İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ. KISALTMALAR... HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ. İÇİNDEKİLER... II

Transkript

1 Metin AYTULUN Yeminli Mali Müşavir Bağımsız Denetçi M. Vefa TOROSLU Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Bağımsız Denetçi TMS ve VUK Kapsamında STOKLAR

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ. KISALTMALAR... HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ. İÇİNDEKİLER... II BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK STOKLAR 1.1. GENEL OLARAK STOK KAVRAMI Stok Kavramı Stokların Sınıflandırılması Hammaddeler Yarı Mamuller Mamuller Ticari Mallar Hazır Parçalar Yardımcı Malzemeler Yan Ürünler Atık Hurda Konsinye Mallar Stokların Fonksiyonları YÖNETİM AÇISINDAN STOKLAR İşletmelerde Stok Bulundurma Nedenleri Belirsizliklere Karşı Hazırlıklı Olma Ölçek Ekonomilerinden Yararlanma Spekülatif Amaçlı Nedenler İşletme Faaliyetlerinin Sürekliliğini Sağlama Stok Yönetimi Stok Kontrolünü Etkileyen Faktörler Miktar İskontoları Sipariş Maliyetleri... 7

3 İçindekiler III Direkt Malzeme Maliyetleri Stok Kontrol Yöntemleri Gözle Kontrol Yöntemi ABC Yöntemi Tek Kutu Yöntemi Çift Kutu Yöntemi Sabit Sipariş Periyodu Yöntemi Sabit Sipariş Miktarı Yöntemi Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP) Sistemi Stok Maliyetleri Sipariş Maliyeti Üretime Hazırlık (Kurulum) Maliyeti Satın Alma Maliyeti Üretim Maliyeti Stok Bulundurma Maliyeti Stok Bulundurmama (Stoksuzluk) Maliyeti MUHASEBE AÇISINDAN STOKLAR Tekdüzen Hesap Planında Stoklar Genel Olarak Tekdüzen Hesap Planı Stoklar ile İlgili Hesaplar İlk Madde ve Malzeme Yarı Mamuller-Üretim Mamuller Ticari Mallar Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri Diğer Stoklar Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar Elden Çıkarılacak Stoklar Stoklarda Üretim Maliyetleri İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Endirekt İlk Madde ve Malzeme Giderleri... 19

4 IV TMS ve VUK Kapsamında STOKLAR İşçilik Giderleri Direkt İşçilik Giderleri Endirekt İşçilik Giderleri Genel Üretim Giderleri Sabit Genel Üretim Giderleri Değişken Genel Üretim Giderleri Maliyet Yöntemleri Tam Maliyet Yöntemi Değişken Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi Direkt Maliyet Yöntemi Kapsamına Göre Maliyet Yöntemleri ile İlgili Örnek TMS 2 de Normal Maliyet Uygulaması Ortak Ürünler ve Yan Ürünler Ortak Ürünler Birleşik Maliyetleri Dağıtım Yöntemleri Üretim Miktarı Esasına Göre Dağıtım Satış Fiyatı Esasına Göre Dağıtım Ortak Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi Yan Ürünler Genel Açıklama Yan Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi Yan Ürünlerin Stoklara Alınarak Muhasebeleştirilmesi Yan Ürünlerin Stoklara Alınmadan Muhasebeleştirilmesi Stoklar ile İlgili Muhasebe Belgeleri Genel Açıklama Ticari Belgeler Fatura Sevk İrsaliyesi İrsaliyeli Fatura Müstahsil Makbuzu Perakende Satış Vesikaları... 49

