GÖYNÜK ÇAYI NDA (BİNGÖL) YAŞAYAN Capoeta umbla (Heckel,1843) NIN BAZI BÜYÜME ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "GÖYNÜK ÇAYI NDA (BİNGÖL) YAŞAYAN Capoeta umbla (Heckel,1843) NIN BAZI BÜYÜME ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI"

Ömer Erdoğan
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 GÖYNÜK ÇAYI NDA (BİNGÖL) YAŞAYAN Capoeta umbla (Heckel,1843) NIN BAZI BÜYÜME ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI Ramazan MERT 1 Mustafa KOYUN 2 1 Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Fen Ed. Fak. Biyoloji Böl. NEVŞEHİR 2 Bingöl Üniversitesi Fen Ed. Fak. Biyoloji Böl. BİNGÖL ÖZET Göynük Çayı nda Aralık 2012-Eylül 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu çalışmada yakalanan 199 adet Capoeta umbla nın yaş dağılımı, eşey oranları, yaş-boy, yaş-ağırlık, boy-ağırlık ilişkileri ve kondisyon faktörü araştırılmıştır. Örneklerin yaş dağılımı erkeklerde I-VI, dişilerde ise I-V arasında olup en fazla oranda bireye (% 42) II. yaş grubunda rastlanmıştır. Populasyonun % 61,31 ini erkek bireyler %38,69 unu dişi bireyler oluşturmaktadır. Boy dağılımı 8,1 cm ile 27,3 cm arasında, ağırlık ise 6,5 g ile 223,2 g arasında değişim göstermiştir. Poplasyonun boy-ağırlık ilişkisi W= 0,0234L 2,7084 olarak hesaplanmıştır. Ortalama kondisyon faktörü 0,947 olarak hesaplanmıştır. Boy-ağırlık ilişkisine baktığımızda Göynük Çayı ndaki Capoeta umbla nın negatif allometrik büyüme gösterdiği söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Capoeta umbla, kondisyon, büyüme, Göynük Çayı, eşey oranı GİRİŞ Daha önce C. umbla ile ilgili yapılan çalışmalar Dartay ve Gül (2013) Keban Baraj Gölü ndeki Capoeta umbla nın boy- ağırlık ilişkisini; Ceyhun ve Erdoğan (2008) Kilise Deresi (Hınıs) nde yaşayan Capoeta umbla nın populasyon yapısı ve bazı su özelliklerini araştırmışlardır. Türkmen ve ark. (2002) Karasu nehrinin Aşkale bölgesindeki Capoeta umbla nın üreme taktikleri ile yaş ve büyüme özelliklerini araştırmışlardır. Çoban ve Şen (2011) Hazar Gölü (Dicle) ve Keban Baraj Gölü (Fırat N) Populasyonlarının büyüme özelliklerinin karşılaştırılması Çoban ve ark (2013) Hazar Gölü (Elazığ) Capoeta umbla nın üreme özelliklerini araştırmışlar Çoban ve ark (2013) Hazar Gölü (Elazığ) Capoeta umbla nın populasyon dinamiği ve stoklarının durumunu değerlendirmişlerdir. Dağlı ve Erdemli (2011) Malatya Şiro Çayı nda yaşayan Capoeta umbla nın bazı meristik ve morfometrik özelliklerinin araştırılması Yüksel ve ark. (2014) Hazar Gölü (Elazığ)nde yaşayan Capoeta umbla nın populasyon büyüklüğünün tahmini çalışmasını yapmışlar Aras ve ark. (2009) Tuzla Çayı ve Tercan Baraj Gölü nde yaşayan Capoeta umbla nın Bazı Biyolojik Özellikleri ve Yağ asidi kompozisyonlarını araştırmışlardır. Göynük Çayı nda C. umbla nın dışında; Capoeta trutta (Heckel, 1843), Squalius cephalus (L., 1758), Cyprinion macrostomum (Heckel, 1843), Barbus lacerta (Heckel, 1843), Garra rufa (Heckel, 1843), Chondrostoma regium (Heckel, 1843),

