Çocuk Hukuku. Çocuk Hukukunun Özellikleri. Çocuk Hukukunun Özellikleri Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN. 16 Mayıs

Transkript

1 Ulusal Düzeyde Çocuk Hukuku Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN Çocuk Hukuku Hukukun çocuklara özgü, çocuk haklarını düzenleyen dalıdır. Çocuk hukuku, özel hukuk, kamu hukuku, sosyal hukuk ve uluslararası hukukta çocukların haklarını düzenleyen kuralların bütününden oluşur. Çocuk hukuku, ana baba ve çocuklar arasındaki haklar, görevler ve ilişkileri düzenleyen kurallardan oluşur. Çocuğun ana-babaya karşı haklarını sağlamak ve korumak devletin yükümlülüğüdür. 16 Mayıs A. Çocuk Yararının Önceliği Çocukların beden, duygu, zihin ve sosyal gelişim bakımından korunması ilk önceliği taşır. Çocukların temel gereksinimleri her koşulda, her düzeyde üst düzey bir öncelik taşımalıdır. B. Kamusallık Çocuk hukukunun kuralları çoğunlukla emredici kurallardır. Kişiler, kanunlarda düzenlenmiş olan ilişkilerin içeriğini ve şeklini değiştiremezler. Hâkime ve savcıya, ana-baba ve çocuk ilişkilerine kendiliğinden müdahale yetkisi verilmiştir. Çocuk hukuku düzenlenirken kamu yararı, kamu düzeni ve zayıfların korunması gibi ilkeler büyük önem taşır. 16 Mayıs Mayıs

2 C. Düzenleme Serbestisinin Bulunmaması ve Şekilcilik Çocuk hukukuna ilişkin kuralların düzenlenmesinde sözleşme serbestisi yoktur. Çocuklar, gelişigüzel nüfusa kaydedilemezler, evlâtlıktan reddedilemezler. Çocuğun birden fazla soybağı olamaz, hâkim kararı olmaksızın soybağı reddedilemez. Ana-baba anlaşıp birinin velâyetine karar veremezler. Çocuk belli bir yaştan önce çalıştırılamaz. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik Çocuk hukuku alanındaki hemen bütün işlemler ya noter ya da hâkim aracılığı ile gerçekleştirilir. D. Güçsüzlerin Korunması Çocuklar güçsüzlerin sınıflandırılmasında özel bir grup oluştururlar. Anayasa nın sosyal devlet ilkesi gereği, doğal güçsüzlüğü nedeniyle çocuk, aile ve toplum içinde korunması gerekli gruplar içinde önceliğe sahiptir. 16 Mayıs Mayıs Madde 41: Ailenin korunması ve çocuk hakları Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması için gerekli tedbirleri alır. Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Madde 42: Eğitim Hakkı Eğitim ve öğrenim hakkı. Zorunlu ve parasız öğrenim Burslar ve diğer yollarla devlet yardımı-olanak eşitliği Özel eğitime muhtaçlara olanaklar Eğitim öğretim dili Türkçe Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır. 16 Mayıs Mayıs

3 Madde 50:Çalışma Şartları Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Madde 56: Sağlık Hizmetleri Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir. 16 Mayıs Mayıs Madde 58: Gençliğin Korunması Devlet, gençlerin müsbet ilmin ışığında, Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda ve Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü ortadan kaldırmayı amaç edinen görüşlere karşı yetişme ve gelişmelerini sağlayıcı tedbirleri alır. Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır. Madde 61: Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler Devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alır. Bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya kurdurur. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2011) Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü SHÇEK 2011 de kapatıldı. 16 Mayıs Mayıs

4 Madde 62: Yurtdışındaki Çocuklar Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gereken tedbirleri alır. Medenî Kanunda Çocuk Hukuku Çocuk haklarının korunmasına ilişkin kurallar, temelleri bakımından Medenî Kanunda düzenlenmiştir. Medenî Kanun un Aile Hukuku kitabının ikinci kısmı hısımlık başlığını taşımaktadır (m ). Bu maddeler arasında çocuk ve ana baba arasındaki ilişkiler, haklar, ayrıntılı biçimde düzenlenmektedir. 16 Mayıs Mayıs Çocuğun Aile İçinde Korunması ve Hakları Çocuğun gelişmesi ve korunmasında aile ortamı birinci derecede önemlidir. Çocuğu özenle yetiştirmek ilk planda ana babanın görevidir. Bunun için, aile içi ilişkiler düzenli ve sağlıklı olmalıdır. Çocuğun korunması için müdahale edilmesi, çocuk başka şekilde korunamadığı takdirde söz konusu olur. Müdahale için çocuğun yüksek yararı önemli derecede tehlikeye düşmeli ve ana baba, bu tehlikeyi kendiliklerinden gideremiyor olmalıdırlar. Çocuğun ana babadan alınması ve velâyetin kaldırılması önlemlerin en ağırıdır. Hâkim, çocuğun yararlarının korunması için yeterli ise daima daha hafif önlemlerle yetinmelidir 16 Mayıs Çocukluğun Başlangıcı Hukukta Çocuk Türk hukukunda çocukluk kişiliğin kazanılmasıyla başlar. Çocuk, sağ ve tamamen doğduğu tarihten başlayarak ergin olduğu tarihe kadarki devrede bulunan gerçek kişidir. Kişilik çocuğun sağ olarak doğduğu anda kazanılır. Cenin, ana rahmindeki çocuktur henüz kişi değildir. Çocuk sağ doğmak koşuluyla ana rahmine düştüğü andan başlayarak medenî haklardan yararlanır. Mirasçılar arasında cenin varsa mirasın paylaşılması doğuma kadar ertelenir. 16 Mayıs

