Manyetik Rezonans Görüntülemenin Dentomaksillofasiyal Bölgedeki Kullanım Alanları

Transkript

1 DERLEME Manyetik Rezonans Görüntülemenin Dentomaksillofasiyal Bölgedeki Kullanım Alanları Seçil AKSOY, a Kaan ORHAN a a Oral Diagnoz ve Radyoloji AD, Yakındoğu Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Lefkoşa Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Seçil AKSOY Yakındoğu Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Oral Diagnoz ve Radyoloji AD, Lefkoşa, KKTC dtsecilgunay@yahoo.com.tr ÖZET Man ye tik re zo nans gö rün tü le me (MRG) no nin va ziv, iyo ni ze rad yas yon kul la nıl ma yan ve yük sek ka li te de yu mu şak do ku re zo lüs yon lu gö rün tü le rin el de edil me si ni sağ la yan bir yön tem dir. MRG nin yu mu şak do ku kon trast re zo lüs yo nu mü kem mel ol du ğun dan do la yı tem po ro man di bu lar ek lem (TME) dis ki po zis yon ve bü tün lü ğü, tük rük bez le ri, bo yun, dil gi bi yu mu şak do ku la rı kap - sa yan ne op la zi ler, ma lign ne op la zi le rin pe ri nö ral in vaz yo nun ve kas pa to lo ji le ri nin in ce len me sin - de kul la nış lı dır. Ay rı ca son za man lar da özel lik le genç has ta lar da imp lant te da vi si ve gö mü lü 20 yaş di şi cer ra hi si ön ce si ya pı lan man di bu ler ka nal de ğer len dir me le rin de de MRG nin kul la nı la bi le ce - ği bil di ril miş tir. Bu ma ka le de MRG nin den to mak sil lo fa si yal böl ge de ki kul la nım alan la rı ve bun - lar la il gi li son ya pı lan ça lış ma lar hak kın da bil gi ve ri le cek tir. Anah tar Ke li me ler: Man ye tik re zo nans gö rün tü le me; tem po ro man di bü ler ek lem; tü kü rük bez le ri, mi nör; rad yog ra fi; pa to lo ji ABS TRACT Mag ne tic re so nan ce ima ging (MRI) is a no nin va si ve met hod, using no ni o ni zing ra di - a ti on and ma king high-qu a lity ima ges of soft tis su e with in cre a sed re so lu ti on. Be ca u se of its ex cel - lent soft tis su e con trast re so lu ti on, MRI is use ful in eva lu a ting soft tis su e con di ti ons, such as, the po si ti on and in teg rity of the disc in tem po ro man di bu lar jo int (TMJ); soft tis su e di se a ses es pe ci ally ne op la si a in vol ving the soft tis su es, sa li vary glands, neck and ton gu e. MRI al so helps to de ter mi ne the pe ri ne u ral in va si on by ma lig nant ne op la si a and mus cu ler pat ho logy as well. Be si des MRI is recently used, par ti cu larly in the yo ung pa ti ents, for the de tec ti on of man di bu lar ca nals in pre-imp - lant ima ging or im pac ted man di bu lar third mo lar sur gery. In this re vi ew, re cent stu di es and app li ca ti ons of MRI in den to ma xil lo fa ci al re gi on will be gi ven. Key Words: Mag ne tic re so nan ce ıma ging; tem po ro man di bu lar jo int; sa li vary glands, mi nor; ra di og raphy; pat ho logy Turkiye Klinikleri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2):44-57 Cop yright 2010 by Tür ki ye Kli nik le ri anyetik rezonans görüntüleme (MRG) radyasyonun istenmeyen dokulara zararlı etkisi olmaksızın yüksek rezolüsyon yeteneği olan bir görüntüleme metodudur. Hastaya iyonize radyasyon verilmeksizin farklı doku yoğunluklarının ileri derecede kontrast hassasiyetiyle görüntülenebilmesi özellikle yumuşak dokuların incelenmesinde MRG uygulamalarını yaygınlaştırmıştır. Dentomaksillofasiyal bölgede MRG; temporomandibuler eklem (TME) diski ve yapısı ve bunlarda meydana gelen patolojiler, tükürük bezi hastalıkları, lenf bezleri, kaslarda meydana gelen hacimsel ve patolojik değişiklikler, yağ dokuları, orofasiyal yumuşak doku 44 Turkiye Klinikleri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2)

2 MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI Seçil AKSOY ve ark. lez yon la rı, tü mör le rin in ce len me si, lo kal in vaz yo - nu nun ve uzun lu ğu nun be lir len me sin de ve kist le - rin de ğer len di ril me sin de ter cih edi len en ba şa rı lı gö rün tü le me yön te mi dir. Ay rı ca son za man lar da özel lik le genç has ta lar da iyo ni ze rad yas yon kul la - nıl ma dı ğın dan do la yı imp lant uy gu la ma sı ön ce si de ğer len dir me ler de ve gö mü lü alt 20 yaş di şi cer rahi si ön ce si diş le man di bu ler ka na lın iliş ki si nin belir len me sin de de kul la nıl mak ta dır. En sık ola rak diş he kim li ğin de MRG tek ni ği TME in gö rün tü len me - sin de kul la nı lır. 1 Bu ma ka le de MRG nin den to mak sil lo fa si yal böl ge de ki kul la nım alan la rı ve bun lar la il gi li ya pı - lan son ça lış ma lar hak kın da bil gi ve ri le cek tir. TME YA PI SI VE DİS Kİ TME ek lem dis ki gi bi gi bi yu mu şak do ku la rın görün tü len me si için kul la nı lan en iyi yön tem MRG dir. Ek le min ana to mi si T1 ağır lık lı gö rün tü - ler de iyi bir şekil de be lir len mek te dir. Ar ti kü ler emi nens, zi go ma tik pro ces ve kon dil için de ki sa rı ke mik ili ği; ya ğın kı sa T1 za ma nı ol ma sı ne de niy le yük sek sin yal in ten si te si ne sa hip tir. Bi la mi nar zo - ne ve la te ral ptery go id kas ta ki yu mu şak do ku lar or - ta de re ce de, disk ise dü şük sin yal in ten si te si ne sa hip tir. Kor ti kal ke mik dü şük sin yal in ten si te si ne sa hip ol mak la be ra ber, os te o fit gi bi ke mik ano ma - li le ri or ta de re ce li sin yal gös te ren yu mu şak do ku lar ta ra fın dan çev re len di ğin den gö rü le bi lir. 2 MRG TME iç dü zen siz lik le ri nin sı nıf lan dı rıl ma sı ve TME dis ki nin po zis yon ve ya pı sı nın be lir len me sin de iyo ni ze rad yas yon kul lan mak sı zın yu mu şak do ku gö rün tü le me yön tem le ri nin en gü ve ni lir ve yay gın kul la nı la nı dır. MRG ile TME dis ki nin lo ka li zas yo nu hak kın - da açık ve ka pa lı ağız po zis yon la rın da bil gi edinmek müm kün dür. 3 MRG ler de nor mal olan bir ek lem de sa git tal plan da bi kon kav olan dis kin poste ri or ban dı kon dil ba şı na gö re sa at 12 po zis yo - nun da ko num lan mış tır. Ko ro nal plan da disk la te ral mar ji ni ile kon di lin la te ral kut bu na, me di al mar ji - ni ile de kon di lin me di al kut bu na tu tun muş tur. Fib röz dis kin dü şük sin yal in ten si te si çev re yu mu - şak do ku lar ve la te ral ptery go id ka sın yağ yas tı ğın - dan gö re ce li ola rak da ha yük sek sin yal in ten si te si ya yıl dı ğın dan do la yı ko lay lık la gös te ri le bi lir. Kondil ba şı nın kor tek si nin sin ya li yok tur an cak üst ten kom şu si no vi al ve kı kır dak ya pı la rın gö re ce li ola rak yük sek sin yal in ten si te le ri ve aşa ğı dan da kan sel löz ke mik bö lü mü nün yük sek sin yal in ten si - te siy le çev re len me si ne de niy le ko lay lık la iz le ne bi - lir. 4 Bu se bep ten do la yı bi la mi nar zo ne ve la te ral ptery go id ka sın yu mu şak do ku la rı or ta de re ce li fa - kat T1 ağır lık lı gö rün tü ler de kin den da ha dü şük sin yal in ten si te si ne sa hip tir. 2 Disk mak si mum ağız açık lı ğın da kon dil ve arti kü ler tü ber kül ara sın da bi kon kav şek li ni ko ru - mak ta dır. Fib röz dis kin dü şük sin yal in ten si te si ne zıt ola rak yağ do ku sun dan zen gin li ği ne de niy le pos te ri or disk ataş ma nı dis kin pos te ri or ban dı na gö re da ha yük sek sin ya le sa hip tir. 4 Ek lem de ki sı vı ve enf la ma tu ar de ği şik lik le ri gö rün tü le mek için T2 ağır lık lı gö rün tü ler kul la nış lı dır. Ya ğın kı sa T2 zama nın dan do la yı sa rı ke mik ili ği T1 ağır lık lı gö rüntü ler den çok da ha az sin yal in ten si te si ne sa hip tir. Disk ve kor ti kal ke mik ise dü şük sin yal in ten si te si - ne sa hip tir. 2 Ba zı tem po ro man di bu lar ek lem has ta lık la rı semp tom la rı na sa hip has ta lar nor mal dis ke sa hip ol duk la rın dan do la yı nor mal dis kin gös te ril me si önem li dir. Disk nor mal po zis yo nun da ol sa bi le T1 ağır lık lı gö rün tü ler de art mış bir ret ro dis kal böl ge ve T2 ağır lık lı gö rün tü ler de çok yük sek sin yal inten si te si gö rü lü yor sa enf la mas yon dü şü nül me li dir. 2 Ağız açıl dı ğı za man disk ke mik kom po nent ler ara sın da ka lır ve sen kro ni ze bir şekil de kon dil le ante ri o ra doğ ru ha re ket eder. Ko ro nal plan da ki MR gö rün tü le rin de disk kon dil ba şı nın üze rin de merkez de mü kem mel bir şekil de ko num lan mış tır. TME de en sık ola rak gö rü len pa to lo ji disk dep las - ma nı olup, bun lar için de de an te ri or disk dep las - ma nı en faz la göz le nir ken, da ha az sık lık ta par si yel, me di al-la te ral disk dep las ma nı ve en az pos te ri or disk dep las ma nı gö rü lür. An te ri or disk dep las ma - nı, dis kin pos te ri or ban dı nın ek le min me di o la te ral bo yu tu bo yun ca kon di lin an te ri or pro mi nen si ne doğ ru an te ri o ra yer de ğiş tir me si dir ve 2 şekil de görü lür: Re dük si yon lu an te ri or disk dep las ma nı: Sa git - tal plan da ki gö rün tü ler de ka pa lı ağız po zis yo - nun da dis kin pos te ri or ban dı kon dil ba şı nın an te - Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2) 45

3 Seçil AKSOY ve ark. MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI ri o run da ko num lan mış tır. Ağız açık po zis yon da ise disk kon di li ya ka lar ve ağız tam ola rak açıl dı ğın da disk kon dil iliş ki si nor mal po zis yon da gö rü lür. 5 Redük si yon suz an te ri or disk dep las ma nı: Tüm sa git tal plan da ki gö rün tü ler de hem ka pa lı hem de açık olan ağız po zis yon la rın da dis kin pos te ri or ban dı kon di - lin üst yü ze yi nin önün de ko num lan mış tır. 5 La te ral ve me di al disk dep las man la rın da disk kon di lin ku tup böl ge le ri dı şı na ka yar. Or han ve ark. 6 yap tık la rı ça lış ma da asemp to ma tik gö nül lü - ler de TME in me di al ve ya la te ral disk dep las ma nı - nın pre va lan sı nı ve MRG de çiğ ne me kas la rı nın sin yal in ten si te oran la rı nı nor mal ve disk dep las - man lı ek lem ler de kar şı laş tır mış lar dır. Sin yal in tensi te oran la rı me di al ve ya la te ral disk dep las ma nı bu lu nan bi rey ler de la te ral ptery go id ve tem po ral kas lar için yük sel di ği ni göz lem le miş ler dir. 6 Ya nı sı - ra Türk po pu las yo nu için ya pı lan bir ça lış ma da Ars lan ve ark. 5 MRG de TME pa to lo ji le ri ni sı nıf - lan dı ra rak in ce le miş ler dir. MRG in ce le me le rin de so nuç ola rak disk dep las ma nı nın en yay gın ola rak re dük si yon suz an te ri or disk dep las ma nı, en na dir ola rak ise me di al ve ya la te ral disk dep las man la rı oldu ğu nu bul muş lar dır. Yaş grup la rı na gö re disk deplas man la rı sı nıf lan dı rıl mış ve kıs mi an te ri or disk dep las ma nı yaş gru bun da an lam lı ola rak da - ha az sık lık ta bu lun muş tur. Her han gi bir spe si fik disk po zis yo nu nun pre ve lan sı ve cin si yet ara sın da an lam lı bir bağ lan tı bu lu na ma mış tır. De je ne ra tif ek lem has ta lık la rı re dük si yon suz an te ri or disk deplas man lı has ta lar da an lam lı ola rak da ha yay gın oldu ğu nu göz lem le miş ler dir. 5 Dis kin po zis yo nu dı şın da disk şek li de MRG ile be lir le ne bi lir. Hef fez ve ark. 7 disk şek li ni beş ka te go ri ye ayır mış lar dır. Bun la rı, a-nor mal şek li bi kon kav (pap yon), b- Düz (Bip la nar,) c- Hu ni tarzın da, d- Pos te ri or ban dın ge niş le me si, e- Y şek lin - de ola rak sı nıf lan dır mış lar dır. 7 Ku ri ta ve ark., 8 bi kon kav şek lin dis kin nor mal şek li ol du ğu ve poste ri or ban dın ge niş le me si nin de disk şek li nin bozul du ğu du rum lar da en çok gö rül dü ğü nü söy le mişler dir. 8 Yos hi da 9 ise, disk şek li ni bi kon kav, bip la - nar, pos te ri or ban dın ge niş le me si ve hu ni ben ze ri şek lin de ayır mış lar ve nor mal disk şek li nin bi kon - kav ol du ğu nu be lirt miş ler dir. 9 Ars lan ve ark. 5 Türk po pu las yo nu için disk mor fo lo ji si hu su sun da en faz la ola rak gö rü len de for mas yo nun pos te ri or bandın ge niş le me si, en az gö rü len de for mas yo nun ise Y şekil li disk ol du ğu nu bul muş lar dır. 5 MRG de dis kin ken di si ve mor fo lo ji si ile birlik te TME in di ğer bir önem li ya pı sı olan ret ro dis - kal do ku da de tay lı ola rak in ce le ne bi lir. MRG no nin va ziv ola rak ret ro dis kal do ku la rın in ce ya pı - sal de tay la rı nın ka rak ter le ri nin in vi vo ola rak in ce - len me si ne ve nor mal ek le min iç dü zen siz li ğe sa hip ek lem ler den ay rıl ma sı na izin ve ren kul la nış lı bir yön tem dir Pos te ri or disk ataş ma nı yağ içer di ğin den konvan si yo nel T2 ağır lık lı fast spin ec ho MRG le rin de yük sek sin yal in ten si te si nin yağ dan mı yok sa yüksel miş su içe ri ğin den mi et ki len miş ol du ğu nu bi le - me yiz. Yağ bas kı la ma tek ni ği ile, yağ do ku sun dan ge len güç lü sin ya li eli mi ne ede bi li riz. Bu ne den le yağ bas kı lı T2 ağır lık lı gö rün tü ler de pos te ri or disk ataş ma nın da ki yük sek sin yal in ten si te si, pos te ri or disk ataş ma nın da ki yük sek su içe ri ği ni gös te rir ki bu da pos te ri or disk ataş ma nın da ki inf la ma tu ar deği şik lik le ri yan sı tır. 13 Bu ko nu ile il gi li kli nik ve MR gö rün tü le ri ni kar şı laş tı ran faz la sa yı da ça lış ma ol ma sa da Chi ba ve ark. 14 yap tık la rı ça lış ma da yağ bas kı lı T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ki pos te ri or disk ataş ma nın yük sek sin yal in ten si te siy le TME ağ rı sı ara sın da ki iliş ki yi araş tır mış lar ve MRG ler de poste ri or disk ataş ma nın da yük sek sin yal in ten si te si gö rü len ek lem le rin dü şük sin yal in te si te si ne sa hip ek lem ler den da ha yay gın ola rak TME ağ rı sı na sa - hip ol du ğu nu bul muş lar dır. Sa no ve ark. ise ben zer şekil de ret ro dis kal do ku la rın T2 sin yal or ta la ma la - rı nın ağ rı lı has ta lar da ağ rı sız has ta la ra gö re da ha yük sek ol du ğu nu bul muş lar dır ve bu nun ek lem doku la rı nın art mış vas kü la ri te si ni yan sı ta bi le ce ği ni söy le miş ler dir. 11 Pos te ri or disk ataş ma nın da ki yüksek sin yal in ten si te si ek lem ağ rı sı nın var lı ğı açı sın - dan yük sek bir spe si fi te ye sa hip tir. Pos te ri or disk ataş ma nın da yük sek sin yal in ten si te si fark edil di ği za man o has ta nın ağ rı şika ye ti muh te me len pos te - ri or disk ataş ma nın dan ile ri gel di ği öne sü rül mek - te dir. 14 Ke mik ili ği de ği şik lik le ri de MRG ile be lir le - ne bi lir. MRG ke mik ili ği ni in vi vo ola rak di rek görün tü le me ye izin ve ren tek gün cel yön tem dir. 46 Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2)

