Afet Yönetimi (INM 476)

Transkript

1 Afet Yönetimi (INM 476) Prof. Dr. Murat UTKUCU Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü Murat UTKUCU 1

2 Türkiye de Afet yönetimi Türkiye sahip olduğu tektonik, sismik, topografik ve iklimsel yapısı gereği doğal afetlerle sıklıkla yüz yüze kalan bir ülkedir. Ülkemiz depremlerde insan kaybı açısından dünyada dokuzuncu, etkilenen insan sayısı açısından beşinci sıradadır. Ortalama olarak her yıl büyüklüğü 5 ile 6 arasında değişen en az bir deprem yaşanmaktadır. Son 50 yıllık istatistiklere göre Türkiye de afetlerin neden olduğu doğrudan ve dolaylı ekonomik kayıplar GSMH nin %3 ü kadardır. Bu durum, afet yönetiminin Türkiye için önemini ortaya koymaktadır. Türkiye de doğal afetlere ilişkin politikalar ilk olarak 1939 Erzincan Depremi sonrası geliştirilmeye başlanmış; 1959 yılında çıkarılan 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ile konuyla ilgili yasal boşluk giderilmeye çalışılmıştır. Yine 1959 yılında yürürlüğe giren 7126 sayılı Sivil Müdafaa Kanunu ile afetler sırasında gereken kurtarma ve ilk yardım faaliyetleri düzenlenerek bu konudaki önemli bir boşluk giderilmiş ve İçişleri Bakanlığına bağlı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü nün temelleri atılmıştır Murat UTKUCU 2

3 Afetlerle ilgili yasal düzenlemeler 1988 yılında devletin tüm imkanlarının afet bölgesine en hızlı şekilde ulaşmasını ve afetzede vatandaşlara en etkin ilk müdahalenin yapılmasını sağlamak amacıyla çıkarılan Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik ile devam etmiştir. Türkiye de afet yönetimi ve koordinasyonu alanında dönüm noktası ise büyük can kaybına ve geniş çaplı hasara neden olan 17 Ağustos 1999 İzmit Depremi dir. Bu deprem, Türkiye de afet yönetimi konusunun tekrar gözden geçirilme zorunluluğunu acı bir şekilde ortaya koymuştur. Eşgüdüm sağlanması gereken kurumların afetlerle ilgili yetki ve sorumluluklarının yeniden tanımlanması ihtiyacı afet ve acil durumlarda yetki ve koordinasyonun tek bir elde toplanmasını zaruri kılmıştır Murat UTKUCU 3

4 Bu doğrultuda afetlerle ilgili olarak görev yapan İçişleri Bakanlığı na bağlı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı na bağlı Afet İşleri Genel Müdürlüğü ve Başbakanlık a bağlı Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü kapatılarak 2009 yılında çıkarılan 5902 sayılı yasa ile Başbakanlık a bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) kurularak yetki ve sorumluluklar tek bir çatı altında toplanmıştır. Başkanlık görev ve yetkilerini Başbakan adına Başbakan Yardımcısına bağlı olarak kullanmaktadır. İllerde ise doğrudan valiliklere İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri kurulmuştur. Ayrıca, 11 ilde Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri kurulmuştur. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, afet ve acil durumlara ilişkin tek yetkili kurum olup, bir şemsiye kurum anlayışıyla afet ve acil durumun niteliği ve büyüklüğüne göre gerek Genelkurmay Başkanlığı, Dışişleri, Sağlık, Orman ve Su İşleri ve ilgili diğer bakanlıklar ile gerekse sivil toplum kuruluşları ile işbirliği içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir Murat UTKUCU 4

5 BAŞBAKANLIK KRİZ YÖNETİM MERKEZİ Başbakanlık Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Yurtiçi ve Yurtdışı Kaynaklar Bölge Kriz Yönetim Merkezi İlgili Bakanlığın Kriz Merkezi Bakanlıkların Kriz Merkezleri Genel Kurmay Başkanlığı Muhtemel Kriz Alanı Valilik Kriz Yönetim Merkezi Kamu kurum ve kuruluşlarının kriz (masaları) büroları Garnizon Komutanlığı Kaymakamlıkların Kriz Merkezleri Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Kriz (masaları) Büroları İhtiyaçlar Tedbirler Bağlantı Gerektiğinde bağlantı Murat UTKUCU 5

6 Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması, afetlere müdahale edilmesi ve afet sonrasındaki iyileştirme çalışmalarının süratle tamamlanması amacıyla gereken faaliyetlerin planlanması, yönlendirilmesi, desteklenmesi, koordine edilmesi ve etkin uygulanması için ülkenin tüm kurum ve kuruluşları arasında işbirliğini sağlayan, çok yönlü, çok aktörlü, bu alanda kaynakların rasyonel kullanılmasını gözeten, faaliyetlerinde disiplinler arası çalışmayı esas alan iş odaklı, esnek ve dinamik yapıda teşkil edilmiş bir kurumdur. Bu çerçevede; ülkemizde yeni bir afet yönetim modeli uygulamaya konulmuş olup, getirilen bu model ile öncelik Kriz Yönetimi nden Risk Yönetimi ne verilmiştir. Günümüzde Bütünleşik Afet Yönetimi Sistemi olarak adlandırılan bu model, afet ve acil durumların sebep olduğu zararların önlenmesi için tehlike ve risklerin önceden tespitini, afet olmadan önce meydana gelebilecek zararları önleyecek veya en aza indirecek önlemlerin alınmasını, etkin müdahale ve koordinasyonun sağlanmasını ve afet sonrasında iyileştirme çalışmalarının bir bütünlük içerisinde yürütülmesini öngörmektedir Murat UTKUCU 6

7 Kriz hali; Devletin ve milletin bölünmez bütünlüğü ile milli hedef ve menfaatlerine yönelik hasmane tutum ve davranışların, Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya hak ve hürriyetlerini ortadan kaldırmaya yönelik şiddet hareketlerinin, tabi afetlerin, tehlikeli ve salgın hastalıkların, büyük yangınların, radyasyon ve hava kirliliği gibi önemli nitelikteki kimyasal ve teknolojik olayların, ağır ekonomik bunalımların ve iltica ve büyük nüfus hareketlerinin ayrı ayrı veya birlikte vuku bulduğu halleri, Kriz Merkezi; Genelkurmay Başkanlığı, ilgili bakanlık, kurum ve kuruluşlar ile il ve ilçelerde kurulan merkezleri, Kriz Yönetimi; Bir kriz durumunun teşhisinden başlayarak, gerekli yönlendirici kararların alınmasına, uygulanmasına, takip ve kontrolüne kadar uzanan seri faaliyetlerdir. Kriz esnasında, Kriz Merkezleri, kamu kurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlar bilgi, haber ve istihbaratı periyodik raporlarla Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi'ne iletmekle yükümlüdür Murat UTKUCU 7

8 Kaynaklar: Bektaş, N. Kamu Kurum Kuruluşları Kriz Merkezleri.

9 Gelecek ders görüşmek üzere TEŞEKKÜRLER Dr. Murat UTKUCU