ÖĞRETMEN ADAYLARININ YETENEK ve İLGİLERİ

Transkript

1 Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Elektronik Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt:I1, Sayı:1 ÖĞRETMEN ADAYLARININ YETENEK ve İLGİLERİ Yrd.Doç.Dr.Cahit PESEN Öğr.Gör.Akın ODABAŞ Arş.Gör.Dr.Recep BİNDAK Arş.Gör.Dr.Mustafa KUDU Dicle Üniversitesi Siirt Eğitim Fakültesi Özet Bu çalışmada Siirt Eğitim Fakültesinde okuyan birinci sınıf öğrencilerinin ilgi ve yetenekleri çeşitli değişkenlere göre incelenmiştir. Ölçme aracı olarak Kuzgun (1996) tarafından geliştirilen Akademik Benlik Kavramı ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde çoklu karşılaştırmalar için tek yönlü varyans analizi, ikili karşılaştırmalar için bağımsız t testi kullanılmış, anlamlılık düzeyi 0.05 alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Akademik benlik, öğretmen adayı, ilgi ve yetenekler. ABILITY AND INTERESTS OF STUDENT TEACHERS Abstract In this article interests and abilities of students studying at the first class of Siirt Education Faculty have been examined according to various variables. Scale of Academic Ego-Concept developed by Kuzgun (1996) was used to collect data. In data analysis, for multiple-comparisons one-way-analysis of variance and for binarycomparisons the Independent t-test was used, and the significance level was Key Words: Academic ego concept, student teacher, interest and abilities. GİRİŞ Bireyin meslek seçiminde doğru ve isabetli karar vermesi o meslekte daha başarılı olması için temel teşkil etmektedir. Bir kimsenin doğru ve yerinde karar verebilmesi için önce neler istediğini bilmesi ve mevcut seçenekleri, istediklerini karşılayabilmesi açısından irdelemesi, her bir seçeneğin sağladığı olanakları değerlendirmesi gerekir. Seçeneklerin erişilebilirliği ise, bireyin sahip olduğu fiziksel, zihinsel, duyuşsal ve parasal olanaklarla sınırlıdır. O halde karar verme durumunda olan kişinin yapacağı ikinci iş, yeteneklerini ve olanaklarını değerlendirmek ve sahip olduğu olanaklarla, istenilir yönleri en çok, istenmeyen yönleri en az ve erişme olasılığı en

2 2 yüksek olan seçeneğe yönelmektir. Bu işlemi sağlıklı olarak gerçekleştirmenin ön koşulu ise kişinin ilgileri, yetenekleri ve değerleri hakkında açık, berrak bir fikre sahip olması gerekir. Kişinin kendini algılama ve değerlendirme biçimi Benlik Kavramı olarak tanımlanmaktadır (Rogers, 1959). Benlik kavramı, bir anlamda, kişinin çok çeşitli özellikler yönünden kendini değerlendirmesidir. Bireyin hangi konulardan hoşlandığı, ilgi ve yeteneklerine ilişkin doğru, gerçekçi ve zengin bir benlik kavramına sahip olması ders ve okul seçerken isabetli karar verme olasılığı artırır. Eğitim sistemimizde öğrenciler ilköğretim ve ortaöğretim kademelerinin sonunda en önemli kararlarını üniversitede program seçerken vermektedirler. Öğrencileri yetenek ve ilgilerine uygun alanlara yöneltirken not ortalamaları ve danışman öğretmen sınıf öğretmeni-gözlemleri yanında ölçme araçlarının sonuçları da etkili olmaktadır (Kuzgun, 1996). Eğitimde, öğretmenin yetiştirilmesi ve niteliğinin arttırılması konusu, en çok üstünde durulan ve tartışılan konuların başında gelmektedir. Bilgi çağının ihtiyaçlarına cevap verecek niteliklere sahip öğretmen yetiştirebilmek için öğretmenden beklenen bilgi ve becerileri taşıyan bireylerin seçilmesi şarttır (Oğuzkan, 1985). Ausubel ve Robinson (1969), iyi bir öğretmenin niteliklerini; zihinsel kapasitesi yüksek, alan bilgisi güçlü, akademik olarak hazırlıklı, gelişim ve öğretim bilgisi yeterli, istenilen kişisel özelliklere sahip olma şeklinde belirtmişlerdir (Güçlü, 1996). Öğretmenlerin sahip olmaları gerekli görülen yeterlikler ve özellikler, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de sürekli tartışılmaktadır. Öğretmen yetiştiren kurumların programlarında yer alan dersler ve bu derslerin içeriği, öğretmenlere kazandırılması öngörülen yeterliklere göre düzenlenmektedir. Yeterlik, bir mesleğin başarılı bir biçimde yerine getirilebilmesi için sahip olunması gereken özellikleri ifade etmektedir. Öğretmenlerin yeterlik alanları, öteden beri genel olarak alan bilgisi, öğretmenlik meslek bilgisi ve genel kültür olmak üzere üç başlıkta toplanmıştır. Bu yeteneklerin öğretmen adaylarına hizmet öncesi öğretmenlik eğitimi sırasında kazandırılması öngörülmüştür. Öğretmen yetiştirme programlarında yer alan derslerin bir kısmı ile öğretmen adayının belli bir alanda uzmanlık bilgisine, bir kısmı ile meslekle ilgili bilgi ve becerilere, Türk Dili,Yabancı Dil, Güzel Sanatlar gibi dersler ile de genel kültür bilgisine ulaşması için çalışılmaktadır (Şişman, 1999).

3 3 Bu araştırmada öğretmen adaylarının yetenek ve ilgilerine uygun alanlara yönelip yönelmediklerini tespit etmek amacıyla Kuzgun (1996) tarafından hazırlanan Akademik Benlik Kavramı Ölçeği (ABKÖ) uygulanmıştır. YÖNTEM Bu araştırma betimsel yöntem kullanılarak yapılmış bir alan taraması niteliğindedir. Bu araştırma öğretim yılında Siirt Eğitim Fakültesi İlköğretim Matematik, Sosyal Bilgiler ve Sınıf Öğretmenliği birinci sınıfında okuyan toplam 132 öğrenciyi kapsamaktadır. Araştırma Dicle Üniversitesi Siirt Eğitim Fakültesi birinci sınıf öğrencileri ile sınırlıdır. Bu araştırmadaki veriler, Kuzgun (1996) tarafından geliştirilen 4 dereceli Likert tipi Akademik Benlik Kavramı Ölçeği (ABKÖ) kullanılarak elde edilmiştir. Öğretmen adaylarının kişisel bilgileri aynı ölçeğe eklenen anket formu ile toplanmıştır. ABKÖ Sözel, Sayısal, Şekil-Uzay, Göz-El Koordinasyon yetenekleri ile Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler, Ziraat, Mekanik, Ticaret, Edebiyat, Yabancı Dil ve Sanat ilgi alanlarını içermektedir. Bu yetenek ve ilgi alanları ile ilgili toplam 178 olumlu cümle karışık olarak ölçekte yer almaktadır. Öğrencilerden her bir cümleye katılma-katılmama derecelerini cevap anahtarına işlemeleri istenmiştir. Sonuçta her öğrenci için Sözel, Sayısal, Şekil-Uzay, Göz-El Koordinasyon yetenek puanları ile Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler, Ziraat, Mekanik, Ticaret, Edebiyat, Yabancı Dil ve Sanat ilgi puanları elde edilmiştir. Böylece İlköğretim Matematik, Sosyal Bilgiler ve Sınıf Öğretmenliği bölümlerinde okuyan öğretmen adayları için yetenek ve ilgi alan puanlarının ortalamastandart sapmaları hesaplanmıştır. Bölümler arasında anlamlı bir fark bulunup bulunmadığı tek yönlü varyans analiziyle test edilmiştir. İkili karşılaştırmalarda bağımsız t-testi uygulanmıştır. Anlamlılık düzeyi 0.05 alınmıştır. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının cinsiyetleri ve bölümlere göre dağılımı Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1: Öğretmen Adaylarının Cinsiyetleri ve Bölümlere Göre Dağılımı Bölümler Kız Erkek Toplam Sosyal Bilgiler Öğretmenliği İlköğretim Matematik Öğretmenliği Sınıf Öğretmenliği Toplam

