T.C. ĠNKILAP TARĠHĠ VE ATATÜRKÇÜLÜK 1.ÜNĠTE BĠR KAHRAMAN DOĞUYOR

Transkript

1 T.C. ĠNKILAP TARĠHĠ VE ATATÜRKÇÜLÜK 1.ÜNĠTE BĠR KAHRAMAN DOĞUYOR Öğrencilerimize faydalı olabilmek amacıyla kendi ders notlarımdan oluşturularak hazırlanmıştır. Zeki DOĞAN Sosyal Bilgiler Öğretmeni (Telif hakları tarafıma aittir.) sosyalciniz.wordpress.com SosyalBilgilerOğretmenlerii

2 BATIYA ERKEN AÇILAN KENT: SELANĠK - FĠKĠR AKIMLARI Selanik, Rumeli de (Balkanlar) Ege denizi kıyısında yer alan ve Osmanlı-Avrupa ticaretinin önemli noktalarından biri olan, önemli bir kentti. Kara, deniz ve demiryolu ulaşımı gelişmişti. Üsküp, Belgrat, Manastır ve İstanbul a demir yolu ile bağlıydı. Selanik te, çoğunluğu Türkler olmak üzere Rum, Bulgar, Ermeni, Yahudi ve Sırplar yaşamaktaydı. Farklı milletlerin bulunduğu bu şehirde, çeşitli dillerde gazete ve dergiler yayınlanırdı. Bu çok uluslu yapı, konuşulan diller, inançlar, gelenek ve görenekler ülkede çok zengin bir sosyal ve kültürel yapının oluşmasını sağlamıştı. Gelişmiş bir kent olan Selanik'te çocukluğunu geçiren Atatürk'ün fikri zenginliğinin ve ufkunun gelişmesinde bu şehrin olumlu katkıları olmuştur. Coğrafi konumu Ulaşımı gelişmiş Ekonomik ve ticari açıdan gelişmiş Çok uluslu yapı Farklı milletler Kültürel zenginlik Sosyal çeşitlilik Basın ve fikir hayatı Fikir ve düşünce hayatını şekillendirmiştir. Osmanlı Devleti nde 19. yüzyıla kadar huzur ve güven içerisinde yaşayan milletler, Fransız Ġhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesinden etkilenerek çatışma ortamına (azınlık isyanları) sürüklenmişlerdir. Bu çatışma ortamında devleti parçalanmaktan kurtarmak amacıyla Osmanlı aydınları bazı çareler aramış bunun sonucunda yeni fikir akımları ortaya çıkmıştır. OSMANLIYI DAĞILMAKTAN KURTARMAK ĠÇĠN ORTAYA ATILAN FĠKĠR AKIMLARI BATICILIK: Osmanlı Devleti nin kurtuluşunun tek yolunun batıya ayak uydurarak çağın fikir ve ihtiyaçlarına uygun medeni bir millet ve devlet haline gelmekten geçtiğini savunan fikir akımıdır. Cumhuriyetin ilanından sonra inkılapların yapılmasında etkili olmuştur. OSMANLICILIK: Bu akıma göre Osmanlı Devleti içindeki tüm milletler Osmanlılık duygusu ile Osmanlı milleti haline getirilirse, devlet içindeki değişik milletlerin ayaklanmaları önlenmiş olacaktır. ( I. Meşrutiyet ) Bu fikir Balkan uluslarının Osmanlı Devletine isyan edip bağımsızlıklarını ilan etmeleriyle uygulanamamıştır. ĠSLAMCILIK: Bu akıma göre, devletin parçalanmasını engellemek için Müslüman milletler Osmanlı halifesinin liderliğinde tek bir çatı altında birleşmelidir. Bu düşünce I. Dünya savaşı yıllarında Arapların Osmanlı Devletine karşı isyanı ile iflas etmiştir. (Ümmetçilik-Panislamizm) TÜRKÇÜLÜK: Tüm Türkleri milli bir duygu ile bilinçlendirmeyi ve bir bayrak altında toplamayı amaçlamıştır. Balkan Savaşlarından sonra Osmanlı yönetimine hâkim olan düşünce akımıdır. Kurtuluş Savaşının kazanılmasında etkili olmuştur. (Turancılık-PanTürkizm) Bu fikir akımlarından hiçbiri Osmanlıyı dağılmaktan kurtaramamıştır. Zeki DOĞAN Sosyal Bilgiler Öğretmeni-sosyalciniz.wordpress.com

