ihsan KETiN Hayat1 ve Eserleri A. M. CELAL SENGOR, 1.T.U. Maden Fakiiltesi, Jeo loji BOliimii, Te~vikiye - istanbui

Transkript

1

2 ihsan KETiN Hayat1 ve Eserleri A. M. CELAL SENGOR, 1.T.U. Maden Fakiiltesi, Jeo loji BOliimii, Te~vikiye - istanbui «San'atc;1 yukanya dogru, kendi haysiyetine ve kendisini yonlendiren kurallara dogru bax: malldir; al)ag1ya, ki~isel mutluluguna vie ih:j. yac;larma dogru degil - mumkun olanla gerekli olamn birlel)iminden ideali yaratmaga Galll)malld1r - bunu tum duygusal ve ak1lsal :jekillere buruyerek sessizce sonsuz zamamn ic;ine atmalldir». Friedrich. von Schiller Napl1 yap1lan ilk defa kel)feden, gec;en yuzy1lm buyuk Frans1z jeologu Marcel Bertrand, Eduard Suess'un «Arz1n <;ehresi» adli dev yap1tm1n Frans1z. ca tercumesine yazm11) oldugu onsozde Suess ve eseri ha:kkmda tricil'e imaen l)oyle demisti: «Bilimler Je dunyalar gibi, bir gunde yarat1lmam1~lard1r. Anc;i.k eminim ki, ileride bir. gun 'bilimimizin tarihi yaz1ld1 ~ 1 zaman, Suess'un eserinin 11)1g1n yarallld1g1 ilk glini.in sonunu simgeledigi soylenecektir». thsan Ketin'in yanm yilzylla ya.kla:)an meslek hayatmtn urettiklerine die bir goz att1g1m1zda, bunlarin Turkiye jeolojisirie sac;llklan 1~1gm iilkemiz jeolojisinin olu~um tarihinde «I~1gm.yarahld1g1 Hk giin'ii» simgeledigini gorilrilz. Eski ad1yla, tstanbul Teknik Universitesi, Maden Fakiiltesi, Genel Jeoloji Kiirliiisii profesorii (yeni de. yi~le de Genel Jeoloji Anabilim Dall Ba:)kani) Dr. lh-. san Kjetin 1 Agustos 1983 tarihinde 44 yllhk, bir ba~ka ifadeyle de 88 somestrelik resmt hizmet silresini 1oldurarak. 69 yasmcia emekliye ayr1ld1. thsan Ketin'ln bu 44 y1l silresince sadec.:e jeolojiye degil, fakat "Jugun «yerbilimleri» gienel ad1 alt.inda toplad1g1m1z tiim doga bilimi kollarma ogretici, ara:)tmc1 ve idareci olarak yapm1~ oldugu hizmetlerin, illkemizde bugiin y.er.b-ilimlerinin diger doga billmi kol.lart::ia p.azaran daha geli~mi~ bir durumda bulunmalarrnda hayati pay1 vard1r. <;ok c;e~itli imkans1zhklar ve oz13l Iikle ~ahsi talihsizlikler ic;erisinde thsan Ketin'in bilime yapllgl katk1lar sadece bir hayranl1k ve alk1~ Yesilesi olarak degil, fakat aym zamanda ozellikle ders almacak bir ornek olarak da son derece enteres~n bir hikaye olu~turmaktad1r~ar..!hsan Ketin'in hayat hikayesini anlatmak cidden zor bir sorumluluktur, zira Meta her saati dahi dop. dolu gec;mi~ olan bu ya~amm, ogrenci, ogretmen, a.ra~tmc1, idareci, aile reisi ve nihayet insanllk gibi pek c;ok yonii vardir. Ketin bu rollerin hepsini c;a~da:)larma ve kendisinden sonra gelecek olanlara i:rnek olacak bir mukemmeliy:etle doldurmu~tur. Bu kadar c;ok cepheli bir ki~inin tasvirinin, hele biyog. rafi konusunda kalem oynatmaya ahl)km olmayan bir ele teslim edilmesinde, ku~kusuz o elin sahibinin Ketin'in ya:)am oykusilnden ders almas1 beklenilen neslin bir temsilcisi olmas1 ve Ketin'in potasmda ~ekil lendiginden o potay1 belki emsallerinden biraz dai:j.a yakmdan tamma bahtiyarhgma eri~mis bulunm,1sl rol oynam11jllr. A~ag1da ozetlenen oykii ozellikle!>enim c;agdal)lanma ve bizden daha gene; olanlara ornek olabilirse, bu k1sa biyografi en onemli amaw1a ula:)m1s olacakllr. 1hsan Ketin'in ya~am1mn ba:)lang1cma donmek bizi Osmanh!mparatorlugunun en ~anss1z donemi:ie, can c;eki$en devlebe oliim serbetini sunmu~ ohn me~'um Birinci Dilnya Sava~1'mn ba$lad1g y11ina gotiirecektir. O'null Maden Fakilltesi'ndeki odasmdan c;1kacak, 20. yilzy1hn hareketli y1llarmdan geriye, 1914 senesinin Kayseri'sine gidecegiz.!lkbah!lr' in ortalarmda Kayserili Ali Aga ilie Ayf'.e Hamin'm ikinci c;ocuklan olarak dllnyaya gelen kiiciik thsa11'- 1n dogumunun tam gilnii, o zamanlar d~gu!fl giinlerini kaydetmek Met olmad1g1 ic;in bilinememektedir (*). tmparatorlugun sm1r vilayetleri silrekli!syanlar ve c;ete c;arp1~m.alanyla c;alkalam.rken muhte :)em Erciyes'in ietegine yaslanm1~ olan eski Kayseri :jehrinde 0 vakit nisbeten sakin bir. hava esrriektedir. Kiic;iik thsan'1n s1byan mektebine ba~lamas1 Kur~ulu:j Sava~1 senelerine tekabiil eder. Ancak maarif sistemi heniiz Osmanh'd1r. Ketin s1byan ~ mekt:ebinde- ilk okudugu «Anadolu Yavrusu. suriun KitabI» adi1 eseri ve bunun il~ ~iirini bugun hala. ilk gilndeki gibi hahrlamaktad1r : Sultan Osman, Sultan Osman O'dur bu devleti kuran Adaletle alm1~t1 ~an Sultan Osman, Sultan Osman Mustafa Kemal'in liderliginde dogum sancilar1 ic;erisinde bulunan yeni Turk Devleti o tarihlerde cephe1'erde zor smavlar vermektedir. Osmanll tmparatorlugunun harabelerinden modern bir Cumhuriyet yaratmay1 kafasma: koymu~ olan Mustafa Kemal, c;agda:jlarmdan biiyuk. ozveriler beklemekte, ka!1la kuracaklan yeni devleti kiic;iik!hsan'm neslinin irfanla. yuceltecegine inanmaktad1r. iste bu hareket.11,. (*) Ketin 1940 y1lmda yaymlanml:) olan doktora tezinin arkasmda bulunan k1sa ozgiec;mi$inde dogum giinunii IO Nlsan 1914:blarak belirtmistir. Ancak bu tarih, kendisinin daha sonra blzlere anlattig1.~i, bi, Almanya'da dogum gununun bilihmemesinden dogacak bir mahtubiyete mani olabilmek ic;:n yaz1lm1~ yakla~hrin.a bir farihtir. Ketin'in kesin olarak :bildigi.ise rahmetli annesinin dogum za. mamm ilkbahann ortaiarl diye hat1rladig1dir. KET1N S1MPOZYUMU , 5-18

3 SENGOR heyecan dolu y1llarda ad1 daha sonra ilkokul olarak degi ecek olan s1byan mektebine devam etmekte olan kileilk ihsan ilk egitimini boyle bir hava ieerisinde almi hr. Bu arada -eagm Meti oldugu iizei'!e- Kur'an kurslarma da devam eden Ali Aga'mn ogluna bu kurslar haf1zasma idman yaphrma imkamni vermi:;;, Ketin, meslek hayah boyunca kar Isma e1kan say1s1z fosil ve formasyon isimlerini, uzun stratigrafik kesitleri oldugu gibi, Divan ve Tanzimat edebiyatmm, Goethe'nin, Schiller'in :;;iirlerini de biz gieneleri dai1i zaman zaman hayrette btrakan bir berrakhkla belleginde tutmay1 ba arm1~tir. Ketin o tarihlerde Sivas Muallim Mektebi'nden Kayseri'ye tayin olmu gene, Mustafa Kemal idrealizmi ile iliklerine kadar dolu heyecanh bir ogrctmen olan ilkokul hocas1 Yilmnil (Tolgay) Bey'in ken_ disi ve arkada lan ilzerinde yapmi oldugu etkiyi hala s1k s1k anlatmaktad1r. Bilyilk bir talih esel'i,. Yilmnil Tolgay Bey kiiciik ogrencisi!hsan'm iellibe~ y1l sonra iilkemizde verilen en bilyilk bilim odiiliine.iay1k goriildilgilne ahit olmu, Ketin'in Tiibitak Bilim Odiililnii ah~illl, kadir inas og11encisinin davetlisi.. olarak toren salonunda izleme bahtiyarl1gma eri~mi tir. Yilmnil Bey'den saglam bir egitim temeli ald1k. tan sonra Ali Aga'mn oglunu bu sefer Kayseri Lise-. si'nde orta dereceli tahsilini ikmal ederken gorilyoruz. O zamanlar yaz mevsimlerinde Kayseri'de Erciyes'in eteklerinde yay1lmakta olan baglara gidilmektedir. Oku1 zaman~, diger konular arasmda doganm s1riar1 hakkmda bilgi sahibi olan kileilk thsan, tatilde de muazzam volkamn eteklerinde, bilmeden, onun yuvarlanan ta lan, mmldanan dereleri. ve f1s1lda an rilzgarlan ile anlatt1klarma kulak misafiri olmu9 ve bu tek yanl1 sohbet giderek ya h yanardag ile gene lise ogrencisi arasmda bir omilr boyu siirecek -ve gencin ya9amma yon verecek bir a km dogmasma sebep olmu tur y1lmda kileiik 1hsan artrk gene bir adam olrnu$, liseyi bitirmi tir. Ancak i i burada b1rakma. mak, biiyilk kurtar1c1 Mustafa Kemal'in i aret ettigi 1 miisbet ilim yolunda tahsile devam etmek gerekmektedir. Ne yap1lmahd1r? Ketin liseyi bitirirkien Kayseri lisesi mildilrii olan merhum Yunus Kaz1m Konil, Ketin'e ogretmen olmas1m, Mustafa Kemal'in nesillerini egitmesini, gene devletimize Mustafa Kiemaller yeti tirmesini saghk vermi tir. Bu tavsiye Ali Aga'nm ogluna cazip geldiginden gene ihsan Efendi devletin o s1ralarda Avrupa'ya lise ogretmieni yeti mesi amac1yla ogrenci gondgrmek iein actig1 smavlara girmi ve ba anh olmu:;;tur. Bu yolun ucunda :;;imdilik Berlin gorilnmektedir.!hsan Efendi ve.1rkada lar1 Meta, tstiklal Mar I airi Mehmet Akif'in As1m ve arkada larma yaptig1 nasihat1 izlemektedirler. «Sen gecenl1erde demi Un ki : 'Yaz1k hala biz, Dilnkil ilmin rbile biganesiyiz, cahiliyiz.! te f1kdam bu ihmal edilen ma'rifetin, Nesli bir ac7je dil iirmii ki, bugiln, memleketin, Bir y1gm kuvveti var, hem ne tabii de heniiz. Biz o kuvvetlel'le eller gibi hakim degiliz! Yarmm ilmi nedir, halbuki? Gayet mildhi : «Maddenin kudreli zerriyyesi» ugra bg1 i~. O yaman kudrete hakim olabilsem diyerek, Sarf edip durmada bireok 'kafa binlerce emek. Onu bir buldu mu, art1k bu zemin; ba ka zemin <;:iinkil bir damla komiirden edecekler te'min, Qyle milyonla degil, na-milbenahi kudret!, ibret al kendi sozilnden, aman, oglum, gayreh tnk1iab1n yolu madem ki bu yoldur yalmtz, 'Nerdesin hey gidi Berlin!' diyerek yollammz. Alh ay, bir sene gayret size1eglence demek... Siz ki y1llarca neler eekmediniz, hem giilerek! Hani bir omre bedeldir U geeen her giinilniiz; Bir giln evvel gidiniz, bir saat evvel donilnilz! $ark'm agl'! u ae1ktir o zaman i tie size; O zaman varmanm imkam olur gayenize; O zaman dinlerim artik seni, As1m, bol bol... - Yann ak am gideriz. - Oyle mi? Berhudar ol. 1919'un karanhk, gelecegi meehul giinlerinde yaz1lan bu sozler, tutulan bu I Ik aym y1l Samsun da parlamaya ba layan Mustafa Kemal gilnesmm sai; maga ba:;;ladtg1 I mlara paraleldir. ihsan Efendi "e arkada lan '1932 y1lmda!stanbul'dan B ~ rlin'e gitm3k ilzere trene bindikleri zaman ise onile y1l once Samsun'da dogan giine9 artik iilkemizi pml pml ayd1~ hk ve s1ms1cac1k bir vatan haline getirmi:;;tir. Bu vatan, bilyilk ozverilerle, thsan Efendi ve arkada~larm1, kendisini «muas1r medieniyet seviyesine» e1karmahn. dilegiyle, fen ve teknolojisi geli mi~ iilkelere egitime gondermektedir. Bir y1l sonra Ulu Onder Atatlirk :m genelere gorevlierini, 10. y1l nutkuyla arkalartndan seslenirken, oyle hatirlatacaktir : «Az zamanda eok bilyilk i ler yaptik; bu i~lerin en biiyiigil, temeli Turk kahramanllg1 ve yilksek Tilrk kiiltiiru olan Tiirkiye Cumhuriyetidir... Fakat yap Uklanm1z1 asla kafi gormiiyoruz. <;:iinkil daha eok \e. daha biiyilk isler yapmak mecburiyetinde ve azmindeyiz. Yurdumuzu en mamur ve en medeni memleketlerin seviyesine e1karacag1z. Milletimizi en geni~ refah vas1ta ve kaynaklarma sahip k1lacag1z. Milli kiiltilrilmilzil muas1r. medeniyet seviyesinin iizerine e1karacag1z.» ihsan Efendi ve arkada lan Ulu 6nd1er'in ve onun Meta yoktan var ettigi vatanlarmm kendilerinden ne beklediklerinin pekala farkmdad1rlar: 6gretmGn olacaklar ve gene Tilrkiye Cumhuriyeti'ne Ata'mn gormeyi arzulad1g1 «fikri hilr, vicdam hilr, irfam hiir nesmen> yeti tireceklerdir. ihsan Efendi ve arkada lanmn arkada b1rakhklar1 aydmhk ve emin anavatan ile, vanlan Berlin arasmda bilyilk farklar vard1r. Orta Anadolu'nun sakin ve miltevazi ortammda. biiyilmil:;; olan ihsan Efendi'ye bu biiyil'k kalabahk orta A vrupa ehri pek ya.. banc1 gelmi tir. Prusya krah Bilyilk Frederik'in Meta yoktan var ettigi Berlin ~ehri gerei yilzy1hn ba mdan beri fen bilimlerinin sanki bir Mekke'si olmu - 6

