NÜFUSUN GE LİŞ İMİ, DAĞILIŞIV EN TİEL İ R

Transkript

1 BÖLÜM NÜFU SU N Mİ, DAĞILIŞI İŞİ V E EL G LERİ LİK TE Nİ

2 BÖLÜM COĞRAFYA Yeryüzünde belirli bir zamanda, sınırları belirli bir alanda veya yerde yaşayan insan topluluğuna nüfus denir. Bu alan, dünyanın tamamı olabileceği gibi ülke, bölge, il, ilçe, köy veya konut gibi daha dar bir alan da olabilmektedir. Nüfusun nitelik ve nicelik özelliklerini inceleyen bilim dalına demografi denir. Nüfus coğrafyası veya nüfus bilim olarak da tanımlanır. Nüfusla ilgili bilgiler genelikle sayımlar yoluyla elde edilir. Belirli bir zamanda bir ülkede ya da ülkenin iyi tanımlanmış bölgesindeki tüm kişilere ilişkin demografik, ekonomik, toplumsal verilerin toplanma, değerlendirilme, analiz edilme ve yayımlanma işlemlerinin hepsine nüfus sayımı adı verilir. Modern olmayan nüfus sayımlarının amaçları: Bu sayımlar genel olarak çok dar amaçlara hizmet etmek için (asker ve vergi alma işlemleri) yapılmaktaydı. Bu nüfus sayımları belirli aralıklarla yapılan periyodik sayımlar değildi. Bu sayımlarda elde edilen bilgilerin bulunduğu istatistikler yeterince tutulmamış ve değerlendirilememiştir. Bu sayımlarda ülkeler arasında bir birlik ve uygulamada ortaklık yoktu. Dünya ülkeleri kendilerine göre değişik sayım yöntemleri kullanıyordu. Bu sayımların sonuçları sağlıklı değildi ve düzenli olmadığı için dünya nüfusu hakkında yeterli bilgiler vermiyordu. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Yeryüzünde belirli bir zamanda, sınırları belirli bir alanda veya yerde yaşayan insan topluluğuna... denir. Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki ifadelerden hangisi getirilmelidir? A) Mülteci B) Göç C) Nüfus artış hızı D) Nüfus Sığınmacı. Mevcut nüfusun; yaş, cinsiyet, evlilik durumu, geçim durumu, eğitim durumu gibi çeşitli sosyal ve ekonomik yönlerini, ülkelere ve bölgelere göre nüfus dağılımını ve doğum, ölüm, göç hareketi gibi gelişmeleri inceleyen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Fitocoğrafya B) Demografi C) Teknocoğrafya D) Biyoloji Paleocoğrafya 3. Ülkelerin doğal kaynaklarını en verimli şekilde kullanılabilmesi, planlamalar ve yatırımlar için kaynak oluşturulabilmesi için nüfus sayımları yapılır. Fakat nüfus sayımlarının niteliği ülkeler ve bölgeler arasında farklılıklar gösterir. Gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelerde nüfusla ilgili verilere tahminlerle ulaşılırken gelişmiş ülkelerde daha doğru ve ayrıntılı bilgiler söz konusudur. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisine ait nüfus istatistiklerinin daha güvenilir olması beklenir? A) Almanya B) Brezilya C) Hindistan D) Somali Pakistan. Aşağıdakilerin hangisi nüfus sayımlarının nedenleri arasında yer almaz? A) Nüfus artışı hakkında bilgi edinmek B) Şehir ve köy nüfusunu öğrenmek C) Toplumun eğitim durumunu öğrenmek D) Askeri alanda yenilik yapmak Kır ve kent nüfusunu belirlemek. Günümüzde yapılan nüfus sayımlarının amacı; nüfusun genel yapısı hakkındaki bilgileri inceleyerek ülkenin kalkınma hedeflerini belirlemektir. Buna göre, ülkemizde yukarıdaki amaçları belirlemek amacıyla çalışan kurum aşağıdakilerden hangisidir? A) Türkiye Sanayi Odaları Birliği B) Devlet Planlama Teşkilatı C) Türkiye İstatistik Kurumu D) Türkiye Ticaret Odası Türkiye Sağlık Bakanlığı. Nüfus sayımlarıyla aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığı söylenemez? A) Askerlik ya da seçmen yaşına gelmiş ya da gelecek nüfusu belirlemek B) Nüfusun, yaş ve cinsiyet gruplarına göre dağılımını belirlemek C) Kişibaşına düşen geliri yükseltmeyi sağlamak D) Demografik yatırımları planlamada öncelikleri belirlemek Nüfusun alansal dağılışını belirlemek 7. Aşağıdakilerden hangisi nüfus sayımları sonrasında ele edilen sonuçlar arasında gösterilemez? A) İnsanların gelir düzeylerini belirlemek B) Nüfus artış hızını ortaya çıkarmak C) Kır kent nüfus özelliğini ortaya çıkarmak D) gruplarına göre dağılımı belirlemek Cinsiyet durumuna göre dağılımı ortaya çıkarmak. Tarihte bilinen ilk nüfus sayımı aşağıdaki ülkelerden hangisi tarafından yapılmıştır? A) Hindistan B) Fransa C) İsveç D) İngiltere Çin Test 1 1. D. B 3. A. D. C. C 7. A. E

3 9. Nüfus, belirli bir zamanda sınırları tanımlı bir bölgede yaşayan insan sayısıdır. Bu alan, Dünya nın tamamı olabileceği gibi, bir ülke, bölge, il, ilçe, köy hatta mahalle dahi olabilmektedir. I. Tapu kayıtları II. Nüfus sayımları III. Nüfus kütüğü kayıtları IV. Vergi kayıtları V. Kan sayımları Buna göre, yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri nüfusun nitelik ve nicelikleri hakkında en sağlıklı bilgi elde edilebilecek kaynaklar olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) II ve IV III ve V 1.. yüzyıldan önce yapılan nüfus sayımları modern olmayan nüfus sayımları olarak nitelendirilir. Aşağıdakilerden hangisi. yüzyıldan önce yapılan nüfus sayımlarının özellikleri arasında gösterilemez? A) Bu sayımlar genel olarak çok dar amaçlara hizmet etmek için (asker ve vergi alma işlemleri gibi) yapılmaktaydı. B) Bu sayımların sonuçları güvenilir değildi ve düzenli olmadığı için dünya nüfusu hakkında yeterli bilgiler vermiyordu. C) Bu sayımlarda elde edilen bilgilerin bulunduğu istatistikler yeterince tutulmamış ve değerlendirilememiştir. D) Bu sayımlarda ülkeler arasında bir birlik ve uygulamada ortaklık yoktu, dünya ülkeleri kendilerine göre değişik sayım yöntemleri kullanıyordu. Bu nüfus sayımları belirli aralıklarla yapılan periyodik sayımlardı. 11. Anadolu da modern anlamda ilk nüfus sayımı kaç yılında yapılmıştır? A) 1 B) 131 C) 11 D) 7 1. Aşağıdaki grafikte aynı yıl nüfus sayımı yapmış beş ülkedeki son beş sayım döneminin nüfus artış hızlarının ortalaması verilmiştir. Artış Hızı (%) I II III IV V Ülke :Nüfus artış hızı Buna göre, yukarıdaki grafikte verilen ülkelerden hangisinin nüfus sayımlarını daha seyrek olarak yaptığı söylenebilir? A) I B) II C) III D) IV V 13. Aşağıda nüfus sayımları ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. I. Nüfus sayımı, bir yerdeki nüfusun belli bir zaman diliminde sayılması işidir. II. Sayımlar nüfusun büyüklüğünü ve özelliklerini tanımayı sağlar. III. Nüfus sayımları demografinin temel veri kaynağıdır. Bir ülkedeki nüfusun tümü sayıldığı için oldukça masraflı ama kapsamlı bir bilgi edinme yöntemidir. IV. Eski tarihlerde yapılan sayımların temel amacı ülke içinde yaşayan yabancı sayısını belirlemek ve vergilendirme işini kolaylaştırmaktı. Buna göre yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri söylenemez? A) Yalnız I B) Yalnız III C) Yalnız IV D) I ve II II ve IV 1. Dünya da nüfus sayımlarını anayasal zorunluluk haline getiren ülke aşağıdakilerden hangisidir? A) ABD B) Fransa C) İngiltere D) Rusya Kanada Dünya da ilk sayımlar Çin de (MÖ 3), Sümer de, Mısır da (MÖ 7) yapılmıştır. Modern nüfus sayımları İsveç te (17) yapılmıştır. Bu ülkeyi Danimarka (179), İspanya (177), ABD (1799), Britanya ve Fransa (11) izlemiştir. Modern nüfus sayımlarının amaçları: Nüfus artış hızını, Köy ve kent nüfusunu, Nüfusun miktarını, Nüfusun yaş ve cinsiyet durumunu, Nüfusun dağılışını, Çalışan nüfusun sektörlere göre dağılışını, Eğitim durumunu, İşsizlik oranını, Asker çağındakileri, Seçmen sayısını öğrenmek gibi nedenlerle nüfus sayımları yapılır. UYARI! Günümüzde nüfus sayımlarının temel amacı nüfusun yapısı ve özelliklerini öğrenerek ülkenin geleceği için; sosyal, ekonomik ve politik planlamalarda bunlardan yararlanmaktır. Dünyada en çok uygulanan iki türlü nüfus sayım yöntemi vardır. Bunlardan biri de facto diğeri ise de jure sayım yöntemidir. Bu iki sayım arasındaki en temel farklılık şöyle belirtilebilir: De facto sayım yöntemi, sayım günü bulunulan yer esas alınmak suretiyle veri toplama işlemidir, de jure yönteminde ise nüfusun daimi ikametgâhı esas alınarak sayım yapılır. BÖLÜM COĞRAFYA 9. C 1. E 11. D 1. B 13. C 1. A 1

