POZITIF SEMPTOMLARI DE ĞERLENDIRME ÖLÇEĞİNİN GÜVEN İLİRLİĞİ VE GEÇERLILIĞI

Transkript

1 DÜŞÜNN ADAM 4 (2) 99 :20-24 POZITIF SMPTOMLARI D ĞRLNDIRM ÖLÇĞİNİN GÜVN İLİRLİĞİ V GÇRLILIĞI Dr. Şahap RKOÇ () Doç. Dr. O ğuz ARKONAÇ () Dr. Cem ATAKLI () Dr. rdoğan ÖZMN ÖZT Bu çalışmada kısa ad ıyla SAPS olarak bilinen Pozitif Belirtileri De ğerlendirme ölçe ğinin Türkçesinin, değerlendiriciler aras ı ve test-tekrar test güvenilirlikleri ara ştırılmış; sonuç olarak ölçeğin Türkçesini güvenilir ve geçerli oldu ğu saptanmıştır. ANAHTAR KLİMLR: SAPS- Pozitif Belirtileri De ğerlendirme ölçe ği, şizofreni, Güvenilirlik, Geçerlilik. The Reliability and Validit of Scale for the Assesment of the Positive Symtoms SUMMARY In this study, the inter-rater and test-retest reliability and internal validity of Turkish version of Scale for the Assessment of the Positive Symtoms was investigated highly reliable and q ııite valid. KY WORDS: SAPS, Scale for the Assesment of the Positive Symtoms, The Reliability and Validity. Son y ı llarda şizofreninin prognozu ve tedavisi aç ısından negatif ve Pozitif semptom ayr ı m ı üzerinde ısrarla durulmaktad ı r. Negatif semptomlar ı n bask ın olduğ u şizofrenilerin tedaviye iyi cevap vermedi ği, bu hastalar ın giderek yozla şt ığı ve bu olgularda organik bir etyolojinr ı bulunabileceği belirtilerek, prognozlar ı n ın da daha kötü oldu ğu ileri sürülmektedir. Negatif semptomlar; varolan baz ı yetilerin kaybolmas ı affektif küntle şme, sosyal içekapan ı kl ık, düşünce içeri ğinin yoksulluğ u, bilişsel i şlev bozukluklar ı olarak tan ı mlanmaktad ı r. Pozitif semptomlar; daha önceden bulunmayan özelliklerin ortaya ç ı k ışı, varsan ılan, hezeyanlar, forma) dü şünce bozukluklar ı ve garip davran ışlar olarak tan ı mlanmaktad ır. Çok defa bu semptomlar ayn ı vakada birarada bulunmaktad ı r. Negatif belirtiler ne kadar şiddetli olursa, prognozun da o derecede kötü olaca ğı belirtilmektedir.() Pozitif Belirtileri nicelle ştirmek için birçok ölçek geli ştirilmi ştir. Bu ölçeklerin en kapsaml ı lar ından biri de Nancy C. Andreasen taraf ı ndan geli ştirilmiş olan Scale for the Assesment of Positive Symptoms (Positif Belirtileri Değerlendirme Ölçeğ i), k ısa ad ıyla SAPS olarak bilinen ölçektir. (2) Bu ölçek toplam 34 item ve 4 altökçekten olu şmaktad ı r. (Tablo 8) Her item O=Semptom yok, = Şüpheli, 2=Hafif, 3=Orta, 4=Belirgin, 5= Şiddetli olarak derecelendirilmektedir. Biz çal ışmam ızda bu ölçe ğ in Türkçeleştirilmi ş biçiminin güvenilirli ğ ini ve geçerlili ğ ini inceledik. YÖNTM V MATRYL Bu ölçek yazarlar taraf ı ndan Türkçeye çevrilmi ş, çevrili üzerinde belirli bir görü ş birli ğine var ı ld ıktan sonra ölçek uygulanmas ı na başlanm ışt ı r. Ölçek, Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ı klar ı Hastanesinde yatmakta olan DSM-III-R tan ı ölçütlerine göre kronik şizofreni tan ıs ı alm ış hastalarda uyguland ı. Olgu Seçimi: Hastalar ın tan ı lar ı, iki psikiyatrist taraf ı ndan DSM-III-R'ye göre yap ı land ı r ılm ış SCID görü şme formu ile de ğ erlendirilerek konulmu ş ve sadece değ erlendiricilerin ş izofreni tan ıs ı nda görü şbirliğ ine varmad ıklart olgular çal ışma kapsam ı na al ınm ışt ı r. Ağır zeka geriliği ve organik bir ak ı l bozukluğu bulunanlar (epilepsi gibi) araşt ırmaya al ı nmam ışt ır. Araşt ırmaya al ı nan olgular ı n özellikleri Tablo-Pde özetlenmi ştir. Olgular ın Değerlendirilmesi: Olgular ın tan ı koyma işlemine kat ılmayan iki psikiyatrist taraf ı ndan ayn ı anda SANS ile de ğ erlendiriciler birbirilerinin verdi ğ i değerlendirmeyi görmüyorlard ı. Ayn ı değerlendiriciler, ayn ı hastalar ı bir hafta sonra tekrar de ğerlendiridiler. (Test-tekrar test güvenilirli ğ i) Değerlendiricilerin ikinci de ğerlendirmesi s ı ras ı nda ilk değerlendirme sonuçlar ı ellerinde yoktu. Değerlendiriciler, ölçeğ in baz ı itmlerini değerlendirirken servisteki hem şire ve diğer personellerin de bilgisine ba ş vurdular. Verilen Analizi: Verilerin analizinde kullan ı lan istatistiki yöntemler Tablo-2'de belirtilmi ştir. BULGULAR lerin de ğerlendiricileri aras ı ve test-tekrar test güvenilirliklerini belirten kappa katsay ı lar ı Tablo7'de belirtilmi ştir. SANS altökçeklerinin ve toplam skorun değerlendiricileri aras ı güvenilirli ğ i belirtilen Spearman rho katsay ı lar ı Tablo-3'de belirtilmi ştir. Spearman rho değerinin 0.45'in (t de ğeri 2.76'den büyük ve p de ğeri 0.0'den küçüktür, serbestlik derecesi tüm de ğerlerde 29 dur) Spearman rho değerinin 0.7'nin üzerinde olmas ı çok kuvvetli korelasyon olarak kabul edilmektedir. SANS altökçeklerinin ve toplam skorun test-tekrar test güvenilirli ğini belirten Spearman rho katsay ı lar ı Tablo- () Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıklar ı Hastanesill. Psikiyatri Klinigi 20

2 V 4'de biriltirlmiştir. Iki değerlendiricinin SAPS toplam skorlar ı n ın 3 hastadaki dağı l ı Tablo-6'da belirtilmi ştir. SAPS altökçeklerin ve ölçe ğ in bütününün içsel geçerlili ğ ini belirleyen Cronbach alta de ğerleri Tablo- 5'de belirtilmiştir. SONUÇ Her itemin de ğerlendiriciler aras ı ve test-tekrar test genelde güvenililrli ğ ini belirleyen kappa katsay ılar ı dü şük bulunmakla birlikte; ölçe ğin toplam skorunun ve altökçek toplam skorlar ı n ın güvenilirliğinin belirlenmediğ i Spearman rho de ğerleri oldukça yüksek bulunmuştur. ( ) lerin herbirinin ayr ı olarak kappa istatisti ğine göre güvenilirlikleri orta düzeyde bulunmu ştur. Her itemde O'dan 5'e kadar de ğ işen 6 ayr ı seçeneğin bulunmas ı ve seçenek say ıs ı art ıkça semptomun şiddetini belitmedeki görüşbirliğ i olas ı l ığı n ı dü şürmektedir. (3) Değerlendirilen özelliklerin olguda görülmemesi de kappa kat say ıs ın ı düşürmektedir. Her ne kadar itemlerin kappa de ğerlerin düşür bulunmu şsa da, altökçek ve toplam skor bak ı m ından hastalar ı mertebelerine göre s ıraland ırmadaki görü ş birliğini belirlemede kullan ı lan Spearman rho de ğerleri gerek değerlendirmelerinde istatistiksel olarak anlaml ı dercede yüksek bulunmuştur. Yani SAPS altökçek toplam skorlar ı ve ölçeğin btününün toplam skoru negatif semptomlmar ı n şiddeti bak ı m ı ndan hastalar ı güvenilir bir şekilde s ıralamaktad ı r, ölçek bu amaçla kullan ı labilir. lerin ayr ı ayr ı toplam skora göre uyumlu bir şekilde değ işip değ işmediğ inin; diğer bir deyi şle ölçeğin içsel geçerlili ğiinin belirlendiği Cronbach alfa de ğeri, ölçe ğin bütününde ve bütün altökçeklerde yüksek bulunmu ştur. Sonuç olarak ölçek ile yap ı lan değerlendirmeler güvenilir bir şekilde kullan ı labilir. Ayr ıca ölçek ile yap ı lan değerlendirmeler geçerlidir. Tablo - OLGULARIN ÖZLLIKLRI Olgu Say ısı 3 Tan ı (DSM-III-R) Yas Sizofreni, Kronik Ranj ö ğrenim Okuma Yazmas ı yok 3 Okur-Yazar 5 Ilkokul 8 Ortaokul ve Üstü 5 Tablo -2 KULLANILAN ISTATIST KLR Işlem Kullanılan Istatistik lerin Teker teker Degerlendiriciler aras ı ve Test- Tekrar Testgüvenilirligi Altökçeklerin ve Toplam Sko- Spearman Rho run Güvenilirliği Altökçeklerin ve Ölçe ğin Cronbach Alfa Bütününün içsel Geçerliliğ Katsay ılann anlaml ılığını test T-Testi edilmesi Tablo -3 Degerlendiriciler aras ı Güvenilirli ği Altöçeğin Ad ı Varsamlan Formal Dü şünce bozukluğu Toplam Altöçe ğin Adı Tablo -4 Spearman Rho Katsay ıs ı Test-Tekrar Test Güvenilirli ği Varsan ılan Formal Dü şünce bozuklu ğu Toplam Spearman Rho Katsay ısı

3 Altöçe ğin Adı Varsan ılan Formal Dü şünce bozukluğu Global Tablo -5 içsel Geçerlilik Spearman Rho Katsay ısı Tablo -6 Iki Değerlendiricinin Saps Toplam ııııı 3 Hastadaki Da ğı l ım ı K N D Ğ R L N D R C O TOPLAM SAPS SKORU Tablo -7 POZITIF SMPTOMLARI DRCLNDIRM ÖLÇ Ğ I 0=Yok, =Şüpheli, 2=Hafif, 3=Orta,4=Belirgin,5= Şiddetli VARSANILAR - i şitme Varsan ılar ı Yorumlay ıcı Sesler Aralarında Konuşan Sesler Somatik veya Taktil Varsan ıları Koku Varsan ılar ı Görme Varsan ılar ı Global Olarak Varsan ılar HZYANLAR 8- Kötülük Görme ı K ıskançl ık ı Suçluluk ve Günahkarl ık ı Büyüklük ı Dinsel Somatik Al ınma O Kontrol dilme ı Düşünce Okuma ı Düşünce Yay ınlanmas ı Düşünce Sokulmas ı Dü şünce Çekilmesi Global Olarak

4 GARIP DAVRANIŞLAR 2-Giyim ve Görünü ş Sosyal ve Cinsel Davran ış Sald ırganl ık ve Ta şkın Davran ış Tekrarlay ıc ı veya Stereotipik Davran ış Global Olarak POZİTİF FORMAL DÜŞÜNC 26- Düşüncenin Raydan Ç ıkmas ı Te ğetleme Diki şsizlik Mant ıkd ışıl ık Çevresel Konu şma Bas ınçl ı Konu şma Çelinebilir Konu şma Ses Çağr ışıın Global Olarak For ınal Düşünce Bozuklu ğu Tablo -5 POZİTİF BLIRTILRI DRCLNDIRM ÖLÇ ĞI (SAPS) DĞRLND İR İCİLR ARASI GÜVNİRLİK kem No Birli ği TST-TKRAR TST GÜVN İLIRLİĞI Birli ğ i

5 DGRLNDIRICILR ARASI GÜVNIRLIK No Görüş Birliği hem TST-TKRAR TST GÜVNILIRLI ĞI Birliğ i Şans Say ıs ı _ KAYNAKLAR - Crow, T.S.: Two Syndromes of schizophrenia as ona pole of psycisis. in Handbook of Schizophrenia Volume 2 (d. H. A. Nasrallah) lsevier Andreasen, N. C.: Scale for the Assesment of Positive Sym toms, Deartment of Psychiatry Colege of Medicine the University of lowa, Spitzer, R.L.at all :Problemes of Clasification: Reliability and validity. in Psychopharmocology: A genaration of progres (d. M.A. Lipton and A.DiMascio) Raven Press, New York,