2 Capoeta tinca (Heckel, 1843), Alburnus mosulensis (Heckel, 1843), Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782), Cobitis elazigensis (Coad & Sarieyyüpoglu, 1988), Oxynoemacheilus insignis(heckel, 1843) Oxynoemacheilus angorae(steindachner, 1897) gibi türlerde yaşamaktadır. Yaptığımız literatür taramalarında Göynük Çayı nda yaşayan C. umbla nın büyüme özellikleriyle ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. MATERYAL VE METOD GÖYNÜK ÇAYI Murat Nehri nin bir kolu olan 95 km uzunluğundaki Göynük Çayı nın başlangıç ve bitiş noktaları il sınırları içerisinde kalmaktadır. Bingöl Dağları nın batı yamaçlarındaki Kargapazarı Köyü nden doğup, Çoriş Dağları ndan bazı dereleri alarak Ekinyolu Köyü nün yakınlarındaki Mendo Suyu ile birleşip Genç ilçesi yakınlarında Murat Irmağı na karışır. Şekil 1. Göynük Çayı Haritası

balık cinsi olan Capoeta yaygın olarak güney Çin, Kuzey Hindistan,

3 Şekil 2. Göynük Çayı Şekil 3. Göynük Çayı Ilıcalar Mevkii Capoeta umbla (Heckel, 1843) Herbivor bir balık cinsi olan Capoeta yaygın olarak güney Çin, Kuzey Hindistan, Türkmenistan, Aral Gölü, Orta Doğu ve Anadolu nun hızlı akan nehirlerin taşlık ve çakıllı bölgelerinde yaşar. Türkiye iç

sularında 5 türü ve 6 alt türü mevcuttur. Ticari ve spor balıkçılığında önemlidir. Yöre halkı tarafında sevilerek tüketilmektedir. C. umbla bu cinsin bir alt türüdür.

4 sularında 5 türü ve 6 alt türü mevcuttur. Ticari ve spor balıkçılığında önemlidir. Yöre halkı tarafında sevilerek tüketilmektedir. C. umbla bu cinsin bir alt türüdür. Türkiye de Fırat ve Dicle Nehir Sistemlerinin yukarı havzalarında yayılış göstermektedir (Kuru, 1975; Geldiay ve Balık, 1988; Kuru ve ark, 2001). Yukarı Fırat havzasında bulunan Göynük Çayı nın baskın türüdür. Şekil 4. Capoeta umbla örnekleri

5 Şekil 5. Yakalanan C. umbla örnekleri Şekil 6. Serpme ağla balıkların yakalanması

6 Şekil 7. Serpme ağla balıkların yakalanması

7 Şekil 8. Galsama ağla balıkların yakalanması Şekil 9. Capoeta umbla nın iç organları

8 Boy-ağırlık ilişkisi her bireyin ölçülen ve tartılan çatal boy (cm) ve ağırlık (g) değerlerinden yararlanılarak Le Cren in W=a.L b allometrik büyüme denklemi kullanılarak hesaplanmıştır. Fulton Kondüsyon Faktörünün hesaplanmasında ise K=(W/L 3 )x100 bağıntısı kullanılmıştır (Bagenal, 1978). Bağıntılardaki ; W= Balık ağırlığı (g), a ve b değerleri ise regresyon analiz sabitelerini, K=Kondüsyon faktörü, L= Balık total boyudur (cm). Göynük Çayı nda gerçekleştirilen bu çalışma kapsamında, toplam 325 C. umbla örneği incelenmiştir. Balık örnekleri, farklı göz açıklığına sahip galsama ve serpme ağlar kullanılarak yakalanmıştır. Balık örneklerinin temini için, Mayıs 2010-Nisan 2011 dönemleri arasında arazi çalışmaları yapılmıştır. Araştırma süresince yakalanan balık örneklerinin yaş tayini pullarından yapılmıştır. Bireylerin çatal boyları (±0,1 cm) ve ağırlıkları (±1 g) kaydedilmiş, eşey tayini için gonadlara bakılmıştır. BULGULAR Göynük Çayı nda Aralık 2012-Eylül 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu çalışmada yakalanan 199 adet Capoeta umbla nın yaş dağılımı, eşey oranları, yaş-boy, yaş-ağırlık, boy-ağırlık ilişkileri ve kondisyon faktörü araştırılmıştır. Örneklerin yaş dağılımı erkeklerde I-VI, dişilerde ise I-V arasında olup en fazla oranda bireye (% 42) II. yaş grubunda rastlanmıştır. Populasyonun % 61,31 ini erkek bireyler %38,69 unu dişi bireyler oluşturmaktadır. Boy dağılımı 8,1 cm ile 27,3 cm arasında, ağırlık ise 6,5 g ile 223,2 g arasında değişim göstermiştir.

9 N% Çizelge 1. Yaş Gruplarına Göre Capoeta umbla nın Yaş Dağılımı YAŞ DİŞİ ERKEK DİŞİ+ERKEK N % N % N % I 21 6, , ,15 II 48 14, , ,08 III 55 16, , ,07 IV 15 4, , ,16 V 8 2, , ,38 VI ,15 7 2,15 Toplam , , Erkek/Dişi oranı: 1,21/1 En fazla sayıda bireyin III. yaş grubunda sonra sırasıyla II. ve I. yaş grupları şeklinde devam ettiği görülmüştür Toplam Dişi Erkek Total Boy Grupları (cm) Göynük Çayı nda Yaşayan C. umbla ların boy grupları dağılımı

10 Çizelge 2. C. umbla nın yaş gruplarına göre boy dağılımı YAŞ DİŞİ ERKEK DİŞİ+ERKEK N TB±SH (Min-Max) I 21 19,57±4,93 (10,5-29,9) N TB±SH (Min-Max) 25 17,24±5,44 (6,5-26,2) N TB±SH (Min-Max) 46 18,30±5,28 (6,5-29,9) II 48 37,39±10,35 (22,9-65,6) III 55 70,95±21,43 (37,4-126,5) IV ,83±15,07 (89,2-137,3) V 8 129,00±18,14 (110,7-165,4) 53 36,62±8,99 (19,9-55,3) 59 66,75±24,49 (35,1-131,3) 18 98,27±26,27 (45,5-130,1) ,12±18,48 (95,3-155,9) VI ,9±52,41 (121,7-242,7) TOPLAM ,99±35, ,04±45,17 (10,5-165,4) (6,5-242,7) ,59±9,62 (19,9-65,6) ,77±23,06 (35,1-131,3) ,43±22,65 (45,5-137,3) ,14±18,86 (95,3±165,4) 7 192,9±52,41 (121,7-242,7) ,21±40,93 (6,5-242,7) Çizelge 3. C. umbla nın yaş gruplarına göre ağırlık dağılımı YAŞ DİŞİ ERKEK DİŞİ+ERKEK N Ağ±SH (Min-Max) I 21 19,57±4,93 (10,5-29,9) N Ağ±SH (Min-Max) 25 17,24±5,44 (6,5-26,2) N Ağ±SH (Min-Max) 46 18,30±5,28 (6,5-29,9) II 48 37,39±10,35 (22,9-65,6) III 55 70,95±21,43 (37,4-126,5) IV ,83±15,07 (89,2-137,3) V 8 129,00±18,14 (110,7-165,4) 53 36,62±8,99 (19,9-55,3) 59 66,75±24,49 (35,1-131,3) 18 98,27±26,27 (45,5-130,1) ,12±18,48 (95,3-155,9) VI ,9±52,41 (121,7-242,7) TOPLAM ,99±35, ,04±45,17 (10,5-165,4) (6,5-242,7) ,59±9,62 (19,9-65,6) ,77±23,06 (35,1-131,3) ,43±22,65 (45,5-137,3) ,14±18,86 (95,3±165,4) 7 192,9±52,41 (121,7-242,7) ,21±40,93 (6,5-242,7)