4 BÖLÜM COĞRAFYA Dünya nüfusunun tarihsel artışı ve gelişimi Dünya nüfusunun yıllara göre değişimini gösteren bir grafik incelendiğinde, Dünya nüfusunun sürekli artma eğiliminde olduğu görülür. Dünya nüfusundaki hızlı artış, doğumların ölümlerden fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Dünya nüfusu sürekli artacak mı? Saniyede 3 kişi dünya nüfusuna eklenmektedir. Dakikada yaklaşık 1 insan dünya nüfusuna eklenmektedir. Günde yaklaşık. kişi dünya nüfusuna eklenmektedir. Her ay yaklaşık milyon insan dünya nüfusuna eklenmektedir. (Bir Güneydoğu Anadolu Bölgesi nüfusu kadar) Her yıl yaklaşık 73 milyon insan dünya nüfusuna eklenmektedir. (Yaklaşık Türkiye nüfusu kadar) Nüfus bilim uzmanları dünyanın nüfus artış artışının üç büyük sıçrama dönemi yaşayarak günümüze geldiğini belirtmektedirler. I. Sıçrama Günümüzden milyon yıl önce (Paleolitik) insanların alet yapmayı keşfetmesiyle, yaptıkları aletlerle yabani hayvanlarla mücadele etmeyi, onları daha iyi avlayarak daha iyi beslenmeye başlaması ile çoğalmışlar. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Dünya nüfus sayımları ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) İlk nüfus sayımı MÖ 3 li yıllarda yapılmıştır. B) Nüfus artışının en fazla yaşandığı dönem Sanayi Devrimi dir. C) Gelişmiş ülkelerin nüfuslarını ikiye katlama süreleri gelişmemiş ülkelere göre daha kısadır. D) İlk modern nüfus sayımları Avrupa da yapılmıştır. Nüfus sayımları nüfusun nicelik ve nitelik özelliklerini belirlemek amacıyla yapılır.. Dünya nüfusu tarih boyunca sürekli artmıştır. Artış oranları başlangıçta yavaş iken günümüze doğru artış oranları hızlanmış, son birkaç asır içinde adeta katlanarak artmaya başlamıştır. Bilim insanlarına göre Dünya nüfusu insanlık tarihi boyunca üç kere sıçrama yapmıştır. Aşağıda verilen tabloda hangisinde bu sıçrayışlar doğru olarak verilmiştir? I. sıçrayış II. sıçrayış III. sıçrayış A) Neolitik Paleolitik B) Paleolitik Neolitik C) Neolitik D) Sanayi Devrimi Paleolitik Sanayi Devrimi Neolitik Sanayi Devrimi Sanayi Devrimi Sanayi Devrimi Paleolitik Paleolitik Neolitik 3. Dünya nüfusundaki en büyük artış dönemi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Neolitik B) Paleolitik C) I. Dünya Savaşı D) Kalkolitik Sanayi Devrimi yılları arasında gerçekleşen Sanayi Devrimi, nüfus artışı kadar nüfusun dağılışını ve demografik özeliklerini de değiştirdi. - yılları arasında dünyada önemli bir nüfus artışı meydana gelmiş, âdeta nüfus patlaması yaşanmıştır. Fakat dünya nüfusu artmasına rağmen artış hızı, 7 yılından günümüze kadar giderek azalmaya başlamıştır. I. İnsanların alet yapmayı keşfetmesi II. İnsanların yerleşik hayata geçmesi III. Yeni Dünya karalarının keşfedilmesi IV. Sanayi Devrimi nin gerçekleşmesi V. Coğrafi Keşifler in yapılması Aşağıdakilerden hangisi dünya nüfusunun artmasının nedenleri arasında gösterilemez? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) II ve IV III ve V. Dünya da önemli nüfus sıçramalarından biri olan Sanayi Devrimi özellikle o dönem aşağıdaki ülkelerden hangisinin nüfusunun niceliği üzerinden daha fazla etkili olmuştur? A) İngiltere B) Japonya C) ABD D) Rusya Avustralya. Endüstri çağında özellikle. yüzyılın ikinci yarısında nüfus sorunu daha karmaşık bir durum almıştır. Şayet nüfus artışı bu hızla giderse gelecekte kıtlıklar kaçınılmaz bir sorun olacaktı. Nüfus sorunu Dünya açısından ele alındığı zaman, nüfuslanma açısından gelecekte en önemli sorunun aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? A) Yerleşeilecek alanın yetersiz olması B) Doğal afetlerin yaygın olması C) Beslenmenin ve su kaynaklarının yetersiz olması D) Madenciliğin bazı ülkelerin kontrolünde olması Göç hareketinin hızlanması Test 1. C. B 3. E. E. A. C

