Modern Biyoteknolojinin Tarımda Kullanımının Politik ve Ekonomik Yönden Değerlendirilmesi

Transkript

1 Modern Biyoteknolojinin Tarımda Kullanımının Politik ve Ekonomik Yönden Değerlendirilmesi Emine OLHAN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

2 GDO GMO Transgenik Biyoteknolojik yöntemlerle kendi türü haricinde bir türden gen aktarılarak belirli özellikleri değiştirilmiş bitki, hayvan ya da mikroorganizmalar

3 GENETİK DEĞİŞİM NEDEN KULLANILMAKTADIR? Mevcut türlerdeki ürün miktarını artırmak, Hasat sonrası kayıpları azaltmak, Ürünleri soğuk, sıcak, kuraklık ve tuzluluk gibi etkenlere karşı daha toleranslı hale getirmek, Ürünlerin toprak verimliliğini azaltmasını önlemek, Gıdaların besleyici değerini yükseltmek, Zararlı böceklere dirençli ürünlerle pestisit kullanımını azaltmak, Endüstri için alternatif kaynaklar geliştirmek

4 Tarımsal Biyoteknolojide Hastalıklara ve zararlılara karşı dayanıklılık, Yabancı ot ilaçlarına dayanıklılık, Meyve olgunlaşma sürecinin değiştirilmesi, Besin öğelerince zenginleştirilmesi, Raf ve depolama ömrünün uzatılması, Aromanın artırılmasıdır.

5 GDO lu ürünlere aktarılan özelliklerin gruplandırılması

6 Transgenik Ürünlerin Gelişimi İddia:Açlıkla mücadele,daha ekonomik ve çevreci İlk 1990 lı yılların başında Çin de 1994 yılında ABD de 1996 GDO lu ürünlerin ticarileşmesi

7 Global Area of GM Crops, Years Planting Area (Million Hectares) % Increase , James,

8 28 ülkede (20 GOÜ ve 8 GÜ), milyon çiftçi (%90'ı küçük çiftçi (2015) Şekil 2. Transgenik bitki yetiştiren ülkeler (James 2015) * ha ve üzeri

9 Transgenik Bitkisel Üretim 28 ülkede 60 çeşit ürün 17 milyon üretici 180 milyon hektar alan

10 Transgenik Üretimin Taşıdığı Riskler Biyolojik Çeşitlilik ve Çevresel Riskler İnsan ve Hayvan Sağlığı Üzerinde Riskler Sosyo-Ekonomik Yapı Üzerinde Riskler

11 Biyolojik Çeşitlilik ve Çevresel Riskler Bitki sosyolojisinin bozulması, Doğal türlerde genetik çeşitliliğin kaybı, Ekosistemdeki tür dağılımı ve dengenin bozulması, Genetik kaynakları oluşturan yabani türlerde doğal gelişimlerinden sapma, Yabancı ve istilacı türlerin doğada baskın hale gelmesi, Tek yönlü bir flora ve faunanın oluşması, Yeni virüs ve bakterilerin gelişmesi Çapraz kirlenme

12 İnsan ve Hayvan Sağlığı Üzerinde Riskler Antibiyotik direnç genlerinin insan veya hayvanlara geçmesi ile dayanıklılık oluşması, Transfer edilen genlerin insan vücudunda bakterilerle birleşme ihtimali, Virüs kaynaklı genlerin ve dayanıklılık geninin diğer virüslere transfer olması ihtimali, İnsan ve hayvanlarda hastalıklarla mücadelenin zorlaşması, Alerjik, kansorejen ve toksik etkilerin oluşması

13 Sosyo-Ekonomik Yapı Üzerinde Riskler Yerel Tarım Sistemlerinin Zayıflaması ve Dışa Bağımlılığın Artması Çiftçiler ve Tüketicilere Olası Etkileri

14 Genetik Modifikasyonda Sosyo-Ekonomik Riskler Pahalılık Tek tip çeşit ve ilaç kullanımı Tohumluğun her yıl yenilenmesi Çeşit karışımı Transgenik çeşit yetiştiren ülke konumuna gelinmesi

15 İDDİA:Açlık ve Yoksullukla Mücadele daha az pestisid kullanımı daha ekonomik ürünler Daha çevreci üretim, hastalık ve zararlılara dirençli ürünler olduğu için ürün kaybının olmayacağı veya çok az olacağı için yüksek verimlilik

16 İddialarla ilgili sonuçlar Son çalışmalar transgenik ürünlerin üretiminde ilaç kullanımının arttığını göstermektedir. Arjantin de 1999 yılında soya ekim alanında % 17 lik artışa karşılık tarım ilacı kullanımı iki kat artmış ve aynı dönemde verim de azalmıştır. Amerikan üniversitelerinin kurdukları tarla denemesinden çıkan sonuç transgenik soyada transgenik olmayan soyaya göre 3-5 kat fazla glisofat kullanıldığı şeklindedir

17 USDA nın Ulusal Tarım İstatistikleri Servisi Verileri Pestisid kullanımında ilk üç yılda ( ) %1.2, %2.3 ve %2.3 lük azalma İlk üç yıldan sonra artış başlamış ve pestisid tüketiminde 2007 de %20, 2008 de ise %27lik artış olmuştur 1996 yılından beri ABD de pestisid kullanımında milyon pound (1 Pound=453gr) artış Herbisid toleranslı ürünlerde herbisid kullanımı 2008 yılında bir önceki yıla göre %31.4 artmıştır

18 İDDİA: Gelişmekte olan ülkelerin yoksul çiftçileri kazanacak 13.3 milyon çiftçi transgenik ürün yetiştirmekte 12.3 milyonu gelişmekte olan ülkelerdeki yoksul üreticiler 15 i gelişmekte olan olmak üzere 25 ülkede GDO lu üretim GDO lu üretimden bu ülkelerdeki yoksul üreticiler faydalanmakta. Eğer transgenik ürünlerin olası riskleri bir tarafta bırakılsa ve karlı üretimler olduğu kabul edilse bile ekim alanının %50 si sadece ABD de bulunmaktadır. Eğer bu üretim şekli ekonomik olarak karlıysa bile bu karlılık ABD de kalmaktadır. Elde edilen kardan da üreticiden çok tohum firmaları payını almaktadır. Asıl aslan payının da gelecek yıllarda olacağı gözlenmektedir.

19 Tarımsal Üretimin Temeli: Tohum 25 yıl önce dünyada tohum üreticisi vardı her birinin piyasadaki payı %1 den azdı Bugün çok uluslu on büyük biyokimya şirketleri (Monsanto, DuPont- Pioneer, Sygenta, Bayer Cropscience, BASF and Dow Agrosciences) tohumluk piyasasının %50 den fazlasını kontrol etmektedirler Bu şirketlerin amacı kar- piyasayı kontrol

20 4 şirketin ABD piyasasındaki payları Sığır eti paketleme % 83,5 Domuz eti paketleme % 64 Piliç eti üretimi % 56 Un üretimi % 63 Gıda perakende % 46 Ethanol (otomobil yakıtı için alkol) üretimi % 41 Hayvan yemi % 34

21 Dünyada En Büyük On Şirketin Pazar Payları (%) (2007) Alan % Açıklama Tohum 67 Fikri mülkiyete sahip şirket tohumları içinde Tarım Kimyasalları 89 Gıda ve İçecekler 26 Biyoteknoloji 66 Veteriner İlaçları yılı Gıda Perakendeciliği 40 En büyük 100 şirketin satışları içinde

22 GDO lu tohum sektöründe durum Küresel ölçekte GDO lu tohum sektöründe Monsanto, Du Pont/Pioneer, Sygenta ve Dow/Mycogen olmak üzere başlıca dört firma çalışmaktadır. Bu pazarın % 90 ı tek başına Monsanto nun elindedir. Fiyatlarda keyfi düzenleme kaçınılmaz Monsanto bazı mısır tohumluklarının fiyatını 2009 da %25 artımıştır 2010 içinde %7'lik artışın olacağı açıklanmıştır

23 Yaşayan Her İnsan Tarıma Bağımlıdır Henry Kissenger 1970 yılında Eğer petrolü kontrol ederseniz ülkeyi kontrol edersiniz, eğer gıdayı kontrol ederseniz nüfusu kontrol edersiniz Yeşil devrim olarak nitelendirilen hibrit tohumlarla şirketlerin bu sektördeki etkisi artırılmış, GDO lu tohumlarla ise tarımın kontrolü tamamen birkaç şirketin eline bırakılma sürecine girmiştir.

24 Tarımsal biyoteknolojinin en önemli riski gelişmekte olan ülkelerde yerel tarım sistemlerinin zayıflaması ve dışa bağımlılığın artmasıdır GDO lu tohum satan firmalar pazarlamalarında ürünün tarımıyla ilgili ilaç, gübreleme ve sulama tekniklerini de paket halinde sunmaktadırlar. Aynı zamanda patent sistemiyle tohum firmalarının ticari hedeflerinin güvence altına alınmasının, yerel gen kaynaklarının çok uluslu firmaların eline geçmesi ve dışa bağımlılığın artması

25 Ülkemiz için Transgenik ürünlere ihtiyaç var mı? Mısır, pamuk ve soya ithalatı kaçınılmaz mı? Ülkenin biyoçeşitliliğine zararı Dünyanın 3. büyük gen bankası ülkemizde