4 MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI Seçil AKSOY ve ark. Sa de ce sı nır lı böl ge le ri gös te ren bi yop si nin ak si ne MRG ke mik ili ği ni ge niş vo lüm ler de hat ta ge rek ti - ğin de tüm vü cu du in ce le me ye im kan ve rir. İyi bir çö zü nür lük sağ lar ve yağ do ku su nu di ğer do ku lar - dan açık ça ayı rır. MRG ler de sin yal in ten si te si ke - mik ili ğin de ki yağ, su ve hüc re mik ta rı ile di rekt ola rak iliş ki li dir. T1 ağır lık lı gö rün tü ler de nor mal sa rı ke mik ili ği hi pe rin ten se gö rü lür ken, he mo po - e tik ke mik ili ği sa rı ke mik ili ği ne kı yas la hi po in - ten se gö rü lür. Bu nun ya nın da sa rı ke mik ili ği çev re len di ği kas la ra gö re da ha yük sek sin yal in tensi te si ne sa hip ken kır mı zı ke mik ili ği ka sa gö re isoin ten se ve ya az mik tar da hi pe rin ten se ola bi len or ta de re ce de sin yal in ten si te si ne sa hip tir bu da hüc re yağ ora nı na bağ lı dır. 15 Ye tiş kin ler de sa rı ke mik ili ği nin kır mı zı ke - mik ili ği ne dö nü şü mü ane mi ve ya in fil tra tif ke mik ili ği has ta lık la rı gi bi kan hüc re üre ti mi için olan iste ğin mev cut ke mik ili ği ye ter li li ği ni aş tı ğı du rum - lar da mey da na ge lir. Sa rı ke mik ili ği nin kır mı zı ke mik ili ği ne dö nü şü mü T1 ağır lık lı gö rün tü ler de azal mış sin yal in ten si te li dif füz ve ya fo kal bir böl - ge ola rak gö rü lür. 15 Lar he im ve ark. 16 man di bu ler ke mik ili ği deği şik lik le ri ni MRG ler de Tablo 1 de görüldüğü şekil de ka te go ri ze et miş ler dir. Lar he im ve ark. 16 yap tık la rı ça lış ma da hem asemp to ma tik ki şi ler de hem de semp to ma tik has talar da nor mal disk po zis yo nuy la bir lik te or ta de re - ce de sı vı gö rül dü ğü nü ve an lam lı ola rak disk dep las ma nıy la iliş ki li ol du ğu nu göz le miş ler dir. 16 Or han ve ark. 15 yap tık la rı ça lış ma da ise kro nik anemi li has ta lar da man di bu lar kon dil ke mik ili ği nin ve dis kin sin yal in ten si te si ni MRG ile de ğer len dir - miş ler dir ve TME de her han gi bir iç dü zen siz lik ol mak sı zın T1 ağır lık lı gö rün tü ler de kro nik ane mi - li has ta lar da sağ lık lı has ta lar dan da ha dü şük mandi bu ler kon dil, ke mik ili ği ve pos te ri or band sin yal in ten si te si gös ter di ği ni bul muş lar dır. 15 Os te o ar tri tin bir saf ha sı olan os te o kon dri tis dis se cans ar ti kü ler yü zey den kar ti laj seg ment le rin ay rıl dı ğı bir sü reç tir. MRG de T1 ağır lık lı gö rün tü - ler de dü şük, T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ise dü şük sin yal in ten si te do mi nan sıy la bir lik te dü şük or ta ve yük sek sin yal le rin he te ro jen bir ka rı şı mı ola rak izlen mek te dir. 17 Nor mal bir ek lem de ki si no vi al sı vı in ce ta ba - ka sı ne de niy le T2 ağır lık lı gö rün tü ler de iz len mez. Ge nel lik le hi per tro fik si no vi um ve enf la me do ku - lar dan ek sü das yon ola rak dü şü nü len ek lem efüzyo nu T2 ağır lık lı MRG ile be lir le ne bi lir ve üst ve alt ek lem boş lu ğu böl ge le rin de yük sek sin yal inten si te siy le ka rak te ri ze alan ola rak ta nım la na bi lir. 18 TME de ki sı vı mik ta rı nı ka te go ri ze et mek için Larhe im ve ark. 19 Tablo 2 deki sı nıf lan dır ma yı oluş turmuş tur. MRG ile disk dep las man la rı be lir le ne bi lir. An - cak disk per fo ras yon la rı ve kap sül yır tıl ma la rı ar t- rog ra fi de da ha doğ ru bir şekil de be lir le ne bi lir. Zhang ve ark. 20 yap tık la rı ça lış ma da TME in in tra - TABLO 1: Mandibular kemik iliği değişikliklerinin sınıflandırılması. 16 Normal kemik iliği Kemik iliği ödemi Osteonekroz Proton densitede homojen parlak sinyal ve T2 ağırlıklı görüntülerde orta dereceli sinyal Proton densitede azalmış sinyal ve T2 ağırlıklı görüntülerde artmış sinyal (ödem modeli) a) Proton densitede ve T2 ağırlıklı görüntülerde azalmış sinyal (sklerozis modeli) b) Ödem ve sklerozis modelinin kombinasyonu TABLO 2: TME deki sıvı miktarının sınıflandırılması. 19 Sıvı yok Minimal sıvı Orta derecede sıvı Yoğun sıvı Eklem kompartmanlarında yüksek T2 sinyali yok Artiküler yüzeyler boyunca nokta yada çizgi şeklinde yüksek T2 sinyali Minimal sıvıda belirlenenden daha yüksek yoğun sıvıda belirlenenden daha az T2 sinyali Yüksek T2 sinyali Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2) 47

5 Seçil AKSOY ve ark. MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI ar ti kü ler adez yo nu nun var lı ğın da kon van si yo nel film ar trog ra fi si nin teş his doğ ru lu ğu nu de ğer len - dir miş ler dir ve kon van si yo nel film ar trog ra fi si nin adez yo nun be lir len me sin de MRG ye gö re da ha has sas bir teş his doğ ru lu ğu ol du ğu nu gös ter miş tir. 20 Zhang ve ark. 21 yap tık la rı baş ka bir ça lış ma da ise MR at rog ra fi si nin TME in tra ar ti kü ler adez yo - nu nun teş hi sin de ki de ğe ri ni araş tır mış lar dır. So nuç ola rak da MR at rog ra fi si nin teş his doğ ru lu ğu nun mü kem mel ve kon van si yo nel film ar trog ra fi si ve MRG den da ha iyi ol du ğu nu bil dir miş ler dir. Ay rı - ca MR ar trog ra fi si nin TME in in tra ar ti kü ler adezyo nu nu teş his et mek için ide al bir yön tem ol du ğu nu söy le miş ler dir. 21 TÜK RÜK BEZ LE Rİ MRG tük rük be zi kit le le ri nin mar jin le ri ni, iç ya pı - la rı nı, lez yo nun kom şu or gan ve ya boş luk la ra olan böl ge sel uzan tı la rı nı bil gi sa yar lı to mog ra fi den (CT) da ha iyi gös ter mek te dir. MRG her han gi bir kon t- rast mad de kul la nıl mak sı zın bü yük da mar la rı rahat lık la gös te re bi lir. İntra ve nöz kon trast mad de nin kul la nı mı ma lign tü mör le rin pe ri nö ral ya yı lım la - rı nın de ğer len di ril me sin de ve so lid ve kis tik kit le - le rin ayı rı mın da yar dım cı dır. MRG ka nal mor fo lo ji si ni çok iyi bir şekil de gös te rir an cak kü - çük tük rük be zi taş la rı nın gö