5 7. Dünya da nüfusun artışına neden olan en önemli gelişme Sanayi Devrimi olarak kabul edilir. I. Hızlı nüfus artışı 1. yüzyıldan başlayarak Avrupa nın nüfusunun hızla artması. II. Tarımdaki gelişmeler bu sektördeki nüfus ihtiyacını azaltarak bu nüfusun kentlere göç etmesine neden oldu. Böylece kent sanayisine hazır iş gücü oluştu. III. am düzeyi yükseldi. Eskiden lüks sayılan şeker, kahve, çay gibi mallar artık orta sınıf ve alt sınıflar için doğal bir gereksinim olmaya başlıyordu. Bu da dolaylı olarak tüketim malı talebini arttırdı. IV. Kentlerde gecekondulaşma hızının artması ve alt yapının yetersiz olması. Buna göre, Sanayi Devrimi nin nüfus artışına neden olması yukarıda verilenlerden hangileri ile ilgidir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) III ve IV I, II ve III. Aşağıda bir döneme ait bazı bilgiler verilmiştir. Tarımdaki gelişmeler bu sektördeki nüfus ihtiyacını azaltarak bu nüfusun kentlere göç etmesine neden oldu. Böylece kent sanayisine hazır iş gücü oluştu. am düzeyi yükseldi. Eskiden lüks sayılan şeker, kahve, çay gibi mallar artık orta sınıf ve alt sınıflar için doğal bir gereksinim olmaya başlıyordu. Bu da dolaylı olarak tüketim malı talebini arttırdı. Orta sınıfın zenginleşmesi sürecine paralel olarak sermaye birikimi oluşmaya başladı. Böylece yeni yatırım alanları aranmaya başlandı. Söz konusu dönem aşağıdakilerden hangisidir? A) Amerika nın keşfi B) Haçlı Seferleri C) Ümit Burnu nun keşfi D) I. ve II. Dünya Savaşları Sanayi Devrimi 9. Neolitik çağın nüfus sorunu nüfusun hızlı artmayışıdır. O çağlarda ekonomik, siyasi ve askeri güç nüfusa bağımlı idi. Üretim için insan gücü, ordular için asker sayısı kritik faktördü. Bu nedenle neolitik çağ insanı çoğalmak istiyordu. Ancak hızla çoğalamıyordu. Neolitik çağda nüfusun istenilen seviyede artmamasının nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Ölümlerin kontrol edilememesi B) Göçlerin fazla olması C) Toplumların sürekli savaş halinde olması D) Su kaynaklarının yeterli olmaması İklimsel değişimlerin fazla olması 1. Bir ülke nüfusunda yıllık doğumlar ve ölümler toplamı arasındaki fark, o ülkenin gerçek nüfus artış hızını verir. Buna doğal nüfus artış hızı denir. Buna göre, aşağıda verilen ülkelerden hangisinde doğal nüfus artış hızı diğerlerine oranla daha yavaştır? A) Pakistan B) Norveç C) Hindistan D) Türkiye Somali 11. Dünya nüfusu, son elli yılda gerek sayı gerekse alansal dağılış bakımından çok önemli değişimler göstermiştir. Bu dönemde en fazla nüfusu artan kıtalar aşağıdakilerden hangileridir? A) Afrika ve Asya B) Asya ve Avrupa C) Kuzey Amerika ve Avrupa D) Antarktika ve Avrupa Avrupa ve Afrika 1. Dünya nüfusunda üçüncü sıçrama dönemi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Neolitik dönem B) Paleolitik dönem C) Sanayi Devrimi D) Buzul öncesi dönem Uzay Çağı dönemi II: Sıçrama İnsanoğlu yaklaşık 1. yıl önce (Neolitik) yerleşik hayata geçişle yapmıştır. Bu dönemde insanlar tarım toplumuna geçişle birlikte, toprağı ekip biçmeyi, çeşitli ürünler yetiştirmeyi ve bunları stok yaparak kış dönemlerinde de rahat ve bol beslenmeyi, ayrıca hayvanları evcilleştirerek onların ürünlerinden faydalanmayı öğrenmiş ve daha fazla insanın beslenmesine yetecek bir ortama kavuşmuşlardır. III. Sıçrama III. sıçrama Sanayi Devrimi sonrasında gerçekleşti. Bu dönemde kurulan sanayiler, işlenen kaynakların artması, üretimin artması, beslenme ve barınma gibi ihtiyaçların bollaşması ve ucuzlaması yanında ülke ekonomileri ve gelişti, İnsanların alım güçleri arttı, gelişen teknoloji ile doğal şartlarla daha iyi mücadele edilmeye başlandı. BÖLÜM COĞRAFYA 7. C. E 9. A 1. B 11. A 1. C 3

6 BÖLÜM COĞRAFYA Dünya Nüfusu Sürekli Artacak mı? Sanayi devrimiyle birlikte en önemli nüfus artışı ve değişimi Avrupa Kıtası nda yaşandı. yılları arasında dünyada önemli bir nüfus artışı meydana gelmiş, adeta nüfus patlaması yaşanmıştır. Fakat dünya nüfusu artmasına rağmen nüfus artışı, 7 yılından günümüze kadar giderek azalmaya başlamıştır. Sanayi devriminden günümüze kadar dünya nüfusu 7, kat artarak milyondan milyara çıkmıştır. Yapılan nüfus tahminlerinde artış hızındaki azalmanın devam edeceği beklenmektedir. Gelecekte dünya nüfusu bugünküne göre daha yavaş ve planlı bir şekilde artacaktır. Bu da artışta bir yavaşlamaya neden olacaktır. Yine dünya nüfusunun 3 yılında milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. Dünya Nüfusunun Sürekli Artma Nedenleri: Dünya da nüfusun dağılışı ve yoğunluğu sürekli bir değişim içerisindedir. Nüfustaki değişimin en önemli nedeni doğal nüfus artışı ile göçlerdir. Bir ülkede bir yıl içerisinde doğanlarla ölenler arasındaki sayısal farka doğal nüfus artışı ya da gerçek nüfus artışı denir. Doğumlar, ölümlerden fazla ise o ülkede doğal nüfus artışı var demektir. Doğal nüfus artışı yüzde (%) veya binde (%o) olarak ifade edilir. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Neolitik Çağ da besin ihtiyacının karşılanabilmesi nedeniyle artan nüfus, sanayi devrimi sürecinde tamamen insanın kontrolü altında ve daha çok gelir elde edebilmek için bilinçli olarak artırılmıştır. Neolitikte insanın yetiştirdiği tarım ürünleri artan nüfusu da beslerken Sanayi Devrimi nde insan daha çok tarım ürünü yetiştirmek için daha çok çocuk sahibi olmuştur. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi nüfus artışının körüklenmesinde Sanayi Devrimi sürecinde etkilidir? A) Besin bulma zorluğu B) Daha çok gelir elde etme isteği C) Doğaya hakim olma çabası D) Tarımsal üretim için çocuk işçinin zorunlu olması Kadının iş hayatına girme zorunluluğu. Aşağıdaki grafikler, farklı ülkelerdeki doğum ve ölüm oranlarının yıllara göre değişimini göstermektedir. Bu ülkelerden hangisinde, nüfusun diğerlerine göre daha hızlı arttığı söylenebilir? A) %o B) %o C) 1 1 Doğum Ölüm D) %o Doğum Ölüm Doğum Ölüm %o 1 1 %o 1 1 Doğum Ölüm Doğum Ölüm Test 3 3. Bir ülkede bir yıl içerisinde doğanlarla ölenler arasındaki sayısal farka doğal nüfus artışı denir. Aşağıdakilerden hangisi doğal nüfus artışını frenleyici özellikte bir tedbir olarak düşünülemez? A) Erken yaşta evlenmeleri önlemek B) Kadının iş hayatına girmesini teşvik etmek C) Erken yaşta evlilikleri önlemek D) Temel toplumsal gereksinimleri karşılamak Aile planlamalarını uygulamak. Aşağıdaki grafikte, 1 yılları arası Dünya nüfusunun yıllara göre miktarları verilmiştir. Milyar Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Dünya nüfusu sürekli artış göstermektedir. B) Dünya nüfusu yılından sonra hızlı bir artış seyrine girmiştir. C) yılında Dünya nüfusu 1 ylından fazladır. D) Son yıl içinde Dünya nüfusu kattan fazla artış göstermiştir. Dünya nüfus artış hızı sürekli olarak artmıştır. 1. D. E 3. D. E