5 İçindekiler V Gider Pusulası Ambar Tesellüm Fişi Stoklar ile İlgili Muhasebe Defterleri Genel Açıklama Ticari Defterler İmalat Defteri Kombine İmalatta İmalat Defteri Bitim İşleri Defteri Ambar Defteri İKİNCİ BÖLÜM STOKLAR İLE İLGİLİ MALİ OLAYLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 2.1. TİCARİ MAL ALIMLARI HAMMADDE ALIMLARI YOLDAKİ MALLAR TİCARİ MAL SATIŞI Sürekli Envanter Yönteminde Ticari Mal Satışı Aralıklı Envanter Yönteminde Ticari Mal Satışı MAMUL MAL SATIŞI Sürekli Envanter Yönteminde Mamul Mal Satışı Aralıklı Envanter Yönteminde Mamul Mal Satışı KONSİNYE MAL SATIŞI Konsinye Gönderen (Konsinyatör) Açısından Konsinye Alan (Konsinyi) Açısından İADELER Alış İadeleri Satış İadeleri İSKONTOLAR Mal Alış İskontoları Mal Satış İskontoları HAMMADDELERİN ÜRETİME SEVK EDİLMESİ ÜRETİLEN MAMULLERİN STOK HESABINA ALINMASI STOK SAYIM FARKLARI Stok Sayım Noksanlıkları... 70

6 VI TMS ve VUK Kapsamında STOKLAR Stok Sayım Fazlalıkları STOKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ MALLARDA SİGORTA TAZMİNATI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM STOKLARDA ENVANTER 3.1. ENVANTERİN TANIMI ENVANTER ZAMANI ENVANTER İŞLEMLERİNİN YARARLARI ENVANTER İŞLEMLERİNİN AMAÇLARI ENVANTER ÇEŞİTLERİ Yapılış Zamanına Göre Envanter Çeşitleri Kuruluş Envanteri Dönem Sonu Envanteri Tasfiye Envanteri Devir Envanteri Yapılış Şekline Göre Envanter Çeşitleri Muhasebe Dışı Envanter Bilanço Hesapları ile İlgili Envanter İşlemleri Maliyet Hesapları ile İlgili Envanter İşlemleri Gelir Tablosu Hesapları ile İlgili Envanter İşlemleri Muhasebe İçi Envanter STOKLARDA ENVANTER YÖNTEMLERİ Sürekli Envanter Yöntemi Aralıklı Envanter Yöntemi ENVANTER DEFTERİ VE LİSTELERİ DÖRDÜNCÜ BÖLÜM STOKLARDA DEĞERLEME 4.1. DEĞERLEMENİN TANIMI TÜRK TİCARET KANUNU NDA DEĞERLEME SERMAYE PİYASASI MEVZUATINDA DEĞERLEME TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI NDA DEĞERLEME... 92

7 İçindekiler VII Tarihi Maliyet Cari Maliyet Gerçekleşebilir Değer (Ödeme Değeri) Bugünkü Değer VERGİ USUL KANUNU NDA DEĞERLEME DEĞERLEMENİN FONKSİYONLARI TAHAKKUK ESASI VE DÖNEMSELLİK İLKESİ STOK DEĞERLEME ÇEŞİTLERİ Girişte Değerleme Çıkışta Değerleme Envanterde Değerleme STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ Gerçek Maliyet Yöntemi Ortalama Maliyet Yöntemi Basit Ortalama Maliyet Yöntemi Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi Dönem Sonu Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FIFO) Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LIFO) Yeni Giren İlk Çıkar (NIFO) Perakende Satış Yöntemi Piyasa ve Maliyet Değerinden Küçük Olanı ile Değerleme Emsal Bedel ile Değerleme Temel Stok Değeri ile Değerleme Standart Maliyet Yöntemi Yerine Koyma Değeri ile Değerleme Yöntemi BEŞİNCİ BÖLÜM VERGİ USUL KANUNU KAPSAMINDA STOKLAR 5.1. VERGİ USUL KANUNUNDA DEĞERLEME KURALLARI Değerleme Günü Değerlemenin Teklik İlkesi Değerlemede Tek Ölçek Kullanma İlkesi