4 4 BULGULAR ve YORUM Araştırmaya katılan Eğitim Fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin yetenek ve ilgi alan puanları cinsiyetlerine göre analiz edilmiş, cinsiyete göre yetenek ve ilgi alanı puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olup olmadığı t testi ile sınanmıştır. Cinsiyetlere göre öğretme adaylarının yetenek ve ilgi alanı puanları Çizelge-2 de gösterilmiştir. Çizelge 2: Öğretmen Adaylarının Yetenek ve İlgi Puanlarının Dağılımı Yetenek ve İlgi ERKEK (n=102) KIZ (n=30) Alanları x ss x ss t-değeri Sözel * Sayısal Şekil Uzay Göz-El Koord Fen Bilimleri Sosyal Bilimler ** Yabancı dil * Ticaret ** Ziraat * Mekanik Edebiyat ** Sanat ** (*): p<0.05 (**): p<0.01 Sözel yetenek puan ortalamalarına göre kız ve erkek öğrenciler arasında görülen fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (t=2.61, p<0.05). Bu farkın kız öğrenciler lehine olduğu görülmektedir. Aynı durum Sözel yetenek alanına giren Sosyal Bilimler ilgi alanında da (t=4.13, p<0.01) elde edilmiştir. Yabancı Dil (t=1.97, p<0.05), Ziraat (t=2.41, p<0.05), Edebiyat (t=3.53, p<0.01) ve Sanat (t=8.13, p<0.01) ilgi puan ortalamaları cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Bu farklılık; Yabancı Dil, Ziraat, Edebiyat ve Sanat ilgi alanlarında kızlar lehine bulunmuştur. Bu ilgi alanlarının sözel yetenekle bağlantılı olduğu göz önüne alındığında sözel yetenekleri daha yüksek olan kız öğrencilerin bu ilgi alanlarında da daha yüksek puan almaları beklenen bir durumdur. Mekanik ilgi alanı puan ortalamalarına göre kız ve erkek öğrenciler arasındaki fark anlamlı bulunmamıştır (t=1.61, p>0.05).

5 5 Bölümlere göre yetenek puan ortalamaları Çizelge-3 de görülmektedir. Çizelge 3: Öğretmen Adaylarının Bölümlerine Göre Yetenek Puanları Yetenek Sınıf Öğ. (n=62) Matematik Öğ (n=48) Sosyal Bil. Öğ.(n=22) x s.s. x s.s. x s.s. Sözel Sayısal Şekil-Uzay Göz-El Koord Siirt Eğitim Fakültesi öğretmen adaylarının yetenek puanlarının okudukları bölümlere göre farklılık gösterip göstermediğini tespit etmek için tek yönlü varyans analizi uygulanmıştır. Farklılık varsa bu farklılığın hangi bölümler arasında olduğu Tukey testi ile bulunmuştur. Çizelge 4: Öğretmen Adaylarının Bölümlerine Göre Yetenek Puanlarının Varyans Analizi YETENEK Varyans Kareler Ortalama Anlamlı sd F Kaynağı Toplamı Kare Fark Sözel Bölümler Hata Toplam * a-b, b-c Sayısal Bölümler Hata Toplam * a-b, a-c, b-c Şekil-Uzay Bölümler Hata Toplam Göz-El Bölümler Koord. Hata Toplam *: p<0.01 a:sınıf Öğretmenliği, b:ilköğretim Matematik Öğretmenliği, c:sosyal Bilgiler Öğretmenliği Varyans analizi sonucu sayısal yetenek puanına göre bölümler arasında önemli farklılık bulunmuştur. Farkın hangi bölümler arasından kaynaklandığı Çizelge 4 te görülmektedir. Beklendiği gibi Matematik Öğretmenliği Bölümüne ait yetenek puan ortalaması diğer bölümlere göre daha yüksek çıkmıştır. Sınıf Öğretmenliği sayısal yetenek puan ortalaması Sosyal Bilgiler Bölümü yetenek ortalamasından yüksek elde edilmiştir. İlköğretim Matematik Bölümüne ÖSS-SAY, Sınıf Öğretmenliği Bölümüne ÖSS-EA ve Sosyal Bilgiler Bölümüne ÖSS-SÖZ puanı ile öğrenci alındığı göz önüne

