ULU HAKAN SULTAN II. ABDULHAMİD HAN (21 Eylül Şubat 1918) Muş Alparslan Üniversitesi. Tarih ve İnsan Dergisi, Yıl 1 (2017), Sayı 1 (Mayıs)

Transkript

1 22 ULU HAKAN SULTAN II. ABDULHAMİD HAN (21 Eylül Şubat 1918) Tarih ve İnsan Dergisi, Yıl 1 (2017), Sayı 1 (Mayıs)

2 MŞÜ Tarih Araştırmaları Topluluğu Tarih ve İnsan 23 Melek Meriç Tarih Öğrencisi Sultan Abdulmecid in oğludur. Henüz 10 yaşında iken annesi Tirimüjgan Sultan ölünce bakımını Abdulmecid in diğer çocuksuz eşi Pirüste Kadın Efendi üstlendi. Pirüste Kadın Efendi Abdulhamid i kendi çocuğu gibi büyüttü. Babasının ölümünden sonra tahta yerine geçen amcası Abdulaziz diğer şehzadelerle birlikte Abdulhamit in eğitimiyle de yakından ilgilendi yılında çıktığı Avrupa gezisinde Abdulhamid i de beraberinde götürdü. Abdulhamid bu Avrupa gezisinde Avrupa nın modernleşmesi ile ilgili her şeyi gözlemlemeye başladı ve birçok şeyi daha sonradan tahta geçinde uygulamaya başlayacaktır. Abdulhamid Osmanlı İmparatorluğu nun 34. padişahı ve 113. İslam halifesidir. Bunalımlı bir dönemde tahta çıkan Abdulhamid batıya karşı dengeci, doğuya karşı İslamcı politikalar izlemiş, ülke içinde monarşiyi güçlendirmiştir. TAHTA ÇIKIŞI Abdulaziz tahttan indirilerek yerine geçen IV. Murat delilik işaretleri göstermesi üzerine 1876 da tahttan indirildi. Yerine II. Abdulhamid padişah oldu ( Mithat Paşa nın meşrutiyeti ilan etmesi şartı ile ). Abdulhamid orta kültürlü olmasına rağmen zeki ve kurnaz bir adamdı. Şehzadeliği zamanında nispeten serbest yaşayarak yetiştiği için siyasi konularda iyiydi. Tahta çıktığı zaman imparatorluk karışık bir durumda idi. Daha önceden başlamış olan Bosna-Hersek ve Bulgaristan isyanları, Sırbistan ve Karadağ harpleri de devam ediyordu. Şark meselesinin hali için İstanbul da elçilikler bir konferans toplanırken Abdulhamid verdiği sözü tutarak Kanun-i Esasi yi ilan ettirdi. Konferansın kararlarını devlet erkânlarından meydana gelen meclis kabul etmedi. Sadrazam Mithat Paşa ayrıca padişaha vazifesini ağır bir şekilde ihtar eden II.Abdulhamid, diğeri de Sultan Vahdettin (VI. Mehmet) dir. Tahttan indirilen Sultan Abdulhamid Selanik e sürgüne gönderildi, burada Alati ni Köşkün de oturmaya mecbur bırakıldı. Balkan Savaşı çıkınca da Abdulhamid Beylerbeyi Sarayı na getirildi ve 10 Şubat 1918 yılında burada vefat etti. Popüler Tarih Dergisi

