Salmonella Enfeksiyonları

Transkript

1 Salmonella Enfeksiyonları Dr. Recep ÖZTÜRK İstanbul Universitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı

2 Salmonella Enfeksiyonları Salmonella cinsi bakteriler, dünyada her tarafta bulunan insan ve hayvan patojenleridir İnsanda salmonelloz : Gastroenterit (kendi kendini sınırlayan gıda zehirlenmesi) Enterik ateş (tifo, paratifo) Sistemik hastalıklar vd(sepsis, menenjit, osteomyelit)

3 Salmonella Salmonella cinsi bakteriler Gram-negatif, flagellalı, fakültatif anaerop Enterobacteriaceae ailesindeki bakterilerdir Hareketli(gallinarum ve pullorum hariç) Glukoz ve mannozdan asit yapar(gaz: bazen; typhi ve gallinarum gaz yapmaz) Laktozu fermente etmezler (MacConkey agarda soluk renkli koloni) İndol(-) sodyum deoksikolat, kristal viyole, brillant yeşili, bizmut sitrat, tetratiyonat, selenit vb kimya maddelerine diğer koliformlara göre daha dirençlidirler

4 Yapı, Sınıflama ve Antijen Tipleri Salmonella cinsi bakterilerde üç ana antijen vardır: H (flagella) antijenleri; O (somatik) antijenleri(>60); Vi antijeni (S.typhi) Antijenik yapının saptanması ile Salmonella cinsi bakteriler herbiri pek çok serovar(>2000) içeren dokuz (A-I) serogruba ayrılır

5 Sınıflama* Tür Serovar(lar) Rezervuar S.cholerasuis S.typhi S.enteritidis Tek Tek S.enteritidis S.typhimurium S.paratyphi A S.schotmuelleri S.pullorum S.heidelberg S.derby Hayvanