ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI 4. OTURUM RAPORU

Transkript

1 ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI 4. OTURUM RAPORU Çerçeve Yönetmeliği Kapsamında Türkiye de Doktora Çalışmalarının Kurumsal Yapısı, İşleyişi ve Öneriler Üniversiteler arasında koordinasyonun sağlanması ve mevzuatın uluslararası standartlara uygun hale getirilmesi için, kurumsal yapıda bazı düzenlemelere gitmek zaruret haline gelmiştir. Bu oturumun amacı, Yüksek Öğretim Kurulu nun lisansüstü öğretim çerçeve yönetmeliği kapsamında yapılması gereken değişiklikleri ortaya koymaktır. Bu bağlamda, yapılması gereken değişiklikler aşağıdaki dört ana başlık altında sınıflandırılmıştır. 1. Türkiye de doktora eğitiminin Avrupa ya benzer şekilde usta-çırak ilişkisi şeklinde yürütülmesi Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de doktora eğitim programlarının kalitesinin dünyanın hızla değişen koşullarına göre iyileştirilmesi sürecinde ortaya çıkan önemli bir nokta tez danışmanı ile doktora öğrencisi arasındaki ilişkinin yeniden sorgulanmasıdır. Bu bağlamda, Avrupa örneklerinde olduğu gibi danışman-öğrenci ilişkisinin usta-çırak modeline uygun şekillendirilmesinin öğrenciye özgü ve farklılıkları göz önüne alan bir eğitim sağlayabileceği düşünülmüştür. Ancak, danışmanlık ilişkisinde keyfi davranışı sınırlayacak hukuki çerçevenin oluşturulması ve öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısının sınırlanması gerekir. Bu sınırlandırmada Enstitülerin ve bölümlerin özellikleri göz önüne alınmalıdır sayılı kanun kapsamında afla geri dönen öğrencilerin sayısal yoğunluğu ve doktora sürecini aksatmaları, programlarda öğretim üyesi başına düşen ve pasif durumdaki öğrenci sayısını artırarak bu yönde br dönüşümü engellemektedir. Bu nedenle, danışman-öğrenci ilişkisinde usta-çırak modeline geçişin olabilmesi için 6111 sayılı kanunda yer alan af kapsamında mezuniyet süresinin daraltılması gereklidir.

2 Ayrıca, mevcut düzenlemelerle öğrenci alımı usta-çırak ilişkisine uygun bir başlangıca izin vermemektedir. Öğrenci alımında nesnel kriterlerin (ALES, mezuniyet notu, yabancı dil sınavı vb) yanında, mülakatın ağırlığının artması öğretim üyesi ile öğrenci arasındaki çalışma uyumunun daha iyi sağlanmasına katkı sağlayabilir. Bu sayede, öğrencilerin öğretim üyelerinin yürüttükleri ve ilan ettikleri projeler bünyesindeki talebe uygun olarak seçimi de kolaylaşacaktır. Bunun yanında, öğrencinin çalışma alanını seçebilmesi ancak araştırma konusunun tez yürütücüsü tarafından belirlenmesi daha nitelikli tezlerin yapılması açısından faydalı olacaktır. 2. Danışmanlarla ilgili konular Doktora eğitimi verebilecek birimler ve tez danışmanlığı yapabilecek öğretim üyeleri belirli kriterler çerçevesinde belirlenmelidir Her üniversitenin her bölümü doktora programı açamamalı, bunun yerine mevcut başarılı programların altyapı olanakları iyileştirilmelidir. Doktora programları açılırken, hangi üniversitelerin hangi ana bilim dallarının doktora için yeterli olduğu sadece öğretim üyesi sayısı vb basit nicel kriterlere göre değil, YÖK ün mevcut doktora programı açma kriterlerinin (laboratuvar alt yapısı vb) sağlıklı bir şekilde işletilmesinin yanı sıra, öğretim üyelerinin yayın, atıf ve projeleri göz önüne alınarak belirlenmelidir. Doktora programlarının kalitelerinin iyileştirilmesi amacıyla akreditasyon sürecinin bağımsız bir kuruluş tarafından gerçekleştirilmesi ve aynı zamanda alana göre en başarılı üniversite sıralamalarının oluşturularak ilan edilmesi uygun olacaktır. Doktora öğrencileri bu listeleri takip ederek programlarının kalitesinin arttırılmasını sağlayacaktır Eğitimcilerin özgün bir program ile eğitimi yapılmalı ve düzenli aralıklarla geri bildirim alınmalıdır. Doktora tezi yöneten öğretim üyesi, tez danışmanı olarak değil tez yöneticisi olarak tanımlanmalı ve bunun için gerekli tez yönetimi, akademik yazım, araştırma teknikleri, proje yazımı, etik