8 VIII TMS ve VUK Kapsamında STOKLAR Gerçekleşmeyen Kâr ve Zararlar VERGİ USUL KANUNUNDA DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ Maliyet Bedeli Borsa Rayici Tasarruf Değeri Mukayyet Değer (Kayıtlı Değer) İtibari Değer (Nominal Değer) Vergi Değeri Rayiç Bedel Emsal Bedeli VERGİ USUL KANUNUNDA STOKLARIN DEĞERLEMESİ Genel Açıklama Üretilen Malların Değerlemesi Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İşçilik Giderleri Genel Üretim Giderleri Genel Yönetim Giderleri Ambalaj Giderleri Satın Alınan Malların Değerlemesi Yurt İçinde Satın Alınan Mallarda Maliyet Unsurları İthal Edilen Mallarda Maliyet Unsurları Diğer Stokların Değerlemesi İmalat Artıkları Defolu Ürünler Kıymeti Düşen Mallar Zirai Mahsullerin ve Hayvanların Değerlemesi Zirai Mahsullerin Değerlemesi Hayvanların Değerlemesi Kıymeti Düşen Mallarda Değerleme Emsal Bedelin Tespit Edilmesi Değeri Düşen Mallarda Takdir Komisyonuna Başvurulmaması Normal Firelerin Değerlemesi İmalat Artıklarında Değerleme

9 İçindekiler IX Çalınan ve Kaybolan Mallarda Değerleme Kıymeti Düşen, Çalınan ve Kaybolan Malların Sigortalı Olması Durumu Defolu Ürünlerde Değerleme Stokların Değerlemesinde Özellikli Konular Kur Farklarının Durumu Vade Farklarının Durumu Kredi Faizlerinin Durumu Manipülasyon Giderlerinin Durumu İskontoların Durumu Ciro Primlerin Durumu Firelerin Durumu Zayi Olan Malların Durumu Konsinye Malların Durumu Stok Sayım Noksanlık ve Fazlalıklarının Durumu ALTINCI BÖLÜM TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KAPSAMINDA STOKLAR 6.1. GENEL AÇIKLAMA STANDARDIN AMACI STANDARDIN KAPSAMI TANIMLAR Stoklar Net Gerçekleşebilir Değer Gerçeğe Uygun Değer STOKLARIN MALİYETİ Satın Alma Maliyeti Dönüştürme Maliyetleri Diğer Maliyetler Özel Siparişler Normalin Üzerinde Gerçekleşen Üretim Maliyetleri Depolama Giderleri Stok Maliyeti ile İlgili Olmayan Yönetim Giderleri

10 X TMS ve VUK Kapsamında STOKLAR Satış Giderleri Maliyet Tespitinde Özellikli Durumlar Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti Canlı Varlıkların Hasatından Elde Edilen Tarımsal Ürünlerin Maliyeti Borçlanma Maliyetleri ve Vade Farkları MALİYET ÖLÇÜM TEKNİKLERİ STOK MALİYETLERİNİ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ STOKLARIN ENVANTERDE DEĞERLEMESİ Stokların Değerlemesi Stoklarda Değer Düşüklüğü Net Gerçekleşebilir Değerin Tahmini Net Gerçekleşebilir Değerin Gözden Geçirilmesi STOKLARIN GİDER OLARAK KAYDEDİLMESİ RAPORLANACAK BİLGİLER TMS 2 STOKLAR STANDARDININ TÜRK VERGİ MEVZUATI (TVM) İLE KARŞILAŞTIRILMASI Stokların Değerlemesi Açısından Ticari Malların Maliyeti Açısından Üretilen Mamullerin Maliyeti Açısından Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Açısından Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri Açısından Kapsama Göre Maliyet Yöntemleri Açısından Hizmet Maliyetlerinin Stoklanması Açısından Mal Alışları ile İlgili Olan Vade Farkları Açısından Mal Alışları ile İlgili Olan Kur Farkları Açısından Mal Alışları ile İlgili Olan Kredi Faizleri Açısından YEDİNCİ BÖLÜM KOBİ TFRS KAPSAMINDA STOKLAR 7.1. GENEL AÇIKLAMA STOKLARIN TANIMI VE ÖLÇÜLMESİ STOKLARIN MALİYETİ Satın Alma Maliyetleri Dönüştürme Maliyetleri

11 İçindekiler XI Genel Açıklama Genel Üretim Maliyetlerinin Dağıtımı Ortak Ürünler ve Yan Ürünler Ortak Ürünler Yan Ürünler Diğer Maliyetler STOKLARA DÂHİL EDİLMEYEN MALİYETLER HİZMET İŞLETMELERİNDE STOK MALİYETİ MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ STOKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ STOKLARIN GİDER OLARAK MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DİPNOTTA AÇIKLANACAK BİLGİLER KAYNAKÇA