rün tü len me sin de yete rin ce sen si tif de ğil dir. 1 MRG ul tra son dan son ra tük rük be zi lez yon la rı nın kul la nıl ma sı için ter cih edi len bir yön tem dir. Tük rük T2 ağır lık lı gö rün tü - ler de yük sek sin yal in ten si te si ne sa hip tir ve en do - je nöz kon trast ma ter yal gi bi dav ra nır. Bu ne den le T2 ağır lık lı se kans lar da her han gi bir ka nü las yon ve ya kon trast mad de en jek si yo nu ya pıl mak sı zın whar ton ve sten son ka nal la rı gö rün tü le ne bi lir. 22 MRG tük rük bez le ri nin çok çe şit li pa to lo ji le - ri nin in ce len me si için kul la nı la bi lir; AKUT Vİ RAL VE YA BAK TE Rİ YEL Sİ YA LO A DE NİT Akut vi ral si ya lo a de nit te MRG na di ren uy gu la nır. MR gö rün tü le rin de enf la me tük rük be zi ge niş le miş ola rak gö rü lür ve/ve ya in cel miş ve in ten si te ve ya kon trast ar tı şı var dır. Kon trast ar tı şı bak te ri yel siya lo a de nit te vi ral si ya lo a de nit ten da ha faz la bil di - ril miş tir. 22 Bak te ri yel si ya lo a de nit te enf la me bü yü müş tük rük bez le ri çev re kas la ra gö re T1 ağırlık lı gö rün tü ler de dü şük ve T2 ağır lık lı gö rün tü - ler de yük sek sin yal in ten si te li ola rak gö rü lür. 1 Hu is man ve ark. 23 kro nik re kür rent pa ro ti ti si olan has ta lar da akut inf la mas yon lu ve semp tom suz dö nem ler de ki pa ro tis be zi ni MRG kul la na rak değer len dir miş ler dir. Alı nan MRG ler de pa ro tis bezi nin T1 ve T2 ağır lık lı gö rün tü le rin de; 23 Akut inf la mas yon için; bez bü yü me si nin ya nı sı ra, bez de kon trast ar tı şıy la bir lik te T1 ağır lık lı görün tü ler de hi po in tens, T2 ağır lık lı gö rün tü ler de hipe rin ten se sin yal var lı ğı iz le miş ler dir. Kro nik inf la mas yon da ise kon trast ar tı şı ve ya bez bü yü - me si ol mak sı zın sub man di bu lar ve sub lin gu al bezler le kar şı laş tı rıl dı ğın da pa ro tis be zin de T1 ve T2 ağır lık lı gö rün tü ler de iso in tens sin yal le ka rak te ri - ze ol du ğu nu be lirt miş ler dir. 23 BE NİNG LEN FO E Pİ TEL YAL LEZ YON LAR (SJÖG REN SEN DRO MU) Sjög ren sen dro mu ma jor ve mi nör tük rük bez le ri - ni et ki le yen (lak ri mal gland lar da hil ola rak ve ya da hil ol ma dan) kse ros to mi a (ağız ku ru lu ğu) ve kserof tal mi a (göz ku ru lu ğu) ya ne den olan oto zo mal do mi nant bir has ta lık tır. 24 Sjög ren sen dro mun da ti pik MR gö rün tü sü en iyi T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ul tra so nog ra fi de ki reti kü ler gö rü nü me kar şı lık ge len pa ren ki mal bal pete ği gö rü nü mü dür. An cak dik kat li ol mak ge re kir çün kü be ning len fo e pi tel yal lez yon lar ne op la zi ile ka rış tı rı la bi lir. 24 Izu mi ve ark. 25 yağ bas kı la ma gö rün tü le ri kulla nı la rak Sjög ren sen dro mu nun pa ro tis be zin de ki pre ma tür yağ bi ri ki miy le iliş ki li ol du ğu nu gös ter - miş ve bu yağ bi ri ki mi nin de re ce si nin de sek re tu - ar fonk si yo nun kay bıy la iliş ki li ol du ğu nu be lirt - miş ler dir. 25 Ka mis hi ma ve ark. 26 ise Sjög ren sen dromun da tük rük be zi sek res yon fonk si yo nu ile paren ki mal sin yal he te ro je ni te si (ir re gü ler yağ da ğı lı mı nı yan sı tır) ara sın da iyi bir ko re las yon oldu ğu nu bul muş lar dır. 26 MR gö rün tü le me sı ra sın da tük rük bez le ri nin fonk si yo nel du ru mu nun de ğer len di ril me si için nonin va ziv bir teş his yön te mi ola rak dü şü nül mek te - dir. Ağız ku ru lu ğuy la iliş ki li ilaç, sjög ren sen dro mu, HIV en fek si yo nu, rad yo te ra pi gi bi bel - 48 Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2)

6 MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI Seçil AKSOY ve ark. li olay la rın dı şın da ağız ku ru lu ğu his si olan has ta - lar da ağız ku ru lu ğu nun ob jek tif ola rak teş his edilme si zor dur. Ağız ku ru lu ğu için en kap sam lı mu a ye ne to tal tük rük mik ta rı nın öl çül me si dir. Bu tek nik sub jek tif fak tör le re da ya nır ve sa de ce dü şük tük rük mik ta rıy la anor mal lik ler be lir le ne bi lir. Fa - kat ba zı has ta lar da ağız ku ru lu ğu tük rük mik ta rın - da her han gi bir de ği şik lik ka nı tı ol ma dan sub jek tif ola rak his se di le bi lir. Ta na ka ve ark. 27 yap tık la rı bir ça lış ma da bu sub jek tif bul gu la rı di na mik MR si a - log ra fik gö rün tü ile ob jek tif hal de in ce le me ve bu has ta lar da kli nik ola rak uy gu la na bi le cek ob jek tif bir teş his me to du olup ol ma dı ğı nı de ğer len dir miş - ler dir. Ağız ku ru lu ğu his si ve tük rük mik ta rın da de ği şik lik olan has ta lar da MR si a log ra fik gö rün tü ve bil gi le ri nin teş his ara cı ola rak kul la nış lı ol du ğu bil di ril miş tir. 27 TÜK RÜK BE Zİ TÜ MÖR LE Rİ Tük rük be zi tü mör le ri nin de ğer len di ril me sin de MR gö rün tü le me nin ro lü; eks tag lan dü ler, in trag - lan dü ler lo ka li zas yo nu nun be lir len me si, ma lign özel lik le rin or ta ya çı ka rıl ma sı, lo kal eks ten si yon ve in vaz yo nun de ğer len di ril me si, no dal me tas taz la rın ve sis te mik tu tu lu mun be lir len me sin de dir. 28 MRG kul la nı la rak ne re dey se tüm pa ro tis be zi pa to lo ji le ri T1 ağır lık lı se kans lar da tük rük be zi - nin yük sek yağ sin ya li nin ak si ne hi po in tens odak - lı ola rak gö rü lür. Fa kat kon trast kü çük lez yon la rı giz le ye bi lir. Ga do li ni um lu yağ bas kı lı tek nik ler le ge liş miş lez yon la rın be lir len me si ar tı rı la bi lir. Be nign tü mör ler T2 ağır lık lı gö rün tü ler de hi pe rin - tens tir ve non ne op las tik kist ler den ayırt edi le me - ye bi lir. Fa kat kist ler pe ri fe ral ge li şim gös te rir ken, kis tik ne op lazm la rın gö rü nü mü so lid ola rak ge li şir. Ma lign tü mör ler ka rak te ris tik ola rak T1 ve T2 ağırlık lı gö rün tü ler de or ta de re ce li sin yal in ten si te li ola rak gö rü lür. Be nign tü mör ler de ka na ma, fib ro - zis ve pro te in içe ren sı vı da ay rı ca ma lig ni te yi taklit eder. Ay rı ca ba zı ma lig ni te ler (dü şük gra de li mu ko e pi der mo id kar si no ma, ba zı ade no id kis tik kar si no ma lar ve na dir ola rak ade no kar si no ma lar) be nign pa to lo ji yi tak lit eden T2 hi pe rin ten si te göste rir. Tü mör sin ya li nin ho mo je ni te si önem li dir. Be nign va ka lar ho mo jen sin yal in ten si te si gös ter - me ye eği li min de dir. İntra tü mö ral ka na ma ve kal si - fi kas yon lar ma lig ni te yi tak lit eden he te ro jen sinya le ne den ola bi lir ler. 29 Ple o mor fik Ade no ma MRG de iyi sı nır lı kü re sel ve ya lo bü le ho mo jen kit le ola rak gö rü lür ve T1 ağır lık lı gö rün tü ler de dü - şük, T2 ağır lık lı gö rün tü ler de yük sek sin yal in ten - si te si gös te rir. Dis tro fik kal si fi kas yon, ka na ma ve ya kis tik de ği şik lik ler var sa he te ro je ni te gö rü le bi lir. Bu he te ro je ni te ay rı ca ma lign trans for mas yon nede niy le de gö rü le bi lir. 28 T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ve yağ bas kı lı kon trast ar tış lı T1 ağır lık lı gö rün tü - ler de dü şük sin yal in ten si te li kap sül gö rü le bi lir. Tü mör or ta se vi ye li so lid kon trast ar tı şı gös te re bi - lir. 29 Kar si no ma Exp le o mor fik Ade no ma MRG de ma lign trans for mas yon alan la rı T1 ve T2 ağır lık lı gö rün tü ler de (fib ro zis, gra nü las yon do ku - su ve ya be nign tü mör le rin na dir ma ni fes tas yon la - rı nı içe ren fark lı teş his ler) dü şük sin yal in ten si te si gös te rir. 29 He man gi o ma Bir çok he man gi o ma T1 ağır lık lı gö rün tü ler de inter me di a te sin yal in ten si te sin den he te ro jen sin yal in ten si te si ne, T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ço ğun luk la yük sek sin yal in ten si te si gös te rir. 29 Yük sek Gra de li Kar si no ma MRG de T1 ve T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ka rak te ris - tik ola rak dü şük ve or ta de re ce li dir. Kon trast uy gu - lan ma sın dan son ra lez yon lar da ti pik ola rak he te ro jen kon trast ar tı şı göz le nir. Di na mik MRG de ma lign tü mör le rin er ken ge li şim ve ya vaş yı ka ma mo de li ser gi le di ği gös te ril miş tir. 28 Dü şük Gra de li Kar si no ma Dü şük gra de li ma lign lez yon lar ge nel lik le be nign tük rük be zi tü mör le riy le ör tü şen gö rün tü le me özel lik le ri ne sa hip tir ler. T1 ağır lık lı gö rün tü ler de dü şük ve T2 ağır lık lı gö rün tü ler de yük sek sin yal li, iyi sı nır lı alan lar dır. 28 Wart hin Tü mö rü ve Li po ma MRG de T1 ağır lık lı gö rün tü ler de dü şük, T2 ağırlık lı gö rün tü ler de yük sek sin yal li, oval ve ya lo bü - Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2) 49

7 Seçil AKSOY ve ark. MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI le kit le ola rak gö rü lür. Kis tik alan lar ve sep ta mi ma ri si MRG de da ha iyi be lir le nir. Post kon trast ça lış ma lar kis tik ve ya so lid kom po nent le rin kom binas yo nu na bağ lı ola rak ho mo jen ve ya he te ro jen ar - tış gös te re bi le ce ği ni be lirt miş ler dir. Li po ma ise MRG de lo bü le kon tur lar la iyi be lir le ne bi len ve ho mo jen sin yal gös te ren lez yon lar şek lin de iz le - nir. 28 TÜK RÜK BE Zİ PA TO LO Jİ LE Rİ NİN KON TRAST İLE İNCE LEN ME Sİ Ya bu uc hi ve ark. 30 yap tık la rı ça lış ma da ga do li ni - um lu di na mik MR gö rün tü sü nün tük rük be zi tümör le ri nin iyi huy lu ya da kö tü huy lu olup ol ma dı ğı nı be lir le me de ki kul la nış lı lı ğı na bak mış - lar dır. Pik ar tı şı nı kı sa za ma nı (120 sn) ve dü şük yı ka ma ora nı nın (%30) ol ma sı di na mik MR gö rün - tü le ri nin ma lign tü mör le rin teş hi sin de ki kri ter ler ol du ğu nu bil dir miş ler dir. 30 Oka da ve ark. 31 ise tük rük be zi ni ni tu tan bir tü mö rün MR gö rün tü le rin de er ken pik ar tı şı nı oldu ğu böl ge yi ve ka de me li yı ka ma mo de li ni be lir - le miş ler dir. Kit le içe ri sin de er ken pik ar tış sa ha sı bü yü müş ve ka lın laş mış ste non ka nal du va rıy la bir lik te di na mik ça lış ma lar da gö rü lü yor ise ste non ka na lı nın eks trag lan dü ler seg men ti nin kar si no ma - sın dan güç lü bir şekil de şüp he edil me si ge rek ti ği ni bil dir miş ler dir. 31 Bİ O FOS FO NAT KUL LA NI MI NA BAĞ LI ÇE NE LE RİN OS TE O NEK RO ZU Bi o fos fo nat lar os te ok las tik ak ti vi te yi güç lü bir şekil de bas kı la yan bir ilaç gru bu dur ve mul tipl myelo ma, pa get has ta lı ğı, os te o po roz, ke mik me tas ta zı 32 ve hi per kal se mi ile iliş ki li ma lig ni te ler de 33 kul la nı - lır. Bu nun bir alt gru bu olan ami no bi o fos fo nat lar - da ilk kez 2002 yı lın da me tas ta tik ke mik has ta lık la rı nın te da vi si için kul la nıl mış 34 ve çe ne - le rin bi o fos fo nat la iliş ki li ilk os te o nek roz va ka sı 2003 ta ra por edil miş tir. 35 Bir çok ra por da bu nun ila cın kul la nım sü re si ne bağ lı ol du ğu nu ve man di - bu la yı mak sil la dan 2 kat da ha faz la tu tan avas kü - ler bir nek roz ol du ğu nu bil dir miş ler dir. Has ta la rın çok az bir kıs mın da spon tan ola rak os te o nek roz geliş se de ço ğun luk la has ta lar den to al ve o lar cer ra hi son ra sı, pro tez ne den li bir trav ma ve den tal en fek - si yon ne de niy le et ki len miş ler dir. Ay rı ca kor ti kos - te ro id te ra pi, di a bet, si ga ra iç me, al kol kul la nı mı, kö tü oral hij yen ve oral en fek si yon lar, kan ser ve im mu no sup res yo nu da içe ren pre dis po zan fak tör - le rin ro lü de önem li dir. 36 Çe ne le rin et ki le nen ta ra fın da ağ rı ol ma sı tüm has ta lar da bu lu nan bir semp tom dur. Pa res te zi, uyu şuk luk, iyi leş me yen ül ser ler ve di şe tin de ve etki le nen böl ge ye kom şu yüz bö lü mün de şiş lik de di - ğer semp tom lar dır. 36 BONJ un pa to ge ne zi he men he men hiç an la şı la ma mış tır ve teş hi si bü yük oran - da kli nik kri ter le re da yan mak ta dır. Os te o rad yo - nek ro za ben zer şekil de mul ti fak tö ri yel se bep ol du ğu var sa yıl mak ta dır. 37 Efek tif bir te da vi si yoktur çe şit li yön tem ler de nen mek te dir. Bu yüz den os te o nek ro zun iler le me si ni ön le mek için er ken teşhis kri tik bir öne me sa hip tir. 36 Krish nan ve ark. 36 yap tık la rı ça lış ma da çe ne - le rin bi o fos fo nat la iliş ki li os te o nek ro zu nun (BONJ) gö rün tü le me bul gu la rın da er ken MRG bul gu la rı - nın öne mi ni ta nım la mış lar dır. Ça lış ma ya kat tık la - rı 6 has ta çe şit li ne den ler le bi o fos fo nat kul lan mak - ta dır lar ve 3 has ta nın has ta lık la rı nın ru tin ta ki biy - le iliş ki li ola rak kon trol ama cıy la alın mış BONJ teşhi si ko nul ma dan ön ce ki MRG le ri mev cut tur. Bu has ta la rın MRG le rin de BONJ ön ce si de ği şim olup ol ma dı ğı na ba kıl mış tır. Bu ça lış ma has ta lık sü re ci - nin er ken ev re le rin de man di bu la ve mak sil la da ki ke mik ili ği nin nor mal T1 hi pe rin ten si te sin de ka - yıp ol du ğu nu gös ter miş tir. İler le miş BONJ da ise ke mik des trük si yo nu, yu mu şak do ku ödem ve ar tı - şı nı, inf al ve o lar si ni rin ka lın laş ma sı nı ve ptery go - id kas ta şiş lik ve ar tış göz len miş tir. 36 Kon trast lı MRG yi de içe ren ge liş miş gö rün tü - le me me tod la rıy la BONJ un kli nik ön ce si aşa ma - lar da er ken be lir len me si nin çok bü yük öne mi var dır. Be yin MRG si ve ke mik sin tig ra fi si bu hasta lar da ge nel lik le pri mer has ta lı ğı kon trol et mek için sık lık la uy gu la nır. Be yin MRG le rin de bu tera pi yi alan has ta lar da ru tin de ğer len dir me ler sı ra - sın da man di bu ler ve mak sil ler ke mik ili ği ni özel lik le T1 ağır lık lı sa git tal gö rün tü ler de de ğer - len di ri le bi lir. 36 Ay rı ca, MRG ler de os te o nek ro zun tra be kü ler ke mik le iliş ki si in ce len miş tir. Bu iliş ki T1 ağır lık lı 50 Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2)

