Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları

Transkript

1 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları MİMARİ PROJE ÇİZİM VE SUNUŞ STANDARTLARI MIMAR, mesleğini uygularken, çalışmalarında tasarımını çizili belgeler ile bu belgeleri destekleyen yazılı dokümanla ifade eder. Tasarladığı binanın eksiksiz ve kusursuz uygulanmasını sağlamak için çizili ve yazılı olarak oluşturduğu belgeleri uygulama sürecinde de geliştirebilir. Bu çizili ve yazılı belgeler MİMAR'ın tasarımını asgari olarak ifade etme araçlarıdır. Mimar tasarımını ifade etmek için var olan ve gelecekte de geliştirilecek başka araç ve yöntemleri kullanabilir. MİMAR tarafından kullanılan bu araçların aynı norm ve standartlarda olması, hem mimardan hizmet bekleyenlerin onu daha kolay kavramalarına ve ortaya koyduğu tasarımı daha iyi algılamalarına ve dolayısıyla mimara karşı yükümlülüklerinde doğru olarak yerine getirmelerine olanak sağlar, hem de mimarın bu hizmetlerine onay verenlerin işlerini kolaylaştırır ve mimarlar arasında dil birliğini sağlar. MİMAR'ın hizmetlerini tam ve mükemmel olarak sunması esastır. Bu esasa uygun olarak MiMAR'ın çalışmalarını ifade ettiği belgelerde aranacak asgari koşullar bu "STANDART" ile belirlenmiştir. 1. BELGELERIN ÇOĞALTILMASI VE SUNULMASI : MIMAR, hazırladığı çizili ve yazılı belgeleri özenle düzenler ve düzgün, dayanıklı ve içindekilerin yıpranmasını ve dağılmasını önleyecek dosyalar içerisinde ve mimar uygun görürse dijital ( sayısal) kayıt araçları ile İŞVEREN/İŞSAHİBİ'ne sunar MİMAR'ın hazırladığı yazılı ve çizili belgelerinin çoğaltılması: MİMAR, hazırladığı çizili ve yazılı belgeleri en az; A : Hazırlık ve teklif çalışmaları aşamasında: A-1 : Hazırlık etütleri raporunu 2 nüsha A-2 : Mimarlık hizmetleri sözleşmesini 3 nüsha A-3 : Fikir projesi belgelerini 2 nüsha B : Ön proje belgelerini: 2 nüsha C : Kesin proje belgelerini 2 nüsha D : Uygulama projeleri çalışmaları aşamasında: D-1 : Uygulama projesi belgelerini 4 nüsha D-2 : Sistem ve montaj detayı belgelerini 4 nüsha D-3 : İmalat detayları belgelerini 4 nüsha D-4 : Teknik şartname belgelerini 3 nüsha D-5 : Metraj- Keşif- Maliyet analizi belgelerini 3 nüsha E : İhale aşamasında E- : İhale dosyası belgelerini 2 nüsha E-2 : İhale yapılması belgelerini F : Uygulama denetimi aşamasında F-1 : Mesleki kontrolluk talimat belgelerini 3 nüsha F1.1 : Yapıldı projelerini 2 nüsha F1.2 : Kesin hesapları 3 nüsha F-2 : Mimari feni mesuliyet talimat belgelerini 3 nüsha G : Kabul ve teslim aşamasındaki belgeleri 3 nüsha olarak çoğaltarak İŞVEREN/İŞSAHİBİ`ne teslim etmek yükümlülüğündedir Belgelerin daha fazla sayıda çoğaltılması: İŞVEREN/İŞ SAHİBİ, herhangi bir nedenle MİMAR'dan yükümlü olduğu nüshadan fazla çoğaltma isterse, bunun karşılığı bedeli ödemesi durumunda, MİMAR bu belgeleri çoğaltarak İŞVEREN/İŞSAHİBİ'ne teslim etmek zorundadır MIMAR, hazırladığı çoğalttığı belgeleri düzgün ve dayanıklı dosyalar içerisinde teslim eder. Sunuş dosyaları, kapağında, sırtlığında ve üzerinde; İşin (projenin) ismi Proje numarası İŞVEREN/İŞSAHİBİ'nin ismi ve adresi MİMAR'ın ismi ve adresi belirtilmelidir. 2. PAFTA BOYUTLARI : Mesleki denetim için Mimarlar Odası na verilen projeler ve yazılı belgelerin tümü A 4 normuna uygun katlanabilir pafta düzenine sahip olacaktır. 3. PROJENİN SUNUŞ ESASLARI : Proje sunuluşunda çizili belgeler aşağıdaki şekilde sıralanır. 1. Genel bilgi paftaları 1-1: Proje başlığı, (Birinci sahife olarak) Proje Başlığında şu bilgiler yer alır; (bkz. Örnek no:1) - İşin İsmi - Mimarın veya mimarlık bürosunun, ortaklığının şirketinin; İsmi Soyadı, Ünvanı, Sicil no su, Büro Tescil Belge (BTB) no'su Adresi Vergi dairesi ve vergi no su - İŞVEREN/İŞSAHİBİ'nin 1

2 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları İsmi Soyadı, Ünvanı, Adresi, Vergi dairesi ve vergi no su - Proje bedelini hesaplamaya ilişkin bilgiler, İnşaat alanı İnşaat türü Kullanma amacı m 2 maliyet bedeli Yapı yaklaşık maliyeti, Yapı sınıfı Mimari hizmet sınıfı Zorluk kriterleri katsayısı Şube tarife katsayısı - İş numarası, - M harfi, (Mimari proje çizimi olduğunu belirlemek üzere) - Copyright bilgileri, (Mimarın izni olmadan çoğaltılamayacağı) - Ortak müellif olan mimarların bilgileri ve imzaları, - Müellif mimara ait bilgiler ve tadilat iznine dair olur imzası, - Müellifi belli olmayan yapılara ait İŞVEREN/İŞSAHİBİ'nin verdiği taahhütname noter onay tarih ve no su, - Mimarlar Odası onay bölümü 1-2: Onay başlığı (ikinci sahife olarak) Projenin başında Belediye ya da ilgili kuruluşu ve Yapı denetim firmasının onayı için düzenlenir. 1-3: Numerotaj krokisi 2- Vaziyet planı Bu. paftada, belirtilen standartlara uygun ve üzerinde gerekli bilgileri içeren vaziyet planı yer alır. 3- Yerleşim planı Bu paftada,belirtilen standartlara uygun ve üzerinde gerekli bilgileri içeren yerleşim planı ve aynı ölçekte kesitler yer alır. 4- Planlar (en alt kattan en üst kata doğru) 5-Kesitler (A-A Kesiti, B-B Kesiti,. n-n Kesiti olarak) 6- Cepheler (ön cephe, arka cephe ve yan cepheler) 7- Sistem Detayları (Proje dizinine girmesi isteniyorsa) 8- Mahal listesi Mahal listeleri her paftanın uygun bir yerinde veya ayrı paftada/ paftalarda yer alır. 9- Otopark hesabı 10- Teknik Bilgiler (Isı yalıtım hesapları ve detayları, yangın sınıfları ve dayanım bilgileri, şantiye tabelası, şantiye koruma iskele ve perdesi vb.) 11- Gerekli diğer proje ve belgeler: Yangın tahliye projesi vb 4- PAFTA BAŞLIĞI : Pafta başlığında şu bilgiler yer alır: - Mimarın ismi soyadı, ünvanı, sicil no su, BTB no su, adresi - İşin ismi - Proje numarası - Pafta adı - Çizim ölçeği - Çizim tarihi - Pafta nosu - Blok no - Tasarlayanın adı - Çizenin adı - Paftayı kontrol edenin adı - M harfi (Mimari proje çizimi olduğunu belirlemek üzere) 5- PAFTA DÜZENİ : Pafta düzeni aşağıdaki şekilde yapılır. - "Pafta başlığı" paftanın sağ alt köşesinde yer alır. - Hakim rüzgar, manzara ve Kuzey yönü aynı yerde toplu olarak, paftanın sağ üst köşesinde gösterilir. Pafta revizyon bilgileri pafta başlığının üzerine, aşağıdan yukarıya doğru yazılır. Revizyon notlarında şu bilgiler yer alır. Revizyon sıra numarası Revizyon açıklaması Revizyon tarihi Revizyonu yapanın imzası - Pafta üzerindeki çizimle ilgili açıklayıcı bilgiler verilecekse, bu bilgiler paftanın sağ tarafına, Başlık + Revizyon notları üzerinde yer alır. - Planlar paftaları üzerinde aynı bakış yönünde yer alır. 6- PROJEYE NUMARA VERİLMESİ: Mimar her yaptığı işe ve hazırladığı projeye bir numara vermelidir. Mimarın hazırladığı çizili ve yazılı belgeler ile yazışmalarının aynı işe ait olanları mutlaka o işin /projenin numarasını taşımalıdır. 7- PAFTALARA NUMARA VERILMESI 1- Paftalar ya da diğer çizili ve yazılı belgeler numaralanırken iş aşamaları belirtilmelidir. İş aşamalarının pafta numaralarında kullanılacak kısaltılmış şekilleri şöyledir; Fikir projesi : FP Ön proje : ÖP Kesin proje : KP Uygulama projesi : UP Sistem detayı : SD İmalat detayı : ID Keşif- Metraj : KM İhale dosyası : IH Mesleki kontrollük : MK 2

3 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları Kabul teslim : TM 2- Paftalar aşağıdaki şekilde numaralanır : Fikir projesi iş aş. : FP-01, FP-02,...FP-n Ön proje iş aş. : ÖP-01, ÖP-02,...ÖP-n Kesin proje iş aş. : KP-01, KP-02,...KP-n Uygulama projesi iş aşaması : UP-01, UP-02,...UP-n Sistem detayları iş aşamasında paftalara numara verilirken Yapı bölümleri ve yapı elemanlarına göre gruplarına yapılır ve grup harfi ilave edilir. SD-A-01, SD-B-01, SD-Z-01, SD-A-02,... SD-A-n SD-B-02,...SD-B-n SD-Z-02,...SD-Z-n İmalat detayları iş aşamasında sistem detaylarındaki prensip uygulanır. ID-A-01, ID-A-02,...ID-A-n ID-B-01, ID-B-02,...ID-B-n ID-Z-01, ID-Z-02,...ID-Z-n 3- Proje ayrı ayrı bloklardan oluşuyorsa Blok numarası ya da harfi paftanın adına ve bunun için ayrılmış yere yazılır. Pafta numarasına blok numara ya da harfi verilmez. Bina tek bir blok ise blok numarası ya da harfi verilmez. 8- YAPI BÖLÜMLERİ VE YAPI ELEMANLARINA GÖRE GRUPLAMA : MİMAR'ın tasarladığı binayı çizimleri ile en anlaşılır şekilde ifade etmesi gerekir. Tasarladığı binayı bölümlerine (Temeller, karkas, çatı vb.) ya da yapı elemanlarına (Kapı, pencere, sağlık donatımı vb.) göre ayırarak tanımlaması projesini kolay anlaşılabilir olmasını ve kolay bulunup, tasnif edilmesini sağlayacaktır. Bu kodlama, uluslararası Sbf sisteminden yararlanılarak Y.A.E. (Yapı Araştırma Enstitüsü-TÜBITAK) tarafından hazırlanmış ve kabul edilmiş bir sistemdir. A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S T U Ü V Y Z : Alt yapı-çevre düzenleme : Temeller : Strüktür, karkas : Çatı konstüksiyonu : Döşemeler, merdivenler, rampalar : Dış ve iç duvarlar : Duvar dış kaplamaları : İç duvar kaplamaları : Döşeme ve merdiven kaplamaları : Tavan kaplamaları- Asma tavanları : Yalıtımlar, (su, ısı, ses) : Çatı örtüleri : Kapılar : Pencereler : Parmaklık- Korkuluklar : Stor, panjur, kepenk, güneş kırıcıları : Çatıda açıklıklar, çatı fenerleri : Bacalar : (Boş) :Sağlık donatım,pis-temiz su,çöp,atık-gaz : Isıtma, havalandırma : Soğutma- iklimlendirme : Elektrik donatımı : Mekanik ulaşım (asansör, monşarj, yürüyen merdiven) : Döşeme (sabit tefriş, mobilya) : Hareketli tefriş : Prefabrikasyon (ön yapımlı yapı elemanları) 9- PROJELERDE KULLANILACAK ÖLÇEKLER : MİMAR projelerini düzenlerken aşağıdaki ölçeklerden birisini kullanır. Projesinin tereddüt uyandırmayacak şekilde kolay anlaşılmasını sağlayacak ölçeği MİMAR kendisi seçer. Projenin plan kesit ve görünüşlerinin; anlaşılma kolaylığı sağlaması bakımından, aynı ölçekte olması tercih edilmelidir. Aşağıda projenin iyi ifade edilebilmesi için plan ve projelerde kullanılan ölçekler verilmiştir. Koyu yazılı olanlar en çok kullanılan ölçeklerdir. Vaziyet Planları: 1/2000 1/1000 1/500 Yerleşim Planları: 1/1000 1/500 1/200 Fikir Projeleri: 1/500 1/200 Ön projeler: 1/200 1/100 1/50 Uygulama Projeleri:1/100 1/50 Sistem Detayları: 1/20 1/10 1/5 İmalat Detayları: 1/5 1/2 1/1 Vaziyet planları: Tasarlanan binanın üzerinde inşa edileceği imar parselinde ya da imar adasındaki konumunu ve imar parselinin çevresine ait bilgileri içeren bu belge genellikle 1/1000 ölçeğinde imar planı paftalarından yararlanılarak çizilir. Projenin büyüklüğüne ve elde edilen bilgi paftalarının ölçeğine göre 1/2000 ve 1/500 ölçekleri kullanılabilir. Yerleşim planları: Tasarlanan binanın üzerinde inşa edileceği imar parselinde ya da imar adasındaki konumunu ölçülü ve koordinatlı olarak gösteren bu belge genellikle 1/200 ölçeğinde çizilir. Projenin büyüklüğüne ve elde edilen bilgi paftalarının ölçeğine göre 1/100 ve 1/500 ölçekleri kullanılabilir. Fikir projeleri: Bir binanın fikir projeleri genellikle 1/200 ölçeğinde çizilir. Ancak, MIMAR isterse 1/100 ya da 1/50 ölçeklerini ya da diğer 3

4 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları uygun gördüğü ölçeği kullanabilir. Ön projeler: Bir binanın ön projeleri genellikle 1/100 ölçeğinde çizilir. Ancak, içerdiği bilgiler ve çizim tekniği aynı kalmak koşulu ile MİMAR 1/200 ya da 1/50 ölçeklerini ya da diğer uygun gördüğü ölçeği kullanabilir. Kesin projeler: Bir binanın kesin projeleri genellikle 1/100 ölçeğinde çizilir. Ancak, içerdiği bilgiler ve çizim tekniği aynı kalmak koşulu ile MİMAR 1/50 ölçeğini kullanabilir. Uygulama projeleri: Bir binanın uygulama projeleri genellikle 1/50 ölçeğinde çizilir. Ancak, içerdiği bilgiler ve çizim tekniği aynı kalmak koşulu ile MİMAR 1/100 ölçeğini kullanabilir. Sistem detayları: Sistem Detayları genellikle 1/20 ölçeğinde çizilir. Ancak, verilmek istenen bilgiler gerektiriyorsa 1/10 ya da 1/5 ölçekleri kullanabilir. İmalat detayları: İmalat Detayları genellikle 1/1 ölçeğinde çizilir. Ancak, içerdiği bilgiler ve çizim tekniği aynı kalmak, koşulu ile MİMAR 1/2 ya da 1/5 ölçeklerini ya da diğer uygun gördüğü ölçeği kullanabilir. 10- PROJE BİLGİLERİNİN EŞGÜDÜMÜ: MIMAR, çizili tüm belgeleri arasında gerekli açıklamaları yazarak eşgüdümü sağlamalıdır. Uygulama projesi şu eşgüdüm bilgilerine sahip olmalıdır. Uygulama projelerinde çizilmiş sistem detayları pafta numaraları, sistem detayı ile ilgili kısma planda ve kesitte yazılmalıdır. Örnek: Merdiven sistem detayı için uygulama projesi plan ve kesitine (Bak: SD-D-06) yazılmalıdır. Çizilen sistem detayı paftalarına, sistem detayının görüldüğü uygulama projesi pafta numaraları yazılmalıdır. Örnek: Merdiven sistem detayı paftasının sağ kenarına, (Bak pafta: UP-01: Zemin Kat Planı UP-02: Normal Kat Planı UP-08: A-A Kesiti... gibi) 11-YAPI ELEMANLARINA REFERANS NUMARASI VERİLMESİ : Binada kullanılan, aynı türde olup farklı boyut ve özelliklere sahip yapı elemanlarına (örneğin; kapılar, pencereler, sabit tefriş elemanları hareketli tefriş elemanları merdivenler vb) özellik ve boyutlarını ayırt edici şekilde referans numaraları verilir. Merdivenler Kapılar Camlı kapılar Camekanlar Pencereler Giriş kapıları Gömme Dolaplar : Ml, M2...Mn : Kl, K2,...Kn : CKl, CK2,... CKn : CMKl, CMK2,...CMKn : Pl,P2,...Pn : GKl, GK2,...GKn : GDl, GD2,...GDn şeklinde numaralandırılır. Boyutları belirtilecek yapı elemanları şu şekilde gösterilir. Çizgi üzerinde yükseklik yazılır. Çizgi altında genişlik yazılır. 12-MAHALLERE NUMARA VERİLMESİ : Tasarlanan binanın tüm mahallerine numara verilir. Mahal numaraları bu mahalle ilişkili her türlü çizili ve yazılı belge ve bilgilendirmede kullanılır. Bodrum kattaki mahaller Zemin kattaki mahaller Birinci kattaki mahaller n'ci kattaki mahaller : B-01, B-02,.B-n : Z-01, Z-02,...Zn : 101, 102,...1n : n01,n02,...nn Mahal numaraları elips içerisine alınarak yazılır. 13-ALAN HESAPLARI : Binaların alanlarının hesaplanmasında farklı yaklaşımlar vardır. Farklı yaklaşımlar dil birliğini ortadan kaldırmakta ve yanlış anlamalara yol açmaktadır. Bu kargaşayı ortadan kaldırmak için alan hesapları aşağıdaki şekilde yapılmalı ve anlaşılmalıdır. Bina inşaat alanı = brüt alan = yapı alanı Işıklıklar hariç, bodrum kat, asma kat, çatı arasında yer alan mekanlar ve ortak alanlar dahil yapının inşa edilen tüm katlarının toplam alanıdır. Emsale dahil ve emsal harici alanların tümü bina inşaat alanı olarak kabul edilir. Bina net alanı = Net alan = Net kullanım alanı Bina içindeki kullanılan mahallerin her birinin bitmiş duvar kaplamasından ölçülerek bulunan alanlarının toplamıdır. 1 m 2 'den küçük boşluklar düşülmez. Zemine oturan üstü açık teraslar hesaplanmaz. Balkonlar ayrıca hesaplanır ve tamamı alana dahil edilir. Kapı açıklıkları alana dahil edilir. Gömme dolapların düşey düzlemdeki alanları ayrıca hesaplanır ve gösterilir. Emsale dahil alan : İmar planı hükümlerine göre (E=Emsal) ya da (K.A.K.S.=Kat alanı katsayısı) uygulaması olan imar parsellerinde, parsel alanına göre (E) ya da (K.A.K.S) değerinin çarpılması ile bulunan bina Emsal alanıdır. İlgili yapının tabi olduğu farklı bir yönetmelik yoksa,kat Alanı Kat Sayısı (KAKS) (Emsal) tanımından : Yapının bütün katlardaki alanları toplamının parsel alanına oranından elde edilen sayıdır. Katlar alanı bodrum kat, asma kat, çekme ve çatı katı ve kapalı çıkmalar dahil kullanılabilen bütün katların ışıklıklar çıktıktan sonraki alanları toplamıdır. Açık çıkmalar, iç yüksekliği 1.80 m.yi aşmayan ve yalnızca tesisatın geçirildiği tesisat galerileri ve katları, ticari amacı olmayan ve yapının kendi ihtiyacı için otopark olarak kullanılan bölüm ve katlar, yangın merdivenleri, asansörler, kalorifer dairesi, kömürlük, sığınak, su deposu ve hidrofor bu alana katılmazlar. Kullanılabilen katlar deyiminden konut, işyeri, eğlenme ve dinlenme yerleri gibi oturmaya, çalışmaya, eğlenmeye ve dinlenmeye ayrılmak üzere yapılan bölümler ile bunlara hizmet veren depo ve benzeri alanlar anlaşılır. 4

5 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları Emsal harici alan : Emsale dahil alan dışında inşa edilmesine ve kullanılmasına izin verilen (Açık çıkmalar, iç yüksekliği 1.80 m.yi aşmayan ve yalnızca tesisatın geçirildiği tesisat galerileri ve katları, ticari amacı olmayan ve yapının kendi ihtiyacı için otopark olarak kullanılan bölüm ve katlar, yangın merdivenleri, asansörler, kalorifer dairesi, kömürlük, sığınak, su deposu ve hidrofor, ışıklık ve hava bacaları v.b. gibi) alanlardır. 14-PROJELERİN İÇERECEĞİ BİLGİLER VE ÇİZİM STANDARTLARI : MİMARİ PROJELERİN DÜZENLENMESİNDE BÜTÜN İŞ AŞAMALARINDA UYULACAK KURALLAR: a) Planlar, her paftada ayni bakış yönünde yerleştirilir. Seçilen koordinat sistemi, mimari, statik ve tesisat projelerinde aynen ve aynı yönde kullanılır; paftalar arasında uyum sağlanır. b) Plan paftalarında dış ölçü çizgileri, yapı ölçülerinin kolayca izlenebilmesini sağlayacak şekilde, yapı dış yüzüne yakın düzenlenir. İç ölçü çizgileri, çok sayıda mahalden geçecek şekilde, kesintisiz bütün plan ya da kesit boyunca devam ettirilir. c) Görünüşler, asıl girişin bulunduğu görünüşten başlayarak, saat yönünde ayrı paftalarda ya da aynı paftada sıra ile yer alır. d) Plan, kesit ve görünüşlerde; detaylandırılacak yapı elemanları ve bölümleri tip ve sayılarına göre harf ve numaralandırılır. Bunlar projenin her safhasında aynen kullanılır. e) Yapının esas girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 kabul edilerek bütün kat döşemelerinin kaba yapı kotları verilir. Yapılar bierden fazla ise, her bina girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 olarak kabul edilir. Plankote veya yol kırmızı kotuna göre, bina kotları düzenlenecek zemin kotu ile ilişkilendirilir FİKİR PROJESİ AŞAMASINDA PROJELERİN İÇERECEĞİ BİLGİLER VE ÇİZİM STANDARTLARI Fikir projelerinde ölçü verilmesi zorunluluğu yoktur. Mimar, fikrini tam olarak ifade etmesi için gerekli görürse projesini ölçülendirir. Fikir projesi, basit ön proje niteliğinde olup, mimar inceleme ve etüdlerini bu aşamada somutlar ve sunar ÖN PROJE AŞAMASINDA PROJELERİN İÇERECEĞİ BİLGİLER VE ÇİZİM STANDARTLARI VAZİYET PLANI ( ÖN PROJE AŞAMASINDA) Üzerinde bina inşaatı yapılacak imar parselinin kent içerisindeki ya da imar planı sınırları içerisindeki yerini gösteren plandır. Tasarlanan bina kütlesi dış konturlarıyla ve yerleşme planındaki konumuna uygun olarak gösterilir. a) Vaziyet planında yaya ve taşıt ulaşım aksları, sokak ve cadde isimleri, toplu taşınım durak ve istasyon yerleri işaretlenir.hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü işaretleri, aynı yerde toplu olarak gösterilir. b) Mevcut durum: (yapılar, sınırlar, yollar, yeşil örtü) imar sınırları önerilen yapı konumları ve çevre düzenlemeye ait çizgiler farklı teknikle çizilir. Korunması istenen bina, yeşil örtü vb. ile önerilen bloklar ve korunmayan kısımlar belirtilir. c) Bloklar harflendirilir ve yüksek bloklar, yükseldikçe kalınlaşan çizgilerle belirtilir. d) Blokların içine kat adetleri, gabarileri, zemine oturan alanlar yazılır. Paftanın uygun bir yerinde toplam inşaat alanı belirtilir. e) Yapının esas girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 kabul edilerek bütün kat döşemelerinin kaba yapı kotları verilir. Plan, kesit ve görünüşler bu kota göre kotlandırılır kotu altına, plankote kotuna göre değeri yazılır. Böylece, 0.00 kotu ile plankote röper kotu bağlanmış olur. Yapılar bierden fazla ise, her bina girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 olarak kabul edilir. f) Binanın önemi gerektiriyorsa, çevreyi de içeren gerektirmiyorsa arsa içini gösterir en az iki adet siluet çizilir. g) Binanın en gayri müsait duruma göre çevresini gölgeleme durumu ölçekli olarak işaretlenir. h) Vaziyet planı bütün iş aşamaları için aynı standartta hazırlanır YERLEŞME PLANI ( ÖN PROJE AŞAMASINDA) a) Mevcut durum: (yapılar, sınırlar, yollar, yeşil örtü) imar sınırları önerilen yapı konumları ve çevre düzenlemeye ait çizgiler farklı teknikle çizilir. Korunması istenen bina, yeşil örtü vb. ile önerilen bloklar ve korunmayan kısımlar belirtilir. Hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü işaretleri, aynı yerde toplu olarak gösterilir. b) Bloklar harflendirilir ve yüksek bloklar, yükseldikçe kalınlaşan çizgilerle belirtilir. c) Blokların içine kat adetleri, gabarileri, zemine oturan alanlar yazılır. Paftanın uygun bir yerinde toplam inşaat alanı belirtilir. d) Yapının esas girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 kabul edilerek bütün kat döşemelerinin kaba yapı kotları verilir. Plan, kesit ve görünüşler bu kota göre kotlandırılır kotu altına, plankote kotuna göre değeri yazılır. Böylece, 0.00 kotu ile plankote röper kotu bağlanmış olur. Yapılar birden fazla ise, her bina girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 olarak kabul edilir. e) Binanın önemi gerektiriyorsa, çevreyi de içeren gerektirmiyorsa arsa içini gösterir en az iki adet siluet çizilir. f) Binanın en gayri müsait duruma göre çevresini gölgeleme durumu ölçekli olarak işaretlenir. g) Paftanın uygun yerine, blokların kat adetleri, gabarileri, her kat alanı, toplam inşaat alanları yazılır. h) Blokların, yol ve komşu binalara, parsel sınırlarına röper noktalarına, korunacak yapılara uzaklıkları, gerekiyorsa konum açıları eksiksiz ölçülendirilir. i) Blok köşeleri, arsa içi servis yolları, istinat duvarları,meyil rampa ve merdivenlerin başlangıç ve bitiş noktaları, servis avluları, zemin altındaki tesisler ve gerekli başka noktalar plankote röper kotuna göre kotlandırılır ve bu kotların altına ayırt edilebilecek şekilde hali hazır duruma ait kot yazılır. j) Kanal belgesine ya da fen işlerinde alınan kanal bilgilerine uygun olarak kanal yeri, kotu ve ölçüleri yerleşme planına işlenir, öneri bağlantı yeri belirtilir. k) Otopark yönetmeliğine uygun olarak parsel içinde düzenlenen otopark yerleri belirtilir, ölçülendirilir ve m 2 'leri yazılır. Paftanın bir köşesine otopark alanı ihtiyacı hesabı yazılır. l) Elektrik, su havagazı, PTT girişleri, kofre, braşman kutu yerleri yerleşme planında gösterilir ve yanlarına kapasiteleri yazılır. m) Yerleşme planı paftasının bir köşesine yapı yaklaşık maliyeti hesabı, yapı zorluk sınıfı, yapı türü/ türleri cetvel şeklide yazılır PLANLAR ( ÖN PROJE AŞAMASINDA) a) İhtiyaç programının tam olarak gerçekleştirildiği benzer katların biri ile diğer katların tümü çizilir. Tekrar eden katlar için açıklama yazılır. b) Planlar, pafta veya paftalar üzerinde aynı bakış yönünde yer alır, her paftada hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü aynı yerde toplu olarak gösterilir. c) Dış ölçüler, dıştan-bina cephesine doğru: 1. çizgide blok ölçüsü, 2.çizgide cephe hareketleri, 3.çizgide taşıyıcı akslar olmak üzere düzenlenir. d) Bloklar kodlanır, içerdikleri üniteler yazılır. e) Blok içlerinden enine ve boyuna birer ölçü çizgisi geçirilir. f) Her kat planında kesit geçirilen yerlerden kesit çizgisi ve bakış yönü gösterilir. g) Dilatasyonlar her katta gösterilir. h) Her mahallin içine mahal no'su mahal ismi ve net m² alanı yazılır. i) Modüller ve inşai akslar belirtilir. j) İnşai elemanlar, kolon, perde duvar pano vb. ayrı,çizim tekniği ile çizilir. k) Pano, camlı bölme gibi mahal ya da bina ayırım elemanları eksiksiz gösterilir, gerekli açıklamalar yazılır. Bütün hacimler, birbirini tekrarlayan hacimlerin biri, ihtiyaç programına uygun olarak tefriş edilir. l) Bütün hacimler, ihtiyaç programında belirtilen fonksiyonlarına uygun tefriş edilir. m) Merdiven ve rampaların çıkış okları çizilir. Rampaların eğimleri, başlangıç ve bitiş noktaları ile ara bağlantılar varsa bu noktaların kotları yazılır. n) Asansör ve monşarjlar kapasitelerine uygun olarak ve m 2 alanı olarak belirtilir. o) Zemin kat planlarında çevre düzenlemesi, (tretuvar, bağlantı yolları, giriş platoları vb.) gerektiği kadar işlenir, kuranglez görünüşleri çizilir, çiçeklikler, bordürler gösterilir. p) Asma tavan yapılacak mahallere işaretlenir. q) Bacalar ait oldukları ve devam ettikleri katlarda eksiksiz gösterilir. 5

