) Basınç (m.)

58 Mesaj: Hidrolik modelleme basınç yönetimi için gereklidir. Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

59 5. Yeni Yaklaşımlar Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

60 Gerçek zamanlı hidrolik ve su kalite modellemesi Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

61 Otomatik Okuma Sayaçları (AMR) Kullanarak Su Kayıplarının Belirlenmesi Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

62

63 Turistik Bölgelerde Otomatik Okuma Sayaçları Kullanarak Fiziki Su Kayıplarının Yüksek Hassasiyetle Belirlenmesi ve Yönetimi: Antalya- Kaleiçi Uygulaması D E S T E K L E Y E N K U R U L U Ş : T Ü B İ T A K P R O J E S Ü R E S İ : 3 0 A Y P R O J E Y Ü R Ü T Ü C Ü S Ü : P R O F. D R. H A B İ B M U H A M M E T O Ğ L U Su Kayıp ve Kaçakları Türkiye Forumu, Ağustos 2014, İstanbul

64 SONUÇLAR Toplam su kayıpları ve su kayıpları bileşenleri tespit edilmelidir. SCADA sistemi, su kayıplarının tespiti ve azaltılması için gerekli veri setlerinin teminini sağlar. CBS oldukça önemlidir, fakat veri tabanının düzenli olarak güncellenmesi gerekir. Su kayıplarının azaltılması için hidrolik modelleme, basınç yönetimi, akustik metotlar ve az hassas müşteri sayaçlarının değiştirilmesi gerekir.