4 ihsan KETiN - HA YATI VE ESERLERt tur. Alman imparatoru II. Wilhelm'in emriyle yiizyrl ba larmda kurulmu olan «Kaiser - Wilhelm - Institut zur Forderung der Wissenschaftem> Albert Einstein, Max Planck, Walther Nernst gibi her biri fizikte ayn bir c1g1r acmt.5 dahileri biinyesinde toplami tir. Bu ara t1rmac1lar aym zamanda Berlin Universitesi'nin -Ognetim kadrosunun da parcalanm olu turmaktad1r. Berlin sadece fizikte degil, kimya, biyoloji, jeoloji ve bilhassa miihendislik 'konularmda da kendine o "1ra- 1arda rakip tammamaktadrr. Ancak o zamanlar 6ene aym Berlin biiyiik srkmhlar ve karga ahklar icinde calkalanmakta, ekonomik durum, korkunc bir enflasyon ve goriilmemi bir ii;;sizligin sonucunda tam bir c;okiintii manzaras1 sunmakta, politik istikrar ve sokaktaki insamn giivenligi asiri U(; politik partilierin serseri militanlanmn merhametine kalmi gorunmektedir. Almanya ve miittefiklerinin Birinci Diinya Sava I'nda ald1klan yenilginin cocugu olarak diinyaya gelmi olan Weimar Cumhuriyeti erken bir oliimiin e igindedir. t te boyle bir Berlin'e gelen!hsan Efendi ve u kada lanm, orada o s1ralarda talebe miifetti i olan bir zamanlarm Erzurum kongresi uyesi ve Cumhuriyet doneminin biiyiik tarihc;isi Cevat (Dursunoglu) Bey'in kar rsmda goriiyoruz. Kendi insamn1 yakmdan tamyan Cevat Bey, ihsan Efendi daha kaprsmda goriiniir goriinmez bu delikanhmn vatanm hangi ko esinden geldigini dierhal anlam1, kendisine gii. ler yuzle «Hosgeldin Hitit yavrusu!» diye seslenmi tir ders y1lmt lisan ogrenmek uzere Naum- (*) Ketin'in daha sonraki egitim doijjemini ve bu donemin kendisi, dolay1s1yla Tiir~dye jeoloji>i uzerindeki derin etkilerini daha iyi kavrayabilmek icin bu ekolleri ve ozellikle Ketin'in icinde yeti tigi Cloos ekoliinii biraz olsun tammak gierekir. Bu uc biiyiik ekol uc biiyiik hocanm cevresinde ve jeolojiyi uc degisik Olcek ve felsefede inceleyen gorii lerin 11;11gmda olu mu lard1r. Berlin'deki Stille ekolii bi:ilgesel jeolojiye (ve ozellikle bolgesel stratigrafiye) dayanan bir jeotektonik ekoldiir. Stille tum k1t'alar, orojenik ku aklar, okyanuslar gibi cok biiyiik yap1- larm olu um ve evrimleri ile ugra m1 t1r. Bu ekol, aym zamanda, biitiin bu olaylar1 oroj1enezin belirli zaman arahklarmda, tiim diinyada aym zamanda, Stille'nin <<0rojenik faz» admt verdigi hipotetik donemlerde meydana gelen bir siirec oldugunu onceden kabul ederek incelemi tir. Hans Cloos ise ozellikle sanatkar taraf1 ~aman zaman agrr basan ki iliginin etkisinde, dogamn kucagmda mostralan kendisine muhatap almay1 tercih eden, ogrencilerine once,iyice gozleyip sonra konu may1 ogiitleyen bir hocad1r. Cloos ya am1 boyunca mezoskopik olcekteki yaprlarla ugra may1 yeglemi, daha cok klnkh alanlarla pliitonik kayaclarm ic yap1lanm call mlz.hr. Cloos jeotektonik ile de ugra m1, ancak bu alanda da kmkh yap1lan onde burg/saale ehrindeki bir lisede geciren ihsan Efiendi 1934 y1h ki somestresinde Berlin Universitesin. de tabiiye dalmda fiilen yiiksek ogrenime ba laml tll'. Bu somestrede kendisine ders veren hocalar arasmda i:;ohretli Alman tektonikcisi Hans Stille de bulunmaktaydi. Ketin'e bir gun sohbet esnasmda Stille'nin dersi hakkmda ne dii iindugiinii sormu tum. Giilerek oyle dedi : «Camm, o zaman daha degil jeolojiye, iiniversileye yeni ba laml lz. Yabanc1 ve garip bir diyarday1z. Adam derse gelir, her hafta bir ba ka k1t':iy1 anlat1rd1. Akhmda o derslierden pek bir ey kalmadl.» Ancak «bolgesel ve mukayeseli tektonik» ustlid1 olarak un yapml olan Stille'nin bu ilk P,erslerini'n daha sonra meslek hayatmm en bilyilk k1s1mm bu konuya adayacak olan g.enc ihsan Efendi uzerinde ciddi etkiler yapml olduklar1 muhakkakt1r. Ozellikle Ketin'in daha sonra Tilrkiye'nin tektonik birliklerhi ay1rtlarken Stille'nin yontemini benimsemi olm<is1 bunun kamtld1r. Fakat bilyilk ve pat1rt1.11 Berlin ve buradaki sos~ yal ke meke, yaradlh mdan sakin tabiath olan thsan Efendi'yi rahats1z ettiginden, daha ilk somestrenin sonunda Ketin bu r;?ehri ve iiniversitesini terkederek o s1ralarda Berlin'de zooloji doktorasr yapmakta olan Melahat Hamm'm (Prof. Dr. Melahat <;aglar) tavsiyesi ile nisbeten daha ufak ve sakin olan Bonn r;?ehriijje tar;?mmaya karar vermii;;tir. Bonn bu s1ralarda Almanca konu~mlan iilkelerdeki uc bilyiik jeoloji ekoliinden birinin merkezi durumundadir (*). tutmu tur. Cloos'un mostra a..5k1 ile pliitonlara ve kmkh yap1lara olan tutkusunun Ketin'in daha sonraki meslek ya amma silrekli yans1- d1klarm1 gorecegiz. Bilyilk boyutlu yanal atlmh faylarla jeotektonik olcekte ilk ugl'a anlardan olan Cloos'un ogrencisinin daha sonra Kuzey Anadolu yanal atlmlt faym1 ke fetmesi kur;? kusuz rastlanh degildir. Ucilncil bilyilk «Alman» ekolil ise Avusturya'da Innsbruck ~ehrinde Bruno Sander'in kurdugu «petrofabrik» yani «tar;? dokusu» ekoliidur. Mikroskopik olcekteki yap1lann kinematik evrimlerini inceleyen Sander ekolil yap1sa1 jeolojiye bambar;?ka bir bakl ac1s1 kazand1rm1~, ozellikle Amerika Birle ik Devletleri'nde de E.B. Knopf ve L. Weiss gibi petrograf/y!j.prsal jeologlarla onemli etki yapm1r;?tlr. Tektonik ve yap1sal jeolojiye cok onemli katk1- lar yapmr olan bu ilc bilyilk «Alman» ekoliiniin birbirleri ile iliskileri ise, ne yaz1k ki, arzu edilen dilzeyde olamam1s, bu iic bilyilk hoca birbirleriyle pek konu madrklan gibi ogrencileri de 'kendi hocalarmln dl Inda kalan iki bilyiik hocadan pek yararlan!j,mam1 lard1r. Stille' nin ogrencilerinden olan Andreas Pilg.er (Zei.tschr. Deutsch. Geol. Gesell., 128, 7) bu iiziicii durumun nedenini soyle ozetliyor: «Tektonik anlay1~lan birbirlerinden cok degi~ikti ve birbirlerine olan hosgoriileri azdl» 'I