6 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları r) Kapıların açılış yönleri belirtilir. s) Plan paftalarının köşelerine, maliyet tavanına ve bundan sonraki, iş aşamalarındaki kararlara esas olmak üzere yapıdaki ana malzemeleri gösterir mahal listesi düzenlenir. t) Yapının donatımları ile ilgili tüm özellikler planlarda şematik olarak gösterilir ve gerekli açıklama notları yazılır. u) Çatı planında; eğimler, su toplama yerleri, dereler, tesisat ve asansör çıkıntıları, bacalar ve çatıya çıkış delikleri gösterilir. Gerekli kotlandırma ve açıklamalar yapılır KESİTLER ( ÖN PROJE AŞAMASINDA) a) En az iki kesit çizilir. Biri merdivenden, diğeri yapının konstrüktif özelliği olan yerlerden en çok bilgi verecek şekilde geçirilir. b) Yapının inşai ve dekoratif elemanları net ve şematik çizgilerle belirtilir. Kesitin geçtiği yerdeki mahallerin kodları ve isimleri yazılır. c) Bir ölçü çizgisi üzerinde kat yükseklikleri verilir. Düşük döşemeler ve asma tavan yapılan yerlerde kaba döşeme üstünden olmak üzere kat yüksekliği ayrıca ölçülendirilir. b) Pencere altları, parapetler belirtilir. Düşük döşemeler, asma tavan, alçak bölmeler ayrıca ölçülendirilir. c) Giriş saçakları, meyilli çatılar, çatı örtüleri kaplamaları belirtilir. Çatı yalıtım sistemi yazılır. d) Bodrum duvarlarında ve temelde yalıtım gerekiyorsa sistem açıklanır. Zemin suyu minimum ve maksimum kotları yazılır. Kuranglezler çizilir. e) Doğal zemin nokta nokta öneri zemin devamlı çizgi ile gösterilir ve her ikisine ait gerekli kodlandırma eksiksiz yapılır. f) Cephe elemanlarının malzeme açıklamaları yapılır. g) Çatı eğimi ve örtü malzemeleri, dereler, yağmur inişleri belirtilir. Malzeme açılımları yazılır. Dere mahya, saçak kuleler asansör ve tesisat çıkıntıları ile bacalar kotlandırılır. h) Kesit düzlemi arkasında kalan bina görünüşleri çizilir. i) Yapının donatımları ile ilgili tüm özellikler kesitte şematik olarak gösterilir ve gerekli açıklamalar yapılır GÖRÜNÜŞLER ( ÖN PROJE AŞAMASINDA) a) Yapı tek blok ise dört görünüşü de çizilir. Birbirinin aynı olan görünüşler çizilmez. Bitişik düzendeki yapıların görünen cepheleri çizilir. Yapı birkaç bloktan meydana geliyorsa yapının mimarisini açıklayan tüm görünüşler çizilir. b) Doğal zemin çizgi çizgi, önerilen zemin ise devamlı çizgi ile gösterilir ve kotlandırılır. c) Zemin çizgisi altında kalan yapı kısmının dış hatları, kesik çizgilerle belirtilir. d) Kullanılan dış duvar kaplama malzemeleri yazılır. e) Yağmur olukları inişleri, paratoner inişleri gösterilir. f) Çevre düzenleme unsurlarından cepheleri etkileyenler görünüş olarak gösterilir. g) Cephe paftasının bir köşesine dış duvar açıklıklarının ısı yönetmeliğine uygun hesabı gösterilir KESİN PROJE AŞAMASINDA PROJELERİN İÇERECEĞİ BİLGİLER VE ÇİZİM STANDARTLARI Kesin projelerin düzenlenmesi, ön projeler düzenleme esaslarına uygun olarak yapılır. Ancak, bu aşamada kesinleştirilmiş ve ön projede belirlenmeyen hususların tümü kesin projelerde gösterilir. Ön projeleri tamamlanmış statik, B.A. strüktür ve donatım projelerinin tüm bilgileri mimari kesin projelere yansıtılır. ön projelerde gösterilmemiş yapının inşai sistemi ile ilgili özellikleri olan kısımların açıklama detayları bu aşamada verilir UYGULAMA PROJESİ AŞAMASINDA PROJELERİN İÇERECEĞİ BİLGİLER VE ÇİZİM STANDARTLARI VAZİYET PLANI ( UYGULAMA PROJESİ AŞAMASINDA) Üzerinde bina inşaatı yapılacak imar parselinin kent içerisindeki ya da imar planı sınırları içerisindeki yerini gösteren plandır. Tasarlanan bina kütlesi dış konturlarıyla ve yerleşme planındaki konumuna uygun olarak gösterilir. a) Vaziyet planında yaya ve taşıt ulaşım aksları, sokak ve cadde isimleri, toplu taşınım durak ve istasyon yerleri işaretlenir.hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü işaretleri, aynı yerde toplu olarak gösterilir. b) Mevcut durum: (yapılar, sınırlar, yollar, yeşil örtü) imar sınırları önerilen yapı konumları ve çevre düzenlemeye ait çizgiler farklı teknikle çizilir. Korunması istenen bina, yeşil örtü vb. ile önerilen bloklar ve korunmayan kısımlar belirtilir. c) Bloklar harflendirilir ve yüksek bloklar, yükseldikçe kalınlaşan çizgilerle belirtilir. d) Blokların içine kat adetleri, gabarileri, zemine oturan alanlar yazılır. Paftanın uygun bir yerinde toplam inşaat alanı belirtilir. e) Yapının esas girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 kabul edilerek bütün kat döşemelerinin kaba yapı kotları verilir. Plan, kesit ve görünüşler bu kota göre kotlandırılır kotu altına, plankote kotuna göre değeri yazılır. Böylece, 0.00 kotu ile plankote röper kotu bağlanmış olur. Yapılar bierden fazla ise, her bina girişi önündeki tretuvar kotu 0.00 olarak kabul edilir. f) Binanın önemi gerektiriyorsa, çevreyi de içeren gerektirmiyorsa arsa içini gösterir en az iki adet siluet çizilir. g) Binanın en gayri müsait duruma göre çevresini gölgeleme durumu ölçekli olarak işaretlenir. h) Vaziyet planı bütün iş aşamaları için aynı standartta hazırlanır YERLEŞİM PLANI ( UYGULAMA PROJESİ AŞAMASINDA) Ön proje aşamasında düzenlenen yerleşim planı üzerindeki bilgilere ilave olarak aşağıdaki bilgilerin de gösterilmesi gerekir. a) Mevcut durum (bina, sınır, yol yeşil örtü vb) imar sınırları, önerilen yapı konumları ve saha düzenlenmesine ait çizgiler vaziyet planına işlenir. Korunması istenen ve korunmayan kısımları farklı çizimlerle gösterilir. Korunmayan binaların yıkılma sınırları bloklar üzerinde belirlenir. Mevcuda bitişik ilaveler yeni blok çizgileri ile çizilerek vaziyet planında gösterilir. b) Korunması istenen ve öneri yapıların, yol, yeşil alan, havuz, pergole vb: bir röpere bağlanır ve uzaklıkları gösterilir. c) Mevcut sınırları ve yollara göre büyük farklılık getiren imar planı uygulaması söz konusu ise, girişlerin, mevcut yollara göre geçici olarak kullanılma olanakları vaziyet planında belirtilir. d) Binanın önemi gerektiriyorsa çevreyi de içeren, gerektirmiyorsa parsel sınırlarına kadar iki kesit ya da siluet çizilir. (Aynı ölçekte) Siluet ya da kesitlerin yanına ya da altına doğal ve önerilen zemin kotları belirtilir ve hafriyat miktarı hesaplanarak m 3 olarak yazılır. e) Fosseptik yapılacaksa yeri ve ölçüleri belirlenir. f) Vaziyet planında su şebekesi ile su bağlantı yeri belirlenir. g) Vaziyet planında, elektrik temin yeri ve şekli belirlenir. h) Drenaj kanalları vaziyet planına işlenir ve kotlanıp, ölçülendirilir PLANLAR ( UYGULAMA PROJESİ AŞAMASINDA) a) Bütün kat planları ile benzer kat planları bir çizilir, tekrar eden katlar için açıklama yazılır yığma inşaatlarda temel planı ilave edilir. b) Taşıyıcı,aks sistemi, statik projeye uygun harf ve sayılarla (koordinat sistemi esaslarına göre X ekseni üzerinde, harfler, Y ekseni üzerinde sayılar olmak üzere) belirtilir. c) Dış ölçüler, dıştan bina cephesine doğru: 1.çizgide blok ölçüsü, 2. çizgide cephe hareketleri, 3. çizgide taşıyıcı akslar, 4. çizgide doluluk ve boşluklar, olmak üzere düzenlenir. d) İç ölçüler, her hacimde enine ve boyuna ikişer ölçü çizgisi üzerinde gösterilir. Birinci çizgiler üzerinde hacmin net en ve boyu, ikinci çizgiler üzerinde kapı, pencere, kolon vb. elemanların genişlikleri ile duvar üzerindeki yerlerinin komşu duvarlara uzaklıkları yazılır. e) Bloklar, katlar ve katlardaki her mahal kodlandırılır ve mahal isimleri yazılır. f) Kat planlarının kesit geçirilen yerlerinde kesit çizgisinin tümü ve akış yönü gösterilir. g) Dilatasyonlar ve bacalar her katta gösterilir ve ölçülendirilir. h) Modüller, inşai akslar ve kesişme noktaları belirtilir. i) Taşıyıcı elemanlar (kolon, perde, duvar, pano vb.) ayrı çizim tekniği ve gerçek boyutları gösterilir, içleri koyulaştırılır. j) Pano camlı bölme, alçak duvar vb. gibi mahal ve bina ayırım elemanları eksiksiz gösterilir şematik açıklamalar yapılır, yükseklikleri yazılır. k) Mutfak, ofis, laboratuar, çamaşırhane, banyo, WC vb. gibi hacimlerde bütün tezgahlar, lavabo, eviye, banyo ve duş tekneleri, pisuvar ve WC 6

7 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları taşları sağlık donatımı ile doğalgaz kullanımına açık bölgelerde (Kombinin yeri) mekanda ısıtma amaçlı soba kullanılıyor ise doğalgaz sobasının yeri ve bunların olduğu mekanlarda bacanın projelerine ve imalat tariflerine uygun çizilir. l) Düşey donatımla ilgili borular, kanallar yerlerinde ve ölçülerinde ve tam adetlerinde çizilir, şematik olarak kapladıkları alan ölçülendirilerek verilir. Donatımların, yapının mimarisini ilgilendiren ısıtıcı soğutucu, iklimlendirici, aydınlatıcı, kanal ağzı gibi cihazları donatım projelerindeki gerçek boyutlarına uygun olarak ve şematik olarak çizilir. m) Varsa döşemelerdeki desenler,eğimler süzgeç yerleri, döşeme kaplaması malzemelerinin derz yerleri belirtilir. n) Bütün doğramalar detayına uygun ve şematik olarak çizilir, açılan kanatları belirtilir, aksları gösteren çizgiler üzerinde en ve yükseklik (kaba yapı boşluğu K790/220 gibi) gösterilir. o) Tavandaki kirişlerin sarkıntıları, nervür ve kasetler nokta nokta (ifade edecek kadar) gösterilir. Betonarme projesindeki ölçüleri yazılır, kolon isimleri ve ölçüleri yazılır. p) Esas giriş önü tretuvar kotu 0.00 kabul edilerek, döşemelerdeki bütün kot farklarına ait değerler bitmiş ve kaba yapı kotu olarak ayrı ayrı gösterilir. q) Merdivenler konstrüksiyonlarına uygun olarak çizilir, merdiven numarası, basamak adedi, genişlik ve rıht yüksekliği yazılır. Merdiven ve sahanlık aksını gösteren çizginin basamakları kestiği noktalar çıkış yönünde numaralanır ve bu çizgi en son basamakta ok ucu olarak bitirilir, korkuluklar çizilir, merdiven genişliği ölçüleri verilir. Başlangıç ve bitiş noktalarında ve sahanlıklarda kaba ve bitmiş döşeme kotları verilir. Rampaların çıkış yönü okları, eğimleri, korkulukları, başlangıç ve bitiş noktalarının kaba ve bitmiş döşeme kotları yazılır ve tüm ölçüleri verilir. r) Asansör, yürüyen merdiven, monşarjlar kapasitelerine ve donatım projelerine uygun olarak çizilir. s) Zemin kat planları da çevre tanzimi, (tretuvar, bağlantı yolları, giriş platoları, çiçeklikler vb.) gerektiği kadar işlenir. Kaba ve bitmiş kotları verilir, yapı ile ilişkili olarak ölçülendirilir. t) Asma tavan yapılması gerekli mahaller belirtilir. Malzemesi mahal listesinde gösterilir.asma tavan kaplaması alt yüzü kotu yazılır. u) Planın geçtiği düzlem ile tavan arasında kalan imalat nokta nokta işlenir. (Saçak ara kat çıkma vb.) v) Çarpık eğri imalatların gerçek ölçüleri hesaplanarak üzerlerine yazılır. w) Çatı planı çizilir. Meyiller su toplama yerleri, dereler tesisat ve asansör çıkıntıları, bacalar çatı çıkış delikleri gösterilir ve' gerekli kotlar verilir. x) Yağmur iniş boruları gerçek boyutlarında çizilir ve ölçüleri yazılır. y) Zemin kat planlarında kuranglezlerin görünüşleri konstrüksiyonlarına uygun çizilir, ölçülendirilir. z) Sabit röpere göre tüm kotlamalar bağlanır KESİTLER ( UYGULAMA PROJESİ AŞAMASINDA) a) Her bloktan en az iki kesit çizilir. Biri merdivenden, diğeri yapıda konstrüktif özelliği olan yerlerden en çok bilgi verecek şekilde geçirilir. Gerektiği durumlarda kesit sayısı çoğaltılır. b) Kesitin geçtiği yerdeki mahallerin kodları ve isimleri yazılır. c) Yapının strüktürü ile ilgili ve dekoratif elemanları detaylarına uygun ve şematik olarak çizilir. Malzeme açılımları yapılır. d) Bir ölçü çizgisi üzerinde, döşeme üstünden- döşeme üstüne, kaba inşaat kat yükseklikleri, ikinci bir çizgi üzerinde de, döşeme kaplama kalınlığı, parapet duvarı, pencere, kapı ve bölme duvarı yükseklikleri ile lento-tavan mesafesi, taşıyıcı sistem kalınlıkları, düşük döşeme yükseklikleri yer alır. Her değişiklik gösteren mahal için bu ölçüler ayrıca verilir. e) Asma tavan yapılan mahallerde, asma tavan içindeki tesisat gerçek boyutları ile gösterilir. Asma tavan alt yüzü ile bitmiş döşeme arasındaki net kat yüksekliği ayrı bir ölçü çizgisi ile verilir. f) Pencere altı dolu kısımlarının yapım şekli açık olarak belirtilir. Kiriş bitişi, duvar dolgusu ayrı ayrı kodlandırılır, radyatör yüksekliği gösterilir. Parapet- Denizlik detaylarına uygun çizilir. Su toplama şekli gösterilir. g) Giriş saçakları ve balkonlar eğimleri, örtü ve yalıtım, malzeme açılımları yazılarak sistem ve imalat detaylarına uygun çizilir. Malzeme isimleri yazılır, su toplama şekli gösterilir. h) Bodrum döşeme ve duvarlarında yalıtım gerekiyorsa, sistemi hakkında açıklama yapılır. i) Zemin suyunun minimum ve maksimum kotları gösterilir. j) Kuranglezler konstrüksiyonlarına ve detaylarına uygun olarak çizilir. Su toplama şekli ve yatılım hususları ile diğer malzeme açılımları verilir, kot ve ölçüleri yazılır. k) Drenaj sistemi gösterilir, malzeme açılım yapılır, kotlandırılır. Yol ve tretuvarlar çizilir. l) Açılımları ve kotları yazılır, ölçülendirilir. m) Doğal zemin nokta nokta önerilen zemin devamlı çizgi ile gösterilir ve her ikisine ait gerekli kotlandırma eksiksiz yapılır. n) Bütün kotlar, sabit röper kotu ile bağlantılandırılır. o) Cephelerdeki elemanlar güneş kırıcılar detaylarına uygun olarak çizilir, malzemeleri ve kotları yazılıp ölçülendirilir. p) Cephelerdeki hareketler işlenir, gerekirse not yazılır. (Pencere altlarında sıva 3 cm içeridedir gibi.) q) Çatı konstrüksiyonu gerçek şekil ve ölçüleri ile detaylarına uygun olarak çizilir. Kullanılan bütün malzemelerin isim ve ölçüleri ile derelerin, mahyaların, asansör ve diğer çıkıntıların, bacaların kotları ile çatı eğimi yazılır. r) Kesit düzleminin arkasında kalan ve görünen kısımları, görünüşlerde istenen hususlara uygun çizilir. s) Planlarda görülmeyen ölçüler verilir GÖRÜNÜŞLER ( UYGULAMA PROJESİ AŞAMASINDA) a) Planlarda görülmeyen ölçüler verilir. b) Bütün görünüşler çizilir. Bulundukları düşey düzlemelere göre farklı çizim tekniği ile gösterilir. c) Mimari ile ilgilisi olmayan çizgilere yer verilmez. d) Doğal zemin nokta nokta, önerilen zemin devamlı çizgi ile gösterilir ve kotlandırılır. e) Zemin altında kalan yapı kısımlarının dış hatları kesik çizgilerle belirtilir ve kotlandırılır. f) Cepheye arkadan bağlanan bütün duvar ve döşemeler nokta nokta (ifade edecek kadar) işlenir. g) Cephe kaplama malzemesi ve renkler yazılır. Cephelerdeki hareketler belirtilir, gerekiyorsa not yazılır. h) Yağmur inişleri ve olukları, paratoner inişleri gösterilir. i) Kapı ve pencere görünüşleri, korkulukları detaylarına uygun olarak çizilir, açılan kanatlar işaretlenir. j) Saçaklar, balkonlar, döşeme denizlik altı, lento altı, kalkan duvarları, oluk, mahya, baca ve çıkıntılarına kot verilir. Plan ve kesitlerde gösterilemeyen ölçüler yazılır. (Saçak kalınlığı, balkon korkuluğu yüksekliği, konsollar vb.) DETAYLAR SİSTEM DETAYLARI ÇİZİM STANDARTLARI a) Her projenin uygulama projesi iş aşamasına geçildiği zaman ilgili sistem detayları listesi hazırlanır. b) Sistem Detayı'nın planı, kesiti ve görünüşü aynı ölçekte, olanaklı ise aynı paftaya çizilir. c) Değişik malzeme, imalat ya da yapı elemanlarının tüm birleşme özellikleri şematik olarak gösterilir, ayrıntı imalat detayında verilir. d) Tüm malzeme isimleri yazılır, malzeme açılımları yapılır. e) Malzeme isimlerinin yanlarına, gerekiyorsa poz no'ları ya da referans no'ları yazılır. f) İmalat detaylarını referans numaraları ve bulundukları pafta numaraları yazılır. g) Sistem detayının yer aldığı mahal no'ları ve uygulama projesi pafta no'ları yazılır İMALAT DETAYLARI ÇİZİM STANDARTLARI Bir imalat detayının hazırlanmasın da, herhangi bir yapıda ve herhangi bir sistem içerisinde kullanılma olanağı göz önünde tutulur. Detayın ilgili olduğu imalat dışında başka bir malzeme ya da imalat ile birleşme şekilleri gösterilmez ya da şematik olarak gösterilir. a) Her projenin sistem detayları iş aşamasında geçildiği zaman ilgili imalat detayları listesi hazırlanır. b) İmalat detayının planı, kesiti ve görünüşü aynı ölçekte, olanaklı ise aynı paftaya çizilir. 7

