Ünite 1. Montessorı Eğitiminin Tarihçesi. Çocuk Gelişimi Önlisans Programı MONTESSORI EĞİTİMİ. Yrd. Doç. Dr. Hatice ÖZASLAN

Transkript

1 Montessorı Eğitiminin Tarihçesi Ünite 1 Çocuk Gelişimi Önlisans Programı MONTESSORI EĞİTİMİ Yrd. Doç. Dr. Hatice ÖZASLAN 1

2 Ünite 1 MONTESSORI EĞİTİMİNİN TARİHÇESİ Yrd. Doç. Dr. Hatice ÖZASLAN İçindekiler 1.1. MARİA MONTESSORI İN YAŞAMI KAYNAKLAR... 7

3 Montessorı Eğitiminin Tarihçesi Ünite MARİA MONTESSORI İN YAŞAMI Maria Montessori 1870 yılında İtalya nın Ancona şehrinde doğdu. Maliye memuru olan babası yeniliklere kapalı ve katı alışkanlıkları olan biriydi. Annesi ise liberal düşünceli ancak aşırı dindar ve çocuk eğitiminde katılıktan yana bir ev hanımıydı. Çocuk eğitiminde iyi bir kişiliğin gelişmesi için biraz özgürlük ve disiplinin birlikte olması gerektiğine inanıyordu. Anne Montessori kızını geleneksel kadın rolünü oynamaması konusunda teşvik etti. Bu rol, eş ve anne olmaktı. Maria Montessori, yaşamında önemli bir yer tutan Jeolog ve din adamı olan Antonio Stoppani nin yeğeniydi. Antonio Stoppani sadece başarılı bir üniversite hocası, önemli bir bilim adamı değil aynı zamanda politik kişiliği ve dönemin önemli olaylarında etkin rol oynamış bir kişilikti. Daha çocukluk yaşamında önünde böylesine bir model olması, Montessori nin geleneksel bir kadın olmak yerine, kendinden emin ve güçlü bir kişilik oluşturmasında etkili oldu. Ailesi tek kızları olan Maria yı kültür merkezi olan başkent Roma da yetiştirmek istiyordu. Roma da üniversite, kütüphane, müzeler, tiyatro, opera, kafe gibi yerler vardı ve hayat doluydu, canlı bir havası vardı. Roma da gazeteciler, sanatçılar, bilim adamları, entelektüel insanlar vardı. Bu nedenle kızları okul çağına geldiğinde Montessori ailesi Roma ya taşındı. Montessori matematiğe aşırı ilgi duymaya başladı ve bu ilgi yaşamı boyunca devam etti. Bir kız için sıra dışı olan bu ilgi, onun klasik bir ortaokul yerine erkek çocukların gittiği bir teknik ortaokula gitmesini gerektirdi. Henüz on iki yaşında olmasına rağmen her zaman olduğu gibi bu kararında da ısrar etti. Ailesi onun öğretmen olmasını bekliyordu. O zamanlar kadınlara açık olan tek meslek öğretmenlikti. Bu okulda okurken biyoloji onun tutkusu haline geldi. Montessori bu tutkusu nedeniyle tıp okumaya karar verdi. Bu o zamanların İtalya sında çok radikal bir çıkıştı. Çünkü bu tarihe kadar İtalya da hiçbir kadın tıp okumamıştı. Ailesi, tanıdıkları ve arkadaşları şok oldu ve uygun bulmadılar. Her şeye rağmen Maria Montessori ilgili bakanlığa müracaat etti ve 1890 da Roma Üniversitesi nde; Fizik, Matematik ve Fen Bilimleri, okumak üzere tıbbın ön hazırlığına başladı. İki yıl sonra bitirme sınavlarına girdi ve yüksek puan aldı. Bunun üzerine tıpta 4 yıl okumak üzere lisans aldı. Bu arada Anatomi, Patoloji ve klinik tıp okudu. Mezuniyet ertesinde psikiyatri kliniğinde çalışmaya başladı ve zihinsel özürlü çocukların eğitimiyle ilgilendi. Doktora çalışmasını da psikiyatri alanında yaptı. Annesi ona derslerinde yardım ederdi ve notlarını temize çekerdi te hastanenin asistanlığı için rekabetli bir kadro vardı. Montessori bunu kazandı. Asistanlığı sırasındaki bu klinik çalışma, onun için bir eğitim oldu ve birçok tecrübe kazandı. Bu çalışmalarıyla ilgili bir konferans verdi ve sonunda bir saat boyunca bütün gelen soruları, eleştiriler cevapladı. Bu sırada birçok fakiri, sosyal yardıma muhtaç olan insanları hastaneye kabul etti ve onlara baktı. 3