5 ~ENGOR Burada, Brieslau ttniversitesi'nden gelerek sohretli Alman tektonikc;i Gustav Steinmann'dan bosalm1s olan kiirsiiyii 1926 y1lmda Hans Cloos doldurmustur. Yabanc1 ogrencilerine kars1 ozel bir sevgisi olan Cloos, Ketin'in Almanya'daki tum tahsil hayah boyunca ona sadece hocahk degil, yakm dostluk, hatta bir nevi babahk dahi ettiginden, Ketin daha sonraki tum yasam1 boyunca hocas1m her zaman sevgi ve sayg1yla anm1stir. Ketin y1llan aras1.nda Bonn sehrinde once jeolqji ve biyoloji dallarmda lisans egitimini, daha sonra da jeolojide doktorasm1 tamamlami tlr. Bu arada 1935 y1h yaz somestresini Breisgau'daki Freiburg sehrinde gec;irmis, burada h1em Ren Grabeni'nin giiney kesimini hem de buradaki gene Kaiserstuhl volkanik merkezi ile grabenin dogu omuzunu olu turan Karaorman (Schwarzwald) yiikseliminin Hersinyen yap1sm1 yakmdan tamma olanag1ri1 ~lde etmistir. '1935 y1h yazmda Tiirkiye'ye ailesini ziyarete gelen thsan Efendi, aym y1l c;1klp.1s olan soyad~ kanunu dogrultusunda ailesi bizzat «Ketim> soyadm1 seoerek Almanya'ya 1hsan Ketin olarak donmii~tiir. Ben ders y1lmda Almanya'da iken Ketin'in tavsiyesi iizerine Freie Universitat'de baz1 jeoloji derslerine c1evam etmis, bu arada Ketin Almanya'da bulundugu s1ralarda kendisinden ders gormiis oldugu Prof. Dr. Max Rlchter'le de famsmistim. Almanlarin sohretli Alp jeologlarmdan olan. Richter, Ketin'den gelen selamlan dinlerken «bizim Ali» diye on_ dan soz retmeye baslad1yd1. Filhakika Hans Cloos'un ikinci Diinya sava l'ndan sonra yazd1g1 «Gesprach niit der Erde» (Arz ile Sohbet) adh meshur eserinde de Ketin'in ad1 ihsan Ali Ketin olarak gecer. thsan Bey bu Ali admm nas1l ortaya c1ktigm1 bir giin soyle anlatt1yd1 : «Soyad1 kanunu c1kmadan once bizler Almanya' da babalanm1zm ac!lanm soyad1 gibi kullamrd1k. Bonn'daki hocalarla Alman arkadaslara; Ali daha kolay geldigi icin beni hep Ali diye cag1r1rlar, «Ali Baba ve Klrk Haramilere»de at1f. y_aparak. baria tak1-11rlai'd1. Bu Ali ad1 ondan sonra da o devrede benimle Bonn'da bullirian Alman dostlar tarafmdan hep kullah11ageldi.» Cloos'un Ali'si k1sa zamarida oriun en sevdigi ve kendisine yakmhk duydugu ogrencileri arasma girdi. 0 kadar.ki, sohr1etli hoca «Ali'yi» hafta sonlan bile yalmz b1rakmaz oldu, o:r:m iideta aile efrad1 ic;erisine ald1. Bti hava icerisinde Cloos'un Ketin iizerinde onemli etki yapmas1 da kacm1lmaz olmustur. Bu etkiriih en belirgiri yanl siiphesiz kuvvetli bir doga sevgisi ve j1eolojinin mutlaka arazide, doga ile ic; ice, onun kucagmda yap1lacag1 inanc1 idi. Ketin 1952 y1- lmda Tiirkiye JeoJoji Kurumu Biilteni'nde Cloos icin yazd1g1.nekrolojide soyle diyor : «0 her sene ilk dersinde su ciimleyi tekrarlard1 : 'Jeoloji kitaplardan degil tabiattan ogrenilir, hocalar v,e kitaplar sizlerin ta,biata yaklasmamz1, onun dilinden an_lamaniz1 kolaylast1ran gecici vas1talardir!» Ketin;in ogrencileri ve meslekdaslan da, beriim gibi, bu ciimleyi s1k s1k onun agzmdan duymuslard:i,r. Ketin'in 1938 yl11 Haziranmda tamamlad1g1 «Ober die Tektonik und den Vulkanismus d~r Gegend von Bad Bertrich» (Bertrich Kapllcas1 oevresinin tekto. nigi ve volkanizmas1 iizerine) adh doktora tezi y1l1 yaz aylarmda yapllan 6,5 ayhk bir arazi c;ahsmasma dayamr. Avrupa Hersinyen orojeninin kuzey kanad1m olusturan «Rheinisches Schiefergebir_ gel> icerisinde secilmis bir bolgede yap1lan tez :.;adece bu bolgedeki gee; Paleozoyik yap1yl degil, bu yap1y1 parcalayan ve R'en grabeninin olusmas1 ile ilgili Tersiyer faylanmay1, bunun morfolojik etkilerini, Kuaterner volkanizmasm1 ve gene bu volkanizmanm yarat,tlg1 jeomorfolojik problemleri de icerir. Ketin'in ilk arazi cahsmasmin iiriinii olan doktora tezi Almanya'da, o Tiirkiye'ye dondilkten sonra 1940 y1lmda yaymlanm1stlr. Bu «ilk yaym'a» yaza. rmm titizligine hayran olmadan goz afmak, onu, kendisini kaleme alamn taviz vermeyen saglam bilimsel mantlgm1 ve ak1c1 ushibunu alk1slamadan okumak kabil degildir. Ali Aga'mn oglu, Erciyes'in sevgilisi ihsan Ketin bu ilk c;allsmasmda ileride ne tiir bir bilim adam1 olacagm1 ac;1kca gostermistir. Doktoras1mn gerek genis bazh konusu ve gerekse de Ketin'in tezi iizerinde gosterdigi titizlik, onun daha sonraki meslek yasam1 ic;in son derece uygun bir baslangic; olmustur. Prekambriyen'den giiniimiize kadar siiregelen orojenezleri, kmkll yap1lann hakim oldugu neotektonigi ve zengin volkanik sekilleri He Tiirkiye, kendisini anlamaga niyetli olan jeologdan titiz bir c;ahsma ahliik1 yamnda genii de bir bilgi ve tecriibe baz1 ister. Ketin'in talihi sanki bu isteklerl hissetmiscesine onu haz1rlam1stlr y1lmda doktorasm1 tamamlayan Ketin, bii Yiik bfr sans eseri olarak ikinci Diinya Savast, patlamadan iilkiesine geri donerek istanbul ttniversitesi Fen Fakiiltesi Jeoloji Enstitiisiinde asistanhga atanm1s ve Tiirkiye'nin Ahmet Can Okay'dan sonra ikin_ ci doktorah jeologu olarak bu kurulusta goreve baslam1st1r (*). Ketin'in daha sonraki meslek yasamm1 daha iyi dege.rleridirebilmek ic;in, icine girdigi ortam1 biraz olsun bilmekte yarar vard1r. I<ietin Tiirkiye'ye geri geldigi tarihte Tiirkiye'de modern jeolojinin kurucusu olan Ord. Prof. Hiimit Nafiz Pamir jeoloji enstitilsii miidiiriiydii. Aym enstitiidie tsvic;re'den getirilmis olan jeolog E. Parejas da Ord. Prof. olarak vazife goriiyordu. Tahsilini Berlin. ttniversitesi'nde yapm1s olan Ahmet can Okay docent, Fuat Baykal, Enver Altmll ve Nuriye Pmar da heniiz doktoralanm yapmam1s asistanlar olarak bulunmaktayd1lar. 1roetin Tiirkiye'ye.dondiigil y11larda. Tiirk yerbilimleri heniiz teskilatlanma faaliyeti ic;indeydi y1lmda Ankara'da Maden Tetkik ve Arama Enstitiisii'niin kurulmus olmasma ragmen_ iilkede cekirdekten _yetismis jeologlann c;ok az olu~m ne- deniyle jeolojik arast1rmalar heliiiz sistemli bir sekile doki.ilememisti. Jeologlarm. bilfinsel c;ab~malarm1 c;at1s1 altmda birbirlerine ahlaj1p tarti~aca'klan 8

6 lhsan KETlN - HA YATI VE ESERLERi bir jeoloji kurumu heniiz olu mam1 ti. Bu te kilatlanma i;1inin liderligini Pamir, Birinci Diinya Sava mdan beri pek c;ok giic;liiklerle yiiriltmek zorunda kald1gmdan kendisi bir ara tirma an'anesi olu turmaya vakit \'1e ortam bulamam1 ti. Bunu merhum Biiyiik Hoca yukanda bahsetmi~ oldugum yayinlanmam1 otobiyografisinde su sozlerle dile getirmekte_ dir: «Bana en cok sorulan sey: Neden benim jeolojiye ait orijinal ne riyatlm azdir? Bunun sebepleri pek coktur: 1 - Ben i e ba lad1g1m zaman meml1ekette jeolojiye ait hic;bir ey yoktu. Jeolojiyi bu memlekete sokmak icabediyordu.» Dolay1s1yla 1940'11 y1llarda bir yandan iiniversitede jeolog yetistirmeye cah lrken diger yandan da hem Pamir'in iil!qede jeolojinin tei:;kilatlanmas1 ic;in gosterdigi cabalara katk1da bulunmak, hem de onun vakit bulup da yapamad1g1 arastirma an'anesi yerle tirme i ini basarmak gerekiyordu. Pamir'in ortamm hazirlanmas1 konusundaki biiyiik hizmetlerini burada tekrarlamak gereksizdir. Ketin de daha sonra hep Pamir'in yaptiklanm ilkranla anm1s, ondan Tiirkiye jeolojisinin «Biiyiik Hoca'sl» diye hiirmetle bahsetmi tir. i te Dr. ihsan Ketin 1938 yllmm Ekim aymda tstanbul Universitesi Fen Fakiiltesi Jeoloji Enstitusiine asistan olarak atand1g1 zaman kar 1smda bul dugu ortam ve gorevler bunlard1. Ketin'in Tilrkiye'ye dondiikten sonra ba lathg1 c;all malarmda, ondan sonraki tum meslek ya ant1- smda da oldugu gibi, ogreticiligin yamnda yogun da bir ara tlrma faaliyeti goze c;arpar. Ketin'in y1llarmda yap1lan ilk call malan iki ana grupta toplanabilir. Bunlardan biri dieprem etiidlerine ve bununla ilgili neotektonik konulara ayr1lm1 c;ah malar, digeri de, ozellikle Cloos'un etkisini bilhassa yans1tan ve o zamanlar k1saca «granit tektonigi>) {*) Tiirkiye'de modern jeolojinin kurucusu olan Ord. Prof Hamit Nafiz Pamir de Cenevre i.l"niversitesi'nde doktoraya ba lam1 sa da patlal< veren Birinci Diinya Sava 1 n1edeniyle bitiremeden yurda donmek zorunda kalmi tlr. Pamir halen t.t.i.l". Maden Fakiiltesi ar ivinde korunan, yaymlanmami ve yar1m kalml otobiyografisinde bu durumu kendisi OYle anlatmaktad1r. «Cenevre'de tahsilde iken hocam Louis Duparc iki yaz tatilinde {1913, 1914) beni Rusya'da Ural daglarma goturdii ve bir doktora tezine ba latt1. Mevzu «Les roches acides d'ural» idi.... Cenevre'den tezimi hatta ikmal edemeyerek heniiz gelmi tim...» Ahmet Can Okay'm Tiirkistan dogumlu oldugu gozoniine almirsa, o zamanki daha geni alam ile Osmanh Devl1eti sm1rlan ic;erisinde dogup da doktora alan ilk jeolog gene Ketin olmu tur. kavram1 ic;erisinde toplanm1 olan pliitonlarm ic yapllarmm -detayh haritalanmas1 ve yorumunu da ic;eren paleotektonik c;ah maland1r. Talihin garip bir cilvesi olarak, siikfmetini hemen 150 y1ldan beri korumakta olan ve kendisine daha sonra Ketin tarafmdan «Kuzey Anadolu Deprem Fay1 veya k1saca «Kuzey Anadolu Fay1» admm verilecegi, iilkemizin kuzey sahillerinden ortalama 100 km kadar ic;eride fakat ona paralel uzanan devasa fay sistemi, Ketin'in Tiirkiye'yie donmesinden bir y1l sonra, aret halinde vuku bulan bir seri dep" remle tezahiir edecek olan hareketine tekrar ba lam1 t11. Bu faliyetin ilk habercisi 21 Kas1m 1939'da meydana gelen Tercan depremi olmu, ancak aym y1lm Arahk aymm 28'ini 29'una baglayan gecesinde Erzincan'da tarihin en biiyiik deprem felaketlerindien biri vuku bularak yurtta 1m1zm hayatma rnal OlIDU lur. Ketin'in doktoras1 ile aym y1ida ne redilrni olan ikinci yay1m Hamit Nafiz Pamir'le birlikte Geobgische Rundschau dergisindie yaymlam1s olduklan, Tercan ve Erzincan depremlerinin on raporu mahiyetinde olan yaz1d1r. Bu on raporu daha detayh bir ikinci makale 1941 y1lmda gene aym dergide takip etmi tir. Bu ikinci yaymda, Ketin'in 1948 y1lmda yaymlayacag1 ve Kuzey Anadolu Fay1'mn gerc;ek ka. rakterinin yanmda, bu yapm1n Tiirkiye'nin aktif tei~. tonigi ic;erisindeki yerini ve onemini ve aym zamanda iilkemizin neotektoniginin bugiin de gec;erliligini koruyan anahatlarin1 ortaya koyan malrnlesinde ne. rettigi fikirlerin Meta onciilerini goriiriiz. Pamir ve Ketin 1941 yilmdaki c;ah malannda Erzincan diepremini memleketin ce itli yerlerinde pek c;ok depremin izledigine i aret ederek, bu biiyiik afetin tiim Anadolu'nun tektonik cat1s1m harekebe gec;irdigini, bu c;at1- mn olu masma neden olan mekanizmamn Anadolunun tum faal yap1larm1 bir biitiin lc;erisinde yonettigini one siirmiislerdir y1llan arasmda Ketin bilimsel c;all malarmda paleotektonik problemlere ag1rhk verm!, daha cok o zamanlar ozellikle yoklugu ciddi olarak hissedilen jeolojik harita alma cah malarm1 on plana almi tlr. Ketin'in Tiirkiye'deki ilk paleotektonik c;all mas1, 1940 y1luida askere gitmeden once tamamladlgl tstanbul Bogaz1'mn dogusundaki Alemdag granodiyo. ritinin incelenmesi olmu tur '1942 y1llan Ketin'in ozel ya anhsmda iki onemli merhaleyi geride birakhg1 bir zaman arallgm1 temsil ederler; bunlardan biri vatani gorevini yedeksubay olarak tamamlamas1, ikincisi de evlenmesidir. Ketin'in askerlik gorevi, bilhassa o zamanlar Tilrkiye'nin dort bir yanmda tiim hiz1yla devam et mekte olan 1kinci Diinya Sava 1'nm da etkisiyle, ona Asker! Jeoloji ad1 altmda Almanca'dan bir kitap c;evirerek Tiirkce yerbilimleri literatiiriinde bir ac;1g1 kapatmak ilhamm1 vermi tir. 1zdivac ise Ketin'e tum ya am1 boyunca daima iikranla and1g1, icinde rahat bir sekilde cah abilecegi s1cak bir yuva olusturan ve 9