6 6 alınırsa bölümlere göre elde edilen sayısal yetenek puanları arasındaki farklılıkların beklenen bir durum olduğu söylenebilir. İlköğretim Matematik Bölümüne ait Şekil Uzay ve Göz-El Koordinasyonu yetenek puan ortalamaları Sosyal Bilgiler ve Sınıf Öğretmenliği Bölümlerinden daha yüksek elde edilmiştir. Ancak Şekil Uzay ve Göz-El yetenek puanları arasındaki farklar önemli değildir. Buna göre gerek Şekil-Uzay yeteneğinin gerekse Göz-El Koordinasyon yeteneğinin Sayısal veya Sözel yetenekle doğrudan ilgili olmadığı söylenebilir. Öğretmen adaylarının okudukları bölümlere göre ilgi puanlarının ortalama ve standart sapmaları ile tek yönlü varyans analizi sonucunda hesaplanan F değerleri Çizelge 5 te verilmiştir. Çizelge 5: Öğretmen Adaylarının Bölümlerine Göre İlgi Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması İLGİLER Sınıf Öğrt. İlk.Mat. Öğrt. Sos. Bil Öğrt. Anlamlı F x ss x ss x ss Fark Fen Bilimleri * a-b,a-c,b-c Sosyal Bilimler * a-c, b-c Yabancı Dil Ticaret Ziraat * a-b Mekanik * a-c, b-c Edebiyat * a-b, b-c Sanat *: p<0.01 **:Tukey Testi sonucu aralarında fark bulunan bölümler a:sınıf Öğretmenliği, b:ilköğretim Matematik Öğretmenliği, c:sosyal Bilgiler Öğretmenliği Fen Bilimleri ilgi puanlarına göre bütün bölümler arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (F=18.19, p<0.01). Genel olarak Matematikte başarılı olanlar Fen Bilimlerine de ilgi duymaktadır. Bu nedenle Matematik Bölümünde okuyan öğrencilerin Fen Bilimlerine ilgileri daha yüksektir denilebilir. Sosyal Bilimler ilgi puanına göre bölümler arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (F=6.33, p<0.05). Bu durum beklenildiği gibi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümünde okuyan öğrencilerin lehinedir. Tukey testi sonucuna göre Sınıf

7 7 Öğretmenliği ile İlköğretim Matematik Öğretmenliği Bölümleri arasındaki fark önemli değildir. Yabancı Dil ilgileri bakımından bölümler arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (F=0.91, p>0.05). Sosyal Bilgiler, İlköğretim Matematik ve Sınıf Öğretmenliği Bölümlerinde okuyan öğretmen adaylarının Yabancı Dil ilgilerinin benzer olduğu söylenebilir. Ticaret ilgi puanları arasında bölümler arasında önemli fark bulunamamıştır (F=0.69, p>0.05). Ziraat ilgi puanlarına göre bölümler arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (F=5.79, p<0.05). Tukey testi sonucu bu farkın sadece İlköğretim Matematik ile Sınıf Öğretmenliği Bölümleri arasında olduğu belirlenmiştir. Matematik öğretmen adaylarının bu farkı Ziraatın Fen Bilimlerine yakın olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Mekanik ilgi puanlarına göre bölümler arasında önemli farklılık bulunmuştur (F=5.57, p<0.05). Tukey testine göre bu farklılığın, Sınıf Öğretmenliği-Sosyal Bilgiler öğretmenliği ve İlköğretim Matematik Öğretmenliği-Sosyal Bilgiler öğretmenliği Bölümleri arasındaki farktan kaynaklandığı sonucu elde edilmiştir. Edebiyat ilgi puanlarına göre bölümler arasında önemli farklılık bulunmuştur (F=6.09, p<0.05). Edebiyat, sosyal bilimler alanına girdiğinden Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünün diğer bölümlere göre farkının olağan olduğu söylenebilir. Edebiyat ilgisi bakımından Sosyal Bilgiler ile Sınıf Öğretmenliği Bölümü arasındaki fark önemli bulunmamıştır. Sanat ilgilerine göre bölümler arasında farklılık önemli bulunmamıştır (F=1.52, p>0.05). Her ne kadar Sosyal Bilgiler bölüm ortalaması diğer bölümlerden daha yüksek elde edilmişse de Sanat ilgisinin evrensel olduğu söylenebilir. SONUÇLAR 1-Sözel yetenek puan ortalamalarına göre kız öğrenciler ile erkek öğrenciler arasında anlamlı fark bulunmuştur. Kız öğrencilerin sözel yeteneklerinin daha yüksek olduğu söylenebilir.

