AYDIN TİCARET BORSASI

Transkript

1 AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE EYLÜL 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No: AYDIN Tel: Faks: Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1

2 İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 3 CARİ AÇIK... 3 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 5 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 6 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ... 8 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ... 9 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ

3 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, II. ÇEYREK: NİSAN - HAZİRAN, 2015 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %3,8 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının ikinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %3,8 lik artışla 32 milyar 93 milyon TL oldu. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %12,6 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının ikinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %12,6 lık artışla 481 milyar 735 milyon TL oldu. Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %6,7 lik artışla 2 milyar 357 milyon TL, cari fiyatlarla %20,3 lük artışla 30 milyar 369 milyon TL oldu. Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %4,1 lik artışla 11 milyar 118 milyon TL, cari fiyatlarla %10 luk artışla 119 milyar 581 milyon TL oldu. Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %4,1 lik artışla 18 milyar 742 milyon TL, cari fiyatlarla %11,2 lik artışla 273 milyar 826 milyon TL oldu. GSYH 2014 yılında cari fiyatlarla Milyon TL oldu GSYH değeri 2014 yılında cari fiyatlarla %11,5 lik artışla 1 trilyon 747 milyar 362 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,9 luk artışla 126 milyar 128 milyon TL oldu. Kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla değeri 2014 yılında cari fiyatlarla TL, ABD doları cinsinden Dolar olarak hesaplandı. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre %1,3 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH değeri, 2015 yılı ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,8 arttı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri, bir önceki çeyreğe göre %1,3 arttı. 3

4 Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %5,6 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %12 lik artışla 329 milyar 236 milyon TL, sabit fiyatlarla %5,6 lık artışla 21 milyar 39 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %7,2 arttı Devletin nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %17,2 lik artışla 72 milyar 493 milyon TL, sabit fiyatlarla %7,2 lik artışla 3 milyar 515 milyon TL oldu. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %9,7 arttı Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %20,4 lük artışla 109 milyar 340 milyon TL, sabit fiyatlarla %9,7 lik artışla 8 milyar 281 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %2,1 azaldı Mal ve hizmet ihracatı, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %13,3 lük artışla 134 milyar 795 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,1 lik azalışla 8 milyar 394 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %1,6 arttı Mal ve hizmet ithalatı, 2015 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %11,1 lik artışla 155 milyar 760 milyon TL, sabit fiyatlarla %1,6 lık artışla 9 milyar 128 milyon TL oldu. 4

5 CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Temmuz ayına göre 768 milyon ABD doları artarak milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, on iki aylık cari işlemler açığı milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 964 milyon ABD doları artarak milyon ABD dolarına yükselmesi ve hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirlerin 67 milyon ABD doları azalarak milyon ABD dolarına gerilemesi etkili olmuştur. Öte yandan, birincil gelir dengesi açığı 214 milyon ABD doları azalarak 528 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Parasal olmayan altın kalemi altında, bir önceki yılın Temmuz ayında 143 milyon ABD doları net altın ihracatı olurken, bu yılın aynı ayında 639 milyon ABD doları net ithalat gerçekleşmiştir. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 44 milyon ABD doları tutarında azalarak milyon ABD dolarına gerilemiştir. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 226 milyon ABD doları azalarak 441 milyon ABD doları olmuştur. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 1.822milyon ABD doları artarak milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları milyon ABD doları tutarında net çıkış kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 474 milyon ABD doları, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında da milyon ABD doları net satım yaptığı 5

6 görülmektedir. Bunun yanı sıra, yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak bankalar 847 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleştirmiştir. Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 601 milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları ise 739 milyon ABD doları tutarında net artış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet 122 milyon ABD doları net geri ödeme, bankacılık sektörü ve diğer sektörler ise sırasıyla milyon ABD doları ve milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. Bankalar, Temmuz ayında kısa vadeli kredilerde net geri ödeyici, uzun vadeli kredilerde net kullanıcı olmuştur. Resmi rezervler Temmuz ayında milyon ABD doları artmıştır TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Ağustos 2015 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,40 arttı TÜFE de (2003=100) 2015 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,40, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,27, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,14 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,88 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %2,05 ile lokanta ve oteller grubunda oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Ağustos ayında endekste yer alan gruplardan eğlence ve kültürde %1,96, eğitimde %1,41, gıda ve alkolsüz içeceklerde %1,31 ve çeşitli mal ve hizmetlerde %1,21 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %4,32 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Ağustos ayında endekste düşüş gösteren bir diğer grup ise %0,38 ile ulaştırma oldu. Yıllık en fazla artış %14,26 ile lokanta ve oteller grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre çeşitli mal ve hizmetler (%9,91), gıda ve alkolsüz içecekler (%9,71), eğlence ve kültür (%9,19), ev eşyası (%8,60) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %1,08 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %6,40 ile TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %8,15 ile TR22 (Balıkesir, Çanakkale) bölgesinde ve on iki 6

7 aylık ortalamalara göre en yüksek artış %8,61 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde gerçekleşti. Ağustos 2015 te endekste kapsanan 426 maddeden; 62 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 259 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 105 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Ağustos

8 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Ağustos 2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %0,98 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,98 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,19 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,21 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %6,14 artış gösterdi. 8

