ADOLESANLARDA FĠZĠKSEL BÜYÜME VE CĠNSEL GELĠġME

Transkript

1 ADOLESANLARDA FĠZĠKSEL BÜYÜME VE CĠNSEL GELĠġME

2 ADOLESANLARDA FĠZĠKSEL BÜYÜME

3 ADOLESAN Adolesan; Genç (youth); Gençlik (young people); yaģ yaģ yaģ

4 ADOLESAN Adolesan; çocukluktan eriģkinliğe geçiģ dönemidir Ergenlik, delikanlılık la eģ anlamlı kullanılır Adolesan döneminde büyük değiģimler yaģanır Fiziksel büyüme Cinsel geliģme Psikososyal geliģme

5 ADOLESANSA GĠRĠġĠ ETKĠLEYEN Irk Hormonal faktörler Cinsiyet Ġklim Ailesel özellikler Çevresel uyaranlar Beslenme FAKTÖRLER

6 FĠZĠKSEL BÜYÜME Adolesan dönemi, büyüme ve geliģmenin belirgin hızlandığı dönemdir 3-5 yıl içinde eriģkin hayattaki antropemetrik ölçüm değerlerine ulaģılır yaģ arasında herhengi bir yaģ diliminde baģlayan ve genellikle 2-3 yıl süren bu büyüme hızlanmasına; Büyüme Atağı (Pubertal Growth Spurt) denir

7 BOY UZAMA HIZI DORUĞU (Peak Height Velocity) Büyüme atağı sırasında boy artıģı maksimuma ulaģır ve buna PHV denir Kızlarda ortalama 12 yaģ, 9 cm/yıl Erkeklerde ortalama 14 yaģ, 10,3 cm/yıl Bu dönemde boyca uzama %15 lik bir artıģla; Kızlarda 25 cm, Erkeklerde 28 cm civarında gerçekleģir

8 BÜYÜME ATAĞI Erkeklerde; pubik kıllanma evre 3-4 Kızlarda; meme geliģimi evre 2-3 büyüme atağının olduğu dönemdir EriĢkin erkek ve kadınlar arasında ortalama cm boy farkı olur

9 ADOLESANIN EN SON BOY UZUNLUĞUNUN ġekġllenmesġ Ergenliğe girme yaģı, Anne-baba boyu, Ergenliğin süresi, Sosyo ekonomik durum, Irk la iliģkilidir

10 BÜYÜMENĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE ĠZLENMESĠ Takvim yaģı Boy yaģı Kemik yaģı

11 Kemik Ġç organ Salgı bezleri Yağ Kas Kitlesi Lenfoid organlar Timus Tonsiller Adenoidler

12 VÜCUT KISIMLARINDA BÜYÜME Adolesanda büyümesi ilk hızlanan vücut kısmı bacaklardır Gövde uzamasındaki hızlanma bacaklardan bir yıl sonradır Biakromial/Bikristal geniģlik oranı Oturma yüksekliği/ boy oranı

13 VÜCUT KOMPOZĠSYONUNDAKĠ DEĞĠġĠKLĠKLER Adolesanın yüzünde de Ģekil ve büyüklük değiģikliği gerçekleģir; alın, çene, burun büyür Kas dokusu kızlarda menarģ; erkeklerde boyca uzama hızı doruğuyla eģ zamanlı olarak en yüksek değerlere ulaģır

14 VÜCUT KOMPOZĠSYONUNDAKĠ DEĞĠġĠKLĠKLER Deri altı yağ dokusu her iki cinste de adolesanın ilk yıllarında azalır Yağ dokusundaki azalma hızı boyca uzama hızı doruğunda en yüksek değere ulaģır Overler 1 misli, Testisler 10 misli ağırlık artımı gerçekleģtirir Ġskelet kitlesi, AC ler, Kalp, KC, Dalak, Böbrekler, Tiroid, Adrenaller büyüklük ve ağırlıklarını 2 ye katlarlar

