SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİM BORÇLARININ YAPILANDIRMA ŞARTLARI

Transkript

1 SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİM BORÇLARININ YAPILANDIRMA ŞARTLARI Ekrem TAŞBAŞI * I-GİRİŞ 6385 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanuna Sosyal güvenlik destek prim borçlarının yapılandırılması başlığını taşıyan Geçici 46 ncı madde ile 01/10/2008 tarihinden önce iştirakçi veya sigortalı olanlardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 28/02/2013 tarihi itibariyle tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan sosyal güvenlik destek primi borçları ve ferileri yapılandırma imkanı getirilmiştir. Yapılandırmayla sosyal güvenlik destek prim borçları için peşin ödeme ve taksitle ödeme imkânı getirilmiştir. Peşin ödeme yolunun tercih edilmesi halinde, yeniden yapılandırılan borçların tamamının 31/05/2013 tarihine kadar sadece anlaşmalı bankalara ödenmesi gerekmektedir. Taksitle ödeme seçildiğinde ise taksitler halinde ödenecek olan tutarın tespiti sırasında, öncelikle kapsama giren alacaklara ilişkin alacak aslı ile gecikme cezası ve gecikme zammı yerine dikkate alınacak TEFE/ÜFE aylık değişim oranı ile basit usulde hesaplanacak, ardından bulunan bu tutar, borçlularca talep edilen taksit sayısına göre katsayılar ile çarpılmaktadır. Daha sonra, yeniden yapılandırmaya esas toplam alacak tutarı ile ilgili katsayısının çarpılması sonucunda bulunan tutar taksit sayısına bölünecek ve ikişer aylık dönemler itibariyle ödenecek taksit tutarı belirlenmektedir. Bu makalede sosyal güvenlik destek priminin tanımı, türleri, yükümlüsü, oranı ve 6385 sayılı Kanunla sosyal güvenlik destek prim borçlularına getirilen yapılandırma şartlarından bahsedilecektir. * Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı Bu makalede yer alan görüşler yazarın kişisel görüşleridir. Bu nedenle çalıştığı Kurumu bağlamaz. 295

2 II- SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİNİN TANIMI VE TÜRLERİ 1) Sosyal Güvenlik Destek Priminin (SGDP) Tanımı Sosyal Güvenlik Destek Primi, belirli yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirip emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlanan sigortalıların yaşlılık aylığı kesilmeden hizmet akdine tabi çalışmaları halinde işverenlerinden, kendi nam ve hesabına tabi çalışmaları halinde kendilerinden alınan primdir 1. 2)Sosyal Güvenlik Destek Priminin Türleri SSK sigortalıları açısından SGDP uygulamasına 6/5/1986 tarihinden itibaren başlanılmış olup bu tarihten sonra yaşlılık aylığı bağlanan SSK sigortalılarının yeniden çalışmaya başlayıp istekte bulunmaları halinde SGDP ödenmesi imkan sağlanmıştır. Bağ-Kur, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre emekli olup (4/a) kapsamında çalışmaya başlayanlar da 6/5/1986 tarihinden itibaren SGDP ye tabi tutulmuşlardır. 1/10/1999 tarihinden itibaren (4/a) kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra serbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenlerin aylıklarından sosyal yardım zammı dahil % 15 oranında SGDP kesilmeye başlanmıştır. Bağ-Kur sigortalılarından emekli olduktan sonra Bağ-Kur kapsamında çalışması olanlar hakkında SGDP uygulamasına ilk defa 8/9/1999 tarihinden itibaren başlanılmıştır. Bağ-Kur sigortalılarının aylıklarından % 10 oranında SGDP kesintisi yapılmıştır. SSK, Emekli Sandığı ya da banka sandıklarına göre aylık alıp (4/b) kapsamında çalışmaya başlayanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlardan 2/8/2003, gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşuna usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar ve şirket ortaklarından 28/1/2004 tarihinden itibaren 12 nci gelir basamağının % 10 u oranında SGDP alınmaya başlanmıştır. Bu kişiler SGDP prim tutarını Bağ-Kur a ödemişlerdir. 1 Sosyal Güvenlik Destek Primine İlişkin 14 Soru ve Cevap, sayfa

