Bu ünitede; İlk yardım nedir? İlke ve hedefi nelerdir? İlk yardım nasıl yapılır? Temel ilk yardım bilgileri nelerdir? İlk yardım hizmeti veren

Transkript

1 Doç. Dr. Onur POLAT

2 Bu ünitede; İlk yardım nedir? İlke ve hedefi nelerdir? İlk yardım nasıl yapılır? Temel ilk yardım bilgileri nelerdir? İlk yardım hizmeti veren kurumlar? Acil servisler hangi yasal prosedürler ile düzenlenir? sorularının yanıtları anlatılacaktır.

3 Konuyu 3 ana başlıkta inceleyebiliriz. 1. İlk Yardım 2. Acil Servisler 3. İlk Yardımda Acil Servis Organizasyonu

4 İlk Yardım Herhangi bir kaza veya hayatı tehlikeye düşüren bir durum karşısında sağlık personelinin yardımı sağlanıncaya kadar hayatın kurtarılması yada durumun daha kötüye gitmesini önlemek amacıyla ilaçsız olarak yapılan uygulamalara ilkyardım denilmektedir.

5

6 Acil Tedavi Belirli bir eğitim almış ve insan vücuduna müdahale etme alanında yasalarla yetkilendirilmiş kişilerce yapılan, ilaçlı müdahalelere acil tedavi denir ve ilkyardım kavramı ile karıştırılmamalıdır. İlkyardım eğitimi almış olmak bir kişiyi sağlık personeli yapmamaktadır.

7

8 İlk yardım eğitimi almış kişilere ilkyardımcı denilmekte olup bu kişiler, aldıkları eğitimlerle; Sağlık mesleğine mensup kişilerin yetki ve sorumluluklarını kazanmazlar, Uygulamalarda kesin karar verme yetkisinin sağlık personelinde olduğunu bilmelidir. Onun yardımcısı durumunda hareket etmelidir.

9 İlk Yardım Yapan Kişi Özellikleri Soğukkanlı ve sakin olmalı telaşa kapılmamalıdır, İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalıdır, Kendi can güvenliğini tehlikeye atmamalı gerekli önlemleri aldıktan sonra müdahale etmelidir, Hızlı karar verip uygulayabilmelidir, Eldeki olanakları en iyi şekilde değerlendirmelidir,

10 İlk Yardım Yapan Kişi Özellikleri Çevre güvenliğini sağlayacak organizasyonda bulunmalı sağlık ekibi, polis, itfaiye gibi ihtiyaç duyulan birimlerin çağırılmasını sağlamalıdır, Durumu uygun olan hasta veya hastalarla iletişim kurarak onları rahatlatacak görüşme yapabilmelidir, Müdahale önem sırasını bilerek gerekli müdahaleleri zaman geçirmeksizin yapabilmelidir,

11 İlk Yardımın Hedef ve İlkeleri İlk yardımın hedefi: İlk yardım ihtiyacı bulunan kişinin hayatının korunması ve mevcut sağlık durumunun daha kötüleşmesini önlemektir.

12 İlk Yardımın Hedef ve İlkeleri İlk yardımın öncelikli hedefleri: Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak, Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak, Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemeye yönelik tedbirleri almak, İyileşmeyi kolaylaştıracak uygulamaları yapmak.

13 İlk Yardımın Temel İlkeleri Koruma Bildirme Kurtarma

14 İlk Yardımın Temel İlkeleri Koruma: Olay/kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesi ve gerekli güvenlik tedbirlerinin alınmasını kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek hızlı ve seri bir şekilde güvenli bir çevre oluşturabilmektir.

15

16 İlk Yardımın Temel İlkeleri Bildirme: Olay/kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Ülkemizde ilkyardım sağlık hizmeti gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 Acil Yardım telefon numarası üzerinden gerçekleştirilmektedir.