7 9. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artışının rüldüğü ülkeler hangi kıtada bulunmaktadır? ortaya çıkardığı olumsuz sonuçlardan biri değildir? A) Güney Amerika B) Avrupa A) İşçi ücretlerinin düşmesi C) Avustralya D) Asya C) İşsizlik oranın artması Afrika D) Kalkınma hızının yavaşlaması Demografik yatırımların artması. Aşağıdakilerden hangisinde nüfus artış hızı daha yüksektir? 1. Gelişmiş ülkelerdeki nüfus artış hızının düşük olmasında aşağıdakilerden hangisinin payı daha azdır? A) Kültür seviyesi yüksek toplumlarda B) Göçebe topluluklarda A) Eğitim seviyesinin yüksek olması C) Gelişmekte olan ülkelerde B) Kadının iş hayatına daha fazla katılması D) Gelişmiş ülkelerde C) Gelir seviyesinin yüksek olması Tarım toplumlarında D) Şehirleşme hızının yüksek olması Evlenme yaşının yüksek olması 7. Dünya nüfusu sürekli bir artış içerisindedir. 11. Aşağıdakilerden hangisi, dünya nüfusu- Bu değişim hem artış hızı hem sayısal hem de alansal olarak farklılıklar gösterebilir. Bu değişimin sonucunda değişmeyen tek şey sorunların katlanarak artmasıdır. nun artış hızının yüksek olmasında etkili değildir? A) Tıp ve sağlık alanındaki gelişmeler Aşağıdaki ülkelerden hangisinde nüfusun hızlı artışından kaynaklanan sorunların diğerlerine göre daha çok yaşandığı söylenebilir? B) Ortalama yaşam süresinin uzaması C) Kırdan kentlere yoğun bir göç hareketinin yaşanması A) İngiltere B) Hindistan D) İnsanların tarımla yerleşik hayata geçmesi C) ABD D) Kanada Sanayileşme hızının artması Avustralya 1. Bir ülkede nüfusun hızla artmasında aşa-. Bir ülkedeki nüfus artış hızının fazla olmasının sorun haline gelmesindeki temel etken, o ülkenin ekonomik kaynaklarının ülkede yaşayan nüfusun beslenme, barınma, eğitim, sağlık gibi temel gereksinimlerinin karşılanamamasıdır. Böyle bir durumun ortaya çıkaracağı olumsuz sonuçlar içerisinde aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? A) Mal ve hizmete talep artar ve yeni üretim sahaları ortaya çıkar B) Demografik yatırımlar artar. ğıdakilerden hangisinin etkili olduğu düşünülemez? A) Köyden kentlere yapılan göçlerin B) Dışarıdan yapılan göçlerin C) Yüksek doğum oranının D) Siyasi sığınma ve mültecilerin Düşük ölüm oranının 13. Dünya nüfusunun artışı. yüzyılın ikinci yarısından sonra hızlı bir şekilde gerçekleşerek iki buçuk kattan fazla artmıştır. Aşağıdakilerden hangisinin bu durumun nedenlerinden biri olduğu söylenemez? C) Artan nüfusu beslemek için toprağın aşırı kullanılması toprak erozyonunu hızlandırır. A) Beslenme olanaklarının iyileşmesi D) Çarpık kentleşme görülür, belediye hizmetleri zorlaşır. C) Çocuk ölümlerinin azalması İhracat azalıp ithalat artar. Tarım alanlarının azalması. B. E 7. B. A 9. A B) Tıptaki gelişmeler ve ortalama insan ömrünün uzaması D) am standartının yükselmesi 1. D 11. C 1. A 13. E Nüfus Artışının Nedenleri; Tıptaki gelişmeler ve salgın hastalıkların önlenmesi, Beslenme ve barınma şartlarının iyileşmesi, Ölümlerin azalması ve insan ömrünün uzaması, Nüfus planlamalarının yapılması, Sanayi devrimiyle gelişen teknolojinin sağlıklı ve dengeli beslenmeyi geliştirmesi, Savaşların azalması, Geri kalmış ülkelerdeki evlilik yaşının düşük ve doğum oranlarının yüksek olması, Ekonomik ve sosyal şartların iyileşmesi, Kadının iş hayatına girmesi de etkili olmaktadır. UYARI! Hızlı Nüfus Artışının Olumsuz Sonuçları Kalkınma hızı yavaşlar. İşsizlik artar. Tüketim artar. Kişi başına düşen milli gelir (GSMH) azalır. Şehirleşme hızı artar. İç ve dış göçler artar. Konut sıkıntısı artar. Demografik yatırımlar (Nüfusa yapılan yatırımlar; yol, su, elektrik, konut, hastane, okul gibi) artar. Bağımlı nüfus artar. Tüketici nüfus artar. Çevre kirlenmesi artar. İhracat azalır, ithalat artar. İşsizlik artar. Geçim sıkıntısı artar. Sosyal ve ekonomik sorunlar artar. Temel tüketim mallarının fiyatları artar. Doğal kaynakların tüketilme hızı artar. COĞRAFYA B) Plansız kentleşme oluşması BÖLÜM. Dünya da doğal nüfus artışının en az gö-

8 BÖLÜM COĞRAFYA UYARI! Hızlı Nüfus Artışının Olumlu Sonuçları Mal ve hizmete talep artar. Piyasa genişler, yeni yatırım sahaları açılır. Yeni endüstri kolları ortaya çıkar. Böylece ekonomik çeşitlilik artar. Vergi gelirleri artar. Savaş anında hazır asker kaynağını oluşturur. İşçi ücretleri azalır. Böylece üretim maliyetleri düşer. (Bu durumu işçi açısından düşünmemek gerekir) Nüfus yoğunluğu, sınırları belli bir alandaki nüfus ile o yerin alanı (yüz ölçümü) arasındaki ilişkiyi yansıtan bir kavramdır. Kişi / km olarak ifade edilir. Nüfus yoğunluğu üç farklı şekilde ifade edilir. Aritmetik (Matematik) Nüfus Yoğunluğu Aritmetik Nüfus Yoğunluğu = Toplam Nüfus Yüz ölçüm Bir ülke veya bölgedeki toplam nüfusun, o ülke veya bölgenin yüz ölçümüne bölünmesiyle elde edilen nüfus yoğunluğuna denir. Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu = Toplam Nüfus Tarım Alanı Bir ülkede veya herhangi bir sahada, tarım ve hayvancılıkla geçinen nüfusun, tarımsal alana bölünmesiyle elde edilen nüfus yoğunluğuna denir. Tarımsal Nüfus Yoğunluğu Tarımsal Tarımsal Nüfus Nüfus Yoğunluğu = Tarım Alanı Toplam nüfusun, ekili - dikili alanlara bölünmesiyle ortaya çıkan yoğunluğa denir. Bu yöntem, aritmetik nüfus yoğunluğuna göre, daha gerçekçidir. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Ülkelerin nüfus artış hızlarına bağlı olarak bir ülke nüfusunun kaç yıl sonra iki katı olacağı hesaplanabilir. Bu süre gelişmiş ülkelerde uzun iken gelişmekte olan ülkelerde kısadır. Buna göre, aşağıdaki ülkelerin hangisinde nüfusun ikiye katlama süresi daha uzundur? A) Pakistan B) Kanada C) Güney Kore D) Türkiye Mısır. Sınırları belli olan bir alan içinde yaşayan insan sayısının, o alana oranına nüfus yoğunluğu denir. Dolayısıyla, nüfus yoğunluğu yüz ölçüm ve üzerinde yaşayan insan sayısıyla ilişkili bir olgudur. kişi/km² 1 1 I II III IV V Yukarıdaki grafik, yüz ölçümleri aynı olan beş ülkenin nüfus yoğunluklarını göstermektedir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenirse yanlış olur? A) I. ülkenin yer şekilleri engebeli olduğu için nüfus yoğunluğu fazladır. B) IV. ülkenin nüfus yoğunluğu III. ülkeden az, II. ülkeden fazladır. C) V. ülkenin nüfus yoğunluğu 1 kişiden azdır. D) Nüfus miktarı en fazla olan ülke I dir. III. ülkede yaşayan insan sayısı I. ülkeden azdır. Test 3. Aşağıdaki grafiklerde aynı ülkede yer alan beş bölgenin toplam nüfus ve tarım alanlarının yüz ölçüm içindeki miktarları verilmiştir. Milyon I Hektar 3 1 II III IV V I II III IV V Nüfus Tarım Alanı Fizyolojik nüfus yoğunluğu toplam nüfusun tarım alanlarına bölünmesiyle elde edilir. Buna göre, hangi bölgede fizyolojik nüfus yoğunluğu en fazladır? A) I B) II C) III D) IV V. Aşağıdaki tabloda, bir ülkenin bazı sayım yıllarındaki aritmetik, tarımsal ve fizyolojik nüfus yoğunlukları verilmiştir. Yıllar Aritmetik yoğunluk (kişi/ km ) Tarımsal yoğunluk (kişi /km ) Fizyolojik yoğunluk (kişi /km ) Tablodaki bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Tarımsal nüfus yoğunluğu bütün yıllarda aritmetik nüfus yoğunluğundan fazladır. B) Fizyolojik nüfus yoğunluğu sürekli artmıştır. C) Aritmetik ve fizyolojik nüfus yoğunluğu sürekli artarken tarımsal nüfus yoğunluğu azalmıştır. D) Ülke nüfusu son yıllarda azalış göstermiştir. Aritmetik nüfus yoğunluğundaki 9 - yılları arasındaki artış 1-13 yılları arasındakinden fazladır. 1. B. A 3. D. D