4 Montessorı Eğitimi Doktora tezini bitirdikten sonra Maria Montessori, Roma Üniversitesi nin psikiyatri kliniğindeki araştırma çalışmalarını sürdürürken 1897 de gönüllü asistan olarak bu kliniğe girdi. Ona verilen görevlerden biri, klinikte tedavi için uygun hastalar seçmek üzere Roma daki akıl hastanelerini ziyaret etmekti. Akıl hastanesinde bir grup zihinsel engelli çocuğun, mahkumlar gibi kapalı tutulduğunu gözlemledi. Bu gözlemleri sonucunda çocukların deneyime aç olduklarını, çevrelerinde dokunabilecekleri, hissedebilecekleri ya da ellerini ve gözlerini çalıştırabilecekleri hiçbir şeyin olmadığını fark etti. Bu çocukların akıllarının tamamen kullanılmaz durumda olduğunu değil, yalnızca kullanılmadığını gözlemledi. Bu çocuklardan bir kaçını tedavi için kliniğe getirdi. Zihinsel engelli çocuklar hakkında bulabildiği her şeyi okumaya başladı ve kısa sürede Itard ve öğrencisi Seguin in yapıtlarına ulaştı. Zamanın değer yargılarının ilerisinde yaşayan Montessori, bir bilim insanı olarak sahip olduğu özelliklerin dışında, bir kadın olarak kadın hakları için mücadele verdi ve 1896 yılında delegelerden biri olarak Berlin deki Uluslar arası Kadın Kongresi nde İtalya yı temsil etti. Kadınlara aynı iş ücretinin verilmesini destekleme önerisi büyük bir heyecanla kabul edildi ve Maria Montessori, kongreye gösterilen ilginin odağında yer aldı yılında Ulusal Tıp Kongresinde zihinsel engelli, özürlü çocuk ve suçla ilgili bir konuşma yaptı yılında Torino daki Ulusal Pedagoji Kongre sinde, sahip olduğu tüm tıp, antropoloji, psikiyatri ve pedagoji bilgisini birleştirdiği bir konuşma yaptı. Bu, Berlin de olduğu gibi büyük bir başarı getirdi. Bildiri ve konferanslarında İtalya daki zihinsel özürlüye ve Torin in esirine işaret ederek olumsuzlukların sonuçlarını hafifletmektense bu olumsuzlukları ortadan kaldırmanın, toplum için daha ucuza mal olduğunu sürekli vurguladı yılında Toplumsal Yanlışlar ve Yeni Bilimsel Keşifler başlıklı makalesi bir pedagoji dergisinde yayımlandı. Onun sunduğu bildiri, daha sonraları tıp ve eğitim bilimlerinin desteklediği ilk zihinsel engelliler okullarının kurulması gerekliliği hususunda önemli bir adım oluşturdu. Bu sayede daha sonraları normal çocuklar için yapacağı çalışmaların temellerini de atmış oldu: Önce duyuların ve zekanın eğitimi. Maria Montessori. Kurulan tıbbi eğitim destekli okullarda, eğitimcilerin ve zihinsel engellilerin eğitilmesiyle ilgili programlar hazırladı. Londra ve Paris e giderek bu konuda çalışan okulları araştırdı. Kendinden önce bu konularda yapılmış çalışmaları, tıp, eğitim, antropoloji eğitimlerinden öğrendiklerini, tüm bilgilerini iki yıl uyguladı. Bu uygulamalar sonucunda, kendi kurumunda kendi geliştireceği metodu uygulamaya karar verdi. Böylece başlangıçta Itard ve Seguin in malzemelerini temel alan Maria Montessori, sonunda bir seri temel eğitim materyali geliştirdi. Bu materyaller daha sonra normal çocuklara uygulandığında, gerekli değişiklikler ve ilavelerle Montessori Materyalleri olacaktır. 4