8 Mimarlar Odası Mimari Proje Çizim ve Sunuş Standartları c) Değişik malzeme, imalat ya da yapı elemanlarının tüm birleşme özellikleri şematik olarak gösterilir, ayrıntı imalat de-tayında verilir. d) Tüm malzeme isimleri yazılır, malzeme açılımları yazılır. e) Malzeme isimlerinin yanlarına, gerekiyorsa poz no'ları ya da referans no'ları yazılır. f) Özelliği olan imalatlar için açıklama notları yazılır. g) İmalat detaylarının referans numaraları ve bulundukları pafta numaraları yazılır. h) Paftanın köşesine imalatta dikkat edilecek hususlar yazılır MIMARI RAPOR Mimari rapor, işverence verilen kesin ihtiyaç programı arsa ve doğa verilerinin, konunun tasarlanmasında ele alınış ve değerlendirilişi belirtilir. Ön proje çalışmaları sırasında araştırılarak belirlenen tüm özellikler, koşullar kısıtlamalar ve olanakların değerlendirilmesi ve tasara yansıtılma şekli mimari raporda ayrı ayrı belirtilir. Yapının ekonomisi, maliyet tavanı, seçilen yapım sistemi ve kullanılacak yapım teknikleri hakkında bilgi verilir, seçilen mal-zeme ve özellikleri belirtilir. Genel mimari planlama ile maliyet tavanına uyum yönünde çözüm hakkında geniş bilgi verilir. Isı, ses, su yalıtımları güneş önlemleri, özellik gösteren donatımlar ve ekipman için açıklamalar yapılır, tercihlerin nedenleri açıklanır. Mimari raporun hazırlanmasında kolaylık ve eşgüdüm sağlanması amacı ile düzenlenen "Mimari Açıklama Raporu Planı" aşağıdaki şekildedir. - Tasarıma genel yaklaşım - Hazırlık ve ön etüt aşamasında elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi - İmar durumu ve yönetmelik yorumları - İmar durumu ve yönetmelik bilgileri ve diğer verilerin tasara yansıtılma şekli - Tasara yansıtılan mimari özellikler - İşlevlerin ilişkileri ve kurgusu, ihtiyaçların tasara yansıtılması - İnşai özellikler, kullanılabilecek inşaat teknikleri ve ekipmanları - Tasarı ile sağlanan ekonomi - Yapı yaklaşık maliyeti - İnşaat için sağlanan kolaylıklar - Kullanılması düşünülen malzemeler 14.8-MAHAL LİSTESİ Örneğine uygun olarak mahal listesi düzenlenir. Ön proje (yapılmamışsa kesin proje) aşamasında belirlenen mahal listesinde değişiklik yapılmışsa mahal listesi yeniden düzenlenir. Mahal listesinde şu bilgiler yer alır: - Dış duvar kaplamaları - İç duvar kaplamaları - Döşeme kaplamaları - Tavan kaplamaları - Asma tavanlar - Kapılar - Pencereler - Kasalar - Süpürgelikler - Denizlikler, Harpuştalar - Çatı kaplama malzemeleri Mahal listesinde yapı elemanları ve malzemelerinin spesifikasyonlarına ait, ilgili yönetmelik, Türk Standartları Enstitüsü ve diğer standart ve norm poz noları yazılır. 15-MİMARİ PROJE BAŞLIK ÖRNEĞİ EKTE 16-MİMARLIK HİZMETLERİ SÖZLEŞMESİ EKTE 8

9 FİRMA ADI M ARSANIN İLİ İLÇESİ MAHALLESİ SOKAĞI PAFTA ADA PARSEL İMAR D.TAR. VE SAYISI BU PROJE AŞAĞIDA İMZASI VE MÜHÜRÜ BULUNAN MİMAR/MİMARLAR TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR. PROJENİN ORJİNALİNİ İMZALAMIŞ MİMARLAR ORTAK MÜELLİFLİK HAKLARININ SAHİBİDİRLER MİMARİ PROJE MÜELLİFİNİN İŞİN ADI ADI SOYADI UNVANI ODA SİC.NO BÜRO TESCİL BELGE NO ADRES-TEL MİMARLAR ODASI..ŞUBESİ.....BELEDİYESİ ONAYI YAPININ ADI SOYADI ADRES-TEL İMZA MAL SAHİBİ MÜTEAHHİDİ MH İş Aşaması Kullanma Amacı Yapım Sistemi İnşaat Alanı Taban Alanı Kat Adedi B.Bölüm Adedi Blok Adedi MHS YMS Bölge Katsayı Zorluk Katsayı BU MÜELLİFİN OLURU OLMADAN YAYINLANAMAZ-ÇOĞALTILAMAZ-KULLANILAMAZ-DEĞİŞTİRİLEMEZ. BU PROJEDEKİ TAŞIYICI SİSTEM MİMARİ TASARIMLA BİR BÜTÜNDÜR SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ YASASI GEREĞİNCE PROJE MÜELLİFİ MİMARIN HABERİ VE ONAYI OLMADAN PROJEDE VE PROJEDEKİ TAŞIYICI SİSTEMDE DEĞİŞİKLİK YAPILAMAZ YAPI DENETİM ONAYI İSKİ ONAYI 1

10 FİRMA ADI M ARSANIN İLİ İLÇESİ MAHALLESİ SOKAĞI PAFTA ADA PARSEL İMAR D.TAR. VE SAYISI BU PROJE AŞAĞIDA İMZASI VE MÜHÜRÜ BULUNAN MİMAR/MİMARLAR TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR. PROJENİN ORJİNALİNİ İMZALAMIŞ MİMARLAR ORTAK MÜELLİFLİK HAKLARININ SAHİBİDİRLER MİMARİ PROJE MÜELLİFİNİN İŞİN ADI ADI SOYADI UNVANI ODA SİC.NO BÜRO TESCİL BELGE NO ADRES-TEL TADİLAT OLURU VEREN MİMARIN ADI SOYADI UNVANI ODA SİC.NO. BÜRO TESCİL BEL.NO. Vergi D. ve No ADRES-TEL İMZA-MÜHÜR TEKNİK UYGULAMA SORUMLUSUNUN ADI SOYADI UNVANI ODA SİC.NO. BÜRO TESCİL BEL.NO. Vergi D. ve No ADRES-TEL İMZA-MÜHÜR YAPININ ADI SOYADI ADRES-TEL İMZA MAL SAHİBİ MÜTEAHHİDİ MH İş Aşaması Kullanma Amacı Yapım Sistemi İnşaat Alanı Taban Alanı Kat Adedi B.Bölüm Adedi KVK/M.P.D Katsayısı MHS YMS Bölge Katsayı Zorluk Katsayı BU MÜELLİFİN OLURU OLMADAN YAYINLANAMAZ-ÇOĞALTILAMAZ-KULLANILAMAZ-DEĞİŞTİRİLEMEZ. BU PROJEDEKİ TAŞIYICI SİSTEM MİMARİ TASARIMLA BİR BÜTÜNDÜR SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ YASASI GEREĞİNCE PROJE MÜELLİFİ MİMARIN HABERİ VE ONAYI OLMADAN PROJEDE VE PROJEDEKİ TAŞIYICI SİSTEMDE DEĞİŞİKLİK YAPILAMAZ MİMARLAR ODASI..ŞUBESİ K.T.V.K..No. lu KORUMA KURULU ONAYI 2

11 FİRMA ADI M ARSANIN İLİ İLÇESİ MAHALLESİ SOKAĞI PAFTA ADA PARSEL İMAR D.TAR. VE SAYISI BU PROJE AŞAĞIDA İMZASI VE MÜHÜRÜ BULUNAN MİMAR/MİMARLAR TARAFINDAN HAZIRLANMIŞTIR. PROJENİN ORJİNALİNİ İMZALAMIŞ MİMARLAR ORTAK MÜELLİFLİK HAKLARININ SAHİBİDİRLER MİMARİ PROJE MÜELLİFİNİN İŞİN ADI ADI SOYADI UNVANI ODA SİC.NO BÜRO TESCİL BELGE NO ADRES-TEL TADİLAT OLURU VEREN MİMARIN ADI SOYADI UNVANI ODA SİC.NO. BÜRO TESCİL BEL.NO. Vergi D. ve No ADRES-TEL İMZA-MÜHÜR TEKNİK UYGULAMA SORUMLUSUNUN ADI SOYADI UNVANI ODA SİC.NO. BÜRO TESCİL BEL.NO. Vergi D. ve No ADRES-TEL İMZA-MÜHÜR YAPININ ADI SOYADI ADRES-TEL İMZA MAL SAHİBİ MÜTEAHHİDİ MH İş Aşaması Kullanma Amacı Yapım Sistemi İnşaat Alanı Taban Alanı Kat Adedi B.Bölüm Adedi Blok Adedi MHS YMS Bölge Katsayı Zorluk Katsayı BU MÜELLİFİN OLURU OLMADAN YAYINLANAMAZ-ÇOĞALTILAMAZ-KULLANILAMAZ-DEĞİŞTİRİLEMEZ. BU PROJEDEKİ TAŞIYICI SİSTEM MİMARİ TASARIMLA BİR BÜTÜNDÜR SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ YASASI GEREĞİNCE PROJE MÜELLİFİ MİMARIN HABERİ VE ONAYI OLMADAN PROJEDE VE PROJEDEKİ TAŞIYICI SİSTEMDE DEĞİŞİKLİK YAPILAMAZ MİMARLAR ODASI..ŞUBESİ.....BELEDİYESİ ONAYI 3

12 Mimari Proje Düzenleme Esasları Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 4/1/1979 Yapı İşleri Genel Müdürlüğü

13 MİMARİ PROJE DÜZENLEME ESASLARI, Bayındırlık Bakanlığınca yapılacak veya onanacak projelerin, inceleme ve uygulama safhalarında görülen aksaklıklar nedeni ile, belli esaslara göre düzenlenmesini temin zorunluluğundan ötürü hazırlanmıştır. Böylece, gerek incelemede ve gerek şantiyede daha kolaylıkla okunabilir proje düzenlenmesinin teminine çalışılmıştır. MİMARİ PROJE DÜZENLEME ESASLARI, aslında, yeni bir proje düzenleme yönetimi getirmemektedir. Ancak proje düzenlenmesi sırasında kolaylıkla ihmal edilebilen çizim ve düzenleme usullerinin, bir metin haline getirilmesi suretiyle, bundan sonraki proje çalışmalarında yol gösterici olarak değerlendirilmesi ve uyulmasındaki zorunluluk nedeni ile de, bilinen esasların her projede göz önünde tutulması ve yer alması sağlanmış olmaktadır. 2

14 MİMARİ PROJELERİN DÜZENLENMESİNDE BÜTÜN SAFHALARDA UYULACAK GENEL ESASLAR Mimarî projelerin düzenlenmesinde, her safhada, o safha için belirtilen hususlar ile birlikte, aşağıda gösterilen genel esaslara uyulacaktır. 1. Pafta ölçüleri, Bakanlıkça hazırlanan çizelgede gösterildiği şekilde (Ek: 1), 20 cmx25 cm. ve katları olarak oluşturulur. Yaprak halinde proje düzenlenmez ve projeler ciltlenemez. 2. Plânlar, her paftada ayni bakış yönünde yerleştirilir. Seçilen koordinat sistemi, mimarî, statik ve tesisat projelerinde aynen ve ayni yönde kullanılır; paftalar arasında uyuşma sağlanır. 3. Plân paftalarında dış ölçü çizgileri, yapı ölçülerinin kolayca izlenebilmesini sağlayacak şekilde, yapı dış yüzene yakın tertiplenir. İç ölçü çizgileri, çok sayıda mahalden geçecek şekilde, kesintisiz bütün plân veya kesiti kat eder. 4. Görünüşler, esas girişin bulunduğu görünüşten başlayarak, saat yönünde ayrı paftalarda veya ayni paftada sıra ile yer alır. 5. Plân, kesit ve görünüşlerde; detaylandırılacak yapı elemanları ve bölümleri tip ve sayılarına 6. göre harf ve numaralandırılır; bunlar projenin her safhasında aynen kullanılır. 7. Her paftanın, çizelgede gösterilen, 20 cm X 25 cm. ölçüsündeki sağ alt köşesi, pafta katlandığında 8. en üstte kalmalıdır. Bu bölümde projeye ait hiç bir çizgi bulunmaz. (Ek: 2) Projenin tanıtma bölümü olan burada: «T.C. Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü» ibaresi, Yapının adı, Paftanın ait olduğu yapı bölümünün adı, ölçek ve pafta numarası, toplam pafta sayısı, paftanın mimarîye ait olduğu, Müellif mimarın veya mimarların, varsa mimarî büronun isimleri, diploma ve oda sicil numaraları, sözleşmede yazılı adresleri ve imzaları, Statik ve tesisat projelerini yapanların isimleri, diploma ve oda sicil numaralan, adresleri ve imzaları, Paftanın çizim ve değişim tarihleri, İlgili pafta numarası, M 2, pafta alanı, belirtilir. proje safhas ile ilgili olarak; Paftaların numaralanmasında: Avan proje safhasında, Kat'i proje safhasında, Tatbikat projesi safhasında Ölçek 1/200 M / Toplam pafta sayısı M / Toplam pafta sayısı Ölçek 1/100 M / Toplam pafta sayısı M /Toplam pafta sayısı Ölçek 1/50 M / Toplam pafta sayısı M /»»» Ölçek 1/20-1/1 MD 001/» detay» MD 002/»»» gibi harf ve numaralar kullanılır. Ayrıca, küçük bir ölçekte yapının plân ve kesiti şablon olarak çizilir ve bunun üzerinde, paftanın ait olduğu kat, kesit yeri veya görünüş belirtilir. En altta onay için yer bırakılır. AVAN PROJE Avan proje; belirli bir konunun, kesin ihtiyaç programına, öngörülen maliyet tavanına, arsa verilerine ve fikir projesi yarışma ile elde edilmiş ise bunlara ilave olarak, yarışmaya teklif edilen proje ile bu proje hakkındaki jüri tavsiyelerine uygun çözüm getiren ve Bakanlıkça başka bir ölçekte istenmediği takdirde 1 /200 ölçeğinde düzenlenen projesidir. 3

15 Avan projede; vaziyet plânı, kat plânlan, çatı plânı, kesitler görünüşler bulunur. Avan projeye mimari rapor eklenir. İdarece, avan proje olarak bir kaç teklif istendiğinde, maliyet ve fonksiyon raporları her teklif için ayrıca eklenecektir. Vaziyet plânı : Genellikle 1 /500 ölçekli çizilir. Hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü işaretleri, aynı yerde toplu olarak gösterilir. Mevcut durum. (Bina, hudut, yol, yeşil örtü vb.) imar hatları, teklif yapı konumlan ve saha düzenlemeye ait çizgiler üst üste ve farklı teknikle çizilir.korunması istenen bina, yeşil örtü vb. ile teklif blokları ve korunmayan kısımlar belirtilir. Bloklar harflendirilir ve yüksek bloklar, yükseldikçe kalınlaşan çizgilerle belirtilir. Blokların içine kat adetleri, gabarileri, zemine oturma sahaları (m 2 ) yazılır. Paftanın uygun bir yerinde toplam inşaat alanı verilir. Blokların; yol ve komşu hudutlara, korunacak binalara uzaklıkları eksiksiz Ölçülendirilir. Blok köşeleri, arsa içi servis yolları, istinad duvarları, meyil, rampa ve merdivenlerin başlangıç ve bitiş noktalan, servis avluları, akaryakıt tankı yerleri ve gerekli başka noktalar plânkote röper kotuna göre kotlandırılır ve bu kotların altına, ayırt edilebilecek şekilde, halihazır duruma ait kot yazılır. Bina esas girişi bitmiş döşeme üst kotu "Z 0.00 olarak alınır. Plân, kesit ve görünüşler bu kota göre kotlandırılır. Ayrıca, ~ kotu altına, plânkote kotuna göre değeri yazılır. Böylece, ~ 0.00 kotu ile plânkote röper kotu bağlanmış olur. Bina birden fazla ise, her bina girişi bitmiş döşeme üst kotu ~ 0.00 kabul edilir. Bu kotlar plânkote röper kotuna göre değerlendirilerek altına yazılır. Birbirine bağlı bloklar bir bina olarak kabul edilir* Mevcut hudutlara ve yollara göre büyük farklılık getiren imar plânı tatbikatı söz konusu ise; girişlerin, mevcut yollara göre geçici olarak kullanılma imkanı düşünülür ve vaziyet plânında belirtilir. 4 Binanın önemi gerektiriyorsa, çevreyi de ihtiva eden, gerekmiyorsa a rsa dahili iki siluet çizilir. Siluetlerin yanında veya altında en ve boy kesitleri çizilerek tabii ve teklif zemin kotları ile tüm hafriyatın yaklaşık toplamı m 3 olarak yazılır. Planlar : İhtiyaç programının tam olarak gerçekleştirildiği benzer katların biri ile diğer katların tümü çizilir. Tekrar eden katlar için açıklama yazılır. Planlar, pafta veya paftalar üzerinde aynı bakış yönünde yer alır, her paftada hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü aynı yerde toplu olarak gösterilir. Dış ölçüler, dıştan - bina cephesine doğru 1inci Çizgide blok ölçüsü 2nci Çizgide cephe hareketlen 3üncü Çizgide taşıyıcı akslar olmak üzere düzenlenir. Bloklar harflendirilirler ve ihtiva ettikleri ünitelerin isimleri dış ölçü çizgileri ci varına yazılır. Blok içlerinden enine ve boyuna birer ölçü çizgisi geçirilir Her kat planının kesit geçirilen yerlerinde kesit çizgisinin tümü ve bakış yönleri gösterilir. Dilatasyonlar her katta gösterilir. Her mahallin içine mahal numarası, ismi ve gerçekleştirilen net m 2 alanı yazılır. Modüller ve inşai akslar belirtilir. İnşai elemanlar, kolon veya perde, duvar, pano vb. ayrı çizim tekniği ile çizilir, içleri koyulaştırılır. Pano, camlı bölme vb. gibi mahal ve bina ayırım elemanları eksiksiz gösterilir; şematik açıklamalar yapılır. Bütün hacimler, ihtiyaç programında belirtilen fonksiyonlarına uygun tefriş edilir. Esas giriş bitmiş döşeme üst kotu ~0.00 kabul edilerek döşemelerdeki bütün kot farklarına ait değerler yazılır. Diğer girişler isimlendirilir ve T0.00 kotuna göre kotlandırılır. Merdiven ve rampaların çıkış okları çizilir. Rampaların meyilleri, başlangıç ve bitiş noktaları ile ara bağlantılar varsa bu noktaların kotları yazılır. Asansör ve monşarjlar istenilen kapasiteye göre ve m 2 alanı yazılarak belirtilir.