17

18 İlk Yardımın Temel İlkeleri Kurtarma (Müdahale): Olay/kaza yerinde bulunan ilk yardım gereksinimi duyulan hasta/yaralılara müdahale hızlı, seri ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır.

19

20 İlk Yardım Nasıl Yapılır Hasta/yaralıların durumunu değerlendirilmeli ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenmeli, Bilinç kontrol edilmeli bilinç kapalı ise A B C uygulanmalı, Hava yolu açıklığı değerlendirilmeli gerekli ise uygun pozisyon verilmeli Solunum değerlendirilmeli (Bak-Dinle-Hisset) gerekli ise desteklenmeli (suni solunum) Dolaşım değerlendirilmeli gerekli ise desteklenmeli (Kalp Masajı)

21 Hasta/yaralının kanama kontrolü yapılmalı, Hasta/yaralının korku ve endişelerini gidererek rahatlaması sağlanmalı, Çevredekilerin hasta/yaralının başına toplanıp onu huzursuz edecek biçimde konuşmaları engellenmeli, Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilmeli, Hasta/yaralının durumunu kontrol altında tutabilmek ve ağırlaşmasını önlemek için gerekli müdahalelerde bulunulmalı,

22 Hasta/yaralıya verilebiliyor ise yan yatar pozisyon vermeli, Hasta/yaralıya saplanmış olan herhangi bir cisim varsa bunlar kesinlikle çıkarılmamalı, Eğitimi alınmış ise dikkatli ve mevcut pozisyonu koruyarak genel vücut muayenesi yapılıp tespit edilen kırık veya kırıklara uygun şartları sağlaması halinde yerinde müdahale edilmeli, kırıklara müdahale eğitimi alınmamış ise kırık bölgesi hareketsiz bırakılmalı,

23 Hasta/yaralının kanama kontrolü yapılmalı kanama varsa uygun olan tekniklerle müdahale edilip durdurulmalı, Hasta/yaralının vücut ısısı kontrol altında tutulmalı, Hasta/yaralının yarasını görmesi engellenmeli, Hasta/yaralıya yapılacak her müdahale mümkün olduğunca hareket ettirilmeden uygulanmalı,

24 Hasta/yaralının uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanmalı, (Ancak ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır.) Hasta/yaralı kendine gelse, kendini iyi hissetse bile durumundan emin olunmadan ayağa kalkmasına izin verilmemeli, Bilinci kapalı hasta/yaralıya ağızdan hiçbir yiyecek yada içecek verilmemeli,

25 Hasta/yaralı ortam koşullarına bağlı olarak hemen olay yerinden uzaklaştırılmalı, (örn. Gaz zehirlenmesi, yangın gibi), ancak böyle bir durum yoksa ortam koşulları uygun ise hasta/yaralı yerinden kıpırdatılmamalı, Hasta/yaralının ağzında toz, toprak, kırık diş vs. olabileceği unutulmamalı kontrol edilip gerekli temizlik yapılmalı,

26 Hasta/yaralının elbiselerinin çıkarılması gerekiyor ise hırpalamadan, önce sağlam kol-bacak çıkarılmalı, hırpalama olacak ise elbiseler kesilerek çıkarılmalı, (Yanık olan bölgelerdeki elbiseler kesinlikle çıkarılmamalıdır), İlk yardımın uygulandığı hasta/yaralı en yakındaki sağlık kuruluşuna götürülmeli uzak hastanelere götürülmeye çalışılmamalıdır. İlk yardımcının olay yerinde kalmasını gerektirecek bir neden yoksa hasta/yaralı ile birlikte sağlık kuruluşuna kadar birlikte gitmeli ve yapılan müdahaleleri ilgililere anlatmalıdır,

27 Acil Yardım Aranırken Nelere Dikkat Edilmelidir? Sakin olunmalı, kim olduğu ve hangi numaradan aradığı bilgisi verilmelidir, 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmelidir, Yer ve adres bilgileri verilirken, biliniyorsa tam adres bilgisi bilinmiyor ise olayın olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen bir yerin adı verilmelidir,

28 Olay/kazanın tanımı yapılmalı ve hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir, Herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir, 112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır. Acil Yardım Aranırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

29 İlk Yardım Çantası ve İçeriği Temel ilk yardım eğitimi yanı sıra çanta içerisinde bulunan malzemelerin neler olduğunun ve nasıl kullanılacağının bilinmesi hayat kurtarmada atılacak adımların doğru olmasını sağlayacaktır.