3 yaklaşım gibi konularda hazırlanan sürekli eğitim programlarına katılmalıdır Doktora tez yöneticisi (danışman) belirleme ölçütleri Doktora tez yöneticileri belirlenirken şu noktalar göz önüne alınmalıdır: Doktora tez yöneticiliği için daha önce en az bir yüksek lisans tezi yürütmüş olması Son 5 yılda SCI, SSCI, SSCI-Expanded kapsamındaki dergilerde en az 3 yayın yapmış olması Sosyal bilimlerde de -belli bir geçiş süreci (3 yıl) sonrasında- SCI/SSCI ve AHCI daki dergilerde en az bir yayını olması. Bu geçiş süreci boyunca da SCI/SSCI/AHCI indekslerinde yer alan yayını olanlara öncelik tanınmalıdır. Öğretim üyelerinin uluslararası standartlarda doktora eğitimi yaptırabilecek yetkinliğe ulaşması için bilimsel proje ve yayın yazma becerilerinin bu ölçeklere uyumu hedeflenmelidir. Öğretim üyesinin üniversite dışı ulusal ve uluslararası bilimsel fonlardan (Tübitak, Bakanlıklar, AB projeleri gibi) desteklenmiş projeleri göz önüne alınmalıdır. Ulusal standartları sağlamak üzere yukarıdaki ölçütlerle ilgili asgari kriterler çerçeve yönetmelikte mutlaka belirtilmelidir. Daha geniş kriterler belirleme yetkisi ise enstitü yönergeleri çerçevesinde üniversite senatolarına bırakılmalıdır Doktora tez yöneticisinin (danışmanın) performansının teşviki Doktora tez yöneticilerinin doktora süresi içinde öğrencisi ile birlikte yaptığı yayınlar TÜBİTAK-UBYT programınca daha fazla desteklenmelidir. Doktora derslerinin ek ders saati ücretleri lisans ve yüksek lisans ek ders saati ücretlerine göre daha yüksek olmalıdır. Döner sermaye işletmesine sahip akademik birimlerde, öğretim üyelerine ödenen katkı paylarının hesaplanmasında doktora tezinden üretilen yayınlara ağırlık verilmelidir. 3. Öğrencilerle ilgili konular

4 Doktora sürecinde öğrencilerin motivasyonlarının ve başarılarının arttırılması için aşağıdaki düzenlemelerin yapılması uygun olacaktır: 3.1. Doktora tez yöneticisi belirlenmesinde öğrenci tercihleri dikkate alınmalıdır Doktora süreci iyi denetlenen, şeffaf bir süreç olmalıdır. Tez izleme komitesinin sağlıklı çalışması ve tez izleme raporlarını ciddi şekilde denetlemesi sağlanmalıdır. Bu amaçla, Enstitülerin teknolojik imkanları geliştirilmeli ve on-line jürilerin toplanabilmesi mümkün olmalıdır. Ayrıca, tez izleme komitelerinin ve jürilerinin belilenmesinde YÖKSİS sisteminden yararlanılabilir Öğrenci doktora tez savunması öncesinde tez yöneticisi (danışmanı) ile birlikte alanı ile ilişkili SCI/SSCI/AHCI/SCIexpanded kapsamında en az bir yayın yapılmalıdır. Sosyal bilimler için diğer alan indekslerinde yer alan bir dergide yayın da kabul edilebilir Doktora tezlerinin, birbiriyle ilişkili SCI/SSCI/AHCI/SCIexpanded kapsamındaki orijinal araştırma makaleleri (örn. en az 3 makale) ve bunları kavramsal olarak bütünleştiren bir ana metin şeklinde sunulması seçeneği de sağlanmalıdır Öğrencilerin tam zamanlı olarak çalışması için gerekli kadro vb mali destek projeler kapsamında sağlanmalıdır. AB ve KAMAG projelerinde olduğu gibi, diğer TÜBİTAK ve BAP projeleri kapsamında da kadrolu araştırmacı çalıştırılabilmelidir. Tez yürütücüsünün almış olduğu BAP projelerinden de TÜBİTAK projelerinde olduğu gibi başarılı doktora öğrencilerine burs verme imkanı sağlanmalıdır Öğrencilerin yurt dışı deneyimi kazanması (Erasmus vb programlar çerçevesinde) mutlaka teşvik edilmelidir Doktora tezlerinin, AB projeleri, patente dönüşebilecek nitelikteki araştırmalar, Teknoloji Transfer Merkezleri bünyesinde yürütülen araştırmalar, SANTEZ projeleri, TUBİTAK projeleri, Bakanlık projeleri, BAP projeleri vb. fonlanmış projeler kapsamında gerçekleştirilmesi teşvik edilmelidir. 4. Yapısal Konular Doktora eğitiminde kalitenin arttırılması için aşağıdaki konularda yapısal düzenlemelerin yapılması yararlı olacaktır:

5 4.1. Doktora eğitimiyle ilgili öngörülen hedeflerin gerçekleşmesi ve yüksek öğretim kurumları arasındaki koordinasyonun etkin ve sağlıklı yürümesi için ayrı bir bakanlığın oluşturulması (Yüksek Öğretim Bakanlığı) gereksinimi vardır Doktora eğitimi veren Enstitüler tek bina içinde toplanmalıdır. Bu ortak binada, doktora tez savunmalarının yapılacağı, geniş katılıma uygun ve on-line jürilerin toplanmasına olanak sağlayan bir salon oluşturulmalıdır Multi-disipliner anabilim dallarının kurulması ve geliştirilmesi kolaylaştırılmalıdır. Bu kapsamda, multi-disipliner anabilim dalı mezunlarının istihdamı konusunda düzenlemeler yapılmalıdır. Farklı Enstitüler arasında multi-disipliner programların oluşturulması ve mezunların doçentlik vb. konularının değerlendirilmesi amacıyla Enstitüler arası koordinasyon toplantıları organize edilmelidir Uluslararası programların yürütülebilmesi için her enstitüde yabancı dil bilen personel istihdamı sağlanmalıdır Lisansüstü eğitim sürecini yönetmeye uygun ayrı öğrenci otomasyon sistemleri kurulmalıdır. Lisans eğitimini kapsayan öğrenci otomasyon sistemleri lisansüstü eğitim için yeterli değildir. YÖK öncülüğünde lisansüstü eğitime uygun otomasyon yazılımının üniversiteler arası bir konsorsiyum yapısıyla (ABD örneğinde olduğu gibi), açık kodlu olarak yapılandırılması, enstitüler arası koordinasyon ve enstitüler ile YÖK arasında bilgi aktarımı bakımından uygun olacaktır.