8 MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI Seçil AKSOY ve ark. gö rün tü ler de dü şük sin yal in ten si te si ve T2 ağır lık - lı gö rün tü ler de ha fif bir hi pe rin ten si te ola rak gözlen mek te dir. Bü tün nor mal yağ in ten si te alan la rı dü şük in ten si te li band la çev re len miş tir ve dü şük dif füz in ten si te li alan lar os te o nek roz ola rak ta nım - lan mış tır. Kon trast mad de en jek si yo nun dan son ra li tik böl ge le rin ha fif ve dü zen siz ar tı şı fark edil miştir. Ke mik se kest rla rı ol du ğu za man iyi sı nır lı ko yu bir alan ola rak bu lun mak ta dır. Şiş lik olan has ta lar - da yu mu şak do ku ödem ala nı T2 ağır lık lı gö rün tü - ler de yük sek sin yal in ten si te li ola rak ko lay lık la gö rü le bi lir. 38 CT ve MRG os te o nek ro zu os te o li zin di ğer sebep le rin den ayır mak için çok yar dım cı dır. CT korti kal ve tra be kü ler ke mik hak kın da bil gi sağ la mak açı sın dan ya rar lı dır. Di ğer ta raf tan MRG nin kor ti - kal ke mik te ki tah ri ba tı gös ter me si müm kün de ğil - dir, fa kat yu mu şak do kuy la lez yo nun iliş ki si nin be lir len me sin de kul la nış lı dır. MRG de kon trast mad de kul la nı mı ile hiç kon trast mad de ar tı şı olma yan ke mik se kestr böl ge si ile yük sek kon san - tras yon da ki mad de nin ulaş tı ğı hi pe re mi alan la rı ara sın da ki fark gö rü le bi lir. 38 Ya pı lan bir di ğer ça lış ma da MRG nin BONJ lez yon la rı için yük sek be lir le me ora nı na sa hip oldu ğu nu göz len miş tir (%92). MRG de T1 ve T2 ağırlık lı gö rün tü ler de dü şük su içe ri ği ile ka rak te ri ze dü şük sin yal in ten si te si oral ka vi te de ki ex po ze ke - mik alan la rıy la iliş ki li dir. Di ğer ta raf tan ödem ve enf la mas yo nu ha tır la tan T2 ağır lık lı gö rün tü ler de - ki yük sek sin yal in ten si te si mu ko za ile kap lı fa kat BONJ dan et ki le nen ke mik ile iliş ki li dir. Ay rı ca MRG de be lir le nen BONJ lez yon la rı nın ge niş li ği in tra o pe ra tif ola rak öl çü len den an lam lı ola rak fark - lı ol ma dı ğı be lir til miş tir. 39 TRİ GE Mİ NAL NEV RAL Jİ (TN) VE ATİ PİK YÜZ AĞ RI LA RIN DA (AFP) MAN YE TİK RE ZO NANS GÖ RÜN TÜ LE ME NİN RO LÜ TN ilk teş hi si kli nik ola rak ya pı lır ve ço ğun luk la has ta hi ka ye si ne da ya nır. 40 Nö bet sel ol ma yan sürek li ağ rı lar ve ya kra ni al si nir anor mal lik le ri gi bi ati pik hi ka ye ve ya kli nik özel lik le ri ya pı sal lez yonla rın var lı ğın dan kli nis yen le rin şüp he et me si ni sağlar. Bu za ma na ka dar in trak ra ni yal lez yon la rın be lir len me si için kul la nı lan en et ki li tek nik MRG dir. 41 MRG ya pı sal lez yon lar la iliş ki li tri ge mi nal sini rin in trak ra ni yal bö lü mü nün be lir len me sin de CT ve di ğer me tod la ra gö re da ha üs tün dür. MRG çok iyi bir yu mu şak do ku re zo lüs yo nu ve rir ve tri ge - mi nal si ni rin tüm sey ri ni mü kem mel bir şekil de gö rün tü ler. Ke mik ar ti fak tı yok tur ve ko ro nal plan - da di rekt ola rak in ce le me ye im kan ve ren mul tip - la nar ka pa si te ye sa hip tir An cak öde me kar şı olan aşı rı sen si vi te si ne de niy le ön ce lik le tü mö rü ödem den ayır mak kon trast sız MRG ler de zor dur. Fa kat MRG de ki ge liş me ler kon tras tın kul la nıl ma - sı ile ne op las tik ve nor mal do ku lar ara sın da ki birle şim nok ta sı nın be lir len me si sağ lan mış tır ve bu da MR spe si fi te si ni yük selt miş tir. 45 Ya pı lan ça lış ma lar MRG ile be lir le nen tri ge - mi nal tu tu lu mu olan mul tipl skle roz (MS) has ta la - rın da ge nel lik le tri ge mi nal nev ral ji ve ya 5. kra ni al si ni rin da ğı lım böl ge sin de ağ rı sız pa res te zi bu lun - du ğu nu gös ter miş tir Ya pı lan bir ça lış ma da trige mi nal tu tu lu mu olan bir grup MS has ta sın da MR ka rak te ris tik le ri ta nım lan ma ya ça lı şıl mış ve T2 ağır lık lı gö rün tü le ri içe ren MRG nin asemp to ma - tik ve ya oli go semp to ma tik has ta lar da bi le kra ni yal si ni rin de mi ye li ni ze lez yon la rı nın de ğer len di ril - me sin de önem li bir araç ol du ğu nu gös ter miş tir. 49 Öğüt cen-tol ler ve ark. 50 ise yap tık la rı ça lış ma da kli nik de ğer len dir me le re da ya na rak se lek tif MRG de ğer len dir me le ri için yük sek risk li has ta gru bu nu gü ve ni lir bir şekil de be lir le me nin müm kün ol ma - dı ğı nı bul muş lar dır ve TN li ve AFP li has ta la rın tümün de in trak ra ni yel ve eks trak ra ni yal lez yon la rı dı şa rı da bı rak mak için MRG uy gu lan ma sı ge rek ti - ği ni bil dir miş ler dir. 50 MAN Dİ BU LER Sİ Nİ RİN SEY Rİ NİN BE LİR LEN ME Sİ VE DEN TAL İMP LANT UY GU LA MA LA RIN DA MAN YE TİK RE ZO NANS GÖ RÜN TÜ LE ME NİN RO LÜ Man ye tik re zo nans gö rün tü le me iyo ni ze rad yas yon ol mak sı zın hem yu mu şak hem de sert do ku la rın gö rün tü len me si ne izin ve rir İmp lant ön ce si değer len dir me için T1 se kan sın da alın mış gö rün tü - ler de nor mal ana to mi in ce le ne bi lir (T1 se kan sı ge nel lik le nor mal ana to mi yi gös ter mek için kul la - Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2) 51

9 Seçil AKSOY ve ark. MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI nı lır ken T2 se kan sı en fek si yon, ka na ma ve tü mör - le rin gös te ri min de kul la nış lı dır). Ke mi ğin dış korti kal ta ba ka sı rad yog raf lar da gö rü len yük sek ke mik den si te si ne de niy le olan nor mal rad yo o pa si te si nin ak si ne T1 ağır lık lı gö rün tü ler de si yah gö rü lür. Bu gö rün tü li pit pro ton la rı ve ya su yun yok lu ğu na bağ - lı ola rak dü şük sin yal in ten si te sin den kay nak lan - mak ta dır. Tra be kü ler ke mik gri rad yo lo jik gö rü nü - mü nün ter si ne T1 ağır lık lı gö rün tü ler de yağ lı ke - mik ili ğin de ki pro ton lar dan ge len sin yal ler so nu - cun da par lak ola rak gö rü lür (Ba zı du rum lar da in ce le me yi zor laş tı ran bu yağ do ku su nun et ki si ni azalt mak için yağ bas kı lı tek nik kul la nıl mak ta dır). Yu mu şak do ku lar T1 ağır lık lı gö rün tü ler de or ta sevi ye de sin ya le ne den olur lar. Na so pa la tin fo ra men ve in fe ri or den tal ka nal gi bi nö ro vas kü ler ka nal lar par lak kor ti kal ke mi ğin içe ri sin de ay rık bir si yah ya pı ola rak ta nım la nır. 53 MRG ru tin ola rak den tal imp lant plan lan ma - sın da kul la nıl ma mak ta dır. Bir gö rün tü le me yön te - mi nin imp lant plan lan ma sı için uy gun lu ğu nun be lir len me sin de 4 kri ter var dır: Risk al tın da ki do ku la rın iyi bir şekil