30 İlk Yardım Çantası ve İçeriği İlk yardım çantası üzerinde ilkyardım çantası olduğunu belirtir uluslararası işaretler bulunması gerekir. İlkyardım çantasının içeriği periyodik olarak kontrol edilmeli kullanım süresi dolan malzemeler değiştirilmelidir.

31 İlk Yardım Çantası ve İçeriği Suni Solunum Maskesi Termal İlk Yardım Battaniyesi Dijital Termometre El Feneri Eldiven Antibakteriyel Sabun Soğuk Kompres Yanık Kompresi Serum Fizyolojik Gaz Kompres Sargı Bezi Üçgen Bandaj Bandaj Makası Flaster Elastik Bandaj Elastik Sargı Bezi Çengelli İğne Yara Bandı Sam Splint (Alüminyum atel) Antibiyotikli Krem

32 İlk Yardım ve Acil Bakım Hizmeti Veren Kurumlar Ülkemizde, ilk yardım ve acil bakım hizmetleri, koruyucu sağlık hizmeti veren I. Basamak ile tedavi edici sağlık hizmeti veren II. ve III. Basamak sağlık kurumlarında verilmektedir.

33 İlk yardım ve acil bakım hizmeti veren sağlık kurumları (kırsal alandan kentsel alana doğru) Sağlık Evleri, Sağlık Ocakları, Sağlık Grup Başkanlıkları, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri, Dispanserler, Devlet hastaneleri, Özel dal ve yüksek ihtisas hastaneleri, Üniversite hastaneleri, Özel hastaneler,

34 İLK YARDIMDA ACİL SERVİS ORGANİZASYONU Acil Servisler mevcut yasal düzenlemeler ile fiziki alanları, bulunması gerekli birimler, verilen sağlık hizmeti, personel standartları gibi kriterler çerçevesinde 3 seviye olarak değerlendirilmektedir.

35 SEVİYE 1 Tanım: SEVİYE 1 Acil servis hizmetlerinin nöbetçi uzman tabibin denetim ve gözetiminde, ağırlıklı olarak pratisyen tabiplerce 24 saat kesintisiz hizmet esasına dayalı olarak yürütüldüğü, İlgili branşlarda uzman tabip hizmeti gerektiren hastaların bu ihtiyaçlarının icap nöbeti (evde nöbet) yöntemi ile karşılandığı, Üst düzey bakım gerektiren hastaların stabilizasyonu sağlandıktan sonra ileri seviyeli acil servislerin bulunduğu sağlık tesislerine sevk edildiği, Daha çok ayakta stabil hastaların muayene, tetkik ve tedavilerinin yapılabildiği, gerektiğinde kısa süreli müşahedenin sağlanabildiği acil servislerdir.

36 SEVİYE 1 Bulunması gereken birimler Muayene alanları, Resüsitasyon (yeniden canlandırma) odası, Müşahede odası, Müdahale odası, 112 istasyon birimi(bakanlık hastaneleri için zorunludur). Verilmesi gerekli sağlık hizmeti Temel Yaşam Desteği, İleri Travma Yaşam Desteği, İleri Kardiyak Yaşam Desteği, Yoğun bakım gerektirmeyen hastaların müşahede biriminde takibi, Ayaktan hasta bakımı.