3 MUSTAFA KEMAL ĠN EĞĠTĠM HAYATI 1-MAHALLE MEKTEBĠ 2-ġEMSĠ EFENDĠ OKULU 3-SELANĠK MÜLKĠYE RÜġTĠYESĠ 4-SELANĠK ASKERĠ RÜġTĠYESĠ Geleneksel eğitim veren bir okuldur. Annesinin isteği üzerine ilk olarak bu okula gitmiģtir. Bu okulu bitirmemiģtir. Modern eğitim veren, Selanik in ilk özel Müslüman okuludur. Babasının isteği üzerine bu okula gitmiştir. (1887) Bu okulda okurken babası ölmüģ eğitimine bir süre ara vermiģtir. İlkokuldan sonra bu okula devam etmiştir. (RüĢtiye: Ortaokul) Bu okulda okurken gizlice askeri okulun sınavlarına girmiģ ve kazanmıģtır. Bu okulu da bitirmemiģtir. Sınavlarına girerek kazandığı bu okulda, zekâsı ve üstün yetenekleriyle öğretmenlerinin sevgisini kazandı. Kemal adını bu okuldaki matematik öğretmeninden almıştır. (1893) 5-MANASTIR ASKERĠ ĠDADĠSĠ 6-ĠSTANBUL HARP OKULU 7-ĠSTANBUL HARP AKADEMĠSĠ Selanik Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra, 1896 yılında Manastır Askeri İdadisine (lise) başladı. Derslerde gösterdiği başarıyla hem öğretmenlerinin hem de arkadaşlarının takdirini kazandı. Bu okulda sınıf arkadaşı Ömer Naci sayesinde edebiyata ve hitabete ilgi duydu. Fransızca özel dersleri aldı. Tarih öğretmeni Kolağası Tevfik Bey in tarih bilgisi onda tarih bilinci uyandırmıştır. Askeri İdadi de okurken özgürlükçü Fransız yazarlar ile Namık Kemal ve Mehmet Emin Yurdakul gibi Türkçümilliyetçi yazarları okumuş ve etkilenmiştir. Manastır Askeri İdadisini bitirdikten sonra 1899 yılında Harp Okulu na girdi. Harp Okulunda okurken arkadaģları ile birlikte bir dergi çıkardı de Teğmen rütbesiyle mezun oldu. Harp Akademisinde okurken derslerinin yanı sıra, ülkenin içinde bulunduğu siyası durum ve sorunları ile yakından ilgilendi. Mustafa Kemal, Harp Akademisini kurmay yüzbaģı olarak bitirdi (11 Ocak 1905). Ardından ilk görev yeri olan ġam daki 5.Ordu ya atandı. Atatürk ün yetiştiği dönemde Osmanlı Devleti sınırları içinde farklı özelliklerde okullar mevcuttu. Bir tarafta dini derslerin ağırlıkta olduğu mektep ve medreseler; diğer tarafta Batı tarzı okullar, askeri okullar ve çeşitli meslek okulları vardı. Bunun yanında azınlık okulları ile yabancı okullar da faaliyetteydi. Bu okulların her biri kendi amaçları doğrultusunda eğitim yapıyordu. Bu durum, Atatürk'ün yetiştiği dönemde Osmanlı Devleti nde eğitim birliği olmadığını gösterir. Zeki DOĞAN Sosyal Bilgiler Öğretmeni - sosyalciniz.wordpress.com

4 MUSTAFA KEMAL İN ASKERLİK HAYATI ŞAM A ATANMASI (1905) 31 MART OLAYI (1909) PİKARDİ MANEVRALARI (1910) İlk görev yeri olan Şam daki 5. Ordu ya Kurmay Yüzbaşı olarak atandı. Suriye'de bulunduğu sırada yakın arkadaşlarıyla Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu (Ekim 1906). Selanik başta olmak üzere birçok şehirde cemiyetin şubesini açtı. Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ni kurması, liderlik özelliğini, yöneticiliğini ve vatanseverliğini göstermektedir. İstanbul'da meşrutiyet karşıtlarının çıkardığı 31 Mart Ayaklanmasını bastırmak ve düzeni sağlamak amacıyla Hareket Ordusu nda kurmay yüzbaşı olarak başarıyla görev yaptı. 31 Mart Olayı mevcut düzene karşı girişilen ilk isyan hareketidir. Mustafa Kemal in 31 Mart isyanını bastırmada önemli rol oynaması, meşrutiyet taraftarı yani yenilik yanlısı olduğunu gösterir. Fransız ve İngiliz birliklerinin ortaklaşa düzenlediği askeri tatbikatlara Fethi Okyar ile birlikte gözlemci olarak katılmış, gelecekte hava kuvvetlerinin önemine vurgu yapmıştır. Yenilikçi kişiliğini, kendisini geliştirdiğini ve ileri görüşlülüğünü gösterir. TRABLUSGARP SAVAŞI (1911) ÇANAKKALE CEPHESİ (1915) KAFKAS CEPHESİ (1916) İtalya'nın Trablusgarp'a saldırması üzerine gönüllü subay arkadaşları ile birlikte gizlice Trablusgarp'a gitti. Halkı örgütleyerek Derne ve Tobruk'ta İtalyanlara karşı başarılı savunma savaşları yaptı. Başarılarından dolayı Mustafa Kemal binbaşılığa terfi ettirildi. Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal in ilk askeri başarısıdır. Mustafa Kemal'in Trablusgarp'ta yerli halkı İtalyanlara karşı örgütleyerek direnişe geçirmesi onun teşkilatçılığı ile ilgilidir. SURİYE CEPHESİ (1917) Suriye deki 7. Ordu Komutanlığına atandı. Bir ara Alman komutan ile düştüğü anlaşmazlık sebebiyle istifa etmiş İstanbul a dönmüştür yılında tekrar 7.Ordunun bağlı olduğu Yıldırım Orduları Grup Komutanı olarak atanmış ve Halep in kuzeyinde bir savunma hattı kurarak İngiliz kuvvetlerini durdurmayı başarmıştır. 19.Tümen Komutanı olarak Arıburnu, Conkbayırı, Anafartalar'da düşmana karşı büyük başarılar elde eden Mustafa Kemal, Osmanlı Devleti'nin bu cephedeki savaşı kazanmasında önemli rol oynadı. Mustafa Kemal, meşhur Ben size taarruz emretmiyorum. Ölmeyi emrediyorum. sözünü burada söylemiştir. Bu söz onun vatanseverliği ve liderliği ile ilgilidir. Çanakkale savaşlarında düşmanın nereden çıkarma yapacağını bilmesi ileri görüşlülüğü ile ilgilidir. Çanakkale Savaşlarında kazandığı başarılar onun askeri dehasının tüm yurtta ve dünyada tanınmasını sağlamıştır. Bu cephedeki başarılarından sonra Albaylığa yükselmiştir. I. Dünya Savaşında sırasıyla Çanakkale, Kafkas ve Suriye cephelerinde görev yaptı. Zeki DOĞAN - Sosyal Bilgiler Öğretmeni Ruslara karşı mücadele verilen bu cephede 16.Kolordu Komutanı olarak görev yaptı. Burada Ruslar karşısında dağınık halde olan birlikleri bir araya getirerek eksiklikleri tamamlayan Mustafa Kemal, Rusların elinden Muş ve Bitlis i geri almayı başardı. Bu başarı, Mustafa Kemal in kişisel özelliklerinden sabır ve disiplin anlayışını göstermektedir. Tuğgeneralliğe yükselmiştir. KURTULUŞ SAVAŞI ( ) Samsun'a çıkarak Kurtuluş Savaşı nı başlatmış ve zafere ulaştırmıştır. Kurtuluş Savaşı'nın her aşamasında Türk Milletine liderlik etmiş, Türk halkını düşmana karşı birleştirmiştir. (birleştirici ve bütünleştirici oluşu) Başkomutan olarak orduyu yönettiği Sakarya Meydan Savaşı ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi'ni kazanmıştır. Türk milletinin her alanda çağdaşlaşmasını hedef alan inkılapları gerçekleştirmiştir.

5 MUSTAFA KEMAL VE DÖRT ŞEHİR Selanik, Manastır, İstanbul ve Sofya şehirleri Mustafa Kemal'in fikir hayatının oluşmasında büyük etkiye sahiptir. Selanik günümüzde Yunanistan; Manastır Makedonya; İstanbul Türkiye; Sofya ise Bulgaristan sınırları İçinde yer almaktadır. SELANİK MANASTIR Mustafa Kemal in doğup büyüdüğü, çocukluğunun ve eğitim hayatının geçtiği şehir olan Selanik, Osmanlı nın önemli bir Balkan kentiydi. Ege kıyısında bulunan Selanik te deniz ticareti oldukça gelişmişti. Farklı milletlerin bulunduğu bu şehirde, çeşitli dillerde gazete ve dergiler yayınlanırdı. Mustafa Kemal, 1907 de askeri görevle geldiği Selanik te İttihat ve Terakki Cemiyetine katıldı. Mustafa Kemal ordunun siyasetten ayrılması gerektiğini düşündüğünden ve İttihat ve Terakki Cemiyeti ile olan fikir uyuşmazlıkları sebebiyle cemiyetten ayrılarak kendini tamamen askerlik mesleğine verdi. Konsolosluklar ve ticaret şehri Manastır, aralarında çekişme olan çeşitli din ve milliyetten insanları barındırıyordu. Sırbistan, Bulgaristan ve Yunanistan, kiliseler aracılığıyla bölgeye hâkim olmak istiyordu. Mustafa Kemal Askeri İdadide (lise) öğrenim görmek üzere geldiği Manastır da vatan ve hürriyet şiirleri yazan Namık Kemal den, milliyetçilik alanında Ziya Gökalp ten ve Türkçülüğü savunan Mehmet Emin Yurdakul dan etkilenmiştir. Mustafa Kemal in tarih bilincinin gelişmesinde öğretmeni Mehmet Tevfik Bey in rolü büyüktür. Bu dönemde Türk kültür ve tarihi ile ilgili okuduğu eserler sayesinde Mustafa Kemal'in fikir hayati şekillendi. Burada bazı Fransız düşünürlerinin eserleriyle tanıştı Türk-Yunan Savaşında savaşta başarılı olunmasına rağmen barış masasında istenilenin alınamaması Mustafa Kemal i derinden etkiledi. İSTANBUL İstanbul, Osmanlı nın başkentiydi ve en gelişmiş şehriydi. Mustafa Kemal, İstanbul da hem asker hem öğrenci olarak bulunmuştur. Mustafa Kemal'in İstanbul da bulunduğu Beyoğlu (Pera) ve Galata civarı şehrin Batı ya açılan yüzüydü. Avrupa elçiliklerinin yoğun olduğu, sosyal ve kültürel yönden hareketli bir semtti. Mustafa Kemal, okul yıllarında, arkadaşlarına konferans niteliğinde konuşmalar yaparken sonraki yıllarda da İstanbul da evinde arkadaşlarıyla toplantılar düzenlemiş, ülke sorunlarını tartışmıştır. Osmanlı nın içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik sorunları yakından görmüştür. Arkadaşlarıyla gazete ve dergi hazırlamıştır. Zeki DOĞAN Sosyal Bilgiler Öğretmeni SOFYA Mustafa Kemal, Balkan Savaşları sonrasında 1913'te Sofya Askeri Ataşeliği ne atanmıştır. Sofya'da sosyal hayat çok canlıydı. Üst düzey yetkililerin katıldığı danslı, yemekli toplantılarda Mustafa Kemal, Avrupa devletlerinin temsilcileriyle doğrudan görüşme ve fikirlerini paylaşma imkânı buldu. Bulgaristan'da kalan Türklerle yakın ilişki kurdu ve Türklerin yaşadıkları yerleri ziyaret etti. Bulgaristan'da Türkçe olarak yayımlanan gazetelerle irtibat kurarak bölgedeki Türklerin sosyal ve siyasi haklarının yükseltilmesi çalışmalarına katıldı. Bulgar Meclisinin toplantılarını (parlamento işleyişi) takip etti. Mustafa Kemal, gözlemlerinin yer aldığı raporlarına kendi analizlerini de ekleyerek bunları Osmanlı Hükümeti yetkilileriyle paylaştı.

6 MUSTAFA KEMAL LĠDERLĠK YOLUNDA ÜSTLENDĠĞĠ BAZI GÖREVLER Harp Akademisi nden Kurmay YüzbaĢı olarak mezun olması (1905) ġam daki 5. Orduya atanması (1905) Manastırdaki 3.Ordu da görevlendirilmesi (1907) Hareket Ordusu Kurmay BaĢkanı (1909) Trablusgarp ta görev alması (1911) Derne Komutanlığına getirilmesi (1912) Sofya da askeri ataģe olarak atanması (1913) Çanakkale Cephesi nde 19.Tümen Komutanlığı (1915) Kafkas Cephesinde 16.Kolordu Komutanlığı (1917) Suriye Cephesinde 7.Ordu Komutanlığı (1917) ve Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı (1918) ATATÜRK ÜN KĠġĠSEL ÖZELLĠKLERĠ Vatan ve millet sevgisi İdealistliği Mantıklı ve gerçekçi oluģu Sabır ve disiplin anlayışı Ġleri görüģlülüğü Açık sözlülüğü Gerçekçiliği Çok yönlülüğü Öğreticilik yönü Sanatseverliği Yöneticiliği İnsan sevgisi Yaratıcı düģüncesi Önder oluşu Kararlı ve mücadeleci oluģu Planlı çalışması Ġnkılâpçılığı Birleştirici ve bütünleştirici oluşu Zeki DOĞAN Sosyal Bilgiler Öğretmeni MĠLLĠ MÜCADELEDE MUSTAFA KEMAL Mondros AteĢkes AntlaĢması ndan sonra Ġstanbul a geldi (13 Kasım 1918). (Geldikleri gibi giderler.) Ġstanbul da bulunduğu zaman içerisinde memleketin kurtuluģu ile ilgili olarak güvendiği arkadaģlarına Ali Fuat (Cebesoy), Rauf (Orbay) ve İsmet (İnönü)] kendi fikirlerini anlattı. ġiģli deki evinde arkadaģlarıyla çeģitli toplantılar düzenledi. Bu görüşmeler sonunda ülkenin kurtuluģunun milletin desteğine dayanan bir mücadele ile sağlanabileceği kanaatine vardı. Ġstanbul Ġtilaf devletlerinin sıkı bir denetimi altında bulunduğundan burada bir şey yapmak mümkün değildi. Bu sebeple Mustafa Kemal PaĢa, düģündüklerini uygulamak için Anadolu ya geçmeye karar verdi. Samsun a çıktıktan(1919) sonra da Anadolu nun birçok yöresinde KurtuluĢ SavaĢı nı baģlatmak için hazırlıklarını devam ettirdi. Kurtuluş Savaşı nı BaĢkumandan olarak yöneten Mustafa Kemal Paşa Sakarya, Büyük Taarruz ve BaĢkumandanlık Meydan SavaĢı nı kazanarak yurdumuzu iģgalden kurtarmıģtır. Sakarya Meydan SavaĢı ndaki baģarılarından dolayı TBMM, Mustafa Kemal e mareģal rütbesi ile gazilik unvanını vermiştir. Atatürk, hayatının bütün aşamalarında lider kiģiliğiyle ön plana çıkmasını bilmiştir. Çanakkale, Filistin ve Suriye cephelerinde dağınık ve moral olarak çökmüş birlikleri yeniden düzenleyerek düşmanın ilerleyişini durdurmasını bilmiştir. KurtuluĢ SavaĢı nda askerî liderliğinin yanında siyasal liderlik görevini de yürütmüştür. Samsun a ulaştıktan sonra Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas kongrelerini düzenleyerek Millî Mücadele nin önderi olmuştur. Kurtuluş Savaşını kazanarak Türk milletini bağımsızlığına kavuşturmuştur. Türkiye Cumhuriyeti nin kurulmasına ve inkılapların gerçekleģmesine önderlik etmiģtir.

7 T.C.İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK TEOG 1 SORU BANKASI VE 12 Lİ DENEME