16 Zemin kat planlarında, çevre tanzimi (trotuar, bağlantı yolları, giriş platoları vb.) gerektiği kadar işlenir. Kuranglezlerin görünüşleri çizilir. Asma tavan yapılması gerekli mahaller, mahal ismi altına yazılarak belirtilir. Bacalar ait oldukları ve devam ettikleri katlarda eksiksiz gösterilir. Kapıların açılış yönleri belirtilir. Gerekli mahallerin 1 /50, 1 /20 ve 1/10 ölçeğinde ve o ölçeğin çizim tekniği ile plan, kesit ve görünüşleri çizilir. Bunlarda tefriş ve yapı elemanları göster ilir. Bütün ölçüler verilir. Plan paftalarının yanına, maliyet tavanına ve bundan sonraki proje dönemlerindeki kararlara esas olmak üzere yapıdaki ana malzemeleri gösterir bir mahal listesi, kolayca izlenilebilir düzende verilir. Kesitler : En az iki kesit çizilir. Biri merdivenden, diğeri yapıda konstrüktif özelliği olan yerlerde en çok bilgi verecek şekilde geçirilir. Yapının inşai ve dekoratif elemanları net ve şematik çizgilerle ifadelendirilir. Kesitin geçtiği yer deki mahallerin numara ve isimleri yazılır. Esas giriş bitmiş döşeme üst kotu T0.00 alınarak bütün farklı yükseklikteki döşemeler kotlandırılır. Bir ölçü çizgisi üzerinde kat yükseklikleri verilir. Düşük döşemeler ve asma tavan yapılan yerlerde kaba döşeme üstünden olmak üzere kat yüksekliği ayrıca ölçülendirilir. Pencere altları ve radyatör boşluğu belirtilir. Giriş saçakları, meyilleri, örtü malzemeleri gösterilir. Bodrum duvarlarında ve temelde yalıtım gerekiyorsa sistemi hakkında açıklama yapılır. Zemin suyu minumum ve maximum kotları gösterilir. Kuranglezler çizilir. Tabii zemin nokta-nokta, teklif zemin devamlı çizgi ile gösterilir; ve her ikisine ait gerekli kotlandırma eksiksiz yapılır. Cephelerde güneş kırıcı bir sistem kullanılıyorsa malzeme açıklaması yapılır. Çatı meyli ve örtü malzemesi dere kesitleri belirtilir. Malzeme açılımları yazılır. Dereler, mahyalar, asansör ve tesisat çıkıntıları ile bacalar kotlandırılır. Kesit düzlemi arkasında kalan görünen kısımlar çizilir. Görünüşler : Yapı tek blok ise dört görünüşü de çizilir. Birkaç bloktan müteşekkil ise yapının mimarisini ifade edecek şekilde çoğaltılır. Mimari ile ilgili olmayan çizgilere yer verilmez. Tabii zemin nokta nokta, teklif edilen zemin devamlı çizgi ile gösterilir ve kotlandırılır. Zemin çizgisi altında kalan yapı kısmının dış hatları, kesik çizgilerle b e l i r t i l i r ve kutlandırılır. Görünüşlerde, kesit ve planlardan intikal eden yapı elemanlarının farklılık göstermemesi sağlanır. Kullanılan cephe kaplama malzemesi, çatı örtüsü malzemesi yazılır. Yağmur olukları, iniş boruları ve varsa paratoner inişleri gösterilir. Çatı Planı : Meyiller, su toplanma yerleri, dereler, tesisat ve asansör çıkıntıları, bacalar ve çatıya çıkış delikleri gösterilir. Gerekli kotlandırma ve açıklamalar yapılır. Mimari Rapor : Bakanlıkça verilen kesin ihtiyaç programı ve arsa verilerinin, konunun projelendirilmesinde ele alınışı ve değerlendirilişi belirtilir. Yapı ekonomisi ve fonksiyonel inşaat tatbikatı gereği olarak seçilen inşaat sistemi, malzeme ve genel mimari planlama ile maliyet tavanına uyum yönünden getirilen çözüm hakkında geniş bilgi verilir. Isı, ses ve su yalıtımları, güneş tedbirleri ve özellik gösteren tesis ve cihazlar için açıkla malar yapılır. Seçilen modüller ve taşıyıcı akslar hakkında bilgi verilir, gerekçesi açıklanır. Çözümün birden fazla oluşu halinde, raporda tekliflerin iyi ve kötü tarafları mukayese edilir. Tercih sebepleri açıklanır. 5

17 KESİN PROJE Kesin proje; yapının, Bakanlıkça onaylanan avan proje esaslarına göre, ve başka bir ölçekte istenmediği takdirde, 1/100 ölçeğinde düzenlenen, yapı elemanlarının tümünün kesin olarak ölçülendirildiği, inşaat sisteminin ve malzemenin kati projesidir. Kesin projede; vaziyet planı ile kat planları, çatı planı, asma tavan planları, kesitler, görünüşler ve detay listesi bulunur. Vaziyet Planı : Başka bir ölçekte istenmemişse genellikle 1 /200 ölçekli çizilir. Hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü işaretleri aynı yerde toplu olarak gösterilir. Mevcut durum (bina, hudut, yol, yeşil örtü vb.) imar hatları, teklif yapı konumları ve saha düzenlemesine ait çizgiler üst üste ve farklı teknikte çizilir. Korunması istenen bina, yeşil örtü ve Planlar : benzeri ile teklif bloklar ve korunmayan kısımlar belirtilir. Korunmayan binaların yıkılma sıraları bloklar üzerine yazılır. Mevcuta bitişik ilaveler yeni blok çizgileri ile çizilir. Bloklar harflendirilir ve yüksek bloklar yükseldikçe kalınlaşan çizgilerle belirtilir. Blokların içine kat adetleri, gabarileri, çatı örtü malzemesi, zemine oturma sahaları (m 2 olarak) ve belli edilmiş ise inşaat sırası yazılır. Paftanın uygun bir yerinde toplam inşaat alanı verilir. Blokların; yol ve komşu hudutlara, korunacak binalara uzaklıkları, gerekiyorsa konum açılan il e birlikte, inşaat tatbikatına esas olmak üzere kesin olarak verilir. Korunması istenen bina, yeşil örtü vb. bir röpere bağlanır ve uzaklıkları gösterilir. Bina köşeleri, arsa içi servis yolları, istinad duvarları, meyil, rampa ve merdivenlerin başlangıç ve bitiş noktalan, servis ve merasim avluları, akaryakıt tankı yerleri ve gerekli başka noktalar plankote röper kotuna göre kutlandırılır ve bu kotların altına ayırd edilebilecek şekilde, halihazır duruma ait kot yazılır. Bunlarla ilgili inşaat sistemi ve malzeme hakkında gerekli açıklama ve ölçülendirme yapılır. Bina esas girişi bitmiş döşeme üst kotu +"0.00 olarak alınır. Plan, kesit ve görünüşler bu kota göre kotlandırılır. Ayrıca T 0.00 kotu altına, plankote kotuna göre değeri yazılır. Böylece, ~ 0.00 kotu ile plankote röper kotu bağlanmış olur. Bina adedi birden fazla ise, her bina girişi bitmi ş döşeme üst kotu kabul edilir. Bu kotlar plankote röper kotuna göre değerlendirilerek altına yazılır. Birbirlerine bağlı bloklar bir bina olarak kabul edilir. Mevcut hudutlara ve yollara göre büyük farklılık getiren imar planı tatbikatı söz ko nusu ise; girişlerin, mevcut yollara göre geçici olarak kullanılma imkanı vaziyet planında belirtilir. Binanın önemi gerektiriyorsa, çevreyi de ihtiva eden, gerekmiyorsa arsa dahili iki siluet çizilir. Mevcut kanalizasyon veya muhafaza edilmesi gerekli binalar arasında, su, kalorifer tesisatı şebekesi varsa, tabii ve teklif zemine göre kotları verilir ve hatları ile belirtilir. Bloklar haricinde detayı verilecek elemanlar işaretlenir bilahare detay projesi safhasına esas teşkil edecek detaylar listesine aynı numara ve harflendirme ile girer. Benzer kat planlarının biri ile diğer katların tümü çizilir, tekrar eden katlar için açıklama yazılır. Yığma inşaatlarda temel planı ilave edilir. Planlar pafta veya paftalar üzerinde aynı bakış yönünde yer alır; her paftada hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü aynı yerde toplu olarak gösterilir. Dış ölçüler, dıştan bina cephesine doğru: 1.Çizgide blok ölçüsü 2.Çizgide cephe hareketleri 3.Çizgide taşıyıcı aksları 4.Çizgide doluluk ve boşluklar olmak üzere düzenlenir. 6

18 Taşıyıcı sistemin aksları, statik projedeki harf ve sayılarla (koordinat sistemi esaslarına göre) belirtilir. Bloklar harflendirilir. İç ölçüler, değişik her hacimde, ve projenin kolaylıkla okunmasını sağlayacak şekilde, enine ve boyuna iki çizgi üzerinde verilir. Net en ve boylar bu çizgiler üzerinde gösterilir. Kat planlarının kesit geçirilen yerlerinde kesit çizgisinin tümü ve bakış yönü gösterilir. Dilatasyonlar herkatta gösterilir. Bütün mahallere Mahal numarası Mahal ismi yazılır. Modüller, inşai akslar ve bunların kesişme noktalan belirtilir. İnşai elemanlar; kolon veya perde, duvar, pano vb. ayrı çizim tekniği ile ve hakiki ölçüleri ile çizilir, içleri kuyulaştırılır. Pano, camlı bölme, alçak duvar vb... bina ayırım elemanları eksiksiz gösterilir, şematik açıklamalar yapılır ve yükseklikleri yazılır. Bütün hacimler ihtiyaç programında belirtilen fonksiyonlarına uygun ve hakiki ölçüleri ile tefriş edilir. Mutfak, ofis, laboratuvar, çamaşırhane, banyo, W.C. gibi hacimlerde bütün te zgahlar, lavabo,eviye, banyo ve duş tekneleri pisuvar ve W.C. taşları tesisat projelerine ve birim fiyat tariflerine uygun çizilir. Tesisat hizmetlerinin, yapının mimarisini ilgilendiren ısıtıcı, aydınlatıcı, kanal ağızları gibi cihaz ları tesisat projelerindeki ölçülerine uygun ve şematik gösterilir. Varsa döşemelerdeki eğimler ve süzgeç yerleri belirtilir. Bütün doğramalar şematik olarak çizilir açılan kanatlar belirtilir, aksları gösteren çizgiler üzerinde en ve yükseklik (kaba inşaat boşluğu) yazılır. ( K 7 90/220) gibi. Tavandaki kiriş sarkıntıları, nervür ve kasetler nokta nokta (ifade edecek kadarı) gösterilir. Esas giriş bitmiş döşeme üst kotu T0.00 kabul edilerek, döşemelerdeki bütün kot farklarına ait değerler (kaba inşaat kotu olarak) yazılır. Merdivenler, konstrüksiyonlarına uygun olarak çizilir. Merdiven numarası, basamak adedi, ge nişlik ve rıht yüksekliği yazılır. Merdiven ve sahanlık aksını gösteren çizgi en son basamakta ok ucu ile bitirilir, korkuluklar çizilir. Başlangıç ve bitiş noktaları ile sahanlıklara ait kotlar gösterilir. Rampaların çıkış okları, meyilleri, başlangıç ve bitiş noktalarında bitmiş döşeme üst kotları ve korkulukları gösterilir. Asansör ve monşarjlar kapasitelerine uygun ölçüde çizilir. Zemin kat planlarında çevre tanzimi (trotuar, bağlantı yolları, giriş platoları vb.) gerektiği kadar işlenir, bitmiş kotları yazılır. Asma tavan yapılması gerekli mahaller belirtilir, malzemesi mahal listesinde gösterilir. Planın geçtiği düzlemle, tavan arasında kalan imalat (saçak, ara kat gibi) nokta nokta işlenir. Bacalar ait oldukları ve devam ettikleri katlarda hakiki ölçüleri ile çizilir. Çarpık ve eğri imalatın hakiki ölçüleri hesaplanarak üzerine yazılır. Yağmur iniş boruları gösterilir, kesit ölçüleri yazılır. Zemin kat planlarında, kuranglezlerin görünüşleri konstrüksiyonlarına uygun çizilir. Bodrum kat planlarında kuranglezlerin su toplama şekli ve yalıtım hususları ile diğer malzeme açılımları verilir. Kot ve ölçüleri yazılır. Plan paftalarından ayrı bir paftada, tip mahal listesi örneğine (Ek : 3) uygun şekilde ve yapıda kullanılan bütün malzemeyi gösterir bir mahal listesi düzenlenir. Kesitler : Her bloktan en az iki kesit çizilir. Biri merdivenden, diğeri yapıda konstrüktif özelliği olan yerler den en çok bilgi verecek şekilde geçirilir. Gerektiği hallerde kesit sayısı çoğaltılır. Yapının inşai ve dekoratif elemanları net ve şematik çizgilerle ifadelendirilir. Malzeme açılımları yapılır. Kesitin geçtiği yerlerdeki mahallerin numara ve isimleri yazılır. Esas giriş bitmiş döşeme üst kotu alınarak bütün farklı yükseklikteki döşemeler kotlandırılır. Ayni ölçü çizgileri üzerinde kat yükseklikleri verilir. Tavanından tesisat geçen mahallerde asma tavan yapılıyor ise tesisat ve asma tavan belirtilir. Asma tavan altı ile dö şeme üstü arası ölçülendirilir. Taşıyıcı olmayan, hacim ayırıcı elemanların (pano, camlı bölme, WC duvarları) kapıların, pencerelerin, düşük döşemelerin yükseklikleri gösterilir. 7

19 Pencere altı dolu kısımlarının yapım şekli açık olarak belirtilir. Kiriş biti şi, duvar dolgusu ayrı ayrı kutlandırılır, radyatör yüksekliği gösterilir. Parapet + denizlik belirtilir, malzeme açılımı yapılır. Giriş saçakları ve balkonlar, konstrüksiyonlarına uygun çizilir. Su toplama şekli, örtü ve yalıtım malzeme açılımları gösterilir; kot ve ölçüleri ile eğimleri yazılır. Bodrum duvarlarında ve temelde yalıtım gerekiyor ise sistemi belirtilir ve malzeme açılımı yazılır. Zemin suyunun minimum ve maksimum kotları gösterilir. Kuranglezler konstrüksiyonuna uygun çizilir. Su toplama şekli ve yalıtım hususları ile diğer malzeme açılımları verilir. Kot ve ölçüleri yazılır. Drenaj sistemi gösterilir, malzeme açılımı yapılır. Kutlandırılır. Yol ve tratuarlar çizilir, açılımları ve kotları yazılır; ölçülendirilir. Tabii zemin nokta nokta, teklif zemin devamlı çizgi ile gösterilir, ve her ikisine ait gerekli kotlandırma eksiksiz yapılır. Cephelerde güneş kinci bir sistem kullanılıyorsa ölçülendirilir ve malzeme açılımı yapılır. Çatı konstrüksiyonu hakiki şekli ve ölçüleriyle çizilir, malzeme açılımı yapılır, kesitler ölçülendirilir. Dereler, mahyalar, asansör ve tesisat çıkıntıları, bacalar kutlandırılır. Kesit düzleminin arkasında kalan ve görünen kısımlar, görünüşlerde istenen hususlara uygun şekilde çizilir. Görünüşler : Bütün görünüşler çizilir. Bulundukları düşey düzlemlere göre farklı çizim tekniği ile ifadelendirilir. Mimari ile ilgisi olmayan çizgilere yer verilmez. Tabii zemin nokta nokta, teklif zemin devamlı çizgi ile gösterilir. Ve kotlandırılır. Zemin altında kalan yapı kısımlarının dış hatları kesik çizgilerle belirtilir ve kotlandırılır. Statik sistem aksları ve döşeme hatları görünüş üzerinde nokta nokta belirtilir. Denizlik üstü, lento altı (kapılar dahil) kaba inşaat kotlan verilir. Cephe kaplama malzemesi ve rengi yazılır. Yağmur olukları, iniş boruları ve varsa paratoner inişleri gösterilir. Kapı ve pencere görünüşleri kat'i taksimatına uygun çizilir. Açılan bütün kanatlar gösterilir. Çatı görünüşü çizilir. Çatı üstüne çıkan asansör ve tesisat çıkıntıları ile bacalar, dereler, mahyalar gösterilir ve kotlandırılır. Çatı Planı : Meyiller, su toplama yerleri, dereler, tesisat ve asansör çıkıntıları tam ölçülendirilmiş olarak hakiki konstrüksiyonları ile çizilir. Ölçü ve kotlan yazılır. Çatı sistemini belirtecek sayıda gerekli kesitler verilir. Detayları verilecek noktalar işaretlenir ve numaralandırılır. Asma Tavan Planı : Asma tavan yapılacak mahaller için ayrıca düzenlenen planlarda, tesisat hatları, aydınlatma sistemi, tavan konstrüksiyonu gösterilir. Ölçülendirilir. Malzeme açılımı yapılır. Planların yanında ayrıca tavan kesitleri verilir. Kotlandırılır. Detaylandırılacak noktalar, harf ve numara ile belirtilir. Detay Listesi : Yapının detaylandırılacak bütün inşai ve dekoratif elemanlarının bir a rada yer aldığı listede, bu dönemin plan, kesit ve görünüşlerinde belirtilen referans harf ve numaralan aynen tekerrür edecektir. Detay listesinde", her yapı elemanının hangi ölçekte nokta ve sistem detaylarının verileceği de açık - lanacaktır. TATBİKAT ( UYGULAMA) PROJESİ Yapının; inşa edilebilmesi için, statik projesinin tüm inşai ölçülerini, tesisat projesinin inşaatı etki leyen bütün elemanlarını, imalat detaylarına uygun ölçü ve karakterde mimari elemanları, detaylarla ilgili referansları ve tüm detaylan kendi çizim teknikleri ile eksiksiz ihtiva eden, gerekli bütün Ölçülerin ve mal- 8