37 SEVİYE 2 Tanım: SEVİYE 2 Acil hastaların pratisyen tabiplerce karşılandığı, Dahili veya cerrahi branşlardan en az birer uzmanın sorumluluğunda 24 saat kesintisiz hizmet esasına dayalı olarak uzman düzeyinde acil sağlık hizmetinin verilebildiği, Diğer branş uzmanlarının ise ihtiyaca göre icap (evde nöbet) yöntemi ile acil sağlık hizmeti sunduğu acil servislerdir.

38 SEVİYE 2 Bulunması gereken birimler Triaj (Hemşire/ATT/Sağlık memuru düzeyinde), Primer Tedavi Birimi, Görüntüleme Ünitesi, İzolasyon/Dekontaminasyon Odası. Verilmesi gerekli sağlık hizmeti Uzman düzeyinde değerlendirme, Bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi gibi görüntüleme imkânları.

39 SEVİYE 3 Tanım: SEVİYE 3 Bünyesinde Dahiliye, Genel Cerrahi, Kadın Hastalıkları ve Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Ortopedi ve Travmatoloji ile Beyin Cerrahi, Kardiyoloji, Nöroloji, Anestezi ve Reanimasyon branşlarında ve bu branşlara ilave olarak hasta yoğunluğuna göre gerektiğinde diğer branşlarda da 24 saat kesintisiz hizmet esasına dayalı olarak uzman düzeyinde acil sağlık hizmeti verilebilen acil servislerdir.

40 SEVİYE 3 Bulunması gereken birimler Triaj (tabip düzeyinde), Travma odası, Kritik Yoğun Bakım Birimi (tercihli), Muayene Odası (her bir branş için). Verilmesi gerekli sağlık hizmeti İleri tetkik yapabilme imkânı, 24 saat uzman düzeyinde hizmet. Kritik ve yoğun hasta bakımını sağlayacak donanım (tercihli).

41 ACİL SAĞLIK HİZMETİ Acil servis hizmetleri: Ani gelişen hastalık, kaza, yaralanma ve benzeri beklenmeyen durumlarda oluşan sağlık sorunlarında sakatlık ya da ölümden korunması amacıyla hastanın, acil serviste görevli sağlık personeli tarafından tıbbi araç ve gereç desteği ile değerlendirilmesi, tanısının konulması, tıbbi müdahale ve tedavisinin yapılması için yataklı sağlık tesislerinde sunulan acil sağlık hizmetlerini kapsamaktadır.

42 ACİL SAĞLIK HİZMETİ Acil servislerde verilen sağlık hizmetinin temelini hasta için uygun olan etkin girişimi uygun zamanda yapmak oluşturmaktadır. Her üç seviyedeki acil servislerde verilen sağlık hizmeti; basit bir üst solunum yolu enfeksiyonundan, hayatı tehdit eden kanamalı bir yaralanmaya, ayak bileği burkulmasından, kalp krizine kadar geniş bir yelpazeye yayılır. Ayrıca olağanüstü durumlarda, doğal afetlerde verilen sağlık hizmetleri de acil sağlık hizmeti içinde değerlendirilir.

43 ACİL SAĞLIK HİZMETİ Seviye 1, Seviye 2 ve Seviye 3 te verilen sağlık hizmetinin temelini; Temel Yaşam Desteği (TYD), İleri Travma Yaşam Desteği (İTYD), İleri Kardiyak Yaşam Desteği (İKYD) oluşturmaktadır.

44 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.

45 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) Ani kardiyak arrest, kalp krizi, inme ve yabancı cisim obstrüksiyonu belirtilerini tanımak, kardiyopulmoner resüsitasyon yapmak ve otomatik eksternal defibrilatör ile defibrilasyon yapmayı içerir. Çevredekilerin erken ve hızlı müdahalesiyle bu hastalar kurtarılabilirken müdahale gecikirse kaybedilebilir.

46 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) invaziv olmayan işlem ve uygulamalardan oluşan acil tıbbi tedavi yöntemlerini içerir. Bu uygulamalar içinde hasta ya da yaralıya damar içi girişimler yapılması, damar yolu açılması, endotrakeal tüp(soluk borusu tüpü) ya da göğüs tüpü takılması gibi işlemler yer almaz.