11 Ağırlık(g) Ağırlık(g) Ağırlık(g) W=0,0301 L 2,6178 R 2 =0,933 n= W=0,0254 L 2,6738 R 2 =0,0,921 n= (A Total Boy (cm) Şekil 10. Dişi+Erkek 50 0 (B) Şekil 11. Dişi+Erkek W=0,0249 L 2,6831 R 2 =0,924 n= (C) Total Boy(cm) Şekil 12. Dişi+Erkek Çizelge 4. Capoeta umbla nın yaş gruplarına ait ortalama kondisyon faktörü değerleri YAŞ N DİŞİ N ERKEK N DİŞİ+ERKEK I 21 1, , ,17 II 48 1, , ,02 III 55 0, , ,92 IV 15 0, , ,92 V 8 0, , ,81 VI ,98 7 0,98

12 TARTIŞMA Çizelge 5. Verilerin kıyaslanması Lokalite Eşey c n r 2 Yaş Aralığı Erkek/ Dişi Boy Aralığı (cm) Ağırlık Aralığı (g) Hazar Gölü (Çoban ve ark.2013) D+E 0,0700 2,39 0,95 I-X 1,87: , Hazar Gölü (Çoban ve Şen,2011) D+E ,703 0,94 II-VII 1,37: , ,1 Keban Baraj Gölü (2011) D+E 0,0267 2,727 0,91 II-VII 1,13:1 23,8-38, ,4 Karasu Nehri (Aşkale) (Türkmen ve ark. 2002) D E 0,0117 0,0139 2,991 2,936 0,97 0,99 I-XII I-XII 1,3:1 1,3:1 10,4-34,2 10,9-32, Keban B.G.(Dartay ve Gül, 2013) D+E 0,0086 3,065 0, ,4-43,5 201,9-864,5 Bu çalışma (Göynük Çayı) D+E 0,0249 2,683 0,92 I-VI 1,21:1 8,1-28,6 6,5-242,7 KAYNAKÇA Ceyhun S. B ve Erdoğan O. (2008). Kilise Deresi nde (Hınıs) Yaşayan Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843) nın Populasyon Yapısı ve Dere Suyunun Bazı Özellikleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 39 (1): Çoban M. Z ve Şen D. (2011). Capoeta Umbla (Heckel, 1843) nın Hazar Gölü (Dicle Nehri) ve Keban Baraj Gölü (Fırat Nehri) Populasyonlarının Büyüme Özelliklerinin Karşılaştırılması. 5 (3): Çoban M. Z., Gündüz F., Demirol F., Örnekçi N.G., Karakaya G., Türkgülü İ., Alp A. (2013) Population Dynamics and Stock Assessment of Capoeta umbla (Heckel, 1843) in Lake Hazar, Elazığ, Turkey. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 13: Dartay M ve Gül M. R. (2013). Length weight relationships for five fish species caught in Keban Dam Lake, Turkey. Journal of Applied Ichthyology. 1 2 Türkmen M., Erdoğan O., Yıldırım A., Akyurt İ. (2002). Reproduction tactics, age and growth of Capoeta capoeta umbla Heckel, 1843 from the Aşkale Region of tha Karasu River, Turkey. Fisheries Research 54:

Benzer belgeler

KEMER BARAJ GÖLÜ'NDEKİ Cypr nus carpio L., 1758'NUN BAZI BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ

KEMER BARAJ GÖLÜ'NDEKİ Cypr nus carpio L., 1758'NUN BAZI BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ ÖZET Gülnaz ÖZCAN*, Süleyman BALIK EGE ÜNİVERSİTESİ SU ÜRÜNLERİ FAKÜLTESİ TEMEL BİLİMLER BÖLÜMÜ *gulnazozcan@yahoo.com Bu