3 24 bir tezkere yazınca II.Abdulhamid kendisini sadrazamlıktan azlederek sınır dışına sürgüne etti. Bunun üzerine yine de söz verdiği üzere seçim yaptırıp Mebusan Meclis ini toplantıya davet etti. Rusya nın harp ilan etme tehlikesini önlemek için İngiltere nin daveti üzerine Londra da toplanan konferansın kararlarını Mebussan Meclisi ne havale etti. Meclis bu kararları ve Rus teklifini reddedince Rusya, Romanya ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu na harp ilan etti ( 93 Harbi ). Türk orduları yer yer başarı kazanmasına rağmen, Abdulhamid bu yenilgiyi bahane ederek meclisi süresiz olarak kapattı. Bu döneme de istibdat dönemi denildi. İstanbul kapılarına kadar gelen Ruslarla çok ağır şartlarda Ayastefanos ( Yeşilköy ) Anlaşmasını imzalamak zorunda kaldı ( 3 Mart 1878 ). Bu anlaşmaya göre: Büyük bir Bulgaristan Krallığı kurulacaktı. Sırbistan, Karadağ, Romanya bağımsız olacaktı. Bosna-Hersek e özerklik verilecekti. Kars, Ardahan, Batum, Doğubeyazıt Rusya ya bırakılacaktı. Osmanlı Devleti Rusya ya savaş tazminatı ödeyecekti. Girit de ve Ermenilerin bulunduğu yerlerde ıslahatlar yapacaktı. Rusya bu antlaşmayla Panslavizm politikasında başarılı olmuş, Bulgaristan üzerinden Ege Denizi ne ulaşma imkânı elde etmiştir. Rusya nın Balkanlarda güçlenmesinden rahatsız olan Avrupa devletleri Ayastefanos Antlaşması nı ortadan kaldıran Berlin Antlaşmasını imzaladılar. Bu antlaşmayı hafifletmek bahanesi ile Berlin de toplanan 2. Konferansta Balkan devletlerinin Osmanlılarda aldıkları bazı yerler ve imtiyazlar verildiyse de harbe girilmemiştir. Memleket içerisinde idaresini bildiği gibi devam ettirmek isteyen Abdulhamid o sırada Abdulaziz in intihar etmeyip öldürülmüş olduğu iddiasını ileri sürerek, Yıldız da bir mahkeme kurdu. Mithat Paşa ile Damat Mahmut ve Damat Nuri Paşaları bu mahkemede mahkûm ettirdi. Ölüm cezasını sürgüne çevirerek bunları sürdürdü. Nuri Paşa yolda öldü. Mithat ve Mahmut Paşaları da 1883 yılında hapsedilmiş oldukları Taif zindanında boğdurttu. Kısa bir zaman sonra dış felaketler ve oldu bittiler birbirini Tarih ve İnsan Dergisi, Yıl 1 (2017), Sayı 1 (Mayıs)

4 MŞÜ Tarih Araştırmaları Topluluğu Tarih ve İnsan 25 kovalamaya başladı. Fransızlar 1887 de Tunus u, İngilizler 1882 de Mısır ı Bulgarlar da 1885 Doğu Rumeli Vilayetini işgal ettiler. Yunanistan 1897 de Girit teki isyan yardımına kalkınca savaş ilan edildi. Bu savaş başarıyla neticelenmesine rağmen büyük devletlerin baskısıyla Girit bağımsızlığına kavuştu. İçteki baskı idaresi ve dışarıdaki başarısızlıklar memleket içindeki memnun olmayanları bir araya getirip gizliden gizliye İttihat ve Terakki Cemiyeti nin propagandası Makedonya daki subaylar arasında yayıldı. Padişah Kanun-i Esasi yi 2. defa ilan etmek zorunda kaldı, yalnız bu hürriyet havası fazla uzun sürmedi. Avusturya, Macaristan, Bosna-Hersek tamamen ilhak edildi. Girit Yunanistan a katıldı, Bulgaristan hürriyetini ilan etti. 13 Nisan 1909 da 31 Mart Vakası adı verilen din elden gidiyor bahanesi ile bir ayaklanma oldu. 31 MART OLAYI ( 13 Nisan 1909 ) İttihat ve Terakki karşıtı yazılar yazan Serbest Gazetesi nin yazarı Hasan Fehmi nin ölümüyle isyan başladı. Meşrutiyet yönetimini istemeyen İttihat ve Terakki muhalif taraflarca çıkarılmıştır. İsyanda en etkili grup olan Avcı Taburları dır. Taksim Kışlası ndaki Avcı Taburları na bağlı askerler ayaklanma çıkararak, ülkenin şeriata göre yönetilmesini istemişlerdir. Dönemin hükümeti ( Hüseyin Hilmi Paşa ) isyancılarla uzlaşma yoluna gidince, hükümet üyeleri tek tek istifa etmiş, yeni kabineyi de Tevfik Paşa kurmuştur. İsyan, Selanik ten gelen komutanlığını Mahmut Şevket Paşa nın, kurmay başkanlığı Mustafa Kemal in yaptığı Hareket Ordusu tarafından bastırılmıştır. Mustafa Kemal ayrıca Hareket Ordusu nda Kolağası olarak da görev almıştır. İsyanın bastırılmasında sonra sıkı yönetim ilan edilmiş ve II.Abdulhamid tahttan indirilerek yerine Mehmet Reşad ( V. Mehmet ) tahta çıkarılmıştır. 31 Mart Olayı Türk tarihinde rejime (yönetim şekline) karşı çıkan ilk isyandır. 31 Mart Ayaklanması nın bastırılmasıyla İttihat ve Terakki Cemiyeti nin yönetimdeki etkinliği artmış ve meşrutiyet rejimi korunmuştur. Popüler Tarih Dergisi

