*Soy ağacı: Bireylerin atalarını şekil ya da sembollerle gösteren tabloya soy ağacı denir. Dişiler; yuvarlak erkekler ise kare şekli ile gösterilir.

Transkript

1 SOY AĞAÇLARI

2 *Soy ağacı: Bireylerin atalarını şekil ya da sembollerle gösteren tabloya soy ağacı denir. Dişiler; yuvarlak erkekler ise kare şekli ile gösterilir. Evlenmeler, iki birey arasında yatay çizgiyle gösterilir. Oluşan yavru bireyler; evlenme çizgisini, ortadan dikey kesen bir çizgi ile gösterilir.

3 **Örnek 1: Aşağıdaki soy ağacında, mavi göz renkli birey taralı olarak verilmiştir. Soy ağacındaki hangi bireylerin genotipi kesin olarak belirlenemez? (Kahverengi göz: baskın, mavi göz: çekinik)

4 Kız çocuk, mavi gözlü olduğu için; iki çekinik gene (aa) sahiptir. Bu genlerin birini anneden, diğerini babadan aldığı için; anne ve babanın genotipi: Aa dır. 3 ve 4 nolu bireylerin genotipi kesin olarak bilinemez. Bunların genotipi: AA ya da Aa olabilir.

5 **Örnek 2: Aşağıdaki soy ağacında, kısa boylu bireyler taralı olarak verilmiştir. Soy ağacındaki hangi bireylerin genotipi kesin olarak belirlenemez? (Uzun boy: baskın, kısa boy: çekinik)

6 Kısa boylu bireylerde, iki çekinik gen (aa) bulunduğundan; bu genlerden bir tanesi yavru bireylere aktarılır. Bu nedenle; 2, 3, 4, 5 ve 6 nolu bireyler heterozigot (Aa) genotiplidir. I nolu bireyin genotipi, kesin olarak belirlenemez. AA ya da Aa olabilir.

7 **Örnek 3: Aşağıdaki soy ağacında bazı bireylerin, kan grubu fenotipleri verilmiştir. Soy ağacındaki hangi bireylerin 0 kan gruplu olma ihtimali yoktur?

8 1 ve 2 nolu bireylerin anneleri A0, babaları B0 kan gruplu olabilir. Bu nedenle 1 ve 2 nolu bireylerin 0 kan gruplu olma ihtimalleri vardır. 3 ve 4 nolu bireylerin babaları, AB kan gruplu olduğundan; kendilerinde A ya da B geni bulunmak zorundadır. Bu nedenle 3 ve 4 nolu bireylerin, 0 kan gruplu olma ihtimalleri yoktur.( A veya B )

9 **Örnek 4: Aşağıdaki soy ağacında bireylerin, kan grubu fenotipleri verilmiştir. Soy ağacındaki hangi bireylerin, kan grubu genotipi kesin olarak belirlenemez?

10 11 nolu bireyin, genotipi belirlenemez. BB ya da BO olabilir.

11 **Örnek 5: Aşağıdaki soy ağacında, renk körü bireyler taralı olarak verilmiştir. Soy ağacındaki hangi bireylerin genotipi kesin olarak belirlenemez? (Renk körlüğü geni, X kromozomu üzerinde çekinik olarak taşınır)

12 5 nolu bireyin genotipi kesin olarak belirlenemez. Bu bireyin genotipi; X R X R ya da X R X r olabilir.

13 **Örnek 6: Aşağıdaki soy ağacında hemofili bireyler taralı olarak verilmiştir. Soy ağacındaki numaralandırılmış bireylerden hangilerinin fenotipi yanlış olarak verilmiştir? (Hemofili geni X kromozomu üzerinde çekinik olarak taşınır)

14 3 nolu bireyin fenotipi yanlış verilmiştir. Erkek çocuk X kromozomunu anneden, Y kromozomunu babadan alır. 3 nolu bireyin annesi hemofili hastası olduğundan; kendisinin %100 hemofili hastası olması gerekir.

15 **Örnek 7: Aşağıdaki soy ağacında fenotipinde bir özelliği gösteren bireyler taralı olarak verilmiştir. Soy ağacında taralı olarak verilen özellik hangisi olabilir? a) Vücut kromozomlarında baskın olarak taşınan bir karakter (Otozomal baskın) b) Vücut kromozomlarında çekinik olarak taşınan bir karakter (Otozomal baskın) c ) X Kromozomu üzerinde çekinik olarak taşınan bir karakter (Gonozomal çekinik)

16 a) Vücut kromozomlarında taşınan baskın bir karakter olamaz. Çünkü karakter baskın olsaydı anne ve babanın genotipi çekinik olması gerekirdi. Anne ve baba çekinik, çocuk ise baskın olamaz.

17 b) Vücut kromozomlarında taşınan çekinik bir karakter olabilir. Anne ve baba heterozigot baskın karakterli olabilir.

18 c) X üzerinde taşınan çekinik bir karakter olamaz. Kız çocuk bu karakteri gösterdiğinden, babada da bu özelliğin görülmesi gerekirdi.

19 **Örnek 8: Aşağıdaki soy ağacında fenotipinde bir özelliği gösteren bireyler taralı olarak verilmiştir. Soy ağacında taralı olarak verilen özellik hangisi olabilir? a) Vücut kromozomlarında baskın olarak taşınan bir karakter (Otozomal baskın) b) Vücut kromozomlarında çekinik olarak taşınan bir karakter (Otozomal baskın) c ) X Kromozomu üzerinde çekinik olarak taşınan bir karakter (Gonozomal çekinik) d ) X Kromozomu üzerinde baskın olarak taşınan bir karakter (Gonozomal baskın)

20 a) Vücut kromozomları üzerinde taşınan baskın bir karakter olabilir. Anne ve baba heterozigot baskın ise; çocukları baskın ya da çekinik bir fenotipe sahip olabilir.

21 b) Vücut kromozomları ile taşınan çekinik bir karakter olamaz. Anne ve baba çekinik bir fenotipe sahip olsaydı; bütün çocuklarının çekinik olması gerekirdi.

22 c) X üzerinde taşınan çekinik bir karakter olamaz. Anne bu karakteri gösterdiğinden; erkek çocuklarda % 100 ortaya çıkması gerekirdi.

23 d) X kromozomu ile taşınan baskın bir karakter olabilir. Anne bu karakter yönünden; heterozigot genotipli ise erkek çocuklarının bazılarında bu özellik görülürken; bazılarında da görülmeyebilir.

24 **Örnek 9: Aşağıdaki soy ağacında fenotipinde bir özelliği gösteren bireyler taralı olarak verilmiştir. Soy ağacında taralı olarak verilen özellik hangisi olabilir? a ) X Kromozomu üzerinde çekinik olarak taşınan bir karakter (Gonozomal çekinik) b ) X Kromozomu üzerinde baskın olarak taşınan bir karakter (Gonozomal baskın)

25 a) X kromozomu üzerinde taşınan çekinik bir karakter olabilir. Anne bu karakter yönünden taşıyıcı ise; erkek çocukların bazılarında bu özellik görülürken; bazılarında da görülmeyebilir. b) X kromozomu üzerinde taşınan baskın bir karakter olamaz. Erkek çocukta bu özellik görüldüğünden; annede de bu özelliğin görülmesi gerekirdi. Çünkü erkek çocuk, X kromozomunu anneden alır.

26 Mustafa AYAR Biyoloji Öğretmeni Uzm. Öğret SON...