20 zemenin yazıldığı; büro ve şantiyede her türlü çalışma ve imalat safhasında kullanılabilecek nitelikte ve kolayca anlaşılabilir çizim tekniği ile hazırlanmış, 1 / 5 0-1/20-1/10-1/5-1 / 1 ölçekli projesidir. Tatbikat projesi iki bölüm olarak düzenlenir. I. BİRİNCİ BÖLÜM Bu bölüm; yapı tatbikat projesinin, önceki proje safhasında düzenlenen ve Bakanlıkça onaylanan detay listesinde yer alan eleman ve mahallerinin, listede belirtilen ölçeklerde tüm sistem ve nokta detaylarını kapsayan bölümdür. 1,/20-1/10-1/5-1 / 1 ölçekleri kullanılır. Yapı için gerekli çatı detayları, merdiven, doğrama, döşeme, duvar ve tavan kaplaması; aydınlatma, ısıtma, havalandırma ve klima cihazlarının mimari ile ilgili detaylan; ses, ısı, buhar ve su yalıtım detayları; iç hacimlere ait sistem detayları; dilatasyon, sabit möble ve tesisat projelerinde gösterilen yapı elemanlarının detayları ile bahçe düzenlemesi ile ilgili detaylar tanzim edilir. Detaylandırılacak yapı elemanlarına ait plan, kesit ve görünüşlerle bunların nokta detaylarının aynı paftada yer alması sağlanır. Detaylandırılacak yapı elemanları ve mahalleri (kapı, pencere, merdiven gibi.) çok çeşitli ise, her yapı elemanının ve mahallinin plan, kesit ve görünüşü önceki proje safhalarında kullanılan aynı harf ve numa - ralar ile (Kİ., Pl., Mİ., gibi) pafta veya paftalara çizilir. Bu yapı elemanları ve mahallerine ait tip nokta detayları, imalat ve inşaat sırasında kolayca izlenebilir bir sıra ile paftalarda yer alırlar. Mimariyi ilgilendiren ve yapı elemanlarının imali ve kullanışına etki yapan tesisat boru ve cihazları detaylarda eksiksiz yer alırlar ve ölçülendirilirler. Detaylandırılan bütün imalat tam olarak ölçülendirilir ve kotlandırılır. Pencere, kapı vb. ahşap kısımlarının tüm en ve boyları, aksları; pano, camlı bölme vb. imalatların bütün ölçüleri verilir. Bütün sabit ve açılan kısımlar belirtilir. Nokta detaylarında, yapı elemanının her parçası, en küçük ayrıntısına kadar malzeme ve öl çü olarak doğru ve eksiksiz ifadelendirilir. İmalat özelliklerine ait gerekli bütün açıklamalar ve kullanılan her mal - zemenin ismi ayrı ayrı verilir. Genel Sistem Detayı: Yapının tüm inşaat sistemini gösteren ve inşai özelliği olan mahallerden geçirilerek çatıdan temele kadar tüm katları, bütün inşaat elemanlarını kapsayan plan, kesit ve görünüşlerdir. 1/20 veya 1/10 ölçeğinde düzenlenir. (Benzer katlar bir defa gösterilir.) Bütün yapı elemanları, nokta detaylarına uygun çizilir. Statik ve Tesisat projel erinin mimariyi ilgilendiren bütün elemanları hakiki ölçüleri ile gösterilir. Malzeme açılımları, bütün ölçü ve kotlar eksiksiz yazılır. Kısmi Sistem Detayı: Mutfak, banyo, W.C, laboratuar vb. gibi tesisatın ağırlık kazandığı mahaller için 1/20 ölçeğinde plan, kesit ve iç görünüşler çizilir. Malzeme açılımı, bütün ölçü ve kotlar eksiksiz yazılır. Tesisat eleman ları, tesisat proje ve birim fiyat tariflerine uygun, hakiki şekil ve ölçülerine göre çizilir. Çatı Detayları : Çatı sistemine göre çatının inşa edilebilmesi için gerekli detaylar verilir. Mahya, baca dibi ve üstü, tesisat çıkıntıları, çatı birleşimleri, çıkış kapaklan, oluklar, dereler, su inişleri, ısı ve su yalıtımları, çatı havalandırması, dilatasyonlar, saçak, kalkan duvarı ve parapetler, çatı örtü malzemesinin bağlantı nokta detayları çizilir. Ölçek 1/ 5 ve 1/1 dir. Gerektiği hallerde, imalat kolaylığı sağlayacak şematik perspektifler ilave edilir. Merdiven Detayları: Her değişik numaralı merdiven ve her merdivenin kendi içinde değişiklik gösteren katlardaki durumlarına ait sistem detayları 1/20 veya 1/10 ölçeğinde plan, kesit ve görünüş olarak çizilir. 9

21 Merdivenle ilgili imalat için gerekli bütün nokta detayları 1/5 ve 1/1 ölçeğinde düzenlenir. Malzeme ve detay yönünden aynı olan merdiven bölümleri bir defa gösterilir. Normal basamakların kesit ve görünüşü, korkuluk, küpeşte, ankraj, süpürgelik, limon kirişi ve döşeme-basamak birleşim detayları çizilir. Döner merdivenlerde, değişik basamakların duvar ve kova tarafındaki ölçüleri ayrı ayrı verilir. Her türlü malzeme, ölçü ve kot yazılır. Özel imalat için ayrıca şema çizilir ve açıklamalar yapılır. Doğrama Detayları: Kapı, pencere, pano, ahşap veya madeni bölme, dolap, banko, vitrin gibi ince inşaat elemanlarına ait 1/20-1 /10 ölçekli plan, kesit ve görünüşten ibaret sistem detayı ile imalat için gerekli bilgi ve ölçüleri 1 /I olarak gösteren nokta detaylarını kapsar. Değişik her noktanın detayı ayrı ayrı çizilir. Değişen ölçüler aynı detay üzerinde gösterilmez. Kilit, kapı kolu, mandal, ispanyolet, menteşe vb. madeni aksam hakiki ölçü ve şekilleri ile tam olarak çizilir. Nokta detayları, çevresi ile ve izdüşümlerine göre alt alta veya yan yana gelecek şekilde paftalarda yer alırlar. Bir yapıda doğrama detaylarını konstrüksiyon ve ölçü yönünden mümkün olduğu kadar tipleştirmek; yani pencere, kapı, bölme, banko duvar kaplaması, asma tavan, merdiven korkuluğu vb. gibi yapı eleman larının imalatını kendi cinsinde az sayıda tip nokta detayı ile sağlamak öncelikle göz önünde tutulmalıdır. Kapı kasaları, duvar veya kolonda yapılacak kargir dişlere tespit edilecektir. Ayrıca detaylandırmada, ekonomi ve imalat kolaylığı getiren; uzun ömürlü, az bakım gerektiren malzeme seçilir. Kapı ve pencerelerde kesit; tavanla döşeme arasında tüm kat yüksekliğinde, lento üstü ve denizlik - parapet altı yapı elemanları nokta detaylarındaki ölçüleriyle ve tam olarak çizilir, (tavan kaplaması, sıva, döşeme kaplaması, süpürgelik, radyatör vb.) Cephede güneş kırıcı elemanlar varsa, pencere veya kapı plan, kesit ve görünüşünde ölçüleri, malzeme isimleri ve imalat özellikleri eksiksiz yazılır. Kapı ve camekanlarda, varsa, asma tavan birleşimi gösterilir. Dış kapılarda eşik ve döşeme, ölçü ve kotları ile çizilir. Asma Tavan Detayları : Asma tavan yapılacak mahaller için sistem detayı 1 / / 2 0-1/10 ölçeğinde plan ve kesit olarak düzenlenir. Bunlara ait nokta detayları işaretlenir. Asma tavan yapılacak mahallere ait tavan plan ve kesitlerinde o mahaldeki taşıyıcı sistem ve tesisat gösterilir. Aynı pafta üzerinde nokta detayları 1/5-1 / 1 ölçekli çizilir, malzeme açılımları yazılır. Bu detaylar birbirleri ile ilişkisine göre sıralanır ve bütün ölçüler eksiksiz verilir. Duvar Kaplama ve Lambri Detayları : 1 /20 veya 1/10 ölçekli plan, kesit ve görünüşten ibaret sistem detayı ile imalât, malzeme ve ölçü bakımından en küçük ayrıntılarına kadar bilgi veren 1/5 ve 1/1 ölçekli nokta detaylarını kapsar. Bu yapı elemanları; özel hallerde, mimari fonksiyonun gerektirdiği yerlerde -kullanılır. Ekonomi, imalat kolaylığı ve elverişli malzeme seçimi göz önünde tutulur. Yapının Fonksiyonu ile İlgili Özel İmalat Detayları: Yapının fonksiyonu ile ilgili özel imalat için, 1/20-1/10 ölçekli plan, kesit ve görünüşten ibaret sistem detayı ile eksiksiz bütün ölçüleri ihtiva eden 1/5-1 /1 ölçekli nokta detayları çizilir. İmalatın özel oluşu göz önünde tutularak gerekli açıklamalar yapılır. Mahallin fonksiyonu gereği, mimari ve tesisat yoğun ve 10

22 sıkı bir bağlantı halinde ise, bu detaylarda, tesisatın bütün hat ve cihazları hakiki ölçüleri ile gösterilir. Aydınlatma, ısıtma, havalandırma ve klima cihazlarının ilgili detayları 1/5-1/1 ölçeğinde ve projeleri ile uyuşacak şekilde düzenlenir. Isı, ses, buhar ve su yalıtım detayları 1/5-1/1 ölçeğinde çizilir. Eksiksiz olarak malzeme açılımları ve ölçüleri yazılır. Dilatasyon detayları duvar, döşeme, tavan, dış duvar ve çatı için ayrı ayrı 1/1 ölçeğinde çizilir, ve malzemeleri yazılır. Bu detaylar birbirleri ile ilişkisine göre sıralanır. Sabit möble detayları 1 /20-1/5-1 / 1 ölçeğinde düzenlenir. Malzeme seçiminde ekonomi gözetilir. II. İKİNCİ BÖLÜM: Yapının inşa edilebilmesi için, statik projesinin tüm inşai ölçülerini, tesisat projesinin inşaatı etki leyen bütün elemanlarını, imalat detaylarına uygun ölçü ve karakterde bütün mimari elem anları, detaylarla ilgili referansları ihtiva eden, gerekli bütün ölçü ve malzemenin yazıldığı, büro ve şantiyede her türlü çalışma ve imalat safhasında kullanılabilecek nitelikte ve kolayca anlaşılabilir çizim tekniği ile hazırlanmış, 1 /50 veya bazı özel hallerde 1 /100 ölçekli projesidir. PlanJar : 11 Bütün kat planlan çizilir. Yığma inşaatlarda temel planı ilave edilir. Planlar, pafta veya paftalar üzerinde aynı bakış yönünde yer alır; her paftada hakim rüzgar, manzara ve kuzey yönü aynı yerde toplu olarak gösterilir. Dış ölçüler, dıştan bina cephesine doğru: 1.Çizgide blok ölçüsü 2.Çizgide cephe hareketleri 3.Çizgide taşıyıcı aksları 4.Çizgide doluluk ve boşluklar, olmak üzere düzenlenir. Taşıyıcı aks sistemi statik projeye uygun harf ve sayılarla (koordinat sistemi esaslarına göre) belirtilir. Bloklar harflendirilir. İç ölçüler, her hacimde enine ve boyuna ikişer ölçü çizgisi üzerinde gösterilir. Birinci çizgiler üze rinde hacmin net en ve boyu, ikinci çizgiler üzerinde kapı, pencere, kolon vb. elemanların genişlikleri ile duvar üzerindeki yerlerinin komşu duvarlara uzaklıkları yazılır. Kat planlarının kesit geçirilen yerlerinde kesit çizgisinin tümü ve bakış yönü gösterilir. Dilatasyonlar her katta gösterilir. Bütün mahallerde : Mahal numarası, Mahal ismi yazılır. Modüller; inşai akslar ve kesişme noktalan belirtilir. İnşai elemanlar; kolon veya perde, duvar, pano vb. ayrı çizim tekniği ile ve hakiki ölçüleri ile çizilir, içleri koyulaştırılır. Pano, camlı bölme, alçak duvar vb. gibi mahal ve bina ayrım elemanları eksiksiz gösterilir. Şematik açıklamalar yapılır. Yükseklikleri yazılır. Mutfak, ofis, laboratuvar, çamaşırhane, banyo, WC. gibi hacimlerde bütün tezgâhlar, lavabo, eviye, banyo ve duş tekneleri, pisuvar ve WC. taşlan tesisat projelerine ve birim fiat tariflerine uygun çizilir. Düşey tesisat boru ve kanallannın yerleri ve adetleri, şematik olarak kapladıkları alan ölçülendirilerek verilir. Tesisat hizmetlerinin, yapımn mimarisini ilgilendiren ısıtıcı, aydınlatıcı kanal ağızlan gibi cihazları tesisat projelerindeki hakiki ölçülerine uygun ve şematik gösterilir. Döşemelerdeki desenler ve varsa eğimler, süzgeç yerleri belirtilir. Bütün doğramalar detayına uygun ve şematik olarak çizilir, açılan kanatlar belirtilir, aksları gös - teren çizgiler üzerinde en ve yükseklik (kaba inşaat boşluğu) yazılır. (K7 90/220 gibi) Tavandaki kiriş sarkıntıları, nervür ve kasetler nokta nokta (ifade edilecek kadarı) gösterilir. Be - tonarme projesindeki ölçüleri işlenir. Kolon ölçüleri yazılır. Esas giriş bitmiş döşeme üst kotu ~ 0.00 kabul edilerek döşemelerdeki bütün kot farklarına ait değerler, bitmiş ve kaba inşaat kotu olarak ayrı çizim tekniği ile gösterilir.

23 12 Merdivenler konstrüksiyonlarına uygun olarak çizilir. Merdiven numarası, basamak adedi, genişlik ve rıht yüksekliği yazılır. Merdiven ve sahanlık aksını gösteren çizginin basamakları kestiği noktalar çıkış yönünde numaralanır, ve bu çizgi en son basamakta ok ucu olarak bitirilir. Korkuluklar çizilir. Başlangıç ve bitiş noktaları ile sahanlıklara ait kaba ve bitmiş inşaat kotları ayrı çizim tekniği ile gösterilir. Rampaların çıkış okları, meyilleri, korkulukları, başlangıç ve bitiş noktalarının kaba ve bitmiş inşaat kotu ayrı çizim tekniği ile gösterilir. Asansör ve montşarjlar kapasitelerine ve tesisat projesine uygun olarak çizilir. Zemin kat planlarında çevre tanzimi, (trottuar, bağlantı yolları, giriş platoları vb.) gerektiği kadar işlenir. Kaba ve bitmiş inşaat kotları ayrı çizim tekniği ile gösterilir. Asma tavan yapılması gerekli mahaller belirtilir. Malzemesi mahal üstesinde gösterilir. Planın geçtiği düzlemle tavan arasında kalan imalat nokta nokta işlenir. (Saçak, ara kat gibi) Bacalar ait oldukları ve devam ettikleri katlarda hesap sonucu bulunan ölçülerine ve konstrüksiyonuna uygun çizilir ve ölçülendirilir. Çarpık, eğri imalatların hakiki ölçüleri hesaplanarak üzerlerine yazılır. Yağmur iniş boruları hakiki ölçüleri ile çizilir, ölçüleri yazılır. Zemin kat planlarında, kuranglezlerin görünüşleri konstrüksiy onlarına uygun çizilir. Kesin proje safhasında, örneğe uygun şekilde düzenlenen mahal listesinde, değişiklik olmaması halinde ayni liste bu safha için de geçerlidir. Mahal listesinde değişiklik olması halinde, bu değişiklikleri de ihtiva eden yeni bir mahal listesi düzenlenerek yeniden verilir. Kesitler : Her bloktan en az iki kesit çizilir. Biri merdivenden, diğeri yapıda konstrüktif özelliği olan yerlerden en çok bilgi verecek şekilde geçirilir. Gerektiği hallerde kesit sayısı çoğaltılır. Yapının inşai ve dekoratif elemanlar detaylarına uygun ve şematik çizilir. Malzeme açılımları yapılır. Kesitin geçtiği yerdeki mahallerin numara ve isimleri yazılır. Esas giriş bitmiş döşeme üst kotu -f alınarak bütün farklı yükseklikteki döşemelerin kaba ve bitmiş inşaat kotları yazılır. Bir ölçü çizgisi üzerinde, döşeme üstünden döşeme üstüne kaba inşaat kat yükseklikleri: ikinci bir çizgi üzerinde de, döşeme kaplama kalınlığı, parapet duvarı, pencere, kapı ve bölme duvarı yükseklikleri ile lento - tavan mesafesi, taşıyıcı sistem kalınlıkları, düşük döşeme yükseklikleri yer alır. Her değişiklik gösteren mahal için bu ölçüler ayrıca verilir. Asma tavan yapılan mahallerde, asma tavan içindeki tesisat hakiki boylan ile gösterilir. Asma tavan alt yüzü ile bitmiş döşeme arasındaki net kat yüksekliği ayrı bir ölçü çizgisi üzerine yazılır. Pencere altı dolu kısımlarının yapım şekli açık olarak belirtilir. Kiriş bitişi, duvar dolgusu ayrı ayrı kutlandırılır, radyatör yüksekliği gösterilir. Parapet - denizlik detaylarına uygun çizilir. Malzeme isimleri yazılır. Giriş saçakları ve balkonlar; eğimleri, örtü ve yalıtım, malzeme açılımları yazılarak, nokta detaylarına uygun çizilir. Su toplama şekli gösterilir. Bodrum duvarlarında ve temelde yalıtım gerekiyor ise sistemi hakkında açıklama yapılır. Zemin suyunun minimum ve maksimum kotlan gösterilir. Kuranglezler konstrüksiyonlanna ve detaylarına uygun çizilir. Su toplama şekli ve yalıtım hususları ile diğer malzeme açılımları verilir. Kot ve ölçüleri yazılır. Drenaj sistemi gösterilir, malzeme açılımı yapılır. Kutlandırılır. Yol ve trottuarlar çizilir. Açılımları ve kotlan yazılır. Ölçülendirilir. Tabii zemin nokta nokta, teklif zemin devamlı çizgi ile gösterilir ve her ikisine ait gerekli kotlandırma eksiksiz yapılır. Cephelerde güneş kırıcı bir sistem kullanılıyorsa detayına uygun çizilir; malzeme ve kot yazılır. Cephelerdeki hareketler işlenir, icabediyorsa not yazılır. «Pencere altlarında sıva 3 cm. içeridedir.» gibi. Çatı konstrüksiyonu hakiki şekli ve ölçüleri ile çizilir. Kullanılan bütün malzemenin isim ve ölçüleri ile derelerin, mahyalarını, asansör ve tesisat çıkıntıları, bacaların kotları, çatı eğimi yazılır.