5 Çocukluğun Sona Ermesi Hukukta Çocuk Çocukluk, kişinin fikirsel olgunluğa ulaşmasıyla sona erer. Erginlik üç durumda sağlanır yaşın doldurulmasıyla kendiliğinden. 2. Evlenen kişi erginlik kazanır. Boşansa bile devam eder. Evlilik 17 yaşta ana-baba izni ile olur. Olağanüstü durumlarda evlilik 16 yaşta hakim izniyle olabilir. Bu kararda önemli nokta, çocuğun yüksek yararıdır. 3. Bazı durumlarda hakim kararıyla erginlik kazanılabilir. 15 yaşını tamamlamış olmalıdır. Örnek: babasını kaybeden bir küçüğün babasının işlerini üstlenme ve devam ettirmesi gereği. 16 Mayıs Kamu Hukukunda Çocuk Hakları Çocuğun Kişisel Temel Hakları Çocuğun Sosyal Ve Ekonomik Hakları Çocuğun Kültürel Hakları Özel Olarak Korunması Gereken Çocukların Hakları 16 Mayıs Çocuğun Kişisel Temel Hakları 1. Yaşama Hakkı Kürtaj, tıbbi zorunluluk dışında suçtur. 2. Beden Bütünlüğü ve Bedenin Saldırıya Karşı Korunma Hakkı Yaşamın maddî ve manevî acıya maruz kalmadan sürdürülmesi hakkı Onur kırıcı zalimce davranış, işkence, ruh sağlığını bozucu disiplin yöntemleri uygulanması suçtur. 3. Özel Yaşamın Gizliliği ve Haberleşme Özgürlüğünün Korunması Hakkı Çocuğun özel yaşamına müdahalenin sınırları 4. Eşit Muamele Görme ve Ayrımcılıktan Korunma Hakkı Devletin yükümlülüğü, kanun önünde eşitlik, ayrımcılık yapmama Çocuğun Kişisel Temel Hakları 5. Düşünme ve Düşüncelerini Açıklama Hakkı Bilgi edinme, düşünce ve kanaat özgürlüğü, Düşüncelerini ifade, açıklama ve yayma özgürlüğü 6. İnanç ve Din Özgürlüğü Hakkı Dinler ve felsefî inançlar bireyin iç dünyasının dokunulmaz alanıdır. Kişi inancından ya da inançsızlığından dolayı kınanamaz. Herkes istediği dine ya da inanca sahip olabilir 7. Dernek Kurma ve Toplanma Hakkı Yasal temsilcilerinin yazılı izniyle, 15 yaşını bitirenler çocuk dernekleri kurabilir, 12 yaşını bitirenler çocuk derneklerine üye olabilirler. 18 yaşından küçüklere toplantı ve yürüyüş hakkı tanınmamıştır. 16 Mayıs Mayıs

6 Çocuğun Sosyal ve Ekonomik Hakları 1. Çocuğun Sağlık Hakkı Anayasa md 56. Sağlık hizmetleri : Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir 2. Çocuğun Sosyal Güvenlik Hakkı Anayasa md 60. Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar. Çocuğun Kültürel Hakları 1. Çocuğun Eğitim Hakkı Anayasa md Çocuğun Bilgi Edinme ve Zararlı Yayınlara Karşı Korunma Hakkı Devlet, kitle iletişim araçlarının çocuklar açısından sosyal ve kültürel yarar sağlayacak bilgiler yaymasını teşvik eder. Devlet, çocukları zararlı yayınlardan korumakla yükümlüdür. 3. Çocuğun Çocuk Olma, Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı Çocukluk yaşantısına sahip olma birinci öncelik olmalıdır. Çocuklara sağlıklı bir çevre sağlama yükümlülüğü 16 Mayıs Mayıs Özel Olarak Korunması Gereken Çocukların Hakları 1. Korunmaya Muhtaç Çocukların Hakları 2. Çalışan Çocukların Hakları 3. Çocuğun İstismardan ve İhmalden Korunma Hakkı 4. Suça Sürüklenen Çocukların Hakları 16 Mayıs