47 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) Bu seviyedeki travma bakımında oksijen desteği, kardiyopulmoner resüsitasyon, dış kanama kontrolü, omurga ve gövdeyi sabitleme gibi kompleks olmayan uygulamalar yer almaktadır.

48 İLERİ TRAVMA YAŞAM DESTEĞİ (İTYD) Temel Yaşam Desteği nin ötesine geçen tüm girişimsel uygulama ve tedavileri içerir. Burada havayolu açıklığının sağlanması için ileri teknikler kullanılır. Özellikle soluk borusuna tüp takılması, damar yolu açılması ve sıvı tedavisi, göğüs tüpü yerleştirilmesi ve vücut içinde birikmiş sıvıların aspire edilmesi, kandaki oksijen değerlerinin takip edilmesi gibi uygulamalar ile çeşitli ilaçların tatbiki sıklıkla uygulanır.

49 İLERİ TRAVMA YAŞAM DESTEĞİ (İTYD) Özellikle; Soluk borusuna tüp takılması, Damar yolu açılması ve sıvı tedavisi, Göğüs tüpü yerleştirilmesi ve vücut içinde birikmiş sıvıların aspire edilmesi, Kandaki oksijen değerlerinin takip edilmesi gibi uygulamalar ile çeşitli ilaçların tatbiki sıklıkla uygulanır.

50 İLERİ TRAVMA YAŞAM DESTEĞİ (İTYD) Travma hastalarının İTYD uygulamalarından fayda gördüğü genel olarak kabul edilmektedir. Hastane öncesi dönemde uygulanması önerilen TYD ya da İTYD nin hedef aldığı hastalar, acil müdahale edilmediğinde yaralanmadan sonraki ilk birkaç saat içinde kaybedilme riski olan ikinci gruptakilerdir.

51 İLERİ TRAVMA YAŞAM DESTEĞİ (İTYD) Hastane öncesi dönemde travma hastalarına en sık uygulanan İTYD işlemleri; Damar yolu açılması ve sıvı tedavisi Soluk borusuna tüp yerleştirilerek solunumun sağlanmasıdır.

52 İLERİ KARDİYAK YAŞAM DESTEĞİ Kardiyopulmoner arrest (dolaşım ve solunumun durması) acil ilk yardım gerektiren olayların başında gelir. Birkaç dakika içinde önlem alınmaz ve vakit kaybedilirse hasta kurtarılamaz. Temel ve ileri yaşam desteği kardiyopulmoner arrest durumunda çok kısa sürede bir dizi işlemlerin uygulanmasını içerir.

53 İLERİ KARDİYAK YAŞAM DESTEĞİ Burada amaç ani beklenmedik şekilde ortaya çıkan kalp veya akciğer fonksiyon kaybını düzeltmek, yaşamsal organların yeterli oksijenasyonunu sağlamak ve kalbi normal ritmine döndürmektir. İleri Kardiyak Yaşam Desteği uygulamalarının travma dışı patolojiler nedeni ile arrest olan hastaların resüsitasyonunda faydalı olduğu yapılan araştırmalar sonucu saptanmıştır.

54 İLERİ KARDİYAK YAŞAM DESTEĞİ Ülkemizde ve dünya da ilk 3 sırada yer alan kardiyovasküler hastalıklar ve özellikle Myokard İnfarktüsü (MI) en sık karşılaşılan kardiyopulmoner arrest nedenidir.

55 İLERİ KARDİYAK YAŞAM DESTEĞİ İleri yaşam desteğinde de yine A-B-C-D sıralaması vardır. Fakat daha ileri ekipman ve tekniklerle daha üst düzeydedir. Airway Breath Circulate Defibrilate hava yolu açıklığı, solunumu değerlendirip ventilasyona başlama, nabzı değerlendirip göğüs kompresyonu yapma, VF/VT'yi defibrile etme)

56 İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM