10/22/2015. Kültürün Tanımı. Kültürel Ürünler, Kurallar ve Davranışları. Kültürün Tanımı

Transkript

1 Ders 4 KÜLTÜR Yrd. Doç. Dr. SERAP TORUN Kültürün tanımının çok fazla olması ve bilim insanlarının belli bir tanım üzerinde anlaşamamaları kültür sözcüğünün çok anlamlı olmasından kaynaklanmaktadır. Antropolojide kültür, uygarlık, bir toplumun kendisi, bir insan ve toplum kuramı, bilimsel anlamda uygarlık, beşeri alanda ise eğitim sürecinin ürünü anlamına gelmektedir. Kültürel Ürünler, Kurallar ve Davranışları İnsanlar diğer canlılara göre daha az gelişmiş olarak doğmaları ve uzun süre başkalarının bakımına gereksinim duymalarına rağmen gelişmiş beyin yapıları nedeniyle bir kültür kurabilme ve yaratabilme yetenekleri sayesinde hayatta kalmayı başarmışlardır. Kültür, belirli bir toplumda yaşayan insanların bütün öğrendikleri ve paylaştıklarını kapsayan bir kavramdır. Bu öğrenilen ve paylaşılan şeyler insanın doğumundan başlayarak dilini, dinini, yeme-içmesini, sosyal yaşantısını, bilgi, görgü kurallarını, manevi değerlerini ve hatta ölümünden sonraki yaşantısını kapsayacak ölçüde geniştir. Kültür, insanların toplu yaşama süreci içinde yapıp edinerek birbirlerine ve sonraki kuşaklara ilettikleri maddi nesnelerle (maddi kültür öğeleri), bilgi, sanat, hüner, inanç ve değerleri, alışkanlıkları, gelenek ve görenekleri,eğitim, hukuk,siyasal kurumları(manevi kültür öğeleri) anlatır. Böylece kültür, bir toplumda ilerlemenin, üretimin, eğitimin, sağlığın, bilimin, güzel sanatların, insan ve toplum anlayışının gelişim düzeyini gösterir. İnsanoğlu, bir toplumun üyesi olarak hayatta bazı değer, inanç ve sosyal ilişkileri öğrenerek toplumsal bir varlık haline gelir. Kültür bize ne yapıp yapamayacağımızdan, kime saygı göstereceğimize ve neyi yiyip içeceğimize ilişkin bir çok şeyi öğretir. Bunları o kadar benimseriz ki diğerlerini doğru kabul etmeyiz ve kültürün koyduğu kurallar bizim parçamız haline gelir. 1

2 Doğuştan nötr olarak doğan insan zamanla kültürün üyesi olur ve kültüre özgü davranışlarda bulunur. Kültür konusundaki en önemli unsur dildir.kültürün bize öğrettiği kadarıyla bazı gördüğümüz ve yaşadığımız şeyleri anlamlandırabilir ve açıklayabiliriz., toplumların kendisini oluşturan bireylere belli bir kültürü aktarma, kazandırma, toplumun istediği insanı eğitip yaratma ve onu denetim altında tutarak kültürel birlik ve beraberliği sağlama, bu yolla da toplumsal barış ve huzuru sağlama sürecidir. Toplumbilimciler kültürlemeyi sosyalizasyon (toplumsallaştırma), Eğitimciler ise eğitim süreci olarak ifade ederler. İnsan doğumundan ölümüne kadar bir kültürel ortam içinde yaşamını sürdürür. Kültür, toplumsal bir üründür ve insanlar arası etkileşim sonucu doğup gelişir. İnsanlar dilleri ve onu kullanma yetenekleri sayesinde fizik olarak mevcut olmayan soyut şeylerden söz edebilir, iletişim kurabilir. İnsan ve kültür bilimcilere göre kültürleme süreci doğumla başlar, yaşından sonra hızı ve etkisi giderek azalmakla birlikte ölünceye kadar devam eder. süreci bireye yaşamı boyunca kolay kolay değiştiremeyeceği bir kişilik yapısı kazandırır. İnsanlar dillerini bilmedikleri kişilerle sembol, simge yaratabilme ve kullanma yetenekleri sayesinde iletişim kurabilir. Kültür toplumdan topluma farklılıklar gösterir. Her kültür bazı olaylara bir anlam verir ve onu belli bir biçimde yorumlar. Kültür öğrenilen davranışlardan oluşur. Kişilik, bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı özelliklerin tümüdür. Erich From a göre kişilik yapısı davranışlarımızın gerisindeki biyo-psikolojik örgütlenmedir; toplumsal etkilerle insan genetiğinin kişiye özgü bileşkesidir. Toplumlar, kültürleme süreciyle bu bileşkeleri birbiriyle olumlu hale getirmeye ve öyle tutmaya çalışırlar, fakat kültürel farkları ortadan kaldıramazlar 2

3 Kültürlenme (Culturation) Kültürlenme, değişik aile,eğitim, okul, meslek, bölge (alt kültür) çevrelerinden ayrılıp belli yer ve zamanlarda bir araya gelen, birbirini etkileyen akran grupları arasındaki kültür etkileşimidir. Kültürlenme, kültürel değişmelerinin ana kaynağıdır. Kültürleşmeyi benimseyen yurttaşlarımız, dışardan alıp benimsedikleri yeni sentezleri kültürleme süreciyle gençlere aktarırken, kültürlenme süreciyle akranları ile paylaşırlar. Kültürel değişim sürecindeki çoğu çatışmalar öncülerle artçılar arasındadır. Kültürlenme (Culturation) Kültürlenme, yeni kültürlerden yeni filizler yaratır ve besler. Bir kısmı kaybolurken güçlü olanları yeni kültür kalıplarını oluşturur. Eğitim kurumları, gençlik hareketleri, siyasal partiler, iş yerleri gibi. Artçılar, bu gün karşı çıktıkları yenilikleri yakın gelecekte kabul etmek zorunda kalacaklarını göremeyen kişilerdir. Artçılar, bu gün karşı olduklarını yakın gelecekte kabul etmekle kalmaz, kullanır ve savunurlar. Onlara zaman vermek gerekir. Kültür değişimi kuşak aşırı bir süreçtir. Zaman gerektirir. Kültürleşme, bir kültür zenginleşmesidir. Kültürleşme sürecinde, iki ya da daha fazla kültür karşılıklı etkileşim sonucu değişime uğrar ve yeni sentezler, dinamik bileşkeler yaratır. Etkileşim direkt olmakla birlikte yazılı basın, sanat, sinema ile de olabilir. Çağımızda yaşanan globalleşme (küreselleşme) bir kültürleşmedir. Kültür Kalıpları Öğrenilmiş her şey kültürdür. Farklı toplumların farklı gelenekleri ve inançları vardır. Bunlar bazı toplumlar için doğru ve değerli bazıları için ise aptalca görülür. Toplumu yakından tanıdığımızda kültürün de kalıplaşmış olduğunu görürüz. 3

4 Kültür Kalıpları Gelenekler birbirini destekleyerek birbirlerine uyumlu olurlar. Bir gelenekteki değişiklik diğer gelenekleri de etkiler ve değişmeye neden olur. Toplumbilimciler bu olguya kültürel birleşme adını vermektedir. Kültürün bütün parçalarının herhangi bir biçimde birbirlerine bağlanmasına kültürel birleşme (integrasyon) adı verilir., her toplumda toplumsal düzeni sağlayan, doğru ve yanlış, olumlu ve olumsuzu belirleyen kurallar sistemidir. Her toplumda bireylerin tutum ve davranışlarının örgütlenmesine yardımcı olan hatta temel teşkil eden toplumsal normlar bulunur. (yemek yeme biçimi, dini kurumlar), ödül ve ceza ile güvence altına alınırlar. Değerler Değerler, hangi davranışların iyi, doğru ve yanlış olduğunu belirten bir takım ölçütlerdir. Her toplumun kendine ait değerleri vardır. Her toplumda adalet, eşitlik, iyi ve kötü, hürrüyet ve bireysel davranışlar hakkında bir çok değerler bulunur. Toplumdaki bireyler her zaman değerlere uygun davranmazlar ve değer çatışmaları ortaya çıkar., bireylerin toplumsallaşma süreci içinde öğrenilir ve birer alışkanlık halini alırlar. Toplum üyeleri olarak çocuklarımıza kendi toplumumuzun standartlarına göre doğru olanı öğretir ve onlardan buna uymalarını ve benimsemelerini bekleriz. Genelde bu öğretilen standartlar çok çabuk öğrenilir ve kabul görürler. Değerler Değerler, toplumun birey ve grupları tarafından çoğunlukla benimsenmiş davranışlardır. Toplumun üyelerince değerlerin kendilerinin iyiliğine yaradığı benimsenmiştir. Değerler kültürleme kültürleme yoluyla Her toplumun sahip olduğu normların önem dereceleri de farklılık gösterir. Bazı normlar toplumun devamlılığı için daha fazla önem taşırken, bazıları daha az önemlidir (burun silmek, vatana ihanet). içselleşmişlerdir. 4

5 Kültürün maddi öğeleri, toplumun ya da kümenin herhangi bir gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesini, üretim ve teknik hüner ve becerilerini, insanların maddi ürünler elde etme ve yapmadaki deneyimlerini yansıtır; özellikle doğal çevrelerine egemenliklerinin ölçüsünü gösterir (karasaban, yapay kalp) Kültürün maddi ve manevi öğeleri kendi aralarında da göreli bir uyum içindedir (karasabana dayalı tarım kesiminde geniş aile daha yaygındır ve toplumsal dayanışma sosyal kurumlara değil komşuluk akrabalık ilişkilerine bağlıdır. Maddi kültür manevi kültürü etkileyip biçimlendirdiği gibi manevi kültür de maddi kültürü etkileyip biçimlendirebilir (Matbaanın geç kullanılması). Kültürün manevi öğeleri, toplumun ya da kümenin yaşamını düzenleyen değerler, inançlar, yasalar, gelenekler, görenekler ve ahlak kurallarından oluşur. Kültürün manevi öğeleri bir taraftan insanın doğa ve toplum hakkındaki bilgilerinin ölçüsünü, bir taraftan da bireylerin ve kümelerin toplumsal düzen içindeki göreli yerlerini yansıtırlar Kültürel Gecikme Adetler, kurallar, inançlar (manevi kültür öğeleri), araç, gereç ve tekniklere (maddi kültür öğeleri) göre daha geç ve güç değişir. Bu gecikme, kültürel kurallar toplumsal denetim aracı olarak kullanılma yoluyla yani eğitim yoluyla küme normları oluşturularak hızlandırılabilmektedir. Her kültürün maddi ve manevi öğeleri birbirleriyle göreli uyum içinde bulunurlar (okullar laik, çalışma yaşamı dini kurallarla düzenlenen bir kültür olamaz. Tarla sabanla, hayvan gücü ile sürülürken, hayvancılıkta ileri ırk ıslahı, tohum geliştirilmesi, yoğun tarım düşünülemez. 5