GENÇ VOLEYBOLCULARDA İNSTABİL ZEMİNLERDE YAPILAN ÇALIŞMALARIN DENGE, SIÇRAMA VE ÇEVİKLİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Transkript

1 GENÇ VOLEYBOLCULARDA İNSTABİL ZEMİNLERDE YAPILAN ÇALIŞMALARIN DENGE, SIÇRAMA VE ÇEVİKLİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ DÜZCE ÜNIVERSITESI SPOR BILIMLERI FAKÜLTESI SALIH BURHAN GÖKMEN, ENGIN EFEK, ATAKAN ÇAĞLAYAN

2 Giriş ve Amaç Günümüzde yaklaşık 100 yıllık bir geçmişe sahip olan voleybol sporu, değişik sportif becerileri içeren sportif oyunlar açısından gelişmiş bir takım oyunudur (Bayraktar ve Sunay, 2007). Voleybol, 1895 yılında beden eğitimi öğretmeni olan William G. Morgan tarafından ABD nin Massachusetts eyaletinde geliştirilerek Mintonette olarak adlandırılmıştır (Çelik, 2014). Voleybol günümüzün en yaygın sporlarından biridir. İçerisinde birbirini izleyen oyun evreleri (Oyun kurma, hücum yapma-blok yapma, alan savunması) bulunmaktadır (Çelik 2014).

3 Teknik bir oyun olan voleybolda; koordinasyon, özel çeviklik ve denge ile birlikte, oyuncuların çevreyi, topun hız ve uzaklığını sezme, doğru zamanlama ile hareket etme gibi özellikleri de önem taşımaktadır (Cengiz, 1999). Özellikle savunma bölgesinde savunma görevi alan oyuncuların, özel çeviklik, denge, refleks ve reaksiyon süratlerinin çok iyi olması gerekmektedir. Savunma voleybolda en önemli unsurlardan biridir. Başarıda hücumun etkinliği ne kadar büyük ise savunmanın da rolü o kadar büyüktür (Gündüz, 1997).

4 Spor denince akla ilk gelen kavramlar arasında yer almasa da sporun temel özellikleri arasında önemli bir yer tutan dengenin (Kejonen 2002), sporda başarılı performans için gerekli olan vücut kompozisyonunu koruyabilmede önemli bir rol üstlendiği bilinmektedir. Bu nedenle hareket örüntüsünde ani değişiklikler içeren dinamik sporlar için temel oluşturmaktadır (Altay 2001).

5 Bu çalışmanın amacı ise, yaş grubundaki genç voleybol sporcularında instabil zemin çalışmalarının denge, çeviklik ve sıçrama yetilerine etkilerini belirlemektir.

6 Materyal ve Metot Bu çalışmaya 40 voleybol oyuncusu katılmıştır. Çalışma yapılmadan önce katılacak tüm sporcular sağlık muayenelerinden geçmişlerdir. Çalışmaya katılan sporcuların yaş ortalaması yaş aralığındadır. 20 sporcu (Çalışma grubu ), 20 sporcu (Kontrol Grubu) olmak u zere iki gruba ayrılmıştır. Çalışma grubunu ve kontrol grubunu oluşturan 40 sporcuya aynı ekip tarafından aynı yerlerde, ön test ve son testler uygulanmıştır. Tu m değerlendirmeler 8 haftalık eğitim öncesi ve sonrasında her iki grup ic in de uygulanmıştır. Çalışma grubuna 8 hafta süresince (2 gün/hafta) instabil zemin egzersiz eğitimi verilmiştir. Egzersiz programına başlamadan önce sporcuları ve antrenörleri bilinçlendirmek amacı ile sunum yapılmıştır. Gönüllü Katılım Formu (ek 1) doğrultusunda tüm sporculara çalışmanın amacı ve eğitim programının içeriği anlatılmıştır. İlgili formun imzalanmasının ardından sporcular değerlendirmeye alınmıştır.

7 Katılımcılar üzerine uygulanan testler iki ayrı günde gerçekleştirilmiştir. Testler öncesinde 10 dakikalık ısınma uygulanmıştır. 1.gün Çalışma grubunun boy, kilo, flamingo, durarak uzun atlama, dikey sıçrama ve zigzag 8 testi verileri alınmıştır. 2. gün Kontrol grubunun boy, kilo, flamingo, durarak uzun atlama, dikey sıçrama ve zigzag 8 testi verileri alınmıştır. Araştırma Yöntemi: Sporcuların boy uzunlukları mezura ile ölçümler ayaklar çıplak, vücut dik ve baş karşıya bakacak şekilde yapılırken, sporcuların vücut ağırlıkları hassaslık derecesi 0,1 kg olan dijital baskül ile yapılmıştır (Uluöz, 2011). Daha sonra sporcuların vücut kitle indeksleri (vki) vücut ağırlığı ölçümünü boy ölçümünün karesine bölünmesiyle elde edilmiştir (Türkeri, 2015).

8 Sporcuların denge ölçümleri Flamingo denge aleti ile ölçülmüştür. Denek, 50 cm. uzunluğunda, 4 cm. yüksekliğinde ve 3 cm. genişliğinde tahta bir denge aletin üzerinde 1 dk süresince denge halinde kalmaya çalışmıştır. Denge bozulduğunda (ayağını tutarken bırakırsa, tahtadan yere düşerse, vücudunun herhangi bir bölgesiyle yere dokunursa ve benzeri) süre-zaman durduruldu. Denek, denge aletine çıkarak dengesini tekrar sağladığında, süre kaldığı yerden devam etti. Bir dakika boyunca test bu şekilde devam etti. Süre tamamlandığında, araştırma grubunun her denge sağlama teşebbüsü (düştükten sonra) sayıldı ve bu sayı test bitiminde bir dakika süre tamamlandığında, araştırma grubunun puanı olarak kaydedildi (Deforche ve ark. 2003). Test dominant ve nondominant ayak içinde uygulandı. Daha sonra sporculara zig-zag çeviklik testi yapıldı. Çeviklik testi için sporculara 10 dakika boyunca dinamik ısınma uygulanmış ardından voleybolcuların çeviklik yeteneği; çevikliğin hızlanma, yavaşlama ve denge unsurlarını barındıran zig-zag çeviklik testi New Test 2000 Fotocell cihazı kullanılarak ölçülmüştür. Denemeler esnasında sporcuların ikişer dakika dinlenmelerine izin verilerek tam toparlanmaları sağlanmıştır. Sporcuların gerçek ölçümlerinde de ikişer deneme yaptırılmış ve en iyi sonuçlar değerlendirmeye alınmıştır (Little ve Williams 2005).

9 Düz bir zemin üzerinde bir başlama çizgisi çizildi ve başlama çizgisinden ileri doğru zemine şerit metre yerleştirildi. Sporcudan, iki ayak parmak uçları daha önce belirlenmiş çizginin hemen arkasına gelecek şekilde yerleştirilmiştir. Sporcuların kollarının zemine ve dizlerine paralel şekilde ve dizlerinin bükülü olması istendi. Kolları ve bacaklarını kullanarak hızlı bir şekilde salınım yaparak olabildiğince ileri doğru sıçramaları istendi. Sporcuların sıçrama sonrasında çift ayak üzerinde yere inmeleri gerekmektedir. Sporcuların sıçrama mesafesi, başlangıç çizgisi ile sıçrama sonrasında yere indikleri noktadaki topuklarına kadar olan mesafe ölçülerek tespit edildi. Test 3 kez tekrar edildi ve deneklerin en iyi derecesi cm olarak kaydedildi (Harman ve Garhammer 2008). Deneklerin alt ekstremite patlayıcı gücünün ölçümü için dikey sıçrama testi kullanıldı. Deneklerin dikey sıçrama mesafesini ölçmek için dijital bir Jump Metre (TTK) kullanıldı. Test öncesinde sporcuların maksimal yüksekliğe erişebilmeleri için yeterince deneme yapmalarına izin verildi. Test için deneklerin Jump Metrenin matı üzerinde durmaları istendi. Test 2 farklı şekilde uygulandı. Birisinde, deneklere kol ve ayaklarının salınımına izin verilerek çift ayak ile mümkün olduğunca en yüksek mesafeye sıçramaları talimatı verildi. Diğerinde ise denekler elleri bellerinde iken testi uyguladılar. Sıçrama sonrasında mat üzerine çift ayak olarak inmeleri gerekmektedir. Test 3 kez tekrar edildi, testler arasında 1 dk dinlenme aralığı verildi ve en iyi derece cm olarak kaydedildi (Harman ve Garhammer 2008).

10 Verilerin Analizi Çalışmamızda elde edilen veriler Normalite Testi yapılarak değerlendirilmiş ve verilerin normal dağıldığı tespit edilmiştir. Verilerin normal dağılımına bağlı olarak analiz için parametrik testler kullanılmıştır. Araştırmada ÇG ve KG kendi aralarında ön ve son test sonuçları için Paired Sample T Test uygulanmıştır. Gruplar arası farkları belirlemek için Independent Sample T Test kullanmıştır.

11 Bulgular Çalışma Grubuna Ait Ön test Son Test Sonuçları ÇG sporcularının ÖT-ST FD, DUA, DS ve ÇEV değerleri arasında istatistiksel olarak olumlu yönde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir (p<0,05). Kilo ve bmi ön test ve son test sonuçları arasında ise anlamlı farklılıklara rastlanmamıştır (p>0,05).

12 Kontrol Grubuna Ait Ön test Son Test Sonuçları KG sporcuların FD, DUA, DS, ve ÇEV ÖT-ST değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır (p>0,05).

13 Çalışma Grubu ve Kontrol Grubuna Ait Ön test Son Test Gelişim Sonuçlarının Karşılaştırılması Her iki grubun değişim farkları incelendiğinde, ÇG sporcularının FD ve DUA değerlerinin KG sporcularına göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde gelişim gösterdiği tespit edilmiştir (p<0,05). Diğer değişkenler arasında ise istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar görülmemiştir (p>0,05).

14 Tartışma ve Sonuç Bu çalışmada elde edilen sonuçlar; Çalışma gurubunda araştırmaya katılan sporculara uygulanan antrenman programına göre ön test ve son test değerleri karşılaştırılmıştır, buna göre kilo düzeyleri son test sonucunda azalmış, bmi değerleri son test değerlerine göre azalmış, flamingo testi ve çeviklik değerlerinde de azalmalar görülmüştür. Dikey Sıçrama ve durarak uzun atlama değerlerinde ise artışlar görülmüştür. Kontrol grubunda araştırmaya katılan sporcuların ön test ve son test değerleri alınıp karşılaştırılmıştır. Buna göre kilo düzeyleri, bmi, flamingo, dua, dikey sıçrama yüksekliği son testte değerlerler de artışlar meydana gelmiştir. Sadece çeviklik değerinde azalma meydana gelmiştir. Yapılan çalışmamızda ÇG flamingo ve durarak uzun atlamada anlamlı gelişimler olmasının yanı sıra ÇG ve KG gruplarının dikey sıçrama ve çeviklik özelliklerinde de gelişim görülmektedir. Ancak ÇG sonuçlarında daha fazla gelişim olması anlam taşımamaktadır. Uzun süreli çalışmalarla bu değerlerde daha fazla gelişim görülme şansı olacaktır.bu 8 haftalık çalışma süresi 12 hafta veya daha fazla olması durumunda bütün değerlerde istatiksel farklılık çıkabilirdi

15 Öneriler Bu çalışma sonucunda, yaş grubu genç voleybol sporcularında denge, çeviklik ve sıçrama performanslarını geliştirmek için antrenman programına entegre edilmiş instabil zemin çalışmalarının olumlu etkisi olabileceği söylenebilir. Çalışmamızda kullanılan ekipmanlar haricinde wobble denge tahtası,cimnastik minderi, denge diski,denge topu gibi mataryeller kullanarak fonsiyonel egzersizlerle çeşitlilik sağlanabilir. Çalışmamızda 8 haftalık egzersiz yapılmıştır fakat bu süre arttırıldığında sporcuların performanslarında artış gözlemlenebilir.

16 Kaynaklar Altay F. (2001) Ritmik Jimnastikte İki Farklı Hızda Yapılan Chaine Rotasyon Sonrasında Yan Bayraktar B., Sunay H. (2007). Türkiye de Elit Bayan ve Erkek Voleybolcuların Spora Başlamasına Etki Eden Unsurlar ve Spordan Beklentileri, SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, (2), Cengiz, A. (1999) Voleybol Oyun Kuramı ve Alıştırmaları Bağırgan Yayımevi ANKARA. Çelik A. (2014). Mini Voleybol Öğretimi. Ankara- Spor Gündüz N. (1997)., Antrenman Bilgisi,Saray Medikal ve Yayımcılık S. İzmir. 32. Kejonen P. (2002) Body Movements During Postural Stabilization. Dissertation, Department of Physical Medicine and Rehabilitation. Oulu University. ;