9 . Dünya da nüfus, ekonomik faaliyetlere, iklim ve yer şekillerine bağlı olarak dağılım gösterir. I. Kuzey Afrika II. Batı Avrupa III. Amazon Havzası IV. Kuzeybatı Amerika V. Güney Avrupa Buna göre, yukarıda verilen yerlerin hangilerinde iklimin nüfus dağılışını olumsuz yönde etkilediği söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve IV III ve V. Yerleşmenin üst sınırı, Ekvator dan kutuplara doğru gidildikçe deniz seviyesine yaklaşır I. bölge II. bölge III. bölge V. bölge IV. bölge Buna göre, yukarıda matematik konumları verilen bölgelerden hangisinde yerleşmenin üst sınırı en yüksektir? A) I. bölge B) II. bölge C) III. bölge D) IV. bölge V. bölge 7. Yağış miktarının azaldığı yerlerde nüfus miktarı da az olmaktadır. Buna aşağıdakilerden hangisi örnek olarak verilebilir? A) Kuzey Afrika B) Kongo Havzası C) Himalaya Dağları D) Batı Avrupa Ekvatoral saha. Bir ülkenin tarımsal nüfus yoğunluğu kişiyken aritmetik nüfus yoğunluğu 1 kişidir. Yukarıdaki bilgiden yararlanarak aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılabilir? A) Ülkenin toplam nüfusuna B) Km ye düşen insan sayısına C) Genç nüfus miktarına D) İhracat miktarına Ülkenin yüz ölçümüne 9. Yeryüzünde nüfuslanma ve yerleşme doğal koşullara, özellikle de iklim koşullarına bağlıdır. V I II Buna göre, taralı bölgelerin hangisinde sürekli yerleşimler için daha çok yüksek yöreler tercih edilir? A) I B) II C) III D) IV V 1. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya nın seyrek nüfuslanmış alanlarına ait bir özellik değildir? A) Yer şekillerinin engebeli ve yüksek olması B) Sıcaklık değerlerinin yıl boyunca yüksek olması C) Yağış miktarının yetersiz olması D) Sık ormanlık ve bataklık alanlarının geniş yer kaplaması Genç oluşumlu kara parçaları olmaları 11. Yeryüzünün her yeri yerleşmeye uygun değildir. Aşağıda yerleşmeye uygun olmayan alanlar ve nedenleri verilmiştir. Açıklamalardan hangisi uygun değildir? A) Çöller: Yüksek sıcaklık ve sıcaklık farkının bulunması B) Kutuplar: Düşük sıcaklıklar ve toprağın buz kütlelerinin altında olması C) Tropikal ormanlar: Yüksek sıcaklık ve havanın çok nemli olması D) Yüksek platolar: Verimsiz, çorak toprakların bulunması Yüksek dağlar: Düşük sıcaklık III IV NÜFUSUN ALANSAL DAĞILIŞI Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler: İklim: Çok sıcak ve çok soğuk bölgelerle, kurak ya da çok yağışlı bölgeler yerleşime uygun olmadıkları için seyrek nüfuslu alanları oluştururlar. İklim açısından insan yaşamına en uygun alanlar ılıman kuşağın nemli bölgeleridir. Yer Şekilleri: Çok dağlık, yükseltinin fazla ve eğimli alanlarda nüfus seyrek ya da hiç yoktur. Su Kaynakları: Kurak ya da yarıkurak alanlar ile aşırı yağışlı yerlerde nüfus ya seyrektir ya da hiç yoktur. Kara - Deniz Dağılışı: Karaların fazla yer kapladığı Kuzey Yarım Küre ve bu yarım kürenin Orta Kuşak sahası sık nüfuslanmıştır. Toprak Özellikleri: Toprakların verimli olduğu alanlar sık nüfuslanmıştır. Sanayi: Sanayinin gelişmiş olduğu yerler iş imkânından dolayı sık nüfusludur. Japonya, Batı Avrupa ülkeleri ve ABD nin doğu kıyıları sanayiden dolayı yoğun nüfuslu alanlardır. Turizm: Turizmin gelişmiş olduğu yerlerde mevsimlik nüfus artışı görülür. Madencilik: Çıkarılması ve işletilmesi fazla işçilik gerektiren taşkömürü, altın ve elmas gibi madenlerle, sanayi tesislerini kendine çeken demir ve bakır gibi maden havzaları nüsun yoğunluğunun artmasını sağlar. Ancak nüfusun ömrü madenle doğru orantılıdır. Bitki örtüsü: Bitki örtüsünün sık ve gür olduğu alanlar seyrek nüfuslanmıştır. Örnek; Amazon ve Kongo havzaları gibi. BÖLÜM COĞRAFYA. C. B 7. A. B 9. A 1. E 11. D 7

10 BÖLÜM COĞRAFYA NÜFUSUN YAŞ YAPISI Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımına denir. Nüfusun yaş yapısı, toplumların şimdiki ve gelecekteki sosyo-ekonomik durumlarını ortaya koymada ve değerlendirmede en önemli göstergelerdir. Nüfusun yaş gruplarına dağılımı üç gruba ayrılır. Bu gruplandırmakla genç nüfus (- 1 yaş arası), olgun (Yetişkin, Aktif, Etkin, Çalışma çağındaki) nüfus (1- yaş arası) ve yaşlı nüfus ( yaş ve üzeri) şeklinde yapılır. - 1 yaş arasındaki nüfusa genç nüfus denir. Ekonomik olarak gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelerde doğurganlık hızı fazla olduğu için genç nüfusun ülkenin toplam nüfusuna oranı fazlayken, gelişmiş ülkelerde doğurganlık hızı düşük olduğu için azdır. Bu nüfus tüketici durumunda olduğu için bağımlı nüfus ya da pasif nüfus adını da alır. 1 - yaş arasındaki nüfusa olgun nüfus denir. Bu yaş aralığındaki nüfusa yetişkin nüfus, aktif nüfus, çalışma çağındaki nüfus adı da verilir. Bu nüfus içerisinde herhangi bir işte çalışanlara çalışan (etkin) nüfus denirken, çalışmayanlara işsiz nüfus adı verilir. yaş ve üzerindeki nüfusa yaşlı nüfus denir. Bu nüfusun az olup olmaması, ülkenin gelişmişlik seviyesiyle ve ortalama ömür ile doğru orantılıdır. Gelişmiş ülkelerde sağlık ve beslenme koşulları yüksek olduğu için bu nüfusun oranı yüksektir. Gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelerde bu nüfusun payı çok azdır. Genç nüfus kadar olmasa da tüketici durumundadırlar. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Bir bölgede nüfusun dağılışı, yağış ve yer şekillerine önemli ölçüde bağımlı ise bu bölge için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?. A) Nüfus yoğunluğunun az olduğu B) Bölgeye çevreden fazla göç olduğu C) Nüfus artış hızının yavaş olduğu D) Yükselti ortalamasının fazla olduğu Geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlayan nüfusun fazla olduğu % yaş 1 - yaş yaş üstü Yukarıda 9-1 yılları arasında bir ülkede nüfusun yaş gruplarına göre dağılışı verilmiştir. Grafikteki bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Orta yaş nüfus oranı sürekli artış göstermektedir. B) de - 1 yaş nüfus oranı 1 yılındaki artış oranından fazladır. C) 1 yılında 1 - yaş nüfusun oranı, yaş üstü nüfusun oranından azdır. D) deki genç yaş oranı 1 yılındaki genç yaş oranından azdır. deki olgun yaş oranı 9 dan fazla, 1 dan ise azdır. 3. Bir ülkenin gelişmişlik seviyesi, o ülkenin nüfusunun yaş gruplarına dağılımına bakılarak da tespit edilebilir. Buna göre, aşağıda verilen ülkelerin hangisinde genç nüfusun genel nüfus içindeki payının daha fazla olduğu söylenebilir? A) Almanya B) İsveç C) Fransa D) Brezilya Hollanda Test. - 1 yaş arası ile yaş üstü bağımlı nüfus olarak bilinmektedir. Sanayinin gelişmiş olduğu yerlerde genç bağımlı nüfus oranı azdır. Buna göre, aşağıdaki merkezlerden hangisinde genç bağımlı nüfus oranı en azdır? A) Kanada B) Türkiye C) Brezilya D) Malezya Hindistan. Bir yerin nüfuslanmasında öncelikle tarım, sanayi, ticaret ve ulaşım gibi ekonomik etkinlikler önemlidir. V II Haritada taralı alanlardan hangisinde ya da hangilerinde ekonomik etkinliklerin olumsuzluğundan dolayı nüfuslanma en azdır? A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III D) III ve IV IV ve V. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya nın sık nüfuslanmış alanlarına ait bir özelliktir? A) Yer şekillerinin engebeli olduğu yerlerdir. B) Sıcaklık değerlerinin yıl boyunca düşük olduğu yerlerdir. C) Yağış rejiminin düzensiz oldu yerlerdir. olması D) Birim alana düşen insan sayısının fazla olduğu yerlerdir. Doğal afetler bakımından riskin az olduğu yerlerdir. 7. Aşağıdaki ülkelerden hangisinde yaşlı nüfusun genel nüfusa oranı daha fazladır? A) Nijerya B) Japonya C) Çin D) Türkiye Hindistan IV III I 1. E. D 3. D. A. D. D 7. B