7 SENGOR kendisinin hep en k1ymetli hazinesi 've en bi.iyiik destegi olarak gordilgii milsfik ve anlay1sh bir hayat arkada$1 kazand1rm1$t1r. ihsan Ketin, 5 Ekim 1942 tarihinde aslen Rumeli'li bir asker ailesinin cocugu olan Cografya ogretmeni Bedia Hamm (dogumu Alpiln) ile dilnya evine girdi. Bu izdivac ona Bedia Hamm'In yamnda, 'onu icinden ald1g1, yerbilimlerinin jeolojiyle yakm ili:;;kili bir koluna, Cografya'ya ve bilhassa istanbul trniversitesi Cografya Enstitilsilnd:e.kurulusundan 'Jeri en kuvvetli bran$ olan Fiziki Cografya ailesine damat olma sanstm da kazand1rm1shr. Ketin meslel~ hayat1 boyunca Turk Cografya ailesiyle de daima en iyi ili:;;kiler icinde bulunmus, gel'lek ogretim ve 'gerekse de arashrma faaliyetinde hep yerbilimlerinin biitiinliigilnii vurgulayarak, her yerbilim brans1- nm gezegenimizle ilgili problemlere yapacag1 onem:i katk1lan oldugunu anlatmaya cahsm1$tir y1lmda Ketin, «Tunceli kuzeydogusunda Seytan Daglan ve yakm civanmn jeolojik yap1s1» adh cahsmasl ile iiniversite do{lenti iinvantm aldl y1h ayn1 zamanda Ketin ailesinin 1943 y1lmda dilnyaya gelmis olan ve ihsan Bey'in babasmm admm verilmis oldugu ilk cocuklan Ali'nin <,le mes' um bir rahats1zllk sonucu hayata gozlerini yumdugu y1ld1r. Bu fel:lket, ne fecidir ki, Ketinin yasammda 24 y1l sonra yinelenerek onu tekrar ac1lann en biiyilgilne bogacakttr. Ketin'in bu elim hadiseler kar$ismda gosterdigi metanet onun yilksek ki:;;iliginin en.belirgin delillerinden biridir. Bu tarihten sonra Hlm ailevi iizilntiilerine ragmen cahsmalarma h1z veren Ketin bir yandan jeo. lojik haritalama faaliyetini yurdun Elaz1g'dan Marmara Denizi cevresine kadar dag1lan geni$ alanlarmda silrdilrilyor, bir yandan da ikfnci Diinya Savas1 boyunca Kuzey Anadolu'da birbiri ardma meydana gelmis olan deprem :lfetlerinin nieler ifade ettiklerini.anlamaya cah$1yordu. 1920'lerde Erciyes'in f1s1lt1lanm dinlemeyi ogrenmis olan ihsan Efendi, iiniversite docenti olarak da bir defa daha kitab1 defteri oir yana b1rakarak, bu sefer de Ku:z;ey Anadolu'dan gelen deprem gilmbiirtiilerine kulak venne ihtiyacml duymus, en bilyilk. ogretmen olarak gordiigii doganm kendisine bir seyler anlatmaga call~tlgml farketmisti. Tabiat'in seslenisleri nihayet meyvalanm verdi ve 1948 yllmda ihsan Ketin bugiin diinya jeoloji literati.iriiniin klasikleri arasma girmis olan «trber die tektonisch-mechanischen Folgerungen aus den gros 'sen anatolischen Erdbeben dies letzten Dezenniums» cson on y1lda Anadolu'da meydana gelen biiyiik depremlerin tektonik ve mekanik sonuclar1 iizerine) adh makalesini yaymladl. Sadece alh sahife metin ve bir - ~ekilden olm;;an bu k1sa makalenin diinyada biiyiik yanal at1mh faylar hakkmda ilk yap1lan yaymlardan olmak, levha tektoniginin onciisi.i say1labilecek cesitli 'fikirleri icermek ve Ti.irkiye'nin neotektonigl hakkmdaki gi.incel gori.i:;;lerin temelini olusturmak gibi ozelliklerinin yanmda Kuzey Anadolu Fay1mn varli- gmm ortaya konuldugu ilk belge olmas1 gibi tarihi bir 0111emi de vardir. Kuzey Anadolu'da onemli bir tektonik hattm varhg1 aslmda ta Nowack'1n 1928 y1lmdaki yaymlarmdan beri bilinmekte, bu yapmm onemi iizerinde Salomon-Calvi, Blumenthal, Parejas gibi jeologlar da durmus bulunmaktad1rlar. Ancak Ketin'den once ki ti.im yorumlar bu yap1ya cesitli hipotetik kavram. larm etiketlerini yap1shrmaktan ileriye gidememislerdir. Kimine gore bu yapl bir «nedbe», kimine gore bir «Synaphie», kimine gore de bir «kratojenik k1- r1k hatti» idi. Arna bilti.in bunlar Kuzey Anadolu'da ne olup bittigini, depreml:erin neden orada olduklanm, neden yanal at1mh olduklanm ac1klamaktan cok uzak, Meta bos laflard makalesiride Ketin o zamana kadar ileri si.iriilen bilti.in hipotetik «ac1klamalara» kulag1m t1kam1s, depremlerin ve yi.izeyde gorillen jeolojinin anlatt1klarma dayanarak Kuzey Anadolu d1eprem hattmm bi.iyi.ik bir yanal ahmll fay oldugunu gostermis ve bu fay boyunca ti.im orta ve bah Anadolu'nun kuzey Anadolu'ya nazaran batiya dogru hareket ettigini ileri si.irmi.i:;;ti.ir. iyi bir jeolog da buraya kadar Ketin'in ula:;;hg1 sonuclara aym veri bazm1 kullanmak suretiyle ula:;;abilirdi. Ancak Ketin'in sadece iyi degil, aym zamanda biiyiik bir jeolog oldugunu isi burada b1rakmam1s olmasmdan anhyoruz. Ketin bahya dogru hal"eket ettigini ileri siirdiigii ve «Anadolu Blokm> adm1 verdigi kiitlenin kuzeyinden oldugu gibi gi.ineyinden de sm1rlanmis olmas1 gerektigini diisi.i_nmii:;;, Anadolu'nun gi.ineyinde de Kuzey Anadolu Fay1'na benzer bir yapl olmas1 1:1- z1m geldigini soylemistir. iskenderun korf~zi kuzeyinde, Kozan'daki deprem faaliyetine dikkati ceken Ketin, bu depremlerin varhgm1 varsayd1g1 gi.iney fay1 ile ilgili olabileceklerini ifade ietmistir. 22 May1s 1971 Bingol depreminin Ketin'in 23 y1l evvel olmas1 gerektigini di.i:;;iindiigii, Anadolu Blokunu giineyden sm1rlayan ve Kuzey Anadolu fayma benzeyen bir ya.. p1 iizerinde olmas1 sonucu, Tiirkiyie'nin ikinci bilyiik yanal ahmh fay1 olan Dogu Anadolu Fay1 ke:;;fedilmistir. Bu yapmtn kesfi serefini paylai;;an dort jeologdan ikisinin Ketin'in ogrencileri olmalan :;;i.iphe siz rastlantl degildir. Egitim ve ogretimin yam s1ra bu aralarda Ke. tln'in Tilrkiye jeoloji diinyas1m dis diinyaya famtma cabalarma da tamk oluyoruz y1hnda yaymlad1g1 dort yaz1dan bir tanesini Ketin iilkemizd1eki jeoloji enstitiilerini ve diger jeolojik kurulu:;;lan tamtmaya ay1rm1sti.r y1llan arasmda Kuzeydogu ve Gi.ineydogu Anadolu'daki haritalama callsmalarma devam eden Ketin ders y1lm1 Amerika Birlesik Devletleri'ndie Johns Hopkins trniversitesinde eski hocas1 Hans Cloos'un kardesi olan sohretli yap1sal jeoloji iistad1 Ernst Cloos'la birlikte cah$ma ve geziler yaparak gecirmi$, Atlantigin oteki yakasmdaki jeolojiyi de ilk elden ogrenmege gayret etmistir y1lmda istanbul tl"niviersitesinden aynlan Ketin'i o tarihte yeni kurulmakta olan istanbul Tekn~k tl"ni- 10

8 1HSAN KETm - HAYATI VE ESERLERt versitesi Maden Fa:kiiltesi grubuna profesor olarak katllm1i; gorilyoruz. '1773 yll1nda Sultan III. Mustafa larafmdan «Milhendishane-i Berri-i Hilmayun» ad1 altmda tesis olunan ve daha sonraki donemlerde de once dstahbul Milhendis Mekteb-i Alisi» vie nihayet de dstanbul Teknik Universitesi» olarak degii;en okul Tilrkiye'nin batlh anlamdaki ilk ilniversitesidir. tc;erisinde yerbilimleri egitimi tarihinin ta 1830'lara kadar indigi bu egitim ocagmm elemanlan 1875'de Paris. Cografya Sergisinde Almanya, Avusturya ve Fransa'y1 geride birakarak kartografya alamnda yap1la n yansmalarda onemli derece ve madalyalar kazanm1i;lard1r.. Merhum Profesor Danyal Bediz «XIX. A.smia Tilrkiye'nin Cografya Sahasmdaki Bilyilk Hamlesi ve Milletleraras1 'Bir Yar1~mada Tilrk Ba_ i;arism1n 90. Yil Doniimil» adh makalesinde bu bai;ariya deginirken, Tilrkiye'de o zamanlar genelde yerbili~lerinin durumunu anlatmakta ve «Milhendishane"i Berri-i Hilmayun'un bu sahadaki bai;anlan btiyilktilr» demektedir. Dolay1s1yla Ketin'in kendine yeni c;alli;ma yeri olarak sec;tigi Teknik Universite Maden Fakilltesi heni.iz. kurului; halinde olmasma ragmen, bir yiizy1ll gec;en ba,sanh bir yerbilimi faaliyetinin an'anesi iizerine bina edilmekbe olan bir milessesedir. Teknik Univer :site genelde uzu:ri ve bai;arih gec;misinin kendilerine.verdig.i.giiven ve klvanc. duygusu ic;erisinde, tum ogretim e.iemanlanmn Meta bir aile havasmda birbir. :Leri ile kayna~tlklari bir ortamdir. Bu ortam o zamanlar Emin Onatlar, Mustafa inanlar ve benzerleriyle uluslararas1 bilim diinyasmda da onemli tesirler icra etme,ktedir. Boyle bir uyum ve c;ah~ma ha:vas1 ic;erisine kabul edilen Ketin'in, Teknik Universite'y1e kolayhkla ayak uyduracag1 Q.ogaldl. Yeni olui;an Maden Fa:killtesi'nde Ketin eski c;ahi;malarma h1zm1 artt1rarak devam etti. Ketin'in Teknik Universite'de iken yaymiad1g1 ilk cahi;mas~ 1svic;re'li jeolog Franz Rosli ile bif likte kal1eme alm1~ olduklan, 18 Mart 1953 y1lmda meyd:ina gelmii; olan Yenice - Gonen depreminin eti.idi.idilr. Isvicre Jeoloji Cemiyeti'nin yay1n orgam olan Eclogae1 Geologicae Helvetiae dergisinde c1kan bu onemli makale~erinde Ketin ve Rosli Kuzey Anadolu Fay1'. Jun yanal atnnh karakterini tekrar vurgulayarak bu.yap1y1 benzer bir yanal at1m.h sistem olan Kalifoi: :niya'daki San Adreas fay1 ile kari;ilai;ti.rm1i;lard1r doneminde Ketin'i en cok mei;gul et mii; olan problemin Orta Anadolu krisfalin masiflerinin yai;lan ve tektonik konumlar1 oldugunu gor: mekteyiz. Anadolu kristalin masiflerinin Tilrkiyie'nin jeolojik yap1smdaki yerleri Hk defa Philippson'un bugi.in Menderes '.Masifi olarak bildigimiz yap1y1 «Lydisch - K~rische Masse» olarak ayn bir Unite i;eklinde tarif etmesi ile bahis konusu olmui; ve daha sonra pek cok jeolog tarafmdan cia tarti:.;ma konusu yap1lmii; Jarci1r. K1etin bu probleme el att1g1 zaman - aynen Kuzey Anadolu faymm durtimuna benzer i;ekilde _ Anadolu'nun orta kesiminde batidan doguya dogru uzanan bir eksen ~ekliride gori.inen metamorfik ka. yaelann genellikle yai;h (Prekambriyen veya Paleowyik) olduklar1 dili;ilnillilyor, bunlann gilya simetrik bir yap1ya sahip oldugu ileri siirillen AnadoIU orojeninin birbirinden uzaga devrilmii; gi.iney ve kuzey '.kanatlan arasmda bulunan «Zwischengebirge~ (= ara masifler) olduklan samhyordu. Ketin, 19Sl'de Sir Edward Bailey ve Jame,, McCallien tarafmdan yaymlanan v.e bugiln K1rsehir Masifi olarak bildigimiz metamorfik kiitlenin Pon t1d'lerden gelen ve Ankara melanj1 Uzerinde yiizmetcte olan devasa bir nap oldugu yolundaki hipotezlenm kontrnl etmek amac1yla Yozgat civarmda 1/ 'lik harita alma eahsmalarma baslam1sur. Bu faaliye.t, K~tin'i Kuzey A.nadolu Fay1m kei;fetmesinden sonraki en onemli bulu~u olan Anadolu kristalin ekseninin son derece gene bir yapt oldugu, metamorfik evrimini ancak gee Kretase - erken Tersiyer arallgmda tamamlad1g1 bulgusuna gotilrmili;ti.ir. Bu eok onemli bului; sadece Tilrkiye'de degil tum dilnyada da -o zamanki genel r~oriii;lere tamamen zit oldugundan- once tepkiyle kars1lanm1s, Stille gibi me~hur tektonikeiler Ketin"e inanmakta gilelilk eektilderini ac;1kea ifade etmisl ~rdir. Ketin'in Ti.irkiye'deki meslekdaslaniun eogum1ri da bu c;ok onemli bulu1;1u ciddiye almamalan, arazi verilerine dayanan Ketin'in gorili;il yerine, bu konuda i;ohretlerinden ba~ka bir destek noktalan olmayan Stille ve Kober gil;>i Y!!banc1 tektonik~ilerin hipotetik gori.i~jerini tercih etmeleri, belki daha o za. manla:r Tilrkiye'de olu$abilecek 'Qir tektonik ekolii.1, bashba$ma bize has bir jeolojik dil~i.im:e sisteminin meydana gelememesini, Ketin'in bu konu_daki ffkfrlerinin kendi yak1n eeyresini olusturan Maden Faki.iltesi grub_una mi.inhas1r kalmasm1 intae etmistir. Ancak 1970'li ve 1980-'li. y11larda. yap~lan. eah~mahr bu konuda da Ketin'in hakl1 oldugumt gostermis. he. le Mende:res 'Masifinin metarriorfizma yai;;i; bizz,1t Ketlnein :i<endisini. dahi hayrette bli'akarak Eosen'ia sonuna gelip yerle~mi~tir.. Kirsehir Masifi'nin Bailey ve McCaUien'in sand1klarmm tersine muazzam bir alloktan kiitle. olmay1p otokton olarak gori.inmesi Ketin'i Ti.irkiye'deki bi~dirmelerin miktar v~ boyutlan konusunda da dilsiin. ceye sevketmis. o-_ zamanki mevcut verileri derleyen Ketin, Tilrkiye'deki en biiyilk ~aryajlarm ahmlann-m km'yi gec;medigi sonucuna varm1i;;tir y1linda bu konuda Avusturya'da «Uber e.inige messbare.uberschiebungen in der Tilrkei» (Tiirkiye'de Oleiilebi lir birka!; bindirme hakkmda) ad1yla yaymlad1g1 mci. kale K1etin'in daha sonra ne~rettigine pisman old~gu benim bildigim tek yaz1s1d1r. 0 zaman mevcut olan literature gilvenmekle hata ettigini s1k s1k soy~ leyen. Ketin, mevcut verilerin kendisini yamltm1~ olduklanm makalesinii! yaymlanmasmdan k1sa bir &-U: re sonra anlam1:.;hr. Blumenthal'in 1946 y1lmda ya. ymlad1g1 makalesinin etkisi ile yerle~en, Ti.irkiye:de oriemli Iiaplann ye dolay1s1yla bi.iyi.ik Oleekli daral malarm olmadtg1 inanc1 ancak '1970'1i y11larda ve hatta 1980'lerin ba~mda yap11an gozlemlerle soki.iliip ~tllabilmis ve Ketin'in bu simpozyum kitabmdaki ma 11

9 SENGOR kalesinde de belirttigi gibi, iilkemizin Akdeniz cevresinin en siddetli daralma tektonigine sahne ohm bolgelerden biri oldugu ortaya pkm1~tlr. Masifler probleminin halli Tiirkiye orojenmm yap1s1 hakkmda o zamana kadar ileri siiriilmiis ol::tn tiim fikirleri ciiriittiigii icin Ketin Tiirkiye'nin paleotektonik yap1smm anahtarlanm ve bu yapmm zaman icerisindeki evrimini ac1kl!ga kavusturm:ik geregini duyarak 1950'li y1llar1,n ortasmdan itibar.en arastirmalarma bu yonde h1z vermistir y11i, ozellikle Ketin'in biiyiik cabasi ile, Ma 'den Fakiiltesi'ne Tiirkiye'nin jeofizik dalmda ilk doktoru olan Kaz1m Ergin'in jeofizik profesorii olarak kaiamld1g1 y1l olmak bak1mmdan i:inem ta:;;1r. Kaz1m Ergin sadece saglam yerbilimleri kiiltiirii ve essiz ki iligi ile degil, aym zamanda Faklilteye kahld1g1 giinden beri bilhassa Ketin'le kurdugu yakm bilimsel ili ki ile de Maden Fakiiltesi camiasmda ve Tiirk yerbilimlerinde onemli etkiler yapm1s, Tiirkiye'de modern jeofizigi kurmu tur. Bugiin pek cok Avrupa iiniv:ersitesinde dahi birbirleri ile ili kileri az olan ayn ayn enstitiiler tarafmdan temsil edilen jeoloji ve jeofizik disiplinleri, Teknik Universite\le Meta ic ice gelismisler, problemlere ortak yakla Imlar getir:erek ozellikle Tiirkiye'nin aktif tektonigi ve sismisitesi konusunda cok onemli buluslann yap1lmasma neden olmuslard1r. Ergin'in Teknik Universite'ye cezbedilmesinde ve daha sonra da onunla devam ettirdigi s1k1 iliskilerde gene Ketin'in y:erbilimlerinin birligine olan inan~imn yans1d1g1m goriiriiz. Aym inancm etkisiyle Ketin,!stanbul Universitesi'nden aynld1ktan sonra dahi, yakm arkada I biiyiik cografyac1 S1rr1 Erinc'le olan!jilimsel ili kilerini aksatmadan siirdiirmiistiir y1lmda Ketin Frans1z Alplerine yaptig1 oir inceleme gezisinin ve paleotektonik cahsmalarmm yam s1ra tekrar neotektonik problemlere egilmis ve Kuzey Anadolu Faym1n sadece bugiinkii faaliyeti degil, zaman icindeki evriminin de konu edildigi gene! bir sentez yaymlam1 tlr. Bu sentezde Ketin faym ya I sorununu ele alm1s ve bu yapmm Neojen'de olu tugunu, olusum tarihinin de asag1-yukan milyon y1ldan daha geriye gitmedigini gostermi tir. Aym yaz1da Ketin'in 1956 y1lmda yaptig1 kil deneylerinin sonuclan, fay boyunca gi:izlenen baz~ yap1larla kars1la tmlarak, Kuzey Anadolu faymm kinematik evriminin sorunlarma bir yaklasma denemesi de sunulmu:;;tur. Ketin'in yanal atimli faylar hakkmtla yaptig1.bu cahsmalar ve elde ettigi sonuclar kuskusuz 1957'lerin bilim diinyas1mn seviyesinde, hatta baz1 noktalarda, ornegin fay boyunca olan faaliyetin siddetinde zaman icinde goriilen salm1mlann vurg11- lanmasmda, ondan bir hayli ilerdeydi. Bu konularda Ketin'i kendi jeolog meslekdaslarmdan cok cograf_ yac1 arkadas1 Erinc izlemis, faym ce itli giizergahlarmda a m1m yiizeyleri ve drenaj sebekesi ile olan ili kilerinden hareket ederek faya yas verme denemelerinde bulunmustur. Bu arada Ketin ;egitim faaliyetini de gozden uz:1lt tutinayarak aym y1l «Umumi Jeoloji» adh ders kita.- bmm ic olaylan kapsayan ilk cildini yaymlam1st1r. Bu ders kitab1 iilkemizde yaymlanan ilk modern jeoloji ders kitab1 olan Hamit Nafiz Pamir'in «Dinamik Jeoloji» ders kitabma benzer bir plan iizerine insa edilmistir. Ancak Pamir'in kitabmdan onemli bir aynhk, Ketin'in eserinin daha detayli olarak planlanm1s olmas1 ve bilhassa gel'lek ekil ve gerekse de Tiirkiye'den alman, bizzat yazann kendi etiid etmis oldugu ornekler bak1mmdan cok daha zengin olmasid1r. 1950'li y11larm sonunda Ketin tiim Tiirkiye'nin orojenik gelismesini anlatan ve iilkemizin tektonik sm1flanmasmda bir di:iniim noktas1 olu turan makaleler serisinden ilkini yaymladi. Burada Ketin Tiirkiye'nin daha once Kober, Stille ve Argand gibi tektonikcilerin tesirleri altmda samld1g1 gibi simetrik bir yap1ya sahip olmad1gm1, orojenik evrimin Tiirkiye'de kuzeyden giineye gelismis oldugunu, dolay1s1yla Anadolu oroj.eninin giineye devrik, asimetrik nir yap1ya sahip oldugunu gosterdi. Bu cal!sma Ketin'i 1961 ve 1966 y1llarmda Tiirkiye'nin paleotektonik yap1sm1 orojenez zamanlanna gore dort ayn tekt-0nik birlige ay1rma fikrine gotiirdii ve bu suretle 1980'li y11larm basma kadar iilkemizde kullamlan Pontid, Anatolid, Torid ve Kenar K1vnmlan sm1flamas1 ortaya pkt1. Bu cahsmalannda Ketin daha cok Stille'nin yontemini kullanarak actsal diskordanslardan orojenez zamanlarm1 belirlemek icin yararlanm1s. her tektonik birligin a ag1 - yukan biitiiniiyle su iistiine c1kma zamamm nihaht olu um zamam olarak kabul etmistir. Ofiyolitli ka yalan da deniz altmda olusmus ultrabazik ve bazik indifalarm eserleri olarak addeden Ketin, bunlan da otokton olarak diisiinmiistiir. Ketin kabul ettigi varsay1mlarm sonuclanm arazide yap1lan dikkatli gozlemlerle s1k1ca pekistirdigi icin, baslang1c varsay1mlan olan ac1sal diskordans. lann miinferit orojenezleri gosterdikleri ve ofiyolitik kayaclarm da otokton olduklan fikirlerinin yanl1~ olmasma ragmen, Ketin'in arazide farkettigi aynhklar bunlara dayanarak yap1lan sm1flamanm da :s1hhatli olmas1 sonucunu d-0gurmustur. Ketin'in ay1rd1g1 birliklerin hepsi 1evha tektonigi kurammdan sonra da gecerliliklerini korumu~lar, Ketin'in de faal olank katijd1g1 ilerleyen cal!smalar sadece bunlan giderek daha ufak alt boliimlere ay1rmay1 gerektirmi11tir. Ketin'in 'Pontid/ Anatol!d smm ve Torid/Kenar KIY nmlan :sm1n, s1ras1yla!zmir - Ankara - Erzlncan ve Bitlis kenet kusaklarma kars1hk gelmektedirler. Bir baska deyisle, levha tektonigi ile birlikte gelen yenllikler Ketin'in daha once cizdigi hatlarm yalmzca adlanm degistirmistir. Bu ekilde 1948 ythnda Tiirkiy;e'nin neotektonik causmm anahatlan ile evriminin esaslanm ortaya koymul) olan Ketin, 1950'li y1llarm sonunda da iilkenin paleotektonik evriminin ve orojenik birliklerinin ac1klama ve tariflerini yapm1s, yiiriitiilmekte olan arazi cahsmalarma ve Tiirkiye'nin gene! tektonik evrimi konusundaki teorik etiidlere ortak bir tarttsma ve degerlendirme baz1 saglam1stir. Ketin'in jeolog 12

10 thsan KETtN - HAYATI VE ESERLER1 olarak siiphesiz en biiyiik yam sadece arazide kaliteli harita uretmekle 'kalmay1p, kendisi ve bru;kalan tarafmdan toplanm1s olan giivenilir verileri iyi bir sekilde yorumlayarak bu verilerin dile gelmesini saglay'l.. bilmesi, birikmis olan bilgiyi ortak bir baz iizerinrle toplayarak daha sonraki cahsmalara saglam bir 11asamak haz1rlayabilmesi olmustur. Ketin iyi bir ar_ashncmm dogru soruyu sormas1m b1 ien kisi oldug:i fikri~i en iyi benimsemis olanlardand1r. ~ogru. soruvu sorabilmek icin de once hakkmda soru sorulacak konuyu en iyi ekilde bilmek, hazmetmi olmak gerekh. DolaylSlyla her arast1rma projesi bir problem, bir soru ile baslar. Bittigi zaman ise toplanan bil. giler bir diger sorunun sorulabilmesi icin g1erekli temeli olustururlar.!ste bu bilim anlay1s1d1r ki 1960'h y1llann basmda Ketin'i tekrar detayh arazi etiidlerine dondiirrnils, 1950'lerin son yl,lmda olu turdugu kuramsal catly1 kontrol ederek gelistirmesine neden olmustur. Bu tarihlerdie Tiirkiye Petrolleri Anonim Ortakhg1 adma KJetin Bah Pontidlerde ve ozellikle Kenar K1vnmlan bolgesinde detayh jeolojik harita cah malan ve profil etiidleri yapm1shr. Daha sonra yaymlad1g1 Giineydogu Tiirkiye ve!ran Kambriyen'i arasmdaki kars1lashrma Ketin'in bu donemdie bolgesel stratigrafiye yaphg1 'katk1lardand1r. Ketin 1960'11 y1llan hem Tiirkiye genelinde sentez cahsmalarma devam etmek hem de s1k s1k arazi etiidleri, harita kompilasyonlan ve benzeri gibi daha dietay problemlerle ugrasmakla gecirmi~, bu arada Uluslararas1 Avrupa Tektonik Haritas1'na da Tiirkiye k1smm1 haz1rlam1st1r. Uluslararas1 Avrupa Tektonik Haritas1 Komisyonu iiyesi olarak Ketin 1965 y1- lmda Kafkasya'y1 ziyaret etmis, burada yapma im. kamm buldugu gozlemlerini 1966 yllmda Tilrkiye Jeoloji Kurumu Biilteni'nde yaymlam1stir. Ketin, '1968 y1lmdan itibaren ilgisini tekrar neotektonik problemler yoniine cevirmis ve aym Yll Tilrkiye'nin faal tektonik yapllar1 ile deprem odaklarinm dag1hs1 arasmdaki iliskileri inceleyen bir makale yay1nlam1shr. Ertesi y1l yaymlanan ve bashg1 sadece «Kuzey Anadolu Fay'1 hakkmda» olan makale Ketin'in kiendi kesfettigi bu dev yap1 hakkmdaki en de. tayh eseridir.!svicreli jeolog Nazario Pavoni'nin 1961 y1lmda yaymlad1g1 «Kuzey Anadolu Fayn> adh makalesinde ortaya athg1, bu faym aumm1n en az km., yasmm da asag1 yukar1 erken Tersiyer olmas1 gerektigi fikirlerini ciiriitmek icin yaz1lan bu makale fay1n giizergah1 hakkmda da kaleme almm1s ilk detayh yaz1d1r. Bu yaz1y1 h!emen 1970'de Bartm depremi uzerine Sakir Abdiisseliimoglu ile yaphg1 arazi gozlemlerini iceren yazlsl ve Bah Anadolu grabenlerinin sismotektonigi ile ilgili olan makale izl~r y1llan arasmda Ketin'in bilimsel iire. timinde bir duraklama goze carpar. Esasmda sadece 1972 y1lmda Nezihi Camtez ile birlikte yaymlam1s olduklan «Yap1sal Jeoloji» adh ders kitabmm nesredildigi bu ink1tamn sebebi, 1969 yllmda Ketin'in ikinci oglu Mehmet'in de, iiniversite tahsilini bitirdigi bir sirada, mes'um bir apandisit krizi sonucu hayata gozlerini yummus olmas1d1r. Bu ikinci felaket Ketin'i neredeyse y1kacak kadar sarsm1s, muazzam metaneti ve celik iradesine ragmen kendini tekr.ir toparlayabilmesi seneler alml,5hr y1lmda, Amerika'mn Kaliforniya eyaletindeki San Andreas fay1 iizerinde incelemeler yapmak uzere Ketin'i tekrar Amerika yolcusu olarak gorily:>. ruz. University of California at Los Angeles ve Stan ford V'niversitesi'nde konf.eranslar veren Ketin daha. sonra Houston'a gelerek burada da University of Houston'da Tiirkiye'nin jeolojisi hakkmda bir seri konferanslar vermis, oradaki ogretim iiyeleriyle te maslar yaparak Sakarya K1t'as1 uzerinde yap1ian paleomanyetik arashrmalara :zjernin haz1rlam1shr. Ketin 1975 y1lmda yaphg1 inceleme gezisinin so. nuclarm1 '1976 y1lmda Tilrkiye Jeoloji Kurumu Billteni'nde yaymlad1g1 «San Andreas ve Kuzey Anadolu Faylan arasmda bir kars1la hrma» adh makalesinde anlatm1 tlr. Aym makalede Ketin, Kuzey Anadolu Fay vadisi boyunca cokielmi olan en yash sedimanlarm Orta Miyosen'dien daha onceye uzanmad1klarm1 belirterek faym en cok Orta Miyosen'de olu mu olabilecegini belirtmistir. 1976'dan sonra Ketin'in bilimsel iiretimi gene kesiksiz ve gittikce :zjenginle en bir manzara arzetmektedir. Bu devrenin benim bu yaz1da bahsetmek istedigim en son iiriinii Ketin'in 1977 y1lmda Van He!ran s1mn arasmdaki sahada yapm1s oldugu ara~i gozlemlerinin sonucland1r. Burada Ketin dalma - batma bolgelerinde olusmus oldu'klanm sand1g1 me lanj karrna 1klarm1n yaygmhgma dikkat cekerek tum bu boigenin temelinin aslmda devasa bir y1g1- lrn karma 1g1 oldugunu tahmin etmi, bu tahmin de kendisinin da:ha sonra Yilcel Y1lmaz ve benimle birlikte yaphg1 cahsmalar esnasmda «Dogu Anadolu Y1. g1 1m Karma 1g1» fikrinin dogmas1na neden olmu rtur. Ketin'in 1977 y1hndan sonra yaphg1 cah malar bugiln halen siirmekte olan arashrma projelerinin ba lang1c noktalar1.d1rlar y11lan arasmda dl anda doktoralanni bitirip yurda donen eski ogrencileri birbirleri ardmdan gelip tekrar Ketin'e katll m1slar, k1sa zamanda Ketin'in eski kilciik ekibi biiyilmil:} ara hrmalann cap1 da bununla paralel olarak art~i tlr. t.t.tr. Genel Jeoloji Anabilim Dah'mn Tilrkiye'nin h!emen her kosesinde ve Tiirkiye d1 mda da surdiirdiigii sedimantolojik/stratigrafik ( ozellikle sa. kir Abdiisselamoglu, Naci Goriir ve Fazh Y. Oktay ile), yap1sal (ozelli'kle 1hsan Seymen ile), petrolojik (ozellikle Remzi Akkok ve Aral Okay ile) ve tektonik cal1smalar (ozellikle A.M.C. i;;engor ile) ashnda Ketin'in genis semsiyesi altmda yilriltillegelmisd!r. Ketin bu donemde gene meslekda lar1 ile birlikte ozellikle levha tektonigi devriminin getirdiklerinin 1~1g1 altmda Tilrkiye ve cevresinin jeolojik evrimlerine yeni bastan goz atma ihtiyacm1 duymus ve ye. ni bir senteze gidilmesi diisunoesiyle cok yonlii bir cah ma icerisine girmistir. Ketin'in bu cahsma do l3

11 - ~ENGOR nemi. gilnilmilzil de kapsad1gmdan burada konumuz d1:}i -kallr.. Emekl.i olmas1 nedeniyle art1k ara hrma -f.aaliyetlerine eskisinden daha <;ok zaman.ay1rabildi.. gini. soyleyen Ketin, bu arada ilnh ersitenin kendi sii:icien istemi oldugu derslerini de eski heyecan ve disiplininden hi<;bir e-y kaybetmeden muntazaman v~rme:kteci.ir. - Bu arada emekli oldugu yll Tilrkiye yer :biiimleri camiastna gene onemli bir katk1da bulun. inu~. detayh bir Tilrkiye jeolojisi ders kitab1 vilcwla ' g~tirmi tir., Buraya kadar az <;ok kronolojik bir sira i<;inde anlatmaga gayret.ettigim :thsan Ketin'in meslek ya. am1, pek cok yonilniln yanmda ozellikle il<; bilyiik cepbesi ile dikkat c;ekmektedir. Bunlar s1ras1yla ara~; ill!!!!.k,- ogreticilik ve organizaiorliik yonleridir. Bu yaz1qa. a:d.cak en pelirgin olan bilimsel faaliyetine deginebildigim Ketin'in burada bahis konusu edilem~yen J'.aymlanm1s eserleri bu yazmm sonundaki list.~d~ yernmi.#ir. :K:etin'iff onemli bir yekun tutan :1aymianmaxrl1 harita ve -raporlanmn tesbiti ise ba h ba~ma bir ar iv <;ahsmas1 gerektirecek kadard1r, ihsan Kietin 44 y1lhk meslek ya ammda her eyden once muhtesem bir arastirmac1, titiz bir goz. lemci' oldugu kadar da cesur ve muhayyilesi geni bir.teorisyen, problem secmekte gosterdigi ustahg1 sec:i gi i;orunlan cozerken de siirdiiren bir bilim adam1 <;>larak kars1m1za c;1k,maktad1r. ihsan.k.etin.. Tilrkiye jeo1ojisini disipline etmis, belirli esaslara oturtank kemdisinden sonra yap1lacak olan ara tmrialara te mel ve bir dereceye kadar da giizergah tayin etmistir, Tii'rkiye jeolojisin~n temel probleml1erinin bilyilk <;ogunlugunu ilk vazl:)den- Ketiri oldugu gibi, J:mnla. rm. "<;ogun'a esasl1 coz.u.inler,i~.etirerek degi ik pr~>o... ) emler arasmdaki ili kflere ilk i~aret eden de gene o olniu tur.. Ozellikle Tilrldye'nin tektorfigine yapt1g1 -katk1lar, jeolgjinin.bu <;Ok onemu.dalinm. illkemizde QilYilk bir. gelisme. gostermeslne ned en olmu, Tilrki.ye'de bu konuda bash basuia bir «Ketin Ekolil» mey~ du:na g~tirdi_gi gibi, kendisine. de.. uluslararas1 bir ~ohret ka~ndlrrm hr. Ketin 1938 y1lmda Tijrkiye'ye dondilgil zaman kar 1smda 1en cetin problem olarak 'duran b!r ara~t1rma terbiyesi, bir ara~t1rma an'~ne:>i yar-atma gorevini ]Jir tek Insana nmiren kismet. olan buyilk bir: basanyla ye7ine getirn;1.istir.- Ara1?tmc1 Ketin,. dogadan. ogrendiklerini sadece sm1ftaki ogrencilerine degil,' etrafmdaki herkese bilyilk bir hieyecanla ogreten bir hoca da olmay1 bilmis, yazd1g1 bes ders kitab1yla Tilrkiye'deki tilm jeologla _r1n.yeti melerine onemli katk1lar yapm11?hr. Ketin'in doga sevgisi, bilime.kar J duydugu derin sayg1 ve tazeligini.bugiln dahi koruyan heyecam adeta bula1?1- ~1d1r. Ketin jeolojijrie olan tutkusunu ve jeoloji bil glsini herkesle aymm yapmadan payla an bir og'ret :mendir. Ben Ketin'in bilim heyecanma ve bu heyecam payla1?ma arzusuna onunla ilk defa tamst1g1m 10 May1s 1973 gecesi tamk olmustum. o tarihte henilz.:bir lise ogrencisi il~en ortak bir aile dostumuz jeolojiye kars1 duydugum ilgi riedeniyle beni bir giln Profe- sor Ketin'e -gotilrecegini soylemi tl 0, 10 May1s ak. am1 yemekten sonra kendi evind~ Profesor Ketin'~.takdim 1edlldim. Ketin'in bana kar l gosterdigi fakml1,g1 ve heyecamm omrilm olduk<;a hahrlayacag1m. Benimle bir lise ogrencisi degil de. sanki kirk y1llll\.mes~ekda1?1ym1 1m gibi konu an bu giller yilzlil adamda tarifi gil<; bir sihir vard1. Hemen o gece Ketin benim 0 andan soriraki egitimim ii;in bir plan teklif etti ve beni daha o yaz -henilz ilniversiteye girmeden!- 1.T.tr. ogrencileri ile birlikbe once arazi kampma gonderdi, daha sonra da o s1ralarda Gebze kuzeyinde jeolojik harita almakta olan Docent ( imdi Profesor) :;;akir Abdilsselamoglu'nun yamna. i;1rak olarak kath_. Ondan sonra da Ketin bugilne kadar benin:i egitimimin her safhas1 ile bizzat ilgilenmi tir. Bu basit hikaye Ketin'in hler seviyede egitim konusunu ne derece eiddiye ald1g1m gostermek a~1- smdan enteresand1r. Ders kitaplartna verdigi onem, ozellikle 'I'ilrk<;;e yaym yapmaktaki isran, her eline gecen yetti haritayr veya enteresan bir fotograf1 «ogrenciler gorsilm> diyerek gidip bizzat koridordaki ilan tahtasi.na asmakta gosterdigi titizlik ve nihayct ogrenmek niyetiyle kendisine yaklasan herkese gos. terdigi essiz yakmhk Ketin'in dogustan ara hrmac1 oldugu kadar dogu tan bir ogretmen de oldugunu gostermektedir. Zaten bu iki ozelligin bir vilcutta birle mesidir ki Ketin'i Ketin yapm1shr. Arna organizatot kehn o1masayd1, idareci Ketin olmasayd1, afa~hrmaci Ve. ogretmen Ketin l?ilphe:;iz bu kadar etkili; olamazlard1. GenellikJe sakin yaradrh 1 ve gevezelikten her zaman kai;m1~ olmas1 nede~ niyle ' Ketiri!in' organizator ve idareci yanlan yaygli:i olarak bilirifuez. Aslmda Ketin mesiek ya~am1 'Jdyunca nu rolleri milmkiin oldugu kadar az oynamaga :mria gostermi, kendid.i bilimsel.ara1?hrmalarmd1}1 Ve ogretimden allkoyacak her tilr faaliyeti kendin.d~n uzak tutmaga gayret etmistir. Fakat gerek duyul _dugu anda Ketin bu :konularda da rol oynamak ilze, re ortaya.c1kmakta :tereddilt gostermemi ttr. Ben nu. rada Kietin'in iki kere yapmis oldugu -. Maden Fakilltesi De!<anhg1,. bir.. defa da yapm1 _ oldugu Jeofoji KQ;.rumu Ba :kanhg1 gibi gorevlerine veya Tilbitak'da yapm1 oldugu.r temel bilimler ara hrma grubu ilye, ligine deginmek istemiyorum: Tilrkiye'de Ketin ; ~ neslinde j'eoloji profesoril olan pek' cok meslekda ~_I. benz~r gorevlerde az veya cok batmnyla bulunmu).1ard1r. Ketin'in organizator olarak bilyilk muvafh. kiyeti ara1?ttrma gruplan olusturmada gorillilr. Kaz1m Ergin'in 1.T.U:'ye, dogrudan profesor olarak a.tanmas1mn :saglanmas1 ile ba layan bu grup kurma ca~l ~ mas1 Ketin'i belli arahk_larla tam olarak 30 YI! silreyle mesgul etmistir. _Bugiln 1.T.U. Maden Fakilltesinde uluslararas1 platformda kendine belli bir. yer etn:i!s bir yerbilimleri ekibinin kurulmasmda Ketin'in eme. gi silphesiz bilyilk olmustur. Kendi kilrsilsil icerisinde de ~etin'in idareci olarak ba ans1 milmkiln oldugu kadar «idare etmemey 3~ ozen gostermis olmasmdan kaynaklamr. Ketin her zaman kilrsilsilndeki. her asistamn bag1ms1z bir aras~ :1~

12 1HSAN KETiN - HAYATI VE ESERLERt tmc1 olmas1m istemi, akademik pozisyoriu daha yilk~ sek kffrsil elemanlarinl.n kendil!erinden daha alt durumda bulunanlan kullanmalarina kesin bir ekilde mani olarak bu konuda - kendisi hep ornek olmu ~ tur. Avrupa ilniversiteleriride bile nadiren rastlanan bu milkemmel demokratik ati:hosfer, Ketin'in kilrsilsilniln bilimsd verim oramiun emsallerinin ilzerinde olmasmm samnm en onemli nedenlerinden biridir. Buraya kadar anlattrg1m «jeolog» ihsan Ketin, kimdisini tamyan herkesin de oybirligi ile belirttikleri gibi, aym zamanda essiz bir insan ve -kelimenin tam anlam1yla bir centilmendir. iki oglunu kaybetinek gibi, bir baba ic;in tahammillil son derece gilc; felaketler kari;;1smda metanetini kaybetmemi, kendisine meslek yai;;am1 boyunca destek olmu olan e i ic;in her zaman en bilyilk teselli kaynagm1 olu turmu tur. bze1 ya am1 ile isini bilyilk bir titizlikle birbirinden ay1rmay1 bilen n.adir insanlardan olan Ketin, basar1,dan ba~nya ko tugu meslek ya am1 boyunca aym zamanda mil~fik _ bir aile reisi gorevini de asla aksatmam1strr. Samimi alc;ak gonilllillilgil ic;erisinde ne zaman aile konusu ac;1lsa, Ketin hep sicak yuvas1nm temel direginin, kendisinin hayattaki e'n bilyilk yard1mc1sm1n esi Bedia: Hamm ' oldugunu vurg1:1lam1st1r. Bana birisi c1k1p da «ihsan Ketin'i bir tek kelime ile anlatmak zorunda olsan hangi kelimeyi se. c;erdin)} diye sorsa, ona tereddildsilz «itidal» derdim. Yasam1 boyunca, heri;;eyin asms1ndan kac;m1s olan miltedil!hsan Ketin, m\4ltesna kabiliyetleri ve essiz kii;;iligi ile kendine bilim tarihinde silinmeyecek bir yer haztrlad1g1 gibi mensubu oldugu milesseseyi ve Ulkesini de tilm dilnyada en iyi sekilde tamtmay1 basarm1s, onlara varllg1 ile onur vermistir.!hsan Ketin biltiln omrunu adad1g1 jeoloji camiasmdan da gerek yurt ic;inde ve gerekse yurt d1~mda l:ly1k oldugu i;;ekilde bilyilk sevgi ve sayg1 gormili;;, c;ei;;itli kurulu:;;lar tarafmdan da Odilllendirilmii;;tir. Onun onuruna bu simpozyumu dilzenleyen Tilrkiye Jeoloji Kurumu bu konuda ilk ad1m1 atarak ona '1981 y1lmda yieni ihdas edilmis olan «Hamit Nafiz Pamir Hizmet Odillil>>nil vermistir. Aym y1l Tilrkiye Bilimsel ve Teknik Arastirma Kurumu (Tiibitak) Ketin'e Tilrkiye'de bir bilim adamina verilen en bilyilk milkafat olan «Bilim Odillil»nu lay1k gorrail~tilr. 1981'i 1zleyen ytllarda gerek meslek hayahmn c;ogunu ogretim ilyesi olarak gec;irdigi!stanbul Teknik Universitesi ve gerekse de Tilrkiye J eoloji Haritas1'nm tamamlanmasmda emegi 'gec;tigi Maden Tetkik ve Arama Enstitusil gibi kuruluslar Ketin'e hizmet Odillleri viermii;;lerdir. Yurt d1smda Ketin 1984 y1h ic;erisinde benzerlerinin en eskisi ve prestiji en yilksegi olan «Geologic::tl Society of Londom> tarafmdan 11eref ilyeligine sec;ilmistir. Aym y1l ic;erisinde Ketin'in Amerika, Avrupa ve Asya'daki dost ve meslekda~larl bir araya gelerek.onun onuruna bir bilimsel toplanti dilzenlemeyi planlam1slard1r. «Nato Advanced Study Institute on the Tectonic Evolution of the 'I1ethyan Regions» ad1 a.lt1,nda Eyllll 1985'de t.t.u. Maden Fakilltesinde yap1- lacak -olan bu uluslararas1 toplant1 Ketin'in kii;;iliginin uluslararas1 karakterinin' en belirgin delillerinden biridir. Buraya kadar anlatt1g1m bu ornek hayat hikayc. sinln kuskusuz en giize1 yam tabii ki henilz bitmemis oll11as1d1r. Emekli olmasmm hemen akabinde tstanbul Teknik Universitesi Maden Fakilltesi, mevcut yilksek ogretim yasasmdan faydalanarak, bu milstesna hocasmm gorevine bu defa da sozle meli olarak devam etmesini saglam1~, Ketin'in yasam1 boyunca cevvesine sac;trg1 1s1gm azalmadan silrmesini temin etmi tir. Burada Profesor ihsan Ketin'in daha c;ok uzun y1llar sagllkll bir yai;;am ic;erisinde hem illke. mizin hem de tiim gezegenimizin jeolpjisine katk1- lar yapmaga devam etmesini, Tilrk jeolojisille, bir za~ manlar kendisinin Hamit Nafiz Pamir ic;in kullanm1s oldugu s1fatla, «Bilyilk Hoca» olarak hizmet etmesini dilerken tilm yer.bilimciler toplulugunun ortak arzusuna tercilman olduguma eminim. Bence Ketin'in ya ant1s1ri1 en iyi anlati;i,]jilecek olan iki sozden Schiller'inkini bu biyografiye giris olarak kulland1m; kendisinin de pek ho:;;una giden Vie Slk sik soyledigi Ziya Pa~a'nmkini ise kapams cilmlesi olarak kullanmak istiyorum : «Ayinesi istir ki~inin Iii.fa bak1lmaz, Sahsm gorilnilr riltbe-i akh eserinde:» NOT Bana bu yazmm haz1rlanmas1 esnasmda yard1mc1 olarr Say111 Bayan Bedia Ketin'e, Saym.Prof. Dr. Kaz1m Ergin'e ve 'nihayet Saym Prof Dr.!hsan Ketin'in kendisine tesekkilr ederim. Yazmm daktilo edilmesi, tashihi v.b. i:;;lerini benim yurt d1i;;mda bulundugum bir esnada Hi:kip eden arkadaslanm Naci Gorilr ve Aral Okay'a da te:;;ekkilr borc;luyum. PROF. DR. ihsan KETiN'iN YA YINLARI : KET!N,!. (1940) : tiber die Tekton1k und den Vulkanismus der Gegend von Bad ' Bertrich, Jahrb. filr Bodenforschung, Band 60, Berlin (Inaug. Dissertation - Doktora _Tezi), 49 -~ 9ll. (1941) : Alemdag1 batrsmdaki Granit ma. sifi ha:kkmda (Uber das Granit. massiv westlich vom Alemda~ Bithynien).!st. ljniv. Fen fak. Jeol. Enst. Nei;;riyati No : 7, Istan. bul, (194'1) : Das Anatolische Erdbeden Ende 1939 (H. N. PAMiR ile beraber). Geol. Rundschau, Band 32, Heft 3, Stuttgart, (1945) : Tunceli Kuzeydogusunda Seytan Daglan ve yakm civanmn jeolojik yap1s1 (ljber den geologisch :m Bau der Seytan Daglan und ihr:!r }5