15

16 AĞIRLIK ARTIMI Adolesandaki büyüme atağı süresinde erişkin hayattaki ağırlığın yaklaşık yarısı kazanılır Erkeklerde boy ve ağırlık artım hızı doruğu beraberce, Kızlarda ise ağırlık artım doruğu boydan yaklaģık 6 ay sonra olur YaĢa göre boy ve ağırlık persentilleri arasındaki fark %15 den fazla olmamalıdır

17 Vücut kitle indeksi = Kilo / Boy 2 Nispi ağırlık ( % ) = (Gerçek ağırlık / Beklenen ağırlık) x 100 Vücut kitle indeksi ( % ) = Gerçek ağırlık / (Gerçek boy) x 100 YaĢa göre beklenen ağırlık / (YaĢa göre beklenen boy) 2 Bulunan değerlerden, 120 ve üstü obezite olarak kabul edilir Deri kıvrım kalınlığı (DKK) Triceps kası üzerindeki deriden ölçülür

18

19

20 ADOLESANLARDA CĠNSEL GELĠġME

21 CĠNSEL GELĠġĠM Adolesan dönemi çocukluktan yetiģkinliğe geçiģ dönemidir ve bu dönemde oluģan değiģikler sonucunda insan vücudu üreme yeteneği kazanır

22

23 ERKEKLERDE CĠNSEL GELĠġĠM Genital organlarda büyüme Pubik kıllanma Aksiller kıllanma Sakal ve bıyık oluģumu Ses değiģimi Ejekulasyon

24 GENİTAL ORGANLARDA BÜYÜME Testis hacimleri; Prader orģidometresi ile ölçülür (1-25 cm 3 ) Testislerin uzun çaplarının ortalaması 2.5 cm den, hacmi ise 4 cm 3 den büyük olması, gonadotropin stimülasyonu ile cinsel geliģimin baģladığının göstergesidir. Testisler, epididim ve prostat yaklaģık 7-10 misli büyür.testislerden testesteron giderek artan bir Ģekilde salgılanmaya baģlar

25 GENİTAL ORGANLARDA BÜYÜME Penis Büyümesi: Testislerin büyümeye baģlamasından yaklaģık 1-1,5 yıl sonra baģlar Penis boyu; gevģek durumdayken çekilerek mons pubis ve penis tepesi ölçülür Puberte öncesi ortalama 6,2 cm (4,8-7,5 cm) EriĢkinde ortalama13,2 cm (10,8-15,5 cm)

26 ERKEKLERDE CĠNSEL GELĠġĠM Pubik kıllanma penis büyümesi ile aynı zamanda baģlar Aksiller kıllanma, pubik kıllanmadan iki yıl sonra baģlar Yüzdeki kıllanma, aksiller kıllanma ile eģ zamanlı baģlar Ses değişikliği, androjenlerin larinkse etkisiyle olur İlk bilinçli ejekülasyon, ortalama takvim yaģı: 14.3, kemik yaģı: 13.5

27

28 ERKEKLERDE PUBİK KILLANMANIN EVRELERİ EVRE 1 Pubik kıllanma yoktur EVRE 2 Penis tabanında seyrek, düz veya hafif kıvrık, hafif pigmente kıllar vardır EVRE 3 Kıllar pubise yayılır, daha koyu renkte, daha sık ve kıvrıktır EVRE 4 EriĢkin tipi kıllanmaya yakındır, kıllar bacağın iç kısmına atlamamıģtır EVRE 5 EriĢkin tipi kıllanmadır, Evre 4 teki bulgulara ilave olarak kıllar bacağın iç kısmına da yayılmıģtır

29 ERKEKTE PENİS VE TESTİSLERİN GELİŞİMİ EVRE 1 Penis,skrotum ve testislerde büyüme baģlamamıģtır EVRE 2 Skrotum ve testislerde büyüme baģlar, skrotum cilt rengi koyulaģır, peniste henüz büyüme yoktur EVRE 3 Penis uzamaya ve kalınlaģmaya baģlar, skrotum ve testisler büyümeye devam eder EVRE 4 Glansın büyümesi ve kalınlaģması ile penisin büyüklüğü artar, skrotum cildi daha da koyulaģır EVRE 5 Testisler,skrotum ve penis eriģkin erkek boyutundadır

30 KIZLARDA CİNSEL GELİŞİM Genital organlarda büyüme Meme geliģimi telarģ Pubik kıllanma pubarģ Aksiller kıllanma Ġlk adet kanaması menarģ

31 GENİTAL ORGANLARDA BÜYÜME Hipofizden salınan gonadotropinlerin etkisiyle over, uterus, vajina ve labialar büyür,olgunlaģır Overler giderek artan miktarda östrojen ve progesteron salgılamaya baģlar Östrojen memelerin büyümesini ve diğer geliģmeleri sağlar Kızlarda genital bölgede ve aksiller kıllanma ise böbrek üstü bezlerinden salınan androjenin etkisiyledir

32

33 KIZLARDA MEME GELİŞİMİNİN EVRELERİ EVRE 1 Meme geliģimi baģlamamıģtır EVRE 2 Areola altında tomurcuklanma Ģeklinde büyüme baģlar EVRE 3 Areola ve meme dokusu büyür EVRE 4 Areola ve meme baģı, meme dokusunun üzerinde ikinci bir çıkıntı oluģturur EVRE 5 Meme dokusu daha büyümüģtür, areola geriye çekilir, meme kitlesine katılır, sadece meme baģı çıkıntı oluģturur

34 KIZLARDA PUBİK KILLANMANIN EVRELERİ EVRE 1 Kıllanma yoktur EVRE 2 Labialar üzerinde, seyrek, düz veya hafif kıvrık, hafif pigmente kıllar vardır EVRE 3 Labialar üzerinden biraz daha mons pubise doğru ve orta hatta yayılmıģtır, kıllar daha koyu renkte, daha sık ve kıvrıktır

35 KIZLARDA PUBİK KILLANMANIN EVRELERİ EVRE 4 EriĢkin tipi kıllanmaya yakındır, ters bir üçgen alana yayılmıģtır, üçgenin tabanını mons pubis üzerinde horizontal bir hat meydana getirir, kıllar bacakların iç kısmına atlamamıģtır EVRE 5 EriĢkin tipi kıllanmadır, Evre 4 teki bulgulara ilave olarak kıllar bacakların iç kısmına da yayılmıģtır

36 İLK ADET KANAMASI MENARŞ Adet Görme uterusta belirli aralıklarla kanama olmasıdır, bu olay genellikle doğurganlığın ilk belirtisi olarak kabul edilir Memelerin büyümeye baģlamasından 1,5-2 yıl sonra çoğunlukla yaģlarında baģlar MenarĢtan 1 yıl önce vajinal floraya laktobasiller egemen olur ve ph aside döner Ġlk adetler henüz yumurta hücreleri tam olgunlaģmadan ve ovulasyon olmadan baģlar

37 MENTRUAL SĠKLUS Adet Döngüsü; gün olup kanama yaklaģık 4-5 gün sürer Ovulasyon, menarģtan yıl sonra, noktürnal pulsatil salgılama tipinin 24 saatlik salgılama tipine dönmesi ile baģlar MenarĢtan sonra 1-2 yıl düzensizlik olabilir

38

39 CĠNSEL GELĠġĠM Kızlarda TelarĢ; PubarĢ; MenarĢ; 7,5 yaģ 13,5 yaģ 8,5 yaģ 14 yaģ 9,5 yaģ 16 yaģ Erkeklerde Cinsel geliģim; 9 yaģ 14,5 yaģ arasında baģlayabilir

40