24 Kesit düzleminin arkasında kalan ve görünen kısımları, görünüşlerde istenen hususlara uygun şekilde çizilir. Planlarda görülmeyen ölçüler verilir. (Merdivenlerin hakiki boyu gibi) Görünüşler : Bütün görünüşler çizilir. Bulundukları düşey düzlemlere göre farklı çizim tekniği ile ifadelendirilir. Mimari ile ilgisi olmayan çizgilere yer verilmez. Tabii zemin nokta nokta, teklif zemin devamlı çizgi ile gösterilir, ve kotlandırılır. Zemin altında kalan yapı kısımlarının dış hatları kesik çizgilerle belirtilir ve kotlandırılır. Cepheye arkadan bağlanan bütün duvar ve döşemeler nokta nokta (ifade edecek kadar) işlenir. Cephe kaplama malzemesi ve renkler yazılır. Cephelerdeki hareketler belirtilir, gerekiyorsa not yazılır. Yağmur olukları, iniş boruları ve varsa paratoner inişleri gösterilir. Kapı ve pencere görünüşleri sistem detaylarına uygun çizilir. Açılan kanatları işaretlenir, Saçaklar, balkonlar, döşeme, denizlik altı, lento altı, kalkan duvarları, oluk, mahya, baca ve çıkıntılar kotlandırılır. Plan ve kesitlerde gösterilmeyen ölçekler yazılır. (Saçak kalınlıkları, balkon korkuluğu yüksekliği, konsollar gibi). 13

25 Ulaşılabilirlik Klavuzu Mimari Proje 8/13/2007 TMMOB Mimarlar Odası

26 ULAŞILABİLİRLİK KILAVUZU Mimari Projelerde Özürlü ve YaĢlılarla Ġlgili Olarak Uyulması Gereken Temel Kurallar Halka açık olan lokantalar, oteller, tiyatrolar, doktor muayenehaneleri, eczaneler, perakende satıģ mağazaları, müzeler, kütüphaneler, parklar, spor salonları, stadyumlar, okullar, kurslar, eğitim ve öğretim kurumları, günlük bakım ve tedavi birimleri gibi yerlerle bütün devlet daireleri özürlü insanların giriģlerine uygun olarak düzenlenmelidir. Buna özel kulüpler ve dini teģekkürler dahil değildir. KILAVUZ HAKKINDA Bu kılavuz, özürlülerin ve bir kısım yaģlı insanların Ģehirsel ve mimari çevrelerde rahat edebilmelerine ve hayata daha kolay katılabilmelerine yardımcı olacak temel standartların tanıtılması için hazırlanmıģtır. Hangi insanlık durumunda bulunursa bulunsun, her insanın bütün toplumsal konumları, insan için ortaya konmuģ değerleri ve mutluluk tablolarını kendisine açık ve elde edilmesi mümkün bulunması gerektiği gibi; hayata katılması sırasında fiziksel çevrenin, inģa edilmiģ çevrenin de onu engellememesi gerekir. Çevrelere ve mekanlara engellenmeden ulaģabilmeyi girilebilirlik, ulaģılabilirlik (accessibililty, zuganglichkeit) kavramı ile ifade ediyoruz. Ġnsan, Çevresinde Hep Düzgün Bir Geometri Arar Ġnsan bir yeryüzü parçasında, bir mekan içinde yaģamaktadır. Çevresinin, kendisine zahmet çektirmeyecek fiziksel Ģartları taģımasını ister. Ġnsanın çevresini, barındığı, yaģadığı mekanları kendi rahat edeceği Ģekle dönüģtürme gayreti en temel insan eylemlerindendir. Ġnsan çevresini düzenler ve inģa edilmiģ çevreyi (built environment) elde eder. ĠnĢa edilmiģ çevredeki Ģartların bir özürlü, bir yaģlı ve bir çocuk için önemi ise yetiģkin ve sağlıklı bir insan için olduğundan çok daha fazladır. ĠnĢa edilmiģ çevredeki olumsuz Ģartlar bir kısım insanları engelleyip onların hayata ve topluma katılmalarını önleyebilir. ġehirsel Çevre Bir Özgürlük Alanıdır Evinden çıkıp toplum hayatına katılmaya, üretken olmaya hazırlanan hiçbir insan için Ģehirsel çevre engelleyici olmamalıdır. Belli standartların uygulama konulmasıyla özürlü, ağır sakat veya tekerlekli sandalyeli insanların rahat hareketine imkan veren bir Ģehirsel çevre elde edilebilir. Böyle daha uygar gözüken bir Ģehir manzarası ile birlikte bütün diğer insanların da daha özgür olabildikleri bir Ģehirsel çevre meydana gelecektir. Binalar Kendilerini Ġnsanlara Sıcak Bir ġekilde Sunmalıdır Bazı binaların özürlüler için çok engelleyici olabildikleri bilinmektedir. Bu tür binaların doğal hareketliliğe sahip sağlam insanlar için de rahat yaģama ortamları olmadıkları kolayca görülebilir. BĠnalardaki hayatların zorlaģması daha çok da biçimsel kaygılardan, yanlıģ biçim anlayıģlarından kaynaklanmaktadır. Bütün devlet dairelerinin, yerel yönetim binalarının, okulların, rekreasyon alanlarının, spor tesislerinin, alıģveriģ merkezlerinin, sağlık tesislerinin, kültür ve eğitim kurumlarının, halka açık kuruluģların, tekerlekli sandalyedeki insanların da girebilecekleri yerler olarak düzenlenmeleri gerekir. Binaların girilebilirliği, ulaģılabilirliği, olgun bir mimarlık anlayıģına ve geliģmiģ toplumsal örgütlenmeye iģarettir. ÇağdaĢ ġehirlerdeki Hayatın AkıĢı Kolay UlaĢıma Dayalıdır GeliĢmiĢ ulaģım sistemleri modern bir Ģehirdeki hayatın akıģını düzenler. ġehirdeli hayat bir hareketliliği ve yer değiģtirmeyi gerektirmektedir. Bir Ģehirdeki ulaģım sisteminde kendisine yer bulamayan ya da çok zorlukla bulabilen özürlü veya yaģlı insan belki bütün yeteneklerine ve üstün eğitim düzeyine rağmen topluma bir katkıda bulunamayacaktır. 2

27 Belli ihtiyaçların karģılanmasında baģkalarına daha bağımlı hale gelecektir. UlaĢım sistemlerinin ve vasıtalarının tasarımında özürlü insanları da dikkate almak gerekir. TANIMLAR Özür (Sakatlık): Bir bünyedeki, bir yapıdaki, bir doğal iģleyiģteki hasar, noksan, bozukluk veya iģlev kaybıdır. Özürlü (Sakat): Bir özrü (sakatlığı) bulunan kiģi, ouģum, organ veya yapıdır. Bedensel Özür: Hareket organlarındaki veya insanın bedenini oluģturan yapılardaki eksiklikler, oluģum bozuklukları veya iģlev kayıplarıdır. Duyusal Özür: Duyu organlarında ortaya çıkan sakatlıklar ve fonksiyonel kayıplardır. Zihinsel Özür: Koltuk değneği, baston veya yürüteç (yürüme çevçevesi) kullanarak hareket edebilen bir bedensel özürlüdür. Tekerlekli Sandalyedeki Sakat: Sakatlığı daha ağır olup ancak bir tekerlekli sandalye ile yer değiģtirebilen bir bedensel özürlüdür. ANAYOLDAN ERĠġĠM Tekerlekli sandalye kullanan kiģilerin, park ettikleri araçlarından binanın ana giriģine kadar, herhangi bir yardım almadan eriģebilmeleri arzulanır (tercih edilen en uzun mesafe: 50 metre). ANA GĠRĠġ Bina giriģleri, özürlüler için zemin seviyesinden doğrudan eriģime uygun olmalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar için asıl giriģin, binanın ana giriģi olması arzulanır. Binalara eģiksiz girilebilmelidir. GiriĢ hollerinde tekerlekli sandalye için yeterli hareket alanı bulunmalıdır. Bu da genel olarak hiçbir çıkıntı ve kapı açılıģı tarafından engelenmemiģ 150 cm çapında bir dairedir. RAMPALAR Rampa eğimleri %5 ile %10 arasındadır. 10 santimetreye kadar bir yükseklik farkında en fazla rampa eğimi %10; 25 santimetreye kadar olan yükseklik farkında en fazla rampa eğimi %8,25; 50 santimetreye kadar olan yükseklik farkında en fazla rampa eğimi %5 alınmalıdır. Çok kısa rampaların eğimi zorunlu durumlarda %12 olabilir. Bir rampanın boyu 6 metreden fazla ise araya 150 santimetre uzunluğunda bir sahanlık konur. Rampa geniģlikleri 130 santimetrenin altına düģürülmeye çalıģılmalıdır. Sabit rampaların düzenlenemediği yerlerde seyyar rampalar da kullanılabilir. KALDIRIMLAR Kaldırım yüksekliklei 6-15 cm arasında olmalıdır. Tekerlekli sandalyenin çıkabilmesi için kaldırımların uygun yerlerine rampalar yapılmalıdır. Bunların eğimleri %8 civarında alınmalıdır. Kaldırım rampalarının geniģliği 140 cm yapılırsa yan yana yürüyen iki insanın da buradan geçmeleri mümkün olur. 3

28 OTOPARKLAR Otoparkların %2'lik kısmı sakat sürücülerin araçlarına ayrılacaktır. Sakat otomobili için 350 cm x 500 cm geniģliğinde bir park yeri gerektiği kabul edilmiģtir. ĠÇ MEKANI PLANLAMA Tek seviye: giriģ kapıları, asansör giriģleri, eriģilebilir alanlar DeğiĢen seviyeler: rampalar, basamaklar Düz kollu ve sahanlıklı merdivenler tercih edilir. Döner merdivenler geometrik belirsizlikten dolayı görme ve hareket özürlü insanlar için tehlike oluģturabilir. Merdivenin her iki tarafına da küpeģte konulması yerinde olur. 40 mm çapında dairesel kesitli bir küpeģte iyi bir çözümdür. Duvar tarafındaki küpeģtenin duvardan uzaklığı 40 mm olarak alınır. Merdivenlerde basamak geniģliği mm, basamak yüksekliği mm olmalıdır. KüpeĢtelerin yüksekliği 900 mm olarak alınabilir. Asansörler ara katlara konulmamalıdır. Asansörün kapısına kadar basamaksız ve eģiksiz ulaģılabilmelidir. Asansörlerdeki kumanda düğmelerinin tekerlekli sandalyedeki insanın da uzanabileceği yüksekliğe konulması önemlidir. TABAN ve DUVAR YÜZEYLERĠ (Ġç ve DıĢ) * Tavan, duvar ve tabanlarda göz kamaģtırıcı parlaklıklardan kaçınılmalı. * Taban döģemeleri karmaģık olmamalı. * Taban bitiģleri ıslak veya kuruyken kaygan olmamalı, su, hava, vs. geçirmemeli. * Seviyelerde beklenmedik değiģikliklerden kaçınılmalı. * Alçak tavan ve ıģıklandırma / renk / doku değiģikliklerinde uyarılar konulmalı. 4

29 * Duvarlarda çıkıntılardan kaçınılmalı. TOPLANTI SALONLARI ve EĞLENCE MEKANLARI Bir tekerlekli sandalya için ayrılan alan 900 x 1400 mm'den az olmamalıdır. Bu alanların, toplantı salonu boyunca dağıtılmıģ olması tercih edilmelidir. Not: Hiçbir engel olmadan bir tekerlekli sandalyenin dönüģ çapı 1500 mm'dir. ĠNDÜKSĠYON DEVRELERĠ Salonlar, toplantı mekanları, danıģma masaları ve diğer uygun mekanlarda indüksiyon devreleri kurulmalıdır. Bu düzenleme iģitme özürlüler ve topluluktaki diğer insanların da yararına olacaktır. ĠġARETLER ve BĠLGĠ * Bina giriģlerinde, * Asansörlerde, * Lavabolarda, * Özürlülere ayrılmıģ otomobil park alanlarında, * Binalarda özel servis olanaklarının bulunduğu yerlerde bu iģarete yer verilmelidir. ĠĢaret olmadığında, açık ve net ifadelerle durumu anlatan bilgi verilmelidir. KAPILAR Kapıların, çeģitleri ne olursa olsun hepsinin en az 800 mm'lik temiz bir geçiģ açıklığına sahip olmaları sağlanmalıdır (Alman normlarına göre temiz geçiģ açıklığı en az 900 mm olmalıdır). Mekanlar arasında eģik bulunmaması tercih edilir. Zorunlu durumlarda eģik yüksekliği en fazla 25 mm olabilir ve bu da her iki yandan pahlı yapılmalıdır. 5

30 6

31 TUVALETLER ve SIHHĠ TESĠSAT Seramik ya da porselen tercih edilir. El yıkama yerleri için paslanmaz çelik kullanılır; alt yüzey yanmaya karģı korunmalıdır. Tuvalet oturakları sağlam olmalı. Klozet rezervuarının bir kanala yerleģtirildiği durumlarda klozetin arkasında bir destek olmalıdır. Bastonlar için askı kancaları bulunmalıdır. Tekerlekli sandalye tasarımlarında bir ayna ve raf arzu edilebilir. DUġ ve BANYOLAR DuĢun içinde menteģeli bir oturağa geçmenin kolay olmadığı durumlarda, duģ kabininin boyutları giriģten arka duvara 1600 mm'ye, diğer yönde 1400 mm'ye çıkartılmalıdır. DuĢ perdesi yere kadar uzanmalı ve duģ kabininin içinde kalmalıdır. DuĢ; değiģken yükseklikli ve demonte edilebilir olmalı, esnek bir hortuma bağlı bulunmalıdır. Bir sabunluk ve banyo/tuvalet malzemeleri için bir küçük raf bulunmalıdır. Banyolarda ikili musluk ve esnek hortumlu bir duģ bulunmalıdır. 7