5 Montessorı Eğitiminin Tarihçesi Ünite 1 Maria Montessori, 1901 yılında Roma Üniversitesinde psikoloji ve felsefe okumaya başladı. Bundan sonraki amacı normal çocukların gelişimi ve eğitimi konusunda bilgi sahibi olmaktı yılında Napoli de yapılan İkinci Ulusal Pedagoji Kongresi ndeki bildirisinde, Segiun Yöntemi ve öğrenme yetersizliği olan çocukların yeteneklerini uyarmak için kendisinin geliştirdiği yöntemin tanıtımını yaptı yılında da Roma Üniversitesinden antropoloji profesörü ünvanını aldı yılları arasında Roma Üniversitesi Pedagoji Enstitüsünde dersler verdi. Montessori nin engelli olmayan çocuklarla ilgili ilk çalışmaları 3-6 yaş çocuklarıyla başladı yılının sonunda büyük bir şans Montessori nin ayağına geldi. Büyük ve harap apartmanlarda, küçük çocuklar için okulların kuruluşunu üstlenmesi istendi de Roma nın yoksullar mahallesi olan S.Lorenzo da, okul öncesi eğitim çağındaki çocuklar için bir Çocuklar Evi ( Casa Dei Bambini ) ni kurdu. Casa Dei Bambini, düşük gelirli ailelerin çocukları için kurulmuş, tam gün hizmet veren ücretsiz bir halk okulu idi. M. Montessori bu süreci kendi ağzından söyle aktarır o zamanlar özgün bir eğitim sistemimiz yoktu. Hepsi üstü bası dökülen, çoğu salya sümük ağlayan, ürkek mi ürkek, elliyi askın çocuktu. Hiçbirinin ana-babası okuma yazma bilmiyordu. Kocaman bir apartmanda bir yer ayrılmış, ben de çocuklar bir baslarına kapı önünde kalmasın, duvarları berbat etmesin, patırtı çıkarmasınlar diye bu yere göz kulak olmaya davet edilmiştim. Montessori bu uğurda tıbbi çalışmalarını ve üniversitedeki geleceğini terk etti. Bu durum meslektaşları arasında doktorluk şerefini alçattığı düşüncesiyle çok eleştirildi. Hem de San Lorenzo gibi bir semtte, bir anaokulu kurmaya kalkışması şaşkınlıkla karşılandı ve pek anlaşılmadı. Çocuk Evi maddi yetersizlikler içinde ve eğitim donanımından yoksundu. Eğitim gömüş bir öğretmen dahi bulunamamış, daha önce öğretmenlik yapmış bir işçi kadın tutulmuştu. Aslında bu Maria Montessori için de gerçek anlamda ilk çalışmaydı. Daha önceki eğitim çalışmaları (zihinsel engelliler okulunda) başka eğitimcilerin, yöneticilerin kontrolünde idi. İlk kez Çocuk Evindeki çalışmalarında kendi başına oldu. Başlangıçta kendisi e ne bulacağını bilmeden giriştiği bu işte, ihmal edilmiş ve yoksul çocuklarla eğitimin temel taşlarını oturtacak pek çok gözlem yaptı deki yazılarında ben bu işe, elinde sadece onların istediği gibi ekecek iyi kalitede tohumluk tahıla ve verimli bir tarlaya sahip bir çiftçi gibi başladım. Ama toprağa dokunduğumda tahıl yerine altın buldum. Bu toprak değerli bir hazine gizliyordu. Bana düşündüğüm gibi bir çifti olmadığımı gösterdi. Gizli hazinelerin kapılarını açan sihirli lambayı ellerinde tutan Alaaddin gibiyim. diye yazdı. 7 Nisan 1907 de San Lorenzo Mahallesi nde ikinci Çocuk Evi açıldı. Üçüncüsü 4 Kasım da Roma da orta sınıfların oturduğu Prati di Castello olarak bilinen yerde, 1908 sonbaharında da Milano da Roma dışındaki ilk çocuk evi açıldı yılında Roma nı 4. Toplam olarak İtalya nın 5. çocuk evi Roma daki elçilik binasında açıldı. Ocak 1909 da İsviçre de Froebel in 5