8 8 2-Sosyal Bilimler, Yabancı Dil, Ziraat, Edebiyat ve Sanat ilgi alanlarında kız öğrencilerin; Ticaret ilgi alanında ise erkek öğrencilerin ilgilerinin anlamlı derecede daha yüksek olduğu sonucu elde edilmiştir. 3-Sözel ve Sayısal yetenek puanlarına göre bölümler arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. Şekil-Uzay, Göz-El Koordinasyon yetenek puanlarına göre ise önemli farklılıklar bulunamamıştır. Bu durum Büyükkaragöz ve ark. (1996) tarafından yapılan çalışmada elde edilen sonuçlar ile paralellik göstermektedir. 4-Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler, Ziraat, Mekanik ve Edebiyat ilgi alanlarında bölümler arası önemli farklılıklar bulunmuştur. Bu farklılık Fen Bilimleri ilgi alanında tüm bölümler arasında iken Ziraat ilgi alanında sadece Sınıf öğretmenliği ile Matematik öğretmenliği bölümleri arasındadır. ÖNERİLER 1-Meslek seçiminde doğru ve isabetli kararlar alınabilmesi için orta öğretim kurumlarından mezun olacak olan öğrencilere ilgi ve yeteneklerine göre rehberlik yapılmalıdır. 2-Meslek seçiminde doğru ve isabetli karar verilebilmesi için bireyin kendi ilgi ve yetenekleri hakkında bir fikre sahip olması için çaba harcanmalıdır. 3-Öğretmen adaylarının ilgi ve yeteneklerini test etmelerine fırsat tanınmalı, eksik görülen ilgi ve yetenekler geliştirilmesi için çaba harcanmalıdır.

9 9 KAYNAKLAR Ausubel, P. D. Ve Robinson, F. G. (1969). School Learning. New York: Holt, Rinehart &Winston Inc. Bloom, B.S. (1995). İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme, Ankara: Milli Eğitim Yayınevi. Büyükkaragöz. S.S., Sümbül, M. ve Kesici, Ş. (1996). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin yetenek ve ilgi düzeyleri ile üniversite tercih sıralaması arasındaki ilişki. Simpozyum 96. Ankara: Mesleki ve Teknik Açıköğretim Okulu Matbaası. Güçlü, N. ve Güçlü, M. (1996). Öğretmen eğitiminde nitelik sorunu. modern öğretmen yetiştirmede gelişme ve ilerlemeler. Simpozyum 96. Ankara: Mesleki ve Teknik Açıköğretim Okulu Matbaası Kağıtçıbaşı, Ç.(1988). İnsan ve İnsanlar. (7.Basım). İstanbul: Evrim BasımYayım Dağıtım. Kuzgun, Y. (1996). Akademik Benlik Kavramı Ölçeği, İstanbul: MEB Basımevi.Oğuzkan, F. (1981). Eğitim Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. Rogers, C.R. (1959). A theory of therapy. Personality and interpersonal relationship as developed in the client-centered framework. In Kock, S.Psychology:A study of a Science. Vol:II New York: Mc Graw Hill Book Co. Şişman, M. (1999). Öğretmenliğe Giriş. Ankara: Pegem Yayıncılık.