de değer len di ril me si 2. Yük sek ge o met rik doğ ru luk 3. Dü şük ar ti fakt 4. Ke mi ğin di rekt ola rak gö rün tü len me si ni sağ la ma lı dır. MRG bun lar dan ilk 3 ünü çok iyi bir şekil de ye ri ne ge tir mek te dir. MRG nin CT yle kar şı laş tı - rıl dı ğın da ki tek de za van ta jı ke mi ğin di rekt ola rak gö rün tü le ne me me si dir. Ke mi ğin gö rü nü mü için sade ce ke mi ği çev re le yen yu mu şak do ku la rın ne ga tif kon tras tın dan so nuç çı ka rı la bi lir. 51 Eg gers ve ark., 51 yap tık la rı ça lış ma da man di - bu lar si ni rin MRG de ki ge o met rik doğ ru lu ğu nu araş tır mış lar dır. Si nir yo lu nun ge o met rik doğ ru lu - ğu nu de ğer len dir mek için ay nı ör nek le rin CT görün tü le ri ve MR gö rün tü le ri ile kar şı laş tı rıl mış tır. CT gö rün tü le rin de ki man di bu lar ka nal ve MR görün tü le rin de ki man di bu lar si nir ara sın da mü kem - mel bir uyum lu luk ol du ğu nu gös ter miş ler dir. So nuç ola rak MR gö rün tü le rin de man di bu lar si ni - rin tüm ve ge o met rik ola rak doğ ru bir şekil de göste ril di ği ni be lirt miş ler dir. Bu da MRG nin den tal imp lant plam la ma sın da kul la nı la bi le ce ği ni gös ter - mek te dir. 51 Bir baş ka ça lış ma da ise Mu ra ka mi ve ark. 54 T2 ağır lık lı gö rün tü ler de lez yon la rın be lir le ne bi lir li - ği nin yük sek ol du ğu nu an cak sin yal-gü rül tü ora nı - nın dü şük ol ma sı ne de niy le al ve o lar ke mik ve man di bu lar ka na lın açık bir şekil de be lir le ne me di - ği ni bil dir miş ler dir. Ay rı ca pro ton den si te ağır lık - lı gö rün tü ler de T1 ağır lık lı gö rün tü ler le kar şı laş - tı rıl dı ğı za man ke mik ili ğin de ki dü şük sin yal in tensi te si ve man di bu lar ka na lın yük sek sin yal in ten si - te si ne de niy le ara sın da ki zıt lık aza la ca ğı için man di bu lar ka na lın açık ça gö rün tü le ne me di ği ni bil dir miş ler dir. 54 Ima mu ra ve ark. 52 ise 1. mo lar böl ge sin den CT si alı nan 19 alan dan 11 in de man di bu lar ka na lı tes pit ede mez ken MRG de tüm has ta lar da man di - bu lar si ni ri tes pit et miş ler dir ve MRG mo lar böl ge - de man di bu lar ka na lın de ğer len di ril me si için kul la nış lı bir yön tem ol du ğu nu bil dir miş ler dir. 52 Fer re ti ve ark. 55 ise yap tık la rı ça lış ma da gö mü - lü alt yir mi yaş diş le ri ile man di bu lar ka na lın ara sın da ki iliş ki nin be lir len me sin de MRG nin kulla nış lı lı ğı nı de ğer len dir miş ler dir ve genç has ta lar - da yük sek rad yas yon do zun dan ka çın mak için çe ne le rin MRG si nin 3. mo lar diş le man di bu ler ka - nal iliş ki si ni be lir le mek için ya rar lı ol du ğu nu ifa de et miş ler dir. 55 ÇE NE LE RİN KİS TİK LEZ YON LA RI ÇE NE LE RİN EPİ TE Lİ YAL KİST LE Rİ Çe ne le rin kist le ri ni rad yog ra fik gö rün tü ler de teş his et mek ol duk ça ko lay dır. An cak kon van si yo nel radyog ra fi ile çe ne ler de ki odon to je nik tü mör le ri kistler den ayır mak ba zen zor ola bi lir. Na so la bi al kist gi bi yu mu şak do ku kist le ri rad yog ra fik gö rün tü ler - de be lir le ne mez. Bu ne den le kist le ri teş his et mek için ba zen ila ve bil gi ge rek mek te dir. Hi sa to mi ve ark. 56 yap tık la rı ça lış ma da kist le ri di ğer ola sı lezyon lar dan ayır mak için pri mer epi te li yal kist le rin MR gö rün tü le ri ni in ce le miş ler dir. T1 ağır lık lı görün tü ler de or ta ve yük sek sin yal in ten si te si ara sın - da ki ler ha fif yük sek sin yal in ten si te li ola rak be lir len miş tir (Tablo 3) Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2)

10 MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI Seçil AKSOY ve ark. TABLO 3: Kistik lezyonların MR görüntülerinin değerlendirilmesi. 56 Teşhis T1 ağırlıklı görüntüler T2 ağırlıklı görüntüler Gadolinium sonrası T1 ağırlıklı görüntüler Vaka sayısı Odontojenik keratokist Homojen/hafif yüksek sinyal intensitesi (Sİ) Heterojen/düşük- yüksek Sİ Çeper artışı 1 Homojen/orta Sİ Heterojen/ yüksek Sİ Çeper artışı 1 Homojen/yüksek Sİ Heterojen/düşük-yüksek Sİ - 2 Homojen/orta Sİ Heterojen/düşük-yüksek Sİ - 1 Heterojen/orta-yüksek Sİ Heterojen/orta-yüksek Sİ - 1 Glandüler odontojenik kist Homojen/orta Sİ Homojen/yüksek Sİ Çeper artışı 1 Dentigeröz kist Homojen/hafif yüksek Sİ Homojen/yüksek Sİ Çeper artışı 1 Homojen/orta Sİ Heterojen/yüksek Sİ - 2 Radiküler kist Homojen/orta Sİ Homojen/yüksek Sİ Çeper artışı 6 Heterojen/orta-hafif yüksek Sİ Heterojen/düşük-yüksek Sİ Çeper artışı 1 Homojen/orta Sİ Homojen/yüksek Sİ - 2 Homojen/orta Sİ Heterojen/yüksek Sİ - 1 Nasopalatin kanal kisti Homojen/yüksek Sİ Homojen/yüksek Sİ - 3 Homojen/hafif yüksek Sİ Homojen/yüksek Sİ - 1 Nasolabial kist Homojen/orta Sİ Homojen/yüksek Sİ - 2 Kist le rin sin yal in ten si te ka rak te ris tik le ri; Bu nun la bir lik te odon to je nik ke ra to kist le rin MRG le ri de ği şik çe şit li lik te sin yal in ten si te le ri gös te rir. 56 Mi na mi ve ark. 57 odon to je nik ke ra to - kist le rin %89 unun he te ro jen sin yal in ten si te si göster di ği ni ve T1 ağır lık lı gö rün tü ler de or ta ve ya yük sek, T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ise or ta sin yal in ten si te si gös ter me eği li min de ol du ğu nu bil dir - miş ler dir. 56 Hi sa to mi ve ark. 56 odon to je nik ke ra to - kist ler de T1 ağır lık lı gö rün tü ler de or ta-yük sek sin yal in ten si te si ve T2 ağır lık lı gö rün tü ler de he te - ro jen dü şük-yük sek sin yal in ten si te si gös ter me eğili mi bu lun muş tur. Odon to je nik ke ra to kist le rin lü me ni ba zen bü yük mik tar lar da ke ra tin içe re bi lir. İnf la mas yon alan la rın da hya li nin ya nı sı ra ko les te - rol de bu lu na bi lir. Bu ma ter yal ler ça lış ma da ki T1 ağır lık lı gö rün tü ler de ki or ta-yük sek ve T2 ağır lık - lı gö rün tü ler de ki he te ro jen sin yal in ten si te si ni yan sı ta bi lir. Bu ne den le MRG ler de T1 ağır lık lı gö rün tü ler de ki or ta-yük sek sin yal in ten si te si ve/ve ya he te ro jen sin yal in ten si te si odon to je nik ke ra to kist le rin teş hi sin de yar dım cı ola bi lir. Den ti - ge röz kist, glan du lar odon to je nik kist, ra di kü ler kist ve na zo la bi al kist ler ben zer sin yal in ten si te le - ri ne sa hip ol ma eği li min de dir ler. T1 ağır lık lı görün tü ler de ho mo jen or ta sin yal in ten si te si ve T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ho mo jen yük sek sin yal inten si te si ne sa hip tir ler. Ay rı ca MRG lez yon ve kom - şu ya pı lar ara sın da ki iliş ki hak kın da kul la nış lı bilgi ler ve rir. Özel lik le na zo la bi al kist ler na zal alar böl ge nin yu mu şak do ku sun da bu lun du ğun dan dola yı rad yog ra fik ola rak be lir le ne me ye bi lir. Yi ne ay - nı ça lış ma da; 12 odon to je nik kist va ka sın