32 8

33 9

34 ÖZÜRLÜ STANDARTLARI 10

35 Genel; Görme özürlüler, basit ve net bir şekilde tasarlanmış (dörtgen planlara göre çizilmiş) bina ve düzenlemelerde yollarını daha kolay bulurlar. Zemin kaplamaları sert, düz ve kaymaz malzemelerden seçilmelidir. Zemin sınırları dokunmak suretiyle algılanabilmelidir. İyi, düzenli ve göz kamaştırmayan bir aydınlatma nesnelerin ayırt edilmesini kolaylaştırır ve dolayısıyla güvenliği arttırır. Şehir; Yaya bölgelerindeki engeller kaldırılamıyorsa, çevrelerinden güçlü bir görsel kontrast veya canlı renkler ile ayrılmaları gerekir. Reklam veya bilgilendirme panoları, güneşten koruma storları, hidrolik kapılar gibi asılı veya çıkıntılı engeller yerden en az 2,10 m yüksekliğe konulmalıdır. Eğer bu mümkün değilse kör bir kimse bunları bastonunun yardımıyla yerden en fazla 0,30 m yükseklikteki kenarlarını farkedebilmelidir. Yayaların dolaştığı bölgelerde çıkıntı oluşturan engeller, özellikle de baş hizasında bulunan uyarı levhaları tehlikelidir. Körler bastonları ile dokunmak suretiyle parmaklıkların yatay çubuklarını (yüksekliği en az 0,30 m) veya kesintisiz devam eden bir kaide veya seviye farkını (en az 0,30 m yüksekliğinde) algılayabilmelidir. Farklı bir seviye (örneğin kaldırım) yayayı araç trafiğinden korur. Bu da görme özürlülerin yönlerini daha kolay bulmalarını sağlar ve kazalar konusunda uyarıcı olur. Yaya alanlarında dokunmayla algılanabilen yönlendirici çizgiler, görme özürlülerin yönlerini daha kolay bulmalarını sağlar. Kaldırım kenarlarının yüksekliği, tekerlekli sandalyeye bağımlı özürlüler için 30 mm. yi aşmayacak ancak körler için de 30 mm. den daha az olmayacaktır. Şose ile yayalara ayrılmış güvenli alanların kenarı arasındaki seviye farkı 30 mm dir. Yaya geçitlerinin görsel olarak veya dokunma yoluyla algılanabilmesi için zemin kaplaması ve rengi farklı seçilmelidir. Işıklı sinyaller, sesli veya titreşimli sinyallerle tamamlanmalıdır. Bina; Parapet yükseklikleri 0,90 m ile 1,40 m arasında olmalıdır. (1,00 m tercih edilir) Kanatlı kapılar yerine sürme kapılar tercih edilir. Görme özürlüler döner kapılardan geçerken yönlerini bulmakta zorluk çekerler. Bu kapılar görme özürlüler ve bedensel engelliler için tehlikeli olabilir. Zemin ile duvarlar arasında kuvvetli bir kontrast olmalıdr. Yüzeyler ışığı yansıtmamalıdır. 11

36 Zemine yerleştirilen bir temas noktasının kumanda ettiği otomatik kapılar, körlere kılavuzluk eden köpeklerin ağırlığı ile harekete geçmelidir (yaklaşık 20 kg). Körler, mekan içindeki konumlarını birtakım ses yansımaları ile belirlerler. Bu bakımdan dolaşma alanındaki engellerin ses yansıtıcı özelliğinin olması tercih edilir. Merdivenler; Merdivenler, kaymayan türde bir malzeme ile kaplanmalıdır. Merdiven trabzanı kontrastlı bir renkle fondan kolay ayırt edilebilecek şekilde ayarlanmalıdır. Sahanlıklarda ve yön değiştirme noktalarında kesintiye uğramayan trabzan, yürüme ve yön bulmayı kolatlaştırır. Özellikle kapılarda, telefon kulübelerinde ve uyarı levhalarında çok kontrastlı renkler kullanmak suretiyle görme zorluğu çekenlerin yönlendirilmesi kolaylaştırılır. Bu renkler aynı zamanda merdiven, vb. gibi tehlikeli bölgelerin de haber verilmesini de sağlarlar. Altı boş olan merdivenlerin alt bölümü, baş çarpma tehlikesini önlemek amacıyla 2,10 m yüksekliğe kadar bir perde ile kapatılmalıdır. Bina giriş kapıları kolayca açılabilmelidir. Döner kapılar özürlüler için uygun değildir. Giriş kapıları duvarla aynı hizada olup bir düzlem oluşturmamalı, en az 20 cm mesafe bırakılmalıdır. Dolaşım alanları asgari genişliği 1,20 m olmalıdır. Kapı ve pencere kanatları dolaşım alanlarına açılmamalıdır. Kısa geçişler için asgari 0,80 m; uzun geçişler için 1,00 m mesafe öngörülmelidir. Kapı genişliği en az 0,80 m, kanat genişliği en fazla 1,00 m olmalıdır. Hareket özürlüler veya yaşlılar, kanat genişliği 1,00 m'den fazla olan kapıları zor hareket ettirirler. Tekerlekli sandalyenin manevra yapabilmesi için, kapı genişliği ile kapı önündeki mesafe toplamının en az 2,00 m olması gerekir. Kapı açıldığında kenar ile kapı kolu arasında en az 0,60 m mesafe kalmalıdır. Bu koşulların gerçekleşmediği durumlarda sürme kapılar kullanılabilir. 12

37 Kapı ve pencere kolları yerden 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmelidir. Yaklaşma imkanının sınırlı olduğu yerlerde yükseklik 1,00 m'yi geçmemelidir. Kapı kolları uzun ve kıvrık uçlu olanlardan tercih edilmelidir. Kavrama güçlüğü yaratacağından döner kapı kolları önerilmez. 13

38 14

39 Mektup kutuları 0,60-1,40 m yükseklik sınırları içerisinde planlanmalı, mektup kutularının yakınındaki zeminde hiçbir eğim olmamalıdır. Asansör boşluk genişliği en az 0,80 m, kabin genişliği en az 1,10 m, kabin derinliği en az 1,40 m hesaplanmalıdır. Kabin içinde mümkünse üç duvara da 0,90 m yüksekliğinde trabzan konulmalıdır. Asansörün önünde en az 1,40 m x 1,40 m'lik hareket alanı bırakılmalıdır. Asansör kumanda düzeneği 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmeli, itmeli düğmeler kullanılmalıdır. 15

40 Giriş katlarındaki tüm mahallere basamaksız ve rampasız olarak ulaşılabilmelidir. Rampaların eğimi olabildiğince az ve en fazla %6 olmalıdır. İstisnai olarak, eğer başka bir çözüm şekli yoksa ve özürlüler diğer bir kişinin yardımından yararlanabiliyorlarsa bu eğim %12'ye kadar çıkabilir. Her rampanın başlangıcında, bitiminde ve aynı zamanda kapıların önlerinde yatay bir manevra alanı öngörülmelidir. Merdivenler, rampalar ve %6'nın üzerindeki eğimler bir korkuluk ile donatılmalıdır. Bu mimari elemanların genişliği 150 cm den daha az olduğunda, korkuluk en azından bir kenara konulmalıdır. Korkuluğun çapı minimum 40 mm, yüksekliği zeminden cm olmalıdır. Korkuluk, bu mimari elemanların başlangıcından ve bitiminden itibaren en az 30 cm daha uzun tutulmalı ve yön değiştirme noktalarında kesintiye uğramamalıdır. Prensip olarak, ayrı girişlerden kaçınılmalıdır. Özürlü, yanında başka biri olmadan genellikle bu girişlere ulaşamamaktadır. Binanın girişi zorunlu olarak ayrı olduğunda, işaret levhaları girişi belirgin olarak göstermelidir. Özürlüler buraya zorluk çekmeden ve kendi olanaklarıyla ulaşabilmelidir. Rampa yapmanın mümkün olmadığı durumlarda, istisnai olarak bir kaldırıcı kullanılabilir. 16

41 Eşikler; Eşikler mümkün olduğunca çıkıntısız olmalıdır. Çıkıntı ve kemerler 25 mm'yi aşmamalıdır. Odaların tefrişi, içinde bir tekerlekli sandalyenin dolaşmasına izin verilecek şekilde yapılmalıdır. Kapı genişilikleri en az 0,80 m, en fazla 1,00 m olmalıdır. Kapı ve pencere kolu yükseklikleri için ideal yükseklik 1,00 m dir. Dolap rafları için en fazla yükseklik 1,40 m olmalıdır. 17

42 Mutfak mobilyaları arasındaki manevra alanı en az 1,40 m x 1,70 m olmalıdır. Çalışma tezgahı, altına tekerlekli sandalyenin girmesine olanak vermeli ve fırın ile evye arasında olmalıdır. Böylece çalışma tezgahından hem fırına hem de evyeye de ulaşılabilir. Fırın ile evye köşelere konulmamalı, duvardan en az 0,25 m mesafe bırakılarak yerleştirilmelidir. Katlanabilir masalar ve döner mutfak elemanları tekerlekli sandalyeden uzanmak suretiyle çalışmaya olanak verir. Prizler, yeterli sayıda ve uygun yüksekliğe yerleştirilmelidir. 18

43 19

44 Her dairede en az bir tuvalet ve küvet tekerlekli sandalye kullananların kullanımına uygun olmalıdır. Tekerlekli sandalye ile klozete yandan veya cepheden ulaşılabilmelidir. Tekerlekli sandalyenin altına girebileceği bir lavabo kullanılmalı ve klozetin yanına veya önüne konulmalıdır. Klozet yükseliği 0,40 m olmalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar, küvetin ya da gömme banyonun uzun kenarına ulaşabilmelidir. Tekerlekli sandalyenin hareketini engellememesi açısından altına sandalyenin girebileceği bir lavabo konulabilir. Musluklar uzun kenara yerleştirilmelidir. Uzun kenara harekete yardımcı olması için yatay ve dikey tutamaklar konulmalıdır. 20

45 Tekerlekli sandalye kullananlar, küvetin ya da gömme banyonun uzun kenarına ulaşabilmelidir. Tekerlekli sandalyenin hareketini engellememesi açısından altına sandalyenin girebileceği bir lavabo konulabilir. Musluklar uzun kenara yerleştirilmelidir. Uzun kenara harekete yardımcı olması için yatay ve dikey tutamaklar konulmalıdır. Duş teknelerinin zemini tekerlekli sandalye ile girilebilecek şekilde, en fazla %2 eğimli ve eşiksiz olmalıdır. Duvardan 0,50 m çıkıntılı kaldırılabilir bir oturak veya duş sandalyesi öngörülebilir. Zemin kaplaması ıslandığında bile kaymamalıdır. Tekerlekli sandalyenin altına girebilmesi için lavabonun altında en az 0,80 m genişlik olmalıdır. Çıkıntılı sifon tekerlekli sandalyenin lavabonun altına girmesini engelleyeceğinden, sifonlar duvara gömülü veya paralel olmalıdır. Musluk takımında sıcak su solda, soğuk su sağda olmalıdır. Lavabo üzerindeki prizler tekerlekli sandalye kullananın ulaşabilmesi için 0,90-1,40 m yükseklikte planlanmalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar, küvetin ya da gömme banyonun uzun kenarına ulaşabilmelidir. Tekerlekli sandalyenin hareketini engellememesi açısından altına sandalyenin girebileceği bir lavabo konulabilir. Musluklar uzun kenara yerleştirilmelidir. Uzun kenara harekete yardımcı olması için yatay ve dikey tutamaklar konulmalıdır. 21

46 Çevre Düzenleme; Yayalara ayrılan alanlar yürüme ve görme özürlüler tarafından da kullanılabilmelidir. Yapılacak düzenlemeler, 22

47 binaların girişini oluşturur ve onları birbirine bağlayarak ulaşımı sağlar. Dolayısıyla, binaların kendileri gibi çevre düzenlemeleri de özürlülerin gereksinimlerine uygun olarak tasarlanmalıdır. Kaldırım kenarlarının yüksekliği, tekerlekli sandalyeye bağımlı özürlüler için 30 mm. yi aşmayacak ancak körler için de 30 mm. den daha az olmayacaktır. Şose ile yayalara ayrılmış güvenli alanların kenarı arasındaki seviye farkı 30 mm. dir. Parmaklıklar bütün tehlikeli yerlere konulmalıdır. Parmaklık ve korkulukların görüntüyü engelleyen ( opak ) bölümlerinin yüksekliği 0,65 metreyi aşmamalıdır. Giriş katı sahanlığı ile asansöre yoldan basamaksız olarak ulaşılabilmelidir. Her özürlü, sağlam kimselerin yararlandığı girişlere ulaşabilmeli ve bunlardan kendi olanakları ile bağımsız olarak yararlanmalıdır. Prensip olarak, ayrı girişlerden kaçınılmalıdır. Özürlü, yanında başka biri olmadan genellikle bu girişlere ulaşamamaktadır. Binanın girişi zorunlu olarak ayrı olduğunda, işaret levhaları girişi belirgin olarak göstermelidir. Özürlüler buraya zorluk çekmeden ve kendi olanaklarıyla ulaşabilmelidir. Giriş katı sahanlığı ile asansöre garajdan da basamaksız olarak ulaşılabilmelidir. Giriş katı sahanlığı ile asansöre garajdan da basamaksız olarak ulaşılabilmelidir. Rampalar; Rampaların eğimi olabildiğince az ve en fazla %6 olmalıdır. İstisnai olarak, eğer başka bir çözüm şekli yoksa ve özürlüler diğer bir kişinin yardımından yararlanabiliyorlarsa bu eğim %12 ye kadar çıkabilir. Her rampanın başlangıcında, bitiminde ve aynı zamanda kapıların önlerinde yatay bir manevra alanı öngörülmelidir. Kapının 23

48 açıldığı kenar ile kapı kolunun yanında 60 cm. Genişliğinde serbest bir yüzey gereklidir. Bu genişlik sağlanamıyorsa manevra alanı derinliği 120 cm. ye kadar arttırılmalıdır. Eğimi %6 nın üzerindeki uzun rampalar sahanlıklarla bölünmelidir. Uzun bir rampadan ziyade bir asansör veya kaldırma platformunu içeren çözümler tercih edilmelidir. Yollardaki enlemesine eğimler olabildiğince az ve en fazla %2 olmalıdır. Her enlemesine eğim tekerlekli sandalyeyi yolundan saptırır. Özürlü, tekerlekli sandalyesini doğru bir hat izleyerek sürmekte güçlük çeker. Merdivenler, rampalar ve %6 nın üzerindeki eğimler bir korkuluk ile donatılmalıdır. Bu mimari elemanların genişliği 150 cm den daha az olduğunda, korkuluk en azından bir kenara konulmalıdır. Korkuluğun çapı minimum 40 mm, yüksekliği zeminden cm olmalıdır. Korkuluk, bu mimari elemanların başlangıcından ve bitiminden itibaren en az 30 cm daha uzun tutulmalı ve yön değiştirme noktalarında kesintiye uğramamalıdır. 24

49 Tuvalet; Kamuya açık alanlardaki tuvaletlerde, her tuvale grubuna en az bir adet tekerlekli sandalye kullananların kullanabileceği bir tuvalet konulmalıdır. Bu tuvaletlerin normal tuvaletlerle aynı yere konulması tercih edilir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda, yerleri uyarı levhalarıyla açıkça belirtilmelidir.bayanlar ile baylara ayrı tuvalet yapmanın mümkün olmaması durumunda, özürlü tuvaletinin bayanlar bölümüne konulması gerekir. Başka bir çözüm, ayrı girişli tek bir tuvalet yapmaktır. 25

50 Hareket özürlülere ayrılan tuvaletlerde; - "L" biçiminde tutamak, - kaldırılabilir tutamak, - tekerlekli sandalyenin altına girmesine olanak veren lavabo tezgahı, - elbise askıları, - alt kenarı zeminden 1,00 m yükseklikte ayna bulunmalıdır. Klozetin yanındaki tutamak, sandalyeden klozete geçişi engelleyeceği için kaldırılabilir olmalıdır. Elbise askıları tekerlekli sandalyeden ulaşılabilecek mesafede olmalıdır. Konutlardan farklı olarak, klozetin yanında, refakat edenlerin geçebileceği bir alan bırakılmalıdır. Umumi tuvaletlerde, özürlü kimse klozette otururken lavaboya ulaşabilmelidir. Dolayısıyla klozet ile lavabo arası uzaklık 0,55 m'yi aşmamalıdır. Banyolar; Tekerlekli sandalye kullananlar, küvetin ya da gömme banyonun uzun kenarına ulaşabilmelidir. Tekerlekli sandalyenin hareketini engellememesi açısından altına sandalyenin girebileceği bir lavabo konulabilir. Musluklar uzun kenara yerleştirilmelidir. Uzun kenara harekete yardımcı olması için yatay ve dikey tutamaklar konulmalıdır. Duş teknelerinin zemini tekerlekli sandalye ile girilebilecek şekilde, en fazla %2 eğimli ve eşiksiz olmalıdır. Duvardan 0,50 m çıkıntılı kaldırılabilir bir oturak veya duş sandalyesi öngörülebilir. Zemin kaplaması ıslandığında bile kaymamalıdır. Tekerlekli sandalyenin altına girebilmesi için lavabonun altında en az 0,80 m genişlik olmalıdır. Çıkıntılı sifon tekerlekli sandalyenin lavabonun altına girmesini engelleyeceğinden, sifonlar duvara gömülü veya paralel olmalıdır. Musluk takımında sıcak su solda, soğuk su sağda olmalıdır. Lavabo üzerindeki prizler tekerlekli sandalye kullananın ulaşabilmesi için 0,90-1,40 m yükseklikte planlanmalıdır. Rehabilitasyon merkezleri ve özürlü yurtlarında kullanılan sedye dolaşma alanlarının planlamada hesaba katılması gerekir. Sedye tekerlekleri taşıyan bir çerçeveye oturtulmuş olup hemen kaldırılabilir. 26

51 Bedensel engelliler için öngörülen standartlarda; tekerlekli sandalye boyutları, tekerlekli sandalyenin hareket etmesi için gerekli alan ve tekerlekli sandalyede oturan birinin uzanma mesafeleri gözönüne alınır. Özürlülere Uygun Tasarlanmış Örneker; 27

52 28

53 29