11 . Aşağıdaki haritada Dünya nın nüfus yoğunluğu gösterilmiştir. Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Kuzey Yarım Küre nin nüfus miktarı Güney Yarım Küre den fazladır. B) Deniz kenarları kara içlerine göre yoğunluğun arttığı yerlerdir. C) Dünya nüfusunun belirli alanlarda yoğunlaştığı görülmektedir. D) Tropikal kuşak nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu kuşaktır. Dünya nüfusunun büyük çoğunluğu Afrikai Asya ve Avrupa kıtalarına toplanmıştır. 9. Aşağıdaki haritada Kuzey Yarım Küre deki bir ülkenin nüfus dağılışı gösterilmiştir. Renk tonunun koyulaştığı yerler nüfusun sıklaştığı yerlerdir. Yukarıdaki harita incelendiğinde söz konusu ülkenin nüfus özellikleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisine kesin olarak ulaşılabilir? A) Seyrek nüfuslu bir ülkedir. B) Nüfusun ülke içindeki dağılışı düzensizlik göstermektedir. C) Ülkenin batısında nüfus yoğunluğu daha fazladır. D) Ülkenin doğu kesimlerinde tarımsal faaliyetler azalmaktadır. Nüfus artış hızı Dünya ortalamasının altında olan bir ülkedir. 1. Bazı ülkelerde, uzun süre düşük nüfus artışı yaşandıktan sonra, doğum oranını hızla arttıran politika izlerler Buna göre, aşağıdaki nüfus piramitlerinden hangisi böyle bir ülkeye ait olabilir? A) B) C) D) Yandaki nüfus piramidi, aşağıdaki ülkelerden hangisinin nüfus yapısına uygundur? A) Norveç B) Tunus C) Brezilya D) Japonya Mısır Yukarıdaki nüfus piramidine bakarak aşağıdakilerden hangisi hakkında bilgi edinilemez? A) Ortalama yaşam süresi B) Nüfus yoğunluğu C) Genç nüfus oranı D) Nüfus miktarı Ekonomik yapı NÜFUS PİRAMİTLERİ Ülke nüfuslarının yaşla birlikte cinsiyet durumlarını da çeşitli şekillerde grafik haline sokmak mümkünse de, nüfusun yaş yapısını en ayrıntılı biçimde gösterdiği için bu konuda en fazla kullanılan yöntem yaş ve cinsiyet grafikleri ya da daha bilinen adıyla nüfus piramitleridir. UYARI! Nüfus piramitleri; Nüfus miktarını, Cinsiyet durumunu, Nüfusun yaş gruplarına dağılımını, Ortalama yaşam süresini, Doğum oranlarını, Nüfustaki hareketlenmeler Ekonomik yapı hakkında bize bilgi verir. Nüfus piramitleri ülkenin gelişmişliğine göre farklılık gösterir. UYARI! Nüfus piramitleri incelenirken piramidin tabanına ve tavanına bakılmalıdır. Çünkü piramit tabanı doğum oranlarını gösterirken tavanı ise yaşlı nüfusu yani ölüm oranını gösterir. Piramidin tabanı genişledikçe ülkenin gelişmişliği azalır. BÖLÜM COĞRAFYA. D 9. B 1. E 11. A 1. B 9

12 BÖLÜM COĞRAFYA Nüfus Piramitlerinin Özellikleri Piramitlerin sol tarafı erkek sağ tarafı kadın nüfusu gösterir. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Aşağıda iki farklı ülkenin nüfuslarının yaş gruplarına göre dağılımını gösteren grafikleri verilmiştir. Test 3. Aşağıda bir ülkeye ait 1 yılı nüfus piramidi verilmiştir. Piramidin tabanı çocuk nüfusunu, orta kısmı orta yaşları ve üst kısmı ise yaşlı nüfusu gösterir. I. ülke II. ülke Ülke, hem kültürel hem de ekonomik yönden gelişmiş ise doğum oranı azalacağından nüfus piramidinin tabanı daralır. Gelişmiş ülkede orta yaşlardaki nüfus oranı yüksek olduğu için piramidin orta kısmı şişkin olur. Geri kalmış ülkelerde doğurganlık fazla olduğu için piramidin tabanı geniş olur. Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımını veren yukarıdaki grafiklerden aşağıdaki yorumların hangisi çıkarılamaz? A) I. ülkenin nüfus artışı hızı, II. ülkeye göre daha fazladır. B) I. ülkenin tüketici, II. ülkenin üretici nüfusu fazladır. C) II. ülkenin bağımlı nüfus miktarı, I. ülkeden fazladır. D) Kişi başına düşen gelir, II. ülkede I. ülkeye göre fazladır. II. ülkenin sağlık ve beslenme koşulları I. ülkeye göre daha iyidir. Buna göre, bu ülkeyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İhracat gelirleri ithalat giderlerinden fazladır. B) Nüfus artış hızı giderek azalmaktadır. C) Demografik yatırımlar son yıllarda artmıştır. D) am süresi uzundur. Eğitilmiş iş gücü fazladır.. Aşağıda farklı ülkelere ait nüfus piramitleri verilmiştir. Geri kalmış ülkelerde ömür kısa olduğu için yaşlı nüfus azdır. Bu nedenle piramidin üst kısmı dardır.. Aşağıda bir ülkenin kadın ve erkek nüfusuna ait yaş gruplarının dağılışı gösterilmiştir. Grupları Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu grafikten çıkarılacak bir sonuç değildir? A) Son yıllarda eğitim seviyesi yükselmiştir. B) Genç nüfusu olgun nüfusundan fazladır. C) Okul öncesi nüfusu milyondan fazladır. D) Son yıllarda aile planlamasına gidilmiştir. Sağlık ve beslenme koşulları hızlı bir şekilde gelişmektedir. III I II IV Piramitlerden hangisi ya da hangileri planlı olarak nüfus arttırımına gitmiştir? A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III D) II ve IV III ve IV 9 1. C. B 3. C. A

13 7. - Tarımsal nüfus yoğunluğu azalmakta Yukarıda bazı özellikleri verilen bir ülkenin yaş piramidi aşağıdakilerden hangisidir? II. ülke. Çalışan nüfusun çalışma çağına gelmiş nüfus içindeki miktarlarını gösteren (kırmızı renkle) aşağıdaki nüfus piramitlerinden hangisinde ya da hangilerinde işsizliğin en az olduğu söylenebilir? C) Aşağıdaki nüfus piramitlerinden hangisinde doğum ve ölüm oranları en azdır? A) B) C) D) Nüfus Çalışan Nüfus. B D) D) B) C) B) A) Buna göre, nüfus yaş grafikleri verilen bu ülkelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I. ülke gelişmiş, II. ülke geri kalmıştır. B) I. ülkenin nüfus miktarı II. ülkeden fazladır. C) II. ülkedeki doğal nüfus artışı, I. ülkeden fazladır. D) II. ülkede genç nüfus, I. ülkeden daha fazladır. II. ülke tüketen I. ülke ise üreten bir nüfusa sahiptir. I. ülke A) - Nüfus arttırıcı politikalar uygulamakta - Demografik yatırımlar azalmakta - lı nüfus oranı artmakta COĞRAFYA na göre dağılım grafikleri verilmiştir. BÖLÜM. Aşağıda iki ülkeye ait nüfusun yaş grupları-. D 7. D. D Gelişmemiş ülkelere ait nüfus piramidi de denir. Düzgün bir üçgene benzeyen bu piramit, yüksek doğum ve ölüm oranlarına sahip ülkelere aittir. Sanayi Devrimi öncesi toplumların çoğu bu piramit örneğini yaşamıştır. Günümüzde ise Bangladeş, Mozambik, Çad, Sudan, Mali, Nijer, Etiyopya, Afganistan, Gine, Gambiya, Ruanda, Senagal, Zambiya, Fildiş Sahilleri, Somali gibi yüksek doğum ve ölüm oranlarının yaşandığı ülkelerde görülmektedir. Doğum oranı fazladır. Genç nüfus fazladır. Tüketici nüfus fazladır. Bağımlı nüfus fazladır. lı nüfus azdır. Ölüm oranı fazladır. Nüfus artış hızı yüksektir. Çalışma çağındaki nüfusun yaş ortalaması düşüktür. Çalışma çağındaki nüfusun içinde aktif nüfusun payı azdır. İşsizlik fazladır. Okur-yazar oranı düşüktür. Kalkınma hızı yavaştır. Kişi başına düşen milli gelir azdır. Halkın refah düzeyi düşüktür. Nüfusun çoğunluğu birincil ekonomik faaliyet kollarında çalışır. İhracat gelirleri düşük ithalat giderleri fazladır. Dış ticaret açığı vardır. Ham madde satar, mamul madde alır. Sosyal hizmetler gelişmemiştir. Kentleşme oranı düşüktür. Nüfusun çoğunluğu kırsal alanda yaşar. 91