dan ga do li ni um en jek si yo nu son ra sı T1 ağır lık lı gö rün - tü ler el de edil miş tir. Bu ga do li ni um lu T1 ağır lık lı gö rün tü ler de kis tin mer ke zin de her han gi bir ar tış ol mak sı zın çe pe rin de ar tış göz len miş tir. Bu odonto je nik kist le rin ka rak te ris tik özel li ği dir ve odon toje nik kist le ri so lid kom po nent le rin oluş tur du ğu odon to je nik tü mör ler den ayı ra bi lir. 56 Chin da som bat ja ro en ve ark. 58 yap tık la rı ça lış - ma da pos to pe ra tif mak sil ler kist ler de CT ve MRG bul gu la rı nı kar şı laş tır mış lar dır. Kist sa yı la rı, sı nır - la rı, ke mik eks pan si yo nu ve kon trast ar tı şı hem CT hem de MR gö rün tü le rin de de ğer len di ril miş tir. Çalış ma da MRG ile be lir le nen kist le rin sa yı sı CT den da ha yük sek ol du ğu nu fa kat ke mik ana liz le ri nin CT ile ya pı la bil di ği ni be lirt miş ler dir. Hem CT hem de MRG de pos to pe ra tif mak sil ler kist ler düz gün ke nar gös ter me eği li min de dir ve içe ri ğin de kon t- rast ar tı şı göz len me di ği MRG ler de bir çok ol gu da T1 ağır lık lı gö rün tü ler de or ta sin yal in ten si te si ve T2 ağır lık lı yağ bas kı lı gö rün tü ler de yük sek ve ya ho mo jen ol ma yan or ta ve yük sek sin yal in ten si te - si gös ter di ği, pos to pe ra tif mak sil ler kist le ri kist içe ri ği ve sı nır la rı nı mü kem mel bir şekil de gös ter - Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2) 53

11 Seçil AKSOY ve ark. MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEMENİN DENTOMAKSİLLOFASİYAL BÖLGEDEKİ KULLANIM ALANLARI me sin den do la yı MRG ile be lir le me nin çok ko lay ol du ğu nu ve MRG nin bu lez yon la rın tam ola rak de ğer len di ri le bil me si için bir gö rün tü le me me to du ola rak dü şü nü le bi le ce ği ni bil dir miş ler dir. 58 ÇE NE LE RİN İDİ O PA TİK KİST LE Rİ Bu kist ler çe ne ler de ge nel lik le her han gi bir semptom ver me yen ve ru tin rad yog ra fik mu a ye ne ler sıra sın da or ta ya çı kan kist ler dir. MRG le rin de ise T1 ağır lık lı ak si yel gö rün tü - ler de dü şük sin yal in ten si te li yu mu şak do ku ve yük sek sin yal in ten si te li yağ do ku su ile iz le ne bi - lir. T2 ağır lık lı ak si yel gö rün tü ler de ka vi te de ki yumu şak do ku kas gi bi iso in ten se sin ya le sa hip tir. 59 Bu nun la bir lik te ya pı lan ça lış ma lar da sta tik ke mik ka vi te si nin (staf ne ke mik ka vi te si) MRG de iyi bir şekil de iz le ne bil di ği be lir til miş tir. Sub man di bu lar tük rük be zi nin man di bu la ya doğ ru in vaz yo nu olarak dü şü nü len sta tik ke mik ka vi te si nin içe rik le ri - ni MRG ile ra hat bir şekil de in ce le ne bi lir. 60 Bu lez yon lar da MRG de ka vi te nin sub man di bu lar tük rük be zi ile de vam lı ve ay nı sin yal in ten si te li yu mu şak do ku ile do lu ol du ğu nu gös ter miş tir. Statik ke mik ka vi te sin den şüp he le nil di ğin de teş his et mek için MRG ye baş vu rul ma sı ge rek ti ği ni söyle miş ler dir. 61,62 Çe ne ler de gö rü len kist le ri MRG ile in ce le miş va ka ra por la rı na ba ka cak olur sak, Magli oc ca ve ark ya şın da ki ço cuk has ta dan al dık - la rı pa no ra mik rad yog ra fi de sol man di bu la kon dil böl ge sin de rad yo lü sent bir lez yon sap tan mış tır. Lez yo nu da ha iyi ta nım la mak için MRG kul la nıl - mış tır. MRG de kon dil ba şın da T2 ağır lık lı gö rün - tü ler de yük sel miş, T2 ağır lık lı gö rün tü ler de ise dü şük ke mik ili ği sin yal in ten si te si gö rül müş tür ve lez yo nu trav ma tik ke mik kis ti ola rak teş his et miş - ler dir. 63 Mat su u ra ve ark. 64 yap tık la rı ça lış ma da pa no - ra mik rad yog ra fi de be lir le nen sağ ko ro no id pro cess böl ge sin de ki eks pan siv os te o li tik lez yo nu CT ve MRG ile de ğer len dir miş ler dir. MRG de kit le T1 ağır lık lı gö rün tü ler de ka sa ben zer sin yal ve T2 ağırlık lı gö rün tü ler de ise se reb ros pi nal sı vı ya ben zer yük sek sin yal in ten si te si gös ter miş tir. Kit le yi çevre le yen in ce hi po in tens çe per T1 ağır lık lı gö rün tü - ler de iyi bir şekil de gö rün tü len miş tir. Kit le de ki sı vı-sı vı se vi ye le ri hem T1 hem de T2 gö rün tü ler - de gö rül müş tür. Mul tipl sep ta lar ga do li ni um la ar - tan dü şük sin yal in ten si te si gös ter miş tir ve anev riz - mal ke mik kis ti ola rak teş his edil miş tir. 64 Su o ma la i nen ve ark ya şın da ki ço cuk hasta dan al dık la rı pa no ra mik rad yog ra fi de man di bu la kor pus böl ge sin de asemp to ma tik kis tik bir lez yon be lir le miş ler dir. MR gö rün tü le rin de sı vı ile do lu ka vi te ve epi tel yum kap lı odon to je nik kist ler le ben zer pe ri fe ral kon trast ar tı şı olan in ce ke nar lı lez yon gö rül müş tür. lez yo nun kli nik ve his to lo jik teş hi si ise ba sit ke mik kis ti dir. Ba sit ke mik kist le ri - nin MRG bul gu la rı odon to je nik kist le re ben ze di - ğin den do la yı dik kat edil me li dir. 65 Eriks son ve ark. 66 ise yap tık la rı ça lış ma da ba sit ke mik kis ti nin MRG ile cer ra hi bul gu la rı ara sın da - ki uyuş maz lık la rı in ce le miş ler dir. Alı nan bü tün MR gö rün tü le rin de ka vi te le rin sı vı ile do lu ol du ğu gö rül müş tür. 2 has ta gö rün tü le me den 1 gün son ra ope re edil miş ve cer ra hi bul gu la rın MR bul gu la - rıy la uyum lu ol du ğu gö rül müş tür. MRG den 1.8 ay son ra ya pı lan cer ra hi de ise 4 ka vi te nin boş ol du ğu ve 1 ka vi te nin de az mik tar da sı vı içer di ği gö rül - müş tür. So nuç ola rak da MR bul gu la rı ve cer ra hi bul gu lar ara sın da ki bu uyuş maz lı ğın gö rün tü le me ve cer ra hi ara sın da ge çen sü re den kay nak lan dı ğı nı ve ol duk ça hız lı sı vı ab sorb si yo nu nun mey da na ge le bi le ce ği ni ve ya bi lin me yen se bep ler le ba sit ke - mik kis ti nin içe ri sin de ki sı vı mik ta rı nın de ği şe bi - le ce ği ni be lirt miş ler dir. 66 VAS KÜ LER LEZ YON LAR He man gi o ma lar bü yük ço ğun luk la de ri ve ya subku ta nöz do ku lar da mey da na ge len be nign vas kü ler ne op lazm lar dır He man gi o ma la rın kas lar da mey da na gel me sık lık la rı çok az dır. He man gi o ma - lar di ğer yu mu şak do ku tü mör le rin den CT ve MRG yar dı mıy la ko lay lık la ay rı la bi lir ler. CT tü mör le rin form, bo yut ve ana to mik iliş ki le ri nin be lir len me - sin de kul la nış lı dır fa kat tü mö rün vas kü ler özel lik - le ri nin be lir len me sin de ter cih edi len yön tem MRG dir. T1 ağır lık lı gö rün tü ler de tü mör ka sa gö - re hi po in tens ve ya iso in tens tir. T2 ağır lık lı gö rün - tü ler de ise nor mal kas ve fib ro fatty sep ta dan ko lay lık la ay rı la bi len dur gun kan hac mi nin önem - li ol du ğu hi pe rin tens lez yon lar dır Tur ki ye Kli nik le ri J Dental Sci-Special Topics 2010;1(2)