6 Montessorı Eğitimi sisteminin kullanıldığı öksüz yurtları ve çocuk evleri, Montessori metodunun ve materyallerinin benimsendiği Çocuk Evi ne dönüştürülmeye başlandı. Montessori 1908 yılından sonra herhangi bir çocuk evine adım atmamış, onun yerine eğitimci kursları düzenlemiş, kendi adını taşıya derneklerle ilgilenmiş, kendi eğitimini uygulayan okulları ziyaret etmiştir. Bununla birlikte kendi yaklaşımını içeren ve tanıtan makaleler ve kitaplar yayınlamıştır. Montessori yaklaşımı dünyanın birçok yerinde uygulanırken, özellikle ABD de yılları arasında yoğun bir ilgiyle karşılanıp devlet tarafından desteklenmiş, ancak 1920 yıllarından sonra bu ilgi giderek azalmıştır. Bu yıllardan sonra Montessori yaklaşımı Avrupa ve Hindistan da yaygınlaşmaya devam etmiştir yılında İtalya da Mussolini rejiminin hükümet kurmasıyla Montessori yaklaşımını uygulayan okullar üzerinde baskı kurulmaya başlanmış ve okullar tek tek kapatılmıştır. Bu nedenlerden dolayı Montessori İtalya yı terk ederek İspanya ya gitmiştir. İspanya ya gider gitmez öğretmen yetiştirme enstitüsü kurmuş ve burada Montessori eğitimcisi yetiştirmeye başlamıştır. Ancak Avrupa daki siyasi tansiyon yükselmeye başlayınca önce Hollanda ardından da Hindistan a gitmiştir. Hindistan yaşanan savaşın dışında kaldığı için Montessori, yaklaşımını burada geliştirmeye devam etmiştir. Dolayısıyla Hindistan, Montessori yaklaşımının merkezi olarak kabul edilmektedir. Savaş sonrası İngiltere yi ziyaret etmiş Avrupa daki yeniden gözden geçirmiş ve buna göre birçok Avrupa ülkesinde Montessori eğitimcisi yetiştirmeye başlamıştır. Bu süreçten sonra Avrupa nın birçok ülkesinde tekrar Montessori okulları açılmıştır yılında Londra da bir Montessori Merkezi açılmış, hükümetin daveti üzerine İtalya ya geri dönmüştür. UNESCO da Eğitim ve Barış başlıklı bildiriyi sunmuştur. II. Dünya Savaşından sonra Montessori barış eğitimi ile ilgilenerek kendi yönetimine bunu Evrensel Eğitim (Cosmic Education) olarak entegre etmiş ve Evrensel Eğitim anlayışını 3-12 yaş arasındaki çocuklar için geliştirmiştir. Montessori bu anlayışla çocuğun kendisinin dünya üzerindeki rolünün farkına varmasını, dünyaya karşı sorumluluklarını yerine getirmesini ve yaşamın çeşitliliğini kabul etmesini amaçlamaktadır yılında hükümetin daveti üzerine Pakistan a giderek orada Montessori Derneğini kurmuştur. Barış adına yaptığı çalışmalar nedeniyle 1949, 1950 ve 1951 yıllarında Nobel Barış Ödülü ne aday gösterilmiştir. 1907yılından itibaren dünyanın birçok ülkesinde Montessori metodu dikkat çekmiş ve bu metotla ilgili çalışmalar yürütülmüştür. Amerikalı eğitimciler, çocuk psikologları, yayınevi sahipleri, önemli pedagoji profesörleri de Roma ya gelerek bu metotla yakından ilgilenmişlerdir. Eğitimle ilgilenen farklı meslek kesimlerinden insanlar, eğitimciler, yasa koyucular, doktorlar, ebeveynler, yazarlar Çocuk Evi ni kendi gözleriyle görmek üzere İtalya ya gelerek gördüklerini tüm dünya yaymışlardır. Bir eğitim emekçisi olarak dünyanın birçok ülkesinde konferanslar, eğitimler vermiş, kitaplar yazmış, yeni okullar ve öğreten eğitim merkezleri açmış, bir yandan da çocukları gözlemleyerek kendi eğitimine devam etmiştir. Bir dünya vatandaşı olarak yaşamıştır. Dünya genelindeki çabalarının ürünü olarak metodu dünyanın birçok ülkesinde uygulanmaktadır. 6

7 Montessorı Eğitiminin Tarihçesi Ünite 1 6 Mayıs 1952 de (Hollanda) beyin kanamasından hayatını kaybetmiştir. Hayatının sonuna kadar düşüncelerini yabancılara sunmak ve yeniden başlamak yeteneğini korumuştur. Bu arada yaşlı ve deneyimli bir devlet adamı gibi eğitimin sembolü haline gelmiştir. Ümit ettiği gibi Casa dei Bambini (Montessori nin ilk açtığı okul) dünyayı değiştirmediyse de küçük çocukların eğitim anlayışını değiştirmiştir. Montessori nin yaklaşımını uluslararası düzeyde üç sivil toplum örgütü yürütmekte ve günümüzde de yaygınlaşması için çalışmalarını sürdürmektedir. Bu sivil toplum örgütlerinden biri Uluslararsı Montessori Derneği (Association Montessori Internationale-AMI), Sınır Tanımayan Eğitimciler (The Educateurs sans Frontieres-ESF) diğeri ise Amerikan Montessori Topluluğu (The American Montessori Society-AMS) dur KAYNAKLAR Demiralp, S Montessori Metodu ve Uygulamaları. Ankara: Nobel Öztürk Samur, A Maria Montessori nin Hayatı, Montessori Yönteminin Tarihsel Gelişimi ve İlkeleri. Okul Öncesi Eğitimde Montessori Yaklaşımı içinde. (s.12-49). (Ed.)Ankara: Kök Wilbrand Lillard, P. P Monessori: Modern Bir Yaklaşım. Okhan Gündüz (Çev.). Ankara: Kaknüs Montessori, M. (1997). Çocuk Eğitimi. Montessori Metodu. Güler Yücel (Çev.) İstanbul: Özgür Temel, F. ve Toran, M Montessori Eğitim Yöntemi. Erken Çocukluk Eğitiminde Yaklaşımlar ve Programlar içinde. (s ). Fulya Temel (Ed.). Ankara: Vize 7

8 Montessorı Eğitimi 8