14 BÖLÜM COĞRAFYA Gerileyen nüfus piramidi de denir. Kenarları içe çökük (iç bükey) piramit özellikle yaş grubundaki ölüm oranlarının düşmeye başladığı, buna karşılık doğum oranlarının yüksek kaldığı ülkelerin tipik piramididir. Bu tip Türkiye, İran, Nijerya, Meksika, Brezilya, Arjantin, Güney Afrika, Polonya, Endonezya, Güney Kore ve Peru nunkilerin de gösterdiği gibi, gelişmekte olan ülkelere özgüdür. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Aşağıda iki ülkenin nüfuslarının yaş özelliklerini gösteren piramitler verilmiştir. I. ülke II. ülke Bu iki ülkede nüfusun yaş gruplarına dağılımlarının farklı olmasında; I. Nüfus artış hızlarının farklı olması II. Ekonomik faaliyetlerin farklı olması III. Nüfus hareketlerinin farklı olması IV. Demografik yatırımların farklı olması gibi faktörlerden hangisi ya da hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV D) I ve II III ve IV. Aşağıda bir ülkenin nüfusunun yaş özelliklerini gösteren piramit verilmiştir. 3. Aşağıda yaş grupları verilen ülkelerin nüfus piramitlerinden hangisinin ekonomik yönden daha fazla geliştiği söylenebilir? A) B) C) D) Aşağıda bir ülkeye ait bazı özellikler verilmiştir. Kişi başına düşen gelir düşüktür. Ham madde ihraç eder. Bağımlı nüfus oranı fazladır. Demografik yatırımlar fazladır. Test 7 Yukarıda özellikleri belirtilen ülkenin nüfus piramidi aşağıdakilerden hangisi olabilir? UYARI! Gelişmemiş ülkelerin nüfus piramidinde genç nüfusun fazla yaşlı nüfusun az olduğu görülürken gelişmiş ülkelerde bu durumun tersine genç nüfusun az yaşlı nüfusun fazla olduğu görülür. Yukarıda nüfus özelliği verilen ülke için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kişi başına düşen milli gelir fazladır. B) Genç nüfus oranı az yaşlı nüfus oranı fazladır. C) Çalışanların yaş ortalaması yüksektir. D) İhracat gelirleri düşük ithalat giderleri yüksektir. Çalışma çağındaki nüfus içinde aktif nüfusun payı fazladır. A) B) C) D) A. D 3. B. C

15 . Aşağıda üç ülkenin uygulamaya çalıştıkları nüfus politikaları verilmiştir. A) B) C) D) I. Son yıllarda nüfus artış hızını bilinçli bir şekilde arttırıcı politikalar izlemiştir. II. Son yıllarda nüfus artış hızını yavaşlatıcı politikalar izlemiştir. III. Son yıllarda nüfus artış hızını bilinçli bir şekilde arttırıcı politikalar izlemiş fakat bunda başarılı olamamış. Yukarıda nüfus artış hızlarını kontrol etmek isteyen ülkelerin olası nüfus piramitleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? I. ülke II. ülke III. ülke Yukarıdaki nüfus piramidine göre aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? A) Nüfus aldığı göçlerle artar. B) Ekonomisi dışa bağımlı değildir. 7. Gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen milli gelir fazla olup çalışma çağındaki nüfusun büyük bölümü sanayi ve hizmet sektöründe çalışmaktadır. Aşağıda nüfus ve yaş grafikleri verilen ülkelerin hangisinde sanayi ve hizmet sektöründe çalışanların oranı en fazladır? A) B) C) D) Aşağıdaki nüfus piramitlerinde bir ülkenin yıl önceki ve günümüzdeki nüfusun durumu anlatmaktadır Buna göre, aynı ülkenin farklı dönemlerde nüfus piramitlerine bakarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Son sene içinde doğurganlık hızı yavaşlamıştır. B) Nüfus artış hızını yavaşlatıcı politiklar uygulanmıştır. C) Sağlık alanında ilerlemeler kaydedilmiştir. Doğurganlık oranında dikkati çeken hızlı bir düşüşün olduğu yerlerdeki durumu göstermektedir. Bu tür ülkeler nüfus artış hızını düşürmeye yönelik politikalar izlerler. Çin bu tür bir piramide sahip ülkedir. Benzeri piramitler Batı Avrupa ülkelerinin bir çoğunda 3 larda meydana gelmişti. UYARI! Nüfus piramitlerinin sağ tarafı genelde kadın nüfusu sol tarafı ise erkek nüfusu gösterir. Gelişmiş ülkelerde yaşlı nüfusun içinde kadın nüfus oranının fazla olduğu, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde ise erkek nüfus oranının fazla olduğu görülür. Yine gelişmemiş ülkelerde işsizlik dolayısıyla daha çok erkeklerin göç etmesi bu ülkelerin nüfus piramidinde kadın nüfus oranının daha BÖLÜM COĞRAFYA C) İşçi ücretleri düşüktür. D) Anne başına düşen çocuk sayısı azdır. Milli gelir yüksektir. D) Ülke dış göç hareketi yaşamıştır. Sanayileşme ve kentleşme artmıştır. fazla olmasına yola açar.. D. C 7. E. D 93

16 BÖLÜM COĞRAFYA Arı kovanı şeklindeki bu tip piramit düşük doğum oranı (dar bir taban) ve düşük ölüm oranı (en gençten en yaşlıya doğru yaş grupları çok az belirgin) olan ülkelere aittir. Bu tür ülkeler nüfus artış hızını bilinçli bir şekilde arttırmaya yönelik politikalar izlerler. ABD ve Kanada bu tipe en iyi örneklerdir. Nüfusun Gelişimi, Dağılışı ve Nitelikleri 1. Aşağıdaki daire grafiklerde üç ülkenin çalışanlarının sektörlere dağılımı verilmiştir. A) B) C) D) Tarım Sanayi Hizmet Tarım Hizmet Sanayi Tarım Hizmet I. ülke II. ülke III. ülke Sanayi Buna göre, bu ülkelerin olası nüfus ve yaş özelliklerini gösteren piramitler aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? I. ülke II. ülke III. ülke Test 3. Aşağıdakilerden hangisi bir ülkenin gelişmişlik seviyesi hakkında bilgi vermez? A) Aritmetik nüfus yoğunluğu B) Nüfusun önceki sayım yıllarına göre sayısal değişimi C) Okur - yazar oranı D) Dış ticaret hacmi Enerji üretimi ve tüketimi. Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri, nüfus artışını sorun haline getiren faktörlerden biri değildir? A) Gelir dağılımında dengesizliklerin olması B) İnsanların sağlık, beslenme ve eğitim gibi ihtiyaçlarının karşılanamaması C) İşçi ücretlerinin yıldan yıla artması D) Diğer ülkelerden göçlerinin artmasıyla iş gücü fazlalığının oluşması Ülkede suç oranlarının artması. Aşağıdakilerden hangisi gelişmiş ülkelerin özelliklerinden değildir? A) İşçi ücretlerinin yüksek olması B) Kent nüfusunun kır nüfusundan fazla olması C) Satın alma gücünün fazla olması D) Dış ticaret açıklarının fazla olması Ulaşım ağının gelişmiş olması Gelişmiş ülkelere ait nüfus piramidi de denir. Arı kovanına şeklindeki nüfus piramidine sahip ülkelerin daha sonra doğum oranlarını artırmasıyla ortaya çıkan çan şeklindeki nüfus piramididir. Çan şeklindeki piramit oldukça önemli bir zaman diliminde düşük doğum ve ölüm oranla denendikten sonra doğum oranını arttıran bir nüfusu göstermektedir. İsveç, İngiltere, Danimarka, Belçika, Almanya, Hollanda gibi gelişmiş ülkeler bu tipe en iyi örneklerdir.. Aşağıdakilerden hangisi, bir ülkede endüstrileşme ile birlikte görülen bir değişmedir? A) Ham madde ihracatının artması B) lı nüfus oranının azalması C) Dışarıya göçlerin artması D) Demografik yatırımların artması Kişi başına düşen milli gelirin artması. Aşağıdaki yargılardan hangisi bir ülkeye aşırı nüfuslanmış diyebilmenin en doğru ölçütüdür? A) Eğitim seviyesinin oldukça düşük olması B) Ülke kaynaklarının, insanları besleyemeyecek durumda olması C) Ekonomik gelişmelerin yeterli seviyede olması D) Nüfus yoğunluğunun bazı yerlerde ülke ortalamasının üzerine çıkması Nüfus artış hızının dünya nüfus artş hızından yüksek olması 9 1. A. E 3. A. C. D. B

17 1. Bir ülkede nüfusun çeşitli yaşlardaki oranlarını gösteren grafiklere nüfus piramidi denir. ekonomik büyüme hızları verilmiştir. Ekonomik Büyüme Hızı (%) Nüfus Atış Hızı (%) 3 Arı kovanı piraminden çıkarılabil- A) Hollanda dar tabanlıdır cekler 3 B) Almanya limon şeklindedir. I II Nüfus Artış Hızı III IV V Ekonomik Büyüme Hızı Doğum ve ölüm oranı düşüktür. Ortalama insan ömrü yüksektir. D) Belçika orta yaş şişkindir. Genç nüfus oranı azdır. Hindistan çan şeklindedir. lı nüfus oranı fazla. Evlenme yaşı yüksektir. Anne başına düşen çocuk sayısı Nüfus artış hızının, ekonomik büyüme hızından fazla olduğu ülkelerde sorun yaşanmazken nüfus artış hızının ekonomik büyüme hızından fazla olduğu ülkelerde ise sorunlar yaşanabilmektedir. azdır. Nüfus artış hızı azdır. 11. Aşağıda iki farklı ülkenin nüfus piramitleri Kişi başına kağıt, metal, elektrik, C) II ve III D) III ve V IV ve IV Ticaret gelişmiştir. Kişi başına düşen milli gelir yük- B) I ve II tüketimi fazladır. A) Yalnız III sektir. ülkelerin özelliklerinden biri değildir? Nüfusları göç ile artar.. Aşağıdakilerden hangisi gelişmekte olan A) Erken yaşta evlilikler görülür. Buna göre, bu iki ülkenin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir? B) Genç nüfus oranı fazladır A) Nüfus yoğunluklarının azalmış olması C) İşsizlik sorunu fazladır. B) Bağımlı nüfus oranlarının azalmış olması D) Bağımlı nüfus oranı azdır. C) Doğurganlık hızlarının fazla olması Kişi başına düşen milli gelir düşüktür. D) Gelişmişlik seviyelerinin düşmüş olması Bebek ölüm oranlarının artmış olması 9. Bir ülkede yaşayan insanların refah düzeyi; Şehirleşme planlıdır. Alt yapısı gelişmiştir. Ekonomisinin dışa bağımlılığı azdır. Eğitim seviyesi yüksektir. Kentsel nüfus oranı kırsal nüfus oranın fazladır. Tarım ve hayvancılık modern yöntemlerle yapılamaktatır. 1. Aşağıdakilerden hangisi gelişmiş ülke nüfus özelliği değildir? A) Nüfuslarını ikiye katlama süreleri kısadır. B) Çocuk yaştaki nüfusun oranı azdır. B) Matematiksel nüfus yoğunluğu C) Orta yaşlardaki nüfusun oranı fazladır. C) Nüfusun yaş gruplarına dağılımı D) İnsan ömrü uzundur. D) Nüfus miktarını ve artış durumunu Çocuk ölümleri azdır. Çalışan nüfusun sektörlere dağılımı. D Sağlık, eğitim ve ulaşım hizmetleri gelişmiştir. Demografik yatırımlar azdır. A) Ülke halkının eğitim seviyesi 7. D Bağımlı nüfus oranı azdır. İşçi ücretleri yüksektir. doğal kaynakların en verimli şekilde kullanılmasıyla sağlanır. Bunu yapmak içinde ülkenin nüfus yapısının iyi bilinmesi gerekmektedir. Yukarıdaki açıklamaya göre, aşağıdakilerden hangisi bir ülkede nüfus yapısının belirlenmesinde en az etkili olur? Şehirleşme oranı yüksektir. Okur-yazar oranı yüksektir. verilmiştir. Buna göre, hangi ülkelerde nüfusun artışı sorun oluşturmaz? Doğurganlık azdır. C) Somali geniş tabanlıdır B 1. E 11. C 1. A 9 COĞRAFYA Ülkelerin kültür yapılarına göre aşağıdaki ülkelerin nüfus piramidi yanlış verilmiştir? BÖLÜM 7. Aşağıda bazı ülkelerin nüfus artış hızı ve

18 BÖLÜM COĞRAFYA Nüfusun Özelliği Gelişmiş ülkelerde yaş özelliği: Çocuk yaştaki nüfus oranı azdır. Çünkü doğum oranı azdır. lı nüfus oranı geri kalmış ülkeye göre fazladır. Çünkü insan ömrü uzun ve ölüm azdır. Orta yaşlardaki nüfus oranı fazla olduğundan nüfus piramidinin orta kısmı şişkin olur. Doğan ile ölen arasındaki fark azdır. İnsanın ortalama ömrü yüksektir. Çalışan nüfusun yaş ortalaması yüksektir. 13. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızını düşüren faktörlerden biri değildir? A) Nüfus planlamalarının yapılması B) Evlenme yaşının yükseltilmesi C) Salgın hastalıkların önlenmesi D) Kadının iş hayatına girmesi Eğitim seviyesinin yükselmesi 1. Bir ülkenin veya bölgenin nüfus piramitlerine bakılarak o alandaki nüfus nitelik ve nicelik özellikleri hakkında bilgi sahibi olunabilir. A) Çalışan nüfus miktarına B) Nüfus miktarına Yanda bir ülkeye ait nüfus piramidine bakarak aşağıdaki bilgilerden hangisine kesin olarak ulaşılamaz? C) Nüfusun cinsiyete göre dağılımına D) Genç nüfus oranına Aktif duruma gelmiş nüfus miktarına 1. Bir ülkedeki toplam nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı belli bir süre içinde I.piramit görünümünden II. piramit görünümüne gelmiştir. I. piramid II. piramid Buna göre, söz konusu ülke ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi kesin değildir? A) Son yıllarda genç bağımlı nüfus miktarı azalmıştır. B) Kişi başına düşen milli gelir yükselmiştir. C) Dış ticaret hacmi artmıştır. D) İç göç hareketliliği artmıştır. Aritmetik nüfus yoğunluğunu azalmıştır. Gelişmemiş ülkelerde yaş özelliği: Çocuk yaştaki nüfus oranı fazladır. Çünkü doğum oranı fazladır. lı nüfus oranı gelişmiş ülkeye göre azdır. Çünkü insan ömrü kısa ve ölüm fazladır. Çocuk ölümleri çoktur. Ancak doğan ölenden daha fazla olduğu için nüfus artış hızı yüksektir. Doğan ile ölen arasındaki fark fazladır. İnsanın ortalama ömrü kısadır. Çalışan nüfusun yaş ortalaması düşüktür. 1. Türkiye de km ye düşen insan sayısı 1 verilerine göre 9 kişidir. Bu değer bir çok Avrupa ülkesine oranla çok düşük olmasına rağmen Türkiye aşırı nüfuslanmış bir ülke görünümündedir. Bu durumun ileride büyük sorunlar ortaya çıkarabileceğine ve kesinlikle önlem alınması gerektiğine zaman zaman dikkat çekilmektedir. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi halinde geçerliliğini kaybeder? A) Nüfusun dengeli bir şekilde dağıtılmasıyla B) Yurt dışına daha çok işçi gönderilmesiyle C) Eğitilmiş iş gücü oranının arttırılmasıyla D) İşletilmeyen doğal kaynakların işletilmeye başlatılmasıyla Bağımlı nüfus oranının arttırılmasıyla 17. Bir ülkenin nüfusunun nitelik ve nicelik özellikleri o ülkenin gelişmişlik seviyesi hakkında bilgi verir. Buna göre; I. okur ve yazar oranı, II. genç bağımlı nüfus oranı, III. çalışan nüfusun sektörlere dağılımı, IV. aritmetik nüfus yoğunluğu, V. ihracatın ithalatı karşılama oranı, gibi özelliklerden hangisi ya da hangileri bir ülkenin gelişmişlik seviyesi hakkında bilgi vermez? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III D) II ve IV IV ve V C 1 A 1. D 1. E 17. B