5 26 Osmanlı tarihinde meclis kararı ile tahttan indirilen iki padişah vardır. Bunlardan ilki Sultan II. Abdulhamid, diğeri de Sultan Vahdettin (VI. Mehmet) dir. Tahttan indirilen Sultan Abdulhamid Selanik e sürgüne gönderildi, burada Alatini Köşkü nde oturmaya mecbur bırakıldı. Balkan Savaşı çıkınca da Abdulhamid Beylerbeyi Sarayı na getirildi ve 10 Şubat 1918 yılında burada vefat etti. SULTAN ABDULHAMİD DÖNEMİNDEKİ GELİŞMELER Devlet Yıldız Sarayı ndan yönetilmiştir. Hafiyelik teşkilatı kurulmuş, ajanlar oluşturulmuştur. Düyun-u Umumiye İdaresi ( Genel Borçlar İdaresi ) kurulmuştur. Osman Hamdi Bey güzel sanatlar okulu olan Sanay-i Nefise Mektebi ni açmıştır. Bu okul günümüz de Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi olarak çalışmaktadır. Mecelle bu dönemde uygulanmaya konulmuştur. Kimsesiz, sakat ve yaşlı insanlara yardım amacıyla Darülaceze kurulmuştur. Şişli Etfal Hastanesi kurulmuştur. Beşiktaş, Galatasaray ve Fenerbahçe spor kulüpleri kurulmuştur. Ermenilere karşı Hamidiye Alayları kurulmuştur. Batı edebiyatçılarının romanları yasaklandı. Ahmet Mithat tarafından Tercüman-ı Hakikat çıkarıldı. Haydar Paşa Garı yapıldı. Abdulmecid ve Abdulhamid adıyla ilk denizaltılar alındı. İlk kez engelliler için Yıldız Sağırlar Okulu açıldı. İlk hidroelektrik santrali Tarsus da açıldı. Ziraat Bankası kuruldu. Mithat Paşa nın kurduğu bu banka ilk milli bankadır. Tarih ve İnsan Dergisi, Yıl 1 (2017), Sayı 1 (Mayıs)

6 MŞÜ Tarih Araştırmaları Topluluğu Tarih ve İnsan 27 Sanayi ve ticaret odaları kuruldu. İlk ticaret borsası olan İzmir Ticaret ve Sanayi Bankası kuruldu. İstanbul da ilk kez elektrikli otomobil kullanıldı. Osmanlı da ilk telefon hattı Galata ve Eminönü nde kuruldu. Padişah tarafından planı çizilen ilk cami olan Yıldız Hamidiye Cami yapıldı. Abdulhamid i destekleyen Tanin ve muhalefet yapan Muhbir, İbret, Hürriyet, Meşveret ve Terakki gazeteleri çıkarıldı. İlk Osmanlı arkeoloji müzesi kuruldu. İstanbul da Kasımpaşa da ilk deniz müzesi açıldı. İzmir Saat Kulesi yapıldı. SULTAN ABDÜLHAMİD HAKKINDA SÖYLENEN SÖZLER Abdülhamid i anlamak her şeyi anlamak olacaktır! ( Necip Fazıl Kısakürek ) Dünya da 100 gram akıl varsa 90 gramı Abdülhamid Han da, 5 gramı bende, 5 gramı da diğer dünya siyasetçilerindedir. ( Prens Bismarck ) Abdülhamid devrinin her yirmi dört saati bir muamma ile doludur. ( N.Nazif Tepedelenlioğlu ) Çok hassasiyetli, azametli idi. Hiç şüphesiz şahsen merhametliydi. ( Fethi Okyar ) II. Abdülhamit, meziyet ve kusurları ile son imparatordu. Onda sonra Osmanlı tahtının bir parıltısı ve ağırlığı kalmamıştır. ( Turgut Özakman ) Dünyanın son hükümdarı, son evrensel imparatoru 2. Abdülhamid Han dır. ( İlber Ortaylı ) Sen değil naşın hükümdar olsa elyakdır bize, dönsün etsin taht-ı Osmaniye tabutun ettin cülus. ( Ahmet Rasim ) KAYNAKÇA GEORGEON François, Çev. BERKTAY Ali, Sultan Abdülhamid, İletişim Yayınları, İstanbul, KISAKÜREK N.Fazıl, Ulu Hakan İkinci Abdülhamid Han, Büyük Doğu Yayınları, İstanbul, MISIROĞLU Kadir, II. Abdülhamid Han, Sebil Yayınları, İstanbul, ORTAYLI İlber, Osmanlı ya Bakmak, İnkılâp Kitapevi, İstanbul, OSMANOĞLU Ayşe, Babam Sultan Abdülhamid, Timaş Yayınları, İstanbul, SIRMA İhsan Süreyya, Belgelerle II.Abdülhamid Dönemi, Beyan Yayınları, İstanbul, Popüler Tarih Dergisi