13 ~ENGOR noheren Umgebung im Nordosten von Tunceli). Fen Fak. Mecm. Seri B, Cilt X, Say1 4, tstanbul, 28B (1945) : Askeri Jeoloji, Gernelkurmay Ba~kan1Ig1, Askeri Bas1mevi, (Almancadan Terciime), 200 sahife, tstanbul. (1946) : Kap1dag1 yanmadas1 ve Marmara Adalarmda jeolojik ara~tlrmalar (Geologische Untersuchungen auf der Halbinsel Kap1dag1 und den Marmara - Inseln im Marma ra - Meer, Tiirkei). Fen Fak. Mecm. Seri B, Cilt XI, Say1 2, tstanbul, (1947) : Elaz1g bolgesi jeolojisinin anac;iz. gileri (Die geologischen Grundzii ge d!er Gegend von Elaz1g.Ostan~tolien). Fen Fak. Mecm., Seri B, Cilt XII, Sayi 4, tstanbul, (1947) : Uludag masifinin tektonigi hakkmda (Uber die Tektonik des Uludag - Massivs). Tiirk. Jeol. BUit. (Jeoloji Kurumu Biilteni), Cilt I, Say1 L Ankara, (1947) : Kurzer Bericht iiber die letzten Erdbeben in der Tiirkei, Geol. Rundschau, Band 35, Heft 4, Stu~tgart, (1947) : The Structure of c;amhca, Western Asia Minor, near Istanbul (W. J. Mc CALLIEN ile beraber). Annales de!'univ. d'ankara, s. I. (1948) : Die grossen anatolischen Erdbeben in den letzten zehn Jahren. Urania, Jhhrg. 11, Heft 6, Jena, ('1948) : 'Ober d1e tektonisch - mechanischen Folgerungen aus den grossen anatolischen Erdbeben des letzten Dezeniums. Geol. Rundscha t, Band 36, Stuttgart, (1948) : Hans Cloos, Gespriich mit der Erde, geologische WelLund Lebensfahrt (Arz ile hasbihal, jeolojik diinya seyahati). Tiirk. Jeol. Kurumu Biilt. Cilt I, say1 2, Ankara, (1948) : Geologische Institute und Anstalten in der Tiirkei Geol. Rundschau, Band 36, 100-'101. (1948) : Son on y1lda Tiirkiye'de vukua gelen biiyiik depremlerin tektomk ve mekanik neticeleri hakkmda (Almanca makalenin Tiirkc;esi). Tiirk. Jeol. Kurumu Biilt. Cilt II, sa:n I, (1949) : Kurze Berichte aus der Tiirkei. Geol. Rundschau, Band 37, (1950) : Ergani - Egil bolgesinde yap1lan jeolojik ara~t1rmalann tektonik netioeleri (Uber die tektonischen Ergebnisse der Gelii.ndeaufnahme des Gebietes 'Ergani-Egil im Siidost-Anatolien). Fen Fak. Mecm., Seri B, Cilt XV, say1 2, Istanbul, (1951) : Bayburt bolgesinin jeolojisi hakklnda (Uber die Geologie der Gegend von Bayburt in Nordost - Anatolien). Fen Fak. Mecm., Seri B, Cilt XVI, say1 2, Istanbul, (1952) : Hans Cloos ( '1951). Tiirk Jeol. Kurumu Biilt. Cilt III, s. 2, 10U09. (1953) : Tektonische Untersuchungen auf den Prinzeninseln nahe Istanbul GeoI. Rundschau Band 41, Stuttgart, (1954) : Makroseismische Untersuchungen iiber das nordwestanatolische Erdbeben vom 18. Morz 1953 (F. ROESLI ile beraber) Eclog.3-e Geolog. Helv. vol 46, Nr 2, Basel, (1955) : Diyarbak1r Kuzeybatl,smda <;ermik bolgesinin jeolojisi hakkmda (Uber die Geologie der Gegend von '(;ermik nordwestlich Diyarbakir). Fen Fak. Mecm. Seri B, Cilt XX, say1 3, 155-'159. (1955) : Zonguldak dogusunda Ovacuma.bolgesinin jeolojisi hakkmda (Uber die Geologie der Gegend von Ovacuma ostlich Zonguldak). Fen Fak. Mecm. Seri B, Cilt xx, say1 3, Istanbul, (1955) : Erciyes dagmm te~ekkiil tarihi. Yeni Erciyes dergisi, 3-4, Kayseri. (1956) : Yozgat bolgesinin jeolojisi ve Orta Anadolu Masifinin tektonik durumu (On the Geology of Yozgat Region and the tectonic features of the centralanatolian massif (K1r~ehir Crystallines). Tiirk Jeol. Kurumu Biilt. Cilt VI, say1 1, Ankara, (1956) : Uber einige messbare t.jberschie. bungen in Anatoliien. Berg.und Hiittenm. Monatshefte, Jahrg. 101, Heft 2, Wien, (1956) : Arzkabugundaki deformasyonlan gosteren model deneyler 1.T.i.J. Dergisi, Cilt 14, No. 3, Istanbul. 16

14 ihsan KETiN - HAY ATI VE ESERLERt (1957) : Kuzey Anadolu Deprem Fay1. t.t.u. Dergisi, Cilt 15, say1 2, (1957) : Umumi Jeoloji, I. KlSlm: Arzka_ kabugunun ii:; olaylan. istanbul Teknik Universitesi Kiitiiphanesi, say1: 360, (1958) : Hans Stille 80 yasmda. Tiirk. Jeol. K. Biilt. Cilt VI, say1 2, (1959) : Uber Alter und Art der kristallinen Gesteine und Erzlagerstatten in Zentral-Anatolien. Berg-und Hiittenm. Monatshefte, Jahrg. 104, Heft 8, Wien, (1959) : <;amllca bolg1esinin tektonigi hakkmda (Uber die Tektonik das <;amllca-gebietes bei Istanbui). Tiirk. Jeol. Kurumu Biilt. Cilt VII, say1 1, Ankara, l-18. (1959) : Akdagmadeni Civarm1n jeolojisi ve maden. yataklan. Maden Mee_ muas1, say1 5, t.t.u. Maden Fakiil. tesi, istanbul 7~ (1959) : Tiirkiye'nin. orojenik gell mesi (The orpgenic evolution of Turkey). M.T.A., No. 53, Ankara, (1960) : Erzincan - Tercan bi:ilgesinin jeolojisi ve maden yataklan hakkm.da k1sa not. Maden Mecmuas1,.>a Yl 6, i.t.u. Maden Fak (19GO) : 1/ i:ili:;ekli Tiirklye tektonik harita s1 h akkinda a i:;1klama (Notice expliqttive de la carte tectonique de Tiirqui.e au 1/ ). M.T.A., No. 54, Ankara, 1-6. (1961) : Tiirkiye'de ' magmatik faaliyet hakkmda (Uber die magmatischen Erscheinungen in der Tiirkei). Tiirk. Jeol. Kurumu Biilt. Cilt VII, say1 2, Ankara, (1962) : 1/ i:ili:;ekli Tiirkiye J1eoloji Haritas1 Sinop paftas1 ve izahn~mesi (Explanatory text of the geological maps of Turkey). MT A Enstitiisii yaymlan, Anlmra, (1963) 1/ oli:;ekli Tiirkiye Jeoloji Haritas1 Kayseri Paftas1 ve izahnamesi (Explanatory 'Dext of the geological maps of Turkey). MT.A - Enstitiisii yaymlar1, Ankara, (1963) : Umumi Jeoloji, II. Kis1m : Arzkabugunun di ~ olaylan ve yeryiizii ekilleri (Diger yazarlarla birlikte), istanbul Teknik Universitesi Kiitiiphanesi, say1 5'13., 428 sahife. (1964) : Turquie in «Tectonics of Europe by Bogdanoff et all., Moscow, (1966) Tectonic structure of anatolia (Asia Minor)» Geotektonika, 1956 (3), 61-71, Moskova (rusca). (1966) Kafkasye ve iskandinavya memleketlerinde jeolojik mii ahedeler. T.J.K. Biilteni, cilt X, say1 1-2, Subat 1966, (1966) : 6 Ekim 1964 Manyas Depremi esnasmda zeminde meydana gelen Tansiyon <;atlaklan. Tiirkiye Jeol. K. Biilteni, Cilt X, say1 'l-2, Ankara, 1966, (1966) : Anadolunun Tektonik Birlikleri ('nectortic Units of Anatolian Asia Minor), 1',1:.T.A., No : 66, Ankara, 1966, (1966) : Giineydogu- Anadolunun Kambrien te~ekkiilleri ve bunlann Dogu iran Kambrieni ile mukayesesi (Cambrian Outcrops in southeastern Turkey and their Comparison with the Cambrian of East iran). M.T.A. No. 66 Ankara, (1968) : Tiirkiye'nin gienel tektonik durumu il.e b~h,ca deprem bi:ilgeleri arasmdaki ili~kiler (Relations between general tectonic features and the main earthquake regions of Turkey) M.T.A., No: 71, Ankara, (1969) : ABDUSSELAMOGLU, $. ile birlikte: 23 Ma rt 1969 Demirci ve 23 Mart 1969 Ala~ehir-Sar1gi:il depremleri hakkmda makrosismil~ goz~emler. Maden Mecmuas1, Cilt: IV, Say1: 5, t stanbul, (1969) : Kuzey Anadolu Fay1 Hakkmda, M.T.A. Dergisi, 72, '1-25. (1970) : Bah Anadolu Neojen Havzalannm sismotektonigi, Gediz Simpoz. yumu, t.m.o. yaymlan, No : 21, (1970) : ABDUSSELAMOGLU, S. ile bir. likte: Bartm depreminin etkileri, T.J.K. Biilteni, Cilt: XII, Say1: (1972) (1974) (1975) 1-2, Ekim, 1969, : CANITEZ, N. ile birlikte: Yap1sa,l Jeoloji. ist. Tek. Univ. Kiitiiphanesi, Say1 : 869, 520 sahife. : «Uluslararas1 Tektonik Si:izliigii Tiirkce Adlama» iizerine bir ele~tiri, M.T.A. Dergisi, 82, : Yer bilimlerinin 50 y1lllk Cumhuriyet Di:inemind1eki geli mesi, Cumhuriyetin 50. y1l1 Yer Bilimleri Kongresi, M.T.A. yaym1 XV - xx.

15 ~ENGOR (1975) : Ay hakkmd.a yeni bilgiler. Tiirk Cografya dergisi, 50. y1l ozel say1- s1, Cilt : 22-23, SayL: 26, (1976) : Yine «Yerbilimleri enstitiisii» iizerine. Yerbilimleri Dergisi, Y1l L Say1: L 5-8. (1976) : San Andreas ve Ku~ey Anadolu Faylan arasmda bir kars1lastirma (A comparison between the San Andreas and the North Anatolian Faults). T.J.K. Biilteni, Cilt: 19, s.149-'154, (1977) : Van Golii ile iran stmn arasm. daki bolgede yap1lan jeoloji gozlemlerinin sonw;ian hakkmda "bir ac;1klama, T.J.K. Biilteni, C. :JO. s , (1977) : Gene! Jeoloji - Cilt I, yerbilimlerine giris,!st. Tek. Oniv. Kiitiiphanesi, Say1: 1096, 597 sahife. (1978) : Tiirkiye'nin bashca orojenik olaylan ve paleocografi'k evrimi (Ma in orogenic event and Paleogeographic evolution of Turkey). M.T.A. No: 88, Ankara, 1-4. (1979) : Tiirkiye'de Jeoloji Arastirmalanmn ve jeoloji Haritalarm1n k1- sa tarihc;esi: Yery. ve!nsan, Subat 1973, ' (1979) : Hakkari -<;ukurca arasmm Bii Yiik Zap Suyu boyunca jeoloji kesiti. T.J.K. Biilt. -Altmh Simpo2: yumu, s (1980) : Remnants of a pre-late jurassic ocean in northern Turkey: Fragments of Permian-Triassic Paleo - Tethys? Geol. Soc. Am. Bull., Vol. 91, P (Sengor, A.MC. ve Y1lmaz, Y. ile birlikte). (' ) : Petrol Bolgelerimizin gene! jeolojik durumlart ve Petrol olanaklan hakkmda goriisler. Petrol!sleri Gene! Md. dergisi No: 25, s (Goriir, N. ve Akkok, R. ile birlikte). (1981) : Y:erbilimlerinin Cumhuriyet donemindeki gelismesi, Bilim ve Teknik, say1: 168, s Kas1m (1981) : Yeryuvann - Diinyam1zm jeolojik evrimi ic;inde Tiirkiye'nin yeri ve dogal kaynak olanaklari TOB! TAK-Ozel yaym1, S (Seki!), (1982) : Kuzey Amerika k1tasmm jeolojik birimleri ve dogu- bat1 jeoloji kesiti. Karadleniz Teknik Oniversitesi Yerbl. dergisi ozel say1s1, s (1982) : Tiirkiye'nin bashca dogal kay. naklanmn j'eolojik durumu. Bilim ve Teknik, Say1: 171, 172 ve 173, 28-36, 31-38, (1982) : Gene! Jeoloji Cilt : II, d11; olaylar ve yerytizii sekilleri!st. Teknik tl'niv. Ktittiphanesi Say1 : 1228, 396 sahife. (1982) : Jeoloji Tarihinin ilk sahifeleri. Yeryuvan ve!nsan, 7/2, 4-8. (1983) : Tiirkiye Jeolojisine Gene! Bir Ba. k1s.!st. Teknik tl'niv. Kiitiiphanesi, Say1 1259, 595 sahife. (1984) : Tiirkiye'nin bindirmeli _ Naph ya,- p1smda' yeni gelismeler ve bir ornek: Uludag Masifi. Tilrkiye Jeol. Kurumu -!hsan Ketin Simpozyu. mu ozel say1s1. 18