TAŞKIN KONTROLÜ. Taşkınların Sınıflandırılması Taşkın Kontrolü

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TAŞKIN KONTROLÜ. Taşkınların Sınıflandırılması Taşkın Kontrolü"

Irmak Sevim
6 yıl önce
İzleme sayısı:

Taşkın Kontrolü Taşkınların Sınıflandırılması Oluşturan sebeplere göre: Yağmur Kar erimesi

1 TAŞKIN KONTROLÜ Akarsuyun yatağından taşarak çevredeki arazileri ve yerleşim birimlerini su altında bırakması taşkın olarak tanımlanır. Taşkın Kontrolü Taşkınların Sınıflandırılması Oluşturan sebeplere göre: Yağmur Kar erimesi Toprak kayması Baraj yıkılması Deniz kabarması Buz yığılması Buzul kırılması Yapay etkiler Heyelan Baraj yıkılması Sedde yıkılması Nehir taşması

Taşkınların Sınıflandırılması Taşkın Zararları Meydana geliş zamanına ve tekerrür periyoduna göre: Yıllık taşkın Yaz taşkını meydana gelir. Kış taşkını üst sınırıdır.

meydana gelen akışların En büyük taşkın : bir akarsu havzasında belirli bir zaman periyodunda meydana gelen akışların yukarı sınır değeridir.

verdikleri zararların tamamı Taşkın zararları kapsamında değerlendirilir: Tarım arazilerinde Yerleşim birimlerinde Meskenlerde Ticaret merkezlerinde Endüstri ve üretim yerlerinde

2 Taşkınların Sınıflandırılması Taşkın Zararları Meydana geliş zamanına ve tekerrür periyoduna göre: Yıllık taşkın Yaz taşkını meydana gelir. Kış taşkını üst sınırıdır. : Bir su yılında ortalama bir defa gelen taşkın pik değeridir : Yaz yağmurları veya dağlık bölgelerde kar ve buzul erimesi sonucu : Bitki örtüsünün mevcut olmadığı kış aylarında meydana gelen akışların En büyük taşkın : bir akarsu havzasında belirli bir zaman periyodunda meydana gelen akışların yukarı sınır değeridir. Muhtemel en büyük taşkın (MMT maksimum muhtemel taşkın, katastrofik taşkın) Taşkın sularının ve bunların taşıdığı katı maddelerin, can, mal ve hizmetlere doğrudan veya dolaylı verdikleri zararların tamamı Taşkın zararları kapsamında değerlendirilir: Tarım arazilerinde Yerleşim birimlerinde Meskenlerde Ticaret merkezlerinde Endüstri ve üretim yerlerinde Kamu hizmetlerinde Kırsal alanlarda Ulaşım yollarında Halkta Taşkın Zararları Taşkın zararları ayrıca; para ile ifade edilip edilemeyeceklerine göre hesaplanabilen (gözle görülen) hesaplanamayan (gözle görülemeyen) olmak üzere ikiye ayrılır.

3 TAŞKIN KORUMA TAŞKIN KONTROLÜ Planlama Kademeleri Proje taşkını ve bölgenin taşkın karakteristikleri belirlenmeli, Korunacak bölge tanımlanmalı, Uygulanabilecek yöntemler ve koruma önlemleri belirlenmeli, Fizibilitesi (yapılabilirliği) araştırılmalı, Taşkın koruma ihtiyacı ve koruma kapsamı gerekçeli bir raporla açıklanmalı. Yapısız Taşkın Kontrolü Taşkın bölgelerinde yapılaşmayı önlemek Kurtarma ve kaçırma faaliyetlerini planlamak Taşkın bölgesini geçici olarak boşaltmak veya tecrit etmek Taşkın bölgelerinde yapılacak faaliyetleri taşkın mevsiminden önce tamamlamak Taşkın sigortası yaptırmak TAŞKIN KONTROLÜ Akarsu Düzenlemesi Yapılı Taşkın Kontrolü Toprak koruma ve havza düzenleme çalışmaları ile taşkın akımlarını azaltmak Akarsu düzenlemesi ile taşkın su seviyelerini düşürmek Taşkın sularını taşkın kanalları veya yargınlar ile bölmek Barajlar, taşkın geciktirme havuzları, sel kapanları inşa ederek taşkın pik değerini azaltmak Sedde, taşkın duvarı gibi yapılarla taşkın akımlarını belirli bir taşkın yatağında tutmak. 3

4 Taşkın Kanalları Taşkın Geciktirme Havuzu Taşkın Geciktirme Havuzu a Meskun bölge a a-a kesiti Taşkın Seddeleri Taşkın Seddeleri Her bir tabakanın içi su ile doldurulur 4

Seddeler genellikle akarsu yatağının dışında planlanır. Taşkın sularını kontrollü bir şekilde geçiren seddelerin istenmeyen bazı etkileri de mevcuttur. Taşkın dalgasının pik debisi büyür.

5 Seddeler genellikle akarsu yatağının dışında planlanır. Taşkın sularını kontrollü bir şekilde geçiren seddelerin istenmeyen bazı etkileri de mevcuttur. Taşkın dalgasının pik debisi büyür. Taşkın yatağında hızlar ve sürükleme gerilmesi artar Tarım alanları bereketli millerden mahrum kalır Taşkın yatağının geniş kesimlerinde katı maddeler yığılır. Katı maddelerin taşkın yatağında birikmesi nedeniyle su seviyeleri yükselir. Bu durum seddelerin sonradan yükseltilmesini gerektirir. Sedde Çeşitleri Sedde Güzergahının Seçimi Sedde güzergahı akarsu güzergahını takip edecek şekilde seçilir. Güzergah seçiminde: Taşkın yatağı yeterli genişlikte seçilerek oyulmalar önlenmeli Kış seddesi : Tepesi en büyük taşkın seviyesinden m yukarıda planlanır. Ana sedde de denir.yapılan işlem tam seddelemedir. Yaz Seddesi : Tarım alanlarını yalnız bitki büyüme mevsiminde taşkınlardan koruma amaçlı seddelerdir. Sert dönüşler, ani ve aşırı daralmalardan sakınmalıdır. Yan kollarda kabarma seddeleri öngörülmeli Ana ve yan yatak akarsu kollarındaki seddeler birbirine dar açı ile bağlanmalıdır. Bitişik Sedde : Akarsu yatağı ile sedde arasında taşkın yatağı bulunmayan seddedir. Ayrık Sedde : Sedde ile akarsu yatağı arasında bir taşkın yatağı bulunur. 5

6 Taşkın Yatağı Ayrık sedde Bitişik sedde Sedde Kesitleri Genel olarak yamuk kesitli ve homojen dolgu olarak planlanan seddenin boyutları, yapılış amacına, oturduğu zeminin ve dolguda kullanılacak toprağın özelliklerine bağlı olarak değişir. Seddeler genellikle tekerrür aralığı 50 yıl olan taşkınlar esas alınarak projelendirilir. Daha büyük taşkınlarda zarar görmemesi için uygun yerlerde özel emniyet savakları öngörülür. Sedde güzergahında eğim, akarsuyun taşkın esnasındaki su yüzeyi eğimine eşit olarak seçilir / - /4 /.5 / Sınır Çizgisi Seddelerde dolgu malzemesinin çok fazla geçirimli olması durumunda dış yüzey kaplaması veya merkezi çekirdek ile geçirimsizlik sağlanır. Seddeden sızan suları toplayıp uzaklaştırmak için seddeye paralel olarak bir drenaj hendeği tavsiye edilir. Sedde boyutlarını, birinci derecede dolgu içindeki sızma çizgisi belirler. Sızma çizgisinin sedde içinde kalmaması durumunda ise ya dış yüzeyde bir banket veya sedde topuğunda fazla geçirimli malzemeden bir iç banket düşünülebilir. Geçirimsiz çekirdek Yüzey kaplaması Drenaj hendeği 6

Bir akarsuda şekilde görüldüğü gibi bir kesit düzenlemesi ve seddeleme ile taşkın debisinin kesitten geçirilmesi düşünülmektedir.

7 d = bilinir B=? Sedde Arızaları Sedde üzerinden su aşması Borulanma Seddenin ıslanması Temelin yıkanması ve dış yüzeylerin kayması B = bilinir d=? Taşkın Duvarları Örnek Meskun yerlerde arazi çok kıymetli olduğundan, bu bölgelerden geçen akarsuların taşkın sularının yatak içinde tutulması için taşkın duvarları inşa edilir. Bir akarsuda şekilde görüldüğü gibi bir kesit düzenlemesi ve seddeleme ile taşkın debisinin kesitten geçirilmesi düşünülmektedir. no'lu kesitten geçen debinin 390 m³/s olduğu bilinmektedir. Taban eğiminin de olduğu belirlendiğine göre sahillerdeki derinliği (d) belirleyiniz. Ayrıca kesitten geçebilecek toplam debiyi (Q max ) hesaplayınız. n= d=?.80 m 40 m m n3= n=

8 Çözüm n= d=?.80 m 40 m n= m n3= Çözüm Q = 390 m³/s. Kesit: = = = =.5. Kesit = = 3. = = = = =.86 n= d=?.80 m 40 m n= m n3= = =.5 = = = = 86.7 = = = Kesit = =.76 = = = = = 3.03 = = 390 = = = d = 3.08 m = + + =

Benzer belgeler

Akarsu Düzenlemesi. Akarsu Düzenlemesi. Akarsu Düzenlemesi Akarsu Düzenlemesi. Bir akarsudan Yararlanmak Korunmak Korumak

Akarsu Düzenlemesi. Akarsu Düzenlemesi. Akarsu Düzenlemesi Akarsu Düzenlemesi. Bir akarsudan Yararlanmak Korunmak Korumak Bir akarsudan Yararlanmak Korunmak Korumak amacı ile yapılan çalışmaların tümü akarsu yatağı düzenlemesi veya akarsu düzenlemesi olarak tanımlanır. Akarsu düzenlemesi ile Taşkın zararlarının önlenmesi