9 Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,81 düşüş, imalat sanayi sektöründe %0,91 artış, elektrik ve gaz sektöründe %2,53 artış ve su sektöründe %0,01 artış olarak gerçekleşti. En yüksek aylık artış basım ve kayıt hizmetlerinde gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; basım ve kayıt hizmetleri (%4,09), makine ve ekipmanlar (b.y.s.) (%2,91), kimyasallar ve kimyasal ürünler (%2,88) alt sektörleridir. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz (%-11,28), kok ve rafine petrol ürünleri (%- 8,75) ve diğer ulaşım araçları (%-0,64) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek artış sermaye malında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Ağustos ayında en yüksek aylık artış sermaye mallarında ve en yüksek yıllık artış da dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti. İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Haziran 2015 İşsizlik oranı %9,6 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2015 yılı Haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 226 bin kişi artarak 2 milyon 880 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,5 puanlık artış ile %9,6 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 0,6 puanlık artış ile %11,7 olarak tahmin edildi yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 1 9

10 puanlık artış ile %17,7 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 0,4 puanlık artış ile %9,7 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %47,1 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2015 yılı Haziran döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 675 bin kişi artarak 27 milyon 261 bin kişi, istihdam oranı ise 0,4 puanlık artış ile %47,1 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 61 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 613 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %22 si tarım, %19,7 si sanayi, %7,3 ü inşaat, %51 i ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,8 puan artarken, tarım sektörünün payı 0,3 puan, sanayi sektörünün payı 0,4 puan, inşaat sektörünün payı ise 0,1 puan azaldı. İşgücüne katılma oranı %52,1 olarak gerçekleşti İşgücü 2015 yılı Haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 901 bin kişi artarak 30 milyon 141 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,8 puan artarak %52,1 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,1 puan artarak %72,4, kadınlarda ise 1,4 puanlık artışla %32,3 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Haziran Kayıt dışı çalışanların oranı %34,6 olarak gerçekleşti Haziran 2015 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,8 puan azalarak %34,6 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsiz sayısı arttı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 19 bin kişi artarak 26 milyon 621 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,1 puanlık azalış ile %46 oldu. 10

11 Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2015 yılı Haziran döneminde, bir önceki döneme göre 83 bin kişilik artış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise 0,2 puanlık artış ile %10,4 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puanlık artış ile %51,4 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 37 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Haziran AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Haziran 2015 dönemsel sonuçları; 2015 yılının haftalarını içine alan Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarını kapsamaktadır. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Temmuz 2015 İhracat %16,2, ithalat %8,7 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Temmuz ayında, 2014 yılının aynı ayına göre %16,2 azalarak 11 milyar 181 milyon dolar, ithalat %8,7 azalarak 18 milyar 209 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %6,5 arttı Temmuz ayında dış ticaret açığı %6,5 artarak 6 milyar 596 milyon dolardan 7 milyar 28 milyon dolara yükseldi. 11

12 İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Temmuz ayında %66,9 iken, 2015 Temmuz ayında %61,4 e düştü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %0,1 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2015 Temmuz ayında bir önceki aya göre ihracat %0,1, ithalat %3,9 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2015 yılı Temmuz ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %17,2, ithalat %12,5 azaldı. Avrupa Birliği ne ihracat %13,8 azaldı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2014 Temmuz ayında %45 iken, 2015 Temmuz ayında %46,3 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %13,8 azalarak 5 milyar 176 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2015 yılı Temmuz ayında 1 milyar 100 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla İngiltere (810 milyon dolar), Irak (630 milyon dolar) ve ABD (605 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin den yapılan ithalat, 2015 yılı Temmuz ayında 2 milyar 86 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 980 milyon dolar), Rusya (1 milyar 706 milyon dolar) ve İtalya (1 milyar 20 milyon dolar) izledi. 12

13 Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,3 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Temmuz ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %94 tür. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,3, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %33,3 tür. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %14,7 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %82,9 dur. Yüksek teknoloji ürünlerinin 2015 Temmuz ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %14,7, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %44 tür. TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Ağustos 2015 Tüketici güven endeksi %3,6 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Ağustos ayında bir önceki aya göre %3,6 oranında azaldı; Temmuz ayında 64,66 olan endeks Ağustos ayında 62,35 oldu. 13

14 Hanenin maddi durum beklentisi %2,3 azaldı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2,3 oranında azaldı. Temmuz ayında 88,24 olan endeks değeri Ağustos ayında 86,17 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının azalmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %8 azaldı Temmuz ayında 84,33 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %8 oranında azalarak, Ağustos ayında 77,60 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %0,6 azaldı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %0,6 oranında azalarak, Ağustos ayında 63,48 değerine düştü. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki artıştan kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %0,2 azaldı Tasarruf etme ihtimali endeksi %0,2 oranında azaldı. Temmuz ayında 22,20 olan endeks, Ağustos ayında 22,16 değerine geriledi. Bu gerileme, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. 14

15 AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Ağustos 2015 Tarım ÜFE Ağustos ayında %1,81 arttı Tarım ÜFE, 2015 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %1,81, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,92, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,30 ve on iki aylık ortalamalara göre %11,37 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %2,07 ve ormancılık ürünlerinde %0,31 artış, balıkçılıkta ise %6,71 azalış olarak gerçekleşti. En fazla aylık artış çok yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %0,55, çok yıllık bitkisel ürünlerde %5,34 ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %1,67 artış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre %0,24 azaldı Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar %0,87, yağlı meyveler %2,98 ve canlı sığırlar ve bunlardan elde edilen işlenmemiş süt %1,63 artış gösterdi. 15

16 Tarım ÜFE (2010=100), (Yıllık değişim) 16