3 3- Sosyal Güvenlik Destek Priminin Yükümlüsü ve Oranı İşverenler sigortalılara ödedikleri ücretten sigortalıya ilişkin SGDP hissesini kesip Kuruma bildirim yaparlar. (4/a) sigortalılarının yaşlılık aylıklarından SGDP kesilmez yılı Ekim ayı başından sonra emekli olup (4/a) kapsamında çalışması olanlardan kısa vade sigorta prim oranına % 30 ilave edilerek SGDP alınır. 1/10/ /8/2013 tarihleri arasında SGDP oranı % 31,5 ile 36,5 arasında değişmekte olup 1/9/2013 tarihinden sonra bu oran % 32 olacaktır. % 30 oranındaki SGDP nin ¼ ü sigortalı, ¾ ü işveren hissesi olup işveren kısa vade primini de ilave ederek Kuruma bildirim yapar yılı Ekim ayı başından sonra yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlanıp (4/b) çalışması olanların aylıklarından 2008 yılında % 12, 2009 yılında % 13, 2010 yılında % 14 ve 2011 yılından itibaren de % 15 oranında SGDP kesilmektedir. III SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YAPILANDIRMA ŞARTLARI 1)Genel Olarak Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 1/10/2008 tarihinden önceki ve sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçları için 6385 sayılı Kanunla 2 yapılandırma imkanı getirilmiştir. Bu düzenleme sosyal güvenlik destek prim borcu olanlara 6111 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde bir kez daha yapılandırma imkanı verilmesi anlamına gelmektedir. Getirilen düzenlemeyle 5510 sayılı Kanuna Sosyal güvenlik destek prim borçlarının yapılandırılması başlığını taşıyan Geçici 46 ncı madde eklenmiştir. Geçici 46 ncı maddede; Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olup, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmasını gerektirir nitelikte çalışması nedeniyle ilgili mevzuatına göre sosyal güvenlik destek primi ödemesi gerekenlerin, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ayın sonu iti- 2 10/01/2013 tarihli ve 6385 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 19/01/2013 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 297

4 barıyla tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan sosyal güvenlik destek primi borçları ve ferilerinin, ilgililerin bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden aybaşından itibaren dört ay içinde başvuruda bulunmaları halinde 6111 sayılı Kanuna 3 göre yapılandırılacağı belirtilmektedir. 2) Yapılandırma Kapsamına Giren Kurum Alacakları ve Dönemi 01/10/2008 tarihinden önce iştirakçi veya sigortalı olanlardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 28/02/2013 tarihi itibariyle tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan sosyal güvenlik destek primi borçları ve ferileri yapılandırma kapsamında yer almaktadır. 3) Başvuru Süresi, Şekli ve Yeri Yapılandırmadan yararlanmak isteyen borçluların, en geç 31/05/2013 tarihine kadar (bu tarih dahil) müracaat etmeleri gerekmektedir. Sosyal güvenlik destek primi borçları için yapılacak başvuruların yeri, borçluların yaşlılık veya malullük aylığı bağlandığı sigortalılık statüsüne ve borcun 1/10/2008 tarihinden önce veya sonra olmasına göre değişmektedir. Buna göre; a- Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 1/10/2008 tarihinden önceki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçları için elden ya da posta kanalıyla, herhangi bir sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine, b sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayan veya çalışması devam edenlerin 1/10/2008 tarihinden sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek primi borçları için, elden ya da posta kanalıyla borç dosyalarının oluşturulduğu sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezi takip birimine, c sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi 3 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. 298

5 kapsamında yaşlılık veya malullük aylığı bağlandıktan sonra aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayan veya çalışması devam edenlerin 1/10/2008 tarihinden sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek primi borçları için, yine elden ya da posta kanalıyla borç dosyalarının oluşturulduğu sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezi takip birimine, d sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların 1/10/2008 tarihinden sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek primi borçları için, elden ya da posta kanalıyla Mithatpaşa Cad. No:7 Sıhhiye/Ankara adresinde bulunan Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığına başvuruda bulunmaları gerekmektedir 4. 4) Yapılandırma Borcunun Hesaplanması, Ödeme Süresi ve Şekli Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 1/10/2008 tarihinden önceki ve sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçlarının, 6111 sayılı Kanun hükümlerine göre yapılandırılması hüküm altına alındığından, yapılandırma borcunun hesaplanması ve ödeme süresi bu Kanunun ilgili hükümlerine göre belirlenecektir sayılı Kanuna istinaden kapsama giren alacak asıllarına, ödeme vadesinin sona erdiği tarihten 6385 sayılı Kanunun yayımı tarihine kadar (bu tarih hariç) geçen süre için gecikme cezası ve gecikme zammı yerine, her bir ay için belirlenmiş TEFE/ÜFE aylık değişim oranları basit usulde uygulanmak suretiyle tahsil edilecek tutar hesaplanmaktadır. Dolayısıyla kapsama giren alacaklar için gecikme cezası ve gecikme zammı yerine; /Ekim ayından 2004/Aralık ayına kadar toptan eşya fiyatları endeksi (TEFE) aylık değişim oranları, /Ocak ayından 2013/Ocak ayına kadar (bu ay dahil), üretici fiyatları endeksi (ÜFE) aylık değişim oranları basit usulde uygulanmak suretiyle tahsil edilecek tutar hesaplanacaktır. 4 Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı nın tarih ve 2013/8 sayılı genelgesi, sayfa

6 6111 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin sekizinci fıkrası uyarınca, yeniden yapılandırmaya esas borcun hesaplanması sırasında, ödeme vadesinin sona erdiği tarihten, 2013/Ocak ayına kadar geçen her bir ay için ilgili aya ilişkin belirlenmiş TEFE/ÜFE aylık değişim oranları aylık olarak, Kanunun yürürlüğe girdiği 2013/Ocak ayı için ise 2012/Aralık ayına ilişkin ÜFE aylık değişim oranı (günlük olarak hesaplanacaktır) dikkate alınmaktadır. Gecikme cezası ve gecikme zammı yerine dikkate alınacak tutarın hesaplanması sırasında, TEFE/ÜFE aylık değişim oranlarının eksi (-) değer aldığı aylar için; eksi değer almış olan oran da dikkate alınacak, ancak ilgili ay için peşin veya taksitler halinde ödenecek tutar, her halükarda alacağın asıl tutarından aşağı olamayacaktır. Dolayısıyla, gecikme cezası ve gecikme zammının yerine dikkate alınacak tutarın hesaplanmasının ardından bulunan bu tutar ile alacak aslı toplanarak yeniden yapılandırılacak olan alacak tutarı hesaplanmış olmaktadır. 5) Peşin ödenecek tutarın hesaplanması, borcun ödeme süresi ve şekli Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 1/10/2008 tarihinden önceki ve sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçları için peşin ödeme yolunu tercih etmeleri halinde, yeniden yapılandırılan borçların tamamının 31/05/2013 tarihine kadar sadece anlaşmalı bankalara ödenmesi gerekmektedir. Bu itibarla; 6111 sayılı Kanun uyarınca yapılandırılan alacağın tamamının en geç 31/05/2013 tarihine kadar ödenmesi halinde, 6385 sayılı Kanunun yayımlandığı 19/01/2013 tarihinden ödemenin yapıldığı tarihe kadar geçen süre için herhangi bir faiz alınmayacaktır. Yapılan başvuru sırasında 6385 sayılı Kanuna göre hesaplanan borcun taksitler halinde ödeneceği beyan edilmesine rağmen borcun tamamının 31/05/2013 tarihine kadar ödenmesi halinde de peşin ödeme talebinde bulunulmuş gibi kabul edilecek ve 19/01/2013 tarihinden ödemenin yapıldığı tarihe kadar geçen süre için herhangi bir faiz alınmayacaktır sayılı Kanun kapsamına giren borçların, ikişer aylık süreler itibariyle olmak üzere altı, dokuz, on iki veya on sekiz eşit taksitte ödenmesi mümkündür. Borçlarını taksitler halinde ödemek isteyen borçluların, başvuru formunda taksit sayısı olarak altı, dokuz, on iki veya on sekiz taksitten 300

7 birini seçmeleri gerekmektedir. Başvuru formunda borcun ne şekilde ödeneceğinin beyan edilmemesi halinde, borcun azami taksit süresi içinde ödeneceğinin kabul edildiği varsayılarak işlem yapılmaktadır. Yine, borçlarını taksitler halinde ödeme yolunu tercih eden borçluların, başvuru formunda seçebilecekleri altı, dokuz, on iki veya on sekiz taksitten biri yerine tercihi mümkün bulunmayan bir taksit sayısını seçmeleri halinde, taksit sayısına en yakın üst dilimdeki taksit sayısını, 18 taksitten daha fazla süreli bir taksit süresini tercih etmiş olmaları halinde ise 18 taksit süresini tercih ettikleri kabul edilerek işlem yapılmaktadır. Taksitler halinde ödenecek olan tutarın tespiti sırasında, öncelikle kapsama giren alacaklara ilişkin alacak aslı ile gecikme cezası ve gecikme zammı yerine dikkate alınacak TEFE/ÜFE aylık değişim oranı ile basit usulde hesaplanacak, ardından bulunan bu tutar, borçlularca talep edilen taksit sayısına göre; 1) Altı eşit taksit için (1,05), 2) Dokuz eşit taksit için (1,07), 3) On iki eşit taksit için (1,10), 4) On sekiz eşit taksit için (1,15), katsayısı ile çarpılmaktadır. Daha sonra, yeniden yapılandırmaya esas toplam alacak tutarı ile ilgili katsayısının çarpılması sonucunda bulunan tutar taksit sayısına bölünecek ve ikişer aylık dönemler itibariyle ödenecek taksit tutarı belirlenmektedir. Ayrıca yapılandırma kapsamına giren borçları için, peşin ödeme yolunu tercih etmiş olan borçluların, yeniden yapılandırılmış borcun tamamını ilk taksit süresi içinde ödeyememeleri halinde, birinci taksit süresinin sona erdiği 31/05/2013 tarihine kadar (bu tarih dahil) talepte bulunmaları kaydıyla, peşin ödeme başvuruları talep edecekleri taksit sayısına göre altı, dokuz, on iki veya on sekiz eşit taksite çevrilmektedir. Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, - 1/10/2008 tarihinden önceki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçları için taksitle ödeme yolunu tercih etmeleri halinde, yeniden yapılandırılan borçların ilk taksitinin 31/05/2013 tarihine kadar anlaşmalı bankalara ödenmesi gerekmektedir. 301

8 -1/10/2008 tarihinden sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçları için taksitle ödeme yolunu tercih etmeleri halinde, yeniden yapılandırılan borç tutarları 4/1(a) kapsamındakiler için banka ya da aylıktan kesme, 4/1(c) kapsamındakiler için sadece aylıktan kesme yoluyla tahsil edilmektedir. III- SONUÇ Belirli yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirip emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlanan sigortalıların yaşlılık aylığı kesilmeden hizmet akdine tabi çalışmaları halinde işverenlerinden, kendi nam ve hesabına tabi çalışmaları halinde sosyal güvenlik destek primi alınmaktadır. 01/10/2008 tarihinden önce iştirakçi veya sigortalı olanlardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 28/02/2013 tarihi itibariyle tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan sosyal güvenlik destek primi borçları ve ferileri yapılandırma kapsamında yer almaktadır. Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanların, 1/10/2008 tarihinden önceki ve sonraki sürelere ilişkin sosyal güvenlik destek prim borçları için peşin ödeme yolunu tercih etmeleri halinde, yeniden yapılandırılan borçların tamamının 31/05/2013 tarihine kadar sadece anlaşmalı bankalara ödenmesi gerekmektedir. Taksitle ödeme seçildiğinde ise taksitler halinde ödenecek olan tutarın tespiti sırasında, öncelikle kapsama giren alacaklara ilişkin alacak aslı ile gecikme cezası ve gecikme zammı yerine dikkate alınacak TEFE/ÜFE aylık değişim oranı ile basit usulde hesaplanacak, ardından bulunan bu tutar, borçlularca talep edilen taksit sayısına göre; 1) Altı eşit taksit için (1,05), 2) Dokuz eşit taksit için (1,07), 3) On iki eşit taksit için (1,10), 4) On sekiz eşit taksit için (1,15), katsayısı ile çarpılmaktadır. Daha sonra, yeniden yapılandırmaya esas toplam alacak tutarı ile ilgili katsayısının çarpılması sonucunda bulunan tutar taksit sayısına bölünecek ve ikişer aylık dönemler itibariyle ödenecek taksit tutarı belirlenmektedir. 302

9 KAYNAKÇA: T.C. Yasalar ( ). Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Ankara: Resmi Gazete (mükerrer sayılı) T.C. Yasalar ( ). Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Ankara: Resmi Gazete ( sayılı) Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ( ) 2013/8 Sayılı Genelge. Ankara: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı. Sosyal Güvenlik Destek Primine İlişkin 14 Soru ve Cevap, Ankara 303

10 304