Uluslararası nsan Bilimleri Dergisi ISSN:

Transkript

1 Uluslararası sa Bilimleri Dergisi ISSN: MU LA SA LIK YÜKSEKOKULU Ö RENC LER N N SOSYO-DEMOGRAF K ÖZELL KLER N N ÖZ-BAKIM GÜÇLER NE ETK S N N BEL RLENMES Hüseyi SÜZEK* shuseyı@mu.edu.tr Oya ÇAKMAK** ÖZET Bu ara tırma, Mu la Sa lık Yüksekokulu Ö recilerii sosyo-demografik özelliklerii öz-bakım güçlerie etkisii belirlemek amacıyla, ara tırma Hem irelik ve Sa lık Memurlu u Bölümleride okuya 370 ö reci üzeride yürütülmü tür. Ara tırma kapsamıa alıa ö recileri ii kız, 90 ıı ae babalarıı sa ve birlikte oldu u belirledi. Ö recileri ae ve babalarıı büyük ço ulu uu ilkokul mezuu ve aeleri sii ev haımı, ii babalarıı emekli oldu u saptadı. Ö recileri ii ailelerii aylık gelirlerii milyo TL., ö recileri sii aylık gelirii milyo TL. oldu u, gibi yarıya yakı kısmıı aylık gelirii aileside ve burslarda kar ıladı ı belirlemi tir. Souç olarak ö recileri barıdıkları yer, ba lı oldukları sosyal güvece kurumları ile öz-bakım gücü pua ortalamaları arasıda fark istatistiksel olarak alamlı buludu (p<0.05). Aahtar kelimeler: Öz bakım gücü, ö reci G R Öz-bakım, bireyleri içsel ve dı sal etmeleri etkileyerek kedilerii bakımı içi harekete yada eyleme geçmeleri eklide ortaya çıkarke, öz-bakım gücü bireyi ya amı, sa lı ı ve iyilik durumuu sürdürmek içi sa lık etkiliklerii ba latma yada uygulama yetee idir. Çocuklukta ya lılı a kadar de i me ve geli me göstere bu yeteek, kedili ide ö reme süreci, zihisel etkilik, merak, e itim, deetim ve deeyim yoluyla geli e bir isai güç yada yeteektir (Pasilio lu, 1997). Bireyi öz-bakım gereksiimlerii kar ılama biçimi içgüdüsel olmakta çok, kültürel kökeide kayaklaa ö reilmi bir davraı ile ilgilidir. Ö reme bir çevrede olu tu ua göre, bireyler büyüme ve geli me düzeyie göre e yapıp yapmayacaklarıı zama içide ö reirler. Böylelikle kedi kedilerie bazı soruları üsteside gelmede ve eyleme geçmede çe itli davraı örekleri geli tirirler (Nahçıva, 1993). Geçleri öz-bakım etkiliklerii yerie getirme potasiyeli, gizil gücü ya da yeteeklerii sorguladı ı, çe itli etkelerle ili kilerii ara tırıldı ı çalı mamız Mu la Sa lık Yüksekokulu ö recilerii sosyo-demografik özelliklerii öz-bakım güçlerie etkisii belirlemesi amacıyla yapılmı tır.

2 2 MATERYAL ve METOT Ara tırmada, Mu la Sa lık Yüksekokulu Ö recilerie, 18 sorulu aket formu ve 35 sorulu öz-bakım gücü ölçe i (tüfekçi, 2000) kullaılarak Hem irelik Bölümü de okuya 261, Sa lık Memurlu u da okuya 109, toplam 370 ö reci üzeride yürütüldü. Aket tarihleri arasıda uyguladı. Ara tırma, Kearey ve Fleischer tarafıda 1979 yılıda geli tirile ve 1993 yılıda da Nahcıva tarafıda Türkiye de geçerlili i ve güveirlili i tespit edile Öz-Bakım Gücü Ölçe i kullaılarak yapılmı tır. Bu ölçek, öz-bakım gücü kavramı ortaya atıldıkta sora bu kouda geli tirile ölçekleri e sık kullaılaıdır. 35 maddede olu a bu ölçek, bireyleri öz-bakım eylemleriyle ilgileme durumlarıı, kedilerii de erledirmeleri üzerie odaklamı tır. E dü ük pua 35, e yüksek pua 140 tır. E yüksek pua öz-bakım gücüü e büyük derecesii gösterir. Ara tırmada elde edile veriler, veri kodlama ka ıdıa kodlaarak SPSS 10.0 paket programıda yüzdelik, t-testi, varyas aalizi ve ileri istatistiksel aaliz yötemi (Tukey testi) kullaılmı tır. BULGULAR Ara tırmada akete katıla ö recileri; ii erkek, ii kız ö recileri olu turdu u; ö recileri uu Hem irelik, ii Sa lık Memurlu u bölümüde okudu u belirledi (Tablo 1). Tablo 1. Ölçe ide Aldıkları Pua Ortalamaları.(=370). Ölçe ie Aldıkları Pua Ortalamaları Ölçek Alt ve üst aretlee alt X ± SS De er ve üst de er Toplam ± Pualar Tablo 2. Cisiyete Göre Pua Ortalamaları (=370). Cisiyet N Kız Erkek Toplam t = 0.65,

3 3 Tablo 3. Okudukları Bölüme Göre Pua Ortalamaları ( = 370). Bölüm N Hem irelik Sa lık Memurlu u Toplam t = 0.46, F = 0.035, Tablo 4. Okudukları Sııfa Göre Pua Ortalamaları (=370) Sııf 1. Sııf Sııf Sııf Sııf Tablo 5. Mezu Oldukları Okullara Göre Ö recileri Pua Ortalamaları (=370). Mezu Olua Okul Fe lisesi Geel lisesi Edüstriticaret meslek lisesi Aadolu lisesi Sa lık meslek lisesi Özel lise Süper lise Toplam F=0.724,

4 4 Tablo 6. Ailelerii E Uzu Ya adı ı Yerle im Birimie Göre Pua Ortalamaları (=370). Yerle im Birimi N Köy Kasaba- lçe l Yurtdı ı F=2.284, Tablo 7. Aei E itim Durumu ve Mesle ie Göre Pua Ortalamaları (=370). Taıtıcı Özellikler Aei E itim Durumu Okur-yazar de il Okur-yazar lkokul mezuu Ortaokul mezuu Lise mezuu Üiversite/yüksekokul mezuu F=0.298, Aei Mesle i Ev haımı Emekli Memur Serbest meslek çi

5 5 F=0.404, Tablo 8. Babaı E itim Durumu ve Mesle ie Göre Pua Ortalamaları (=370). Taıtıcı Özellikler Babaı E itim Durumu Okur-yazar de il Okur-yazar lkokul mezuu Ortaokul mezuu Lise mezuu Üiversite/yüksekokul mezuu F=2.207, Babaı Mesle i Çalı mıyor Emekli Memur Serbest meslek çi F=0.639,

6 6 Tablo 9 Ailede Çocuk Sayısı, Ailede Ba ka Okuya Çocuk Sayısı ve Ailei Geel Durumua Göre Pua Ortalamaları (=370). Taıtıcı Özellikler Ailedeki Çocuk Sayısı Tek ve üzeri F=0.293, Ailede Ba ka Okuya Çocuk Sayısı Yok F=0.981, Ailei Geel Durumu Ae-baba sa, birlikte Ae-baba sa, ayrılmı Ae-babada biri ölmü F=0.636, Tablo 10. Ailelerii Ortalama Aylık Gelirie Göre Ortalamaları (=370). Aylık Gelir milyo TL milyo TL milyo TL

7 7 751 milyo-1 milyar TL milyar TL.üzeri F=0.880, Tablo 11. Ö recileri Okuldaki Ortalama Geliri, Gelirii Nerede Kar ıladı ı ve Barıdı ı Yere Göre Öz-Bakım Gücü Pua Ortalamaları (=370). Taıtıcı Özellikler Ortalama Gelir N milyo TL milyo TL milyo TL milyo TL milyo TL. ve üzeri F=0.981, Gelirii Kar ıladı ı Yer N Ailemde Ailemde ve burslarda Kedim çalı ıyorum Ailemde, burslarda, kedim çalı ıyorum F=0.840, Barıdı ı Yer N Kiralık ev Kredi yurtlar kurumu yurdu* Özel ö reci yurdu Ailemi yaıda* Akraba-taıdık yaıda Kedi evimde *, F=3.213, p<0.05 *Ö recileri barıdı ı yer ile öz-bakım gücü pua ortalamaları arasıda istatistiksel olarak fark tespit edildi (p<0.05). leri aalizlerde bu farkı aile yaıda kala ö reciler ve yurtta kala ö recilerde kayakladı ı görüldü.

8 8 Tablo 12. Sosyal Güvece Durumua Göre Pua Ortalamaları ( = 370). Sosyal Güvece Var Yok t = 0.677, Tablo 13. Sosyal Güvece Kurumlarıa Göre Pua.Ortalamaları (=370). Sosyal Güvece Yok SSK Ba -Kur Emekli sadı ı Mediko Resmi TSK Baka kar ılıyor F=0.499, p<0.05 Ö recileri sosyal güveceleri ile öz-bakım pua gücü ortalamarı arasıda istatiksel olarak fark tespit edildi (p<0.05). TARTI MA VE SONUÇ Çalı mada; ö recileri öz-bakım gücü ölçe ide aldıkları alt ve üst de erler , pua ortalamaları 96.6 ± 18.2 olarak tespit edildi (Tablo 1). Bizim verilerimizi Tüfekçi (2000) i bildirdi i pua ortalamasıyla paralellik gösterirke, Nahcıva (1993) ı pua ortalamasıda daha yüksek oldu u görüldü.

9 9 Ara tırmada ö recileri u ada kaldıkları yere bakıldı ıda sıı kiralık evde kaldı ı görüldü (Tablo 13). Souçlarımız Fadılo lu (1986) ı bildirimleriyle uyum göstermedi. Ö recileri u ada kaldıkları yer ile öz-bakım gücü pua ortalamalarıı kar ıla tırdı ımızda (Tablo 13); kedi evide kalaları öz-bakım gücü ortalamaları ile e yüksek, Kredi Yurtlar Kurumu a ba lı yurtlarda kala ö recileri pua ortalamaları ise e dü ük buludu. Gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buludu (p<0.05). Ev ortamıda kala ö recileri sorumluluk bilicie sahip olma ve kedi iradelerii kullaabilmei verdi i rahatlıkta dolayı öz-bakım güçlerii yurt ortamıda kala ö recilere orala daha yüksek buludu u dü üüldü. Ö recileri ba lı buludukları sosyal güvece kurumları iceledi ide; sii SSK ya kayıtlı oldu u tespit edildi (Tablo 15). Resmi kuruma ba lı olaları öz-bakım gücü pua ortalaması e yüksek çıktı; aralarıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buludu (p<0,05). Bu souç bize resmi kurumlarda bir sosyal güvecesi ola ö recileri kedilerie daha fazla güve duydukları soucuu dü üdürmektedir. Souç olarak çalı mamızda; cisiyeti, mezu olua okul, aile gelir düzeyi, ae ve babaı e itim düzeyi ve mesle i, ailei çocuk sayısı, ailede ba ka okuya çocuk sayısı, ailei e uzu ya adı ı yerle im birimi, ö recileri aylık geliri, sosyal güvece durumu ve ailei geel durumu ile ö recileri öz-bakım gücü pua ortalamaları arasıda fark tespit edilmedi (p>0,05). Fakat ö recileri barıdıkları yer ve ba lı buludukları sosyal güvece kurumları arasıda istatistiksel yöde alamlı bir fark buludu (p<0,05). Kedi evide kalaları öz-bakım gücü ortalamaları ile e yüksek, Kredi Yurtlar Kurumu a ba lı yurtlarda kala ö recileri pua ortalamaları ise e dü ük buludu. Gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buludu (p<0.05). Ev ortamıda kala ö recileri sorumluluk bilicie sahip olma ve kedi iradelerii kullaabilmei verdi i rahatlıkta dolayı öz-bakım güçlerii yurt ortamıda kala ö recilere orala daha yüksek buludu u dü üüldü. Resmi kuruma ba lı olaları öz-bakım gücü pua ortalaması e yüksek çıktı; aralarıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buludu. Souç olarak çalı mamızda; cisiyet, ya, mezu olua okul, aile gelir düzeyi, aei e itim düzeyi ve mesle i, babaı e itim düzeyi ve mesle i, ailei çocuk sayısı, ailede ba ka okuya çocuk sayısı, ailei e uzu ya adı ı yerle im birimi, ailei u ada ya adı ı co rafi bölge, ö recileri aylık geliri, ailei geel durumu, sosyal güvece durumu ile ö recileri öz-bakım gücü pua ortalamaları arasıda istatistiksel olarak alamlı ili ki tespit edilemedi (). Ö recileri barıdıkları yer, ba lı oldukları sosyal güvece kurumları ile öz-bakım gücü pua ortalamaları arasıda fark istatistiksel olarak alamlı buludu (p<0.05). KAYNAKLAR Pasilio lu, T., Gebeleri Öz-bakım Gücü ve Öz-bakım Gücüü Ara tırmada Hem irei E itici Rolüü Etkisi, 5. Ulusal Hem irelik Kogresi Kitabı, Dokuz Eylül Üiversitesi Matbaası: , zmir, Nahcıva, N., Sa lıklı Geçlerde Öz-bakım Gücü ve Aile Ortamıı Etkisi, stabul Üiversitesi Sa lık Bilimleri Estitüsü Hem irelik Aabilim Dalı, Doktora Tezi, stabul, Tüfekçi, G. F., Sa lıklı Adölesaları Öz-bakım Gücü le Ae-Babalarıı Öz-bakım Gücüü Kar ıla tırılması ve Sosyo-Demografik Özelliklerle l i kisi, Aadolu

10 10 Üiversitesi Sa lık Bilimleri Estitüsü, Çocuk Sa lı ı ve Hastalıkları Hem ireli i Aabilim Dalı, Yüksek Lisas Tezi, Erzurum, Fadılo lu, Ç., Argo, G., Ese, A., Karadakova, A., Ege Üiversitesi Hem irelik Yüksekokulu Ö recilerii Etkilikleri ve Soruları, Ege Üiversitesi Hem irelik Yüksekokulu Dergisi; (2): 28-37, zmir, *Mugla Üiversitesi Mugla Sa lık Yüksek Okulu, Ö retim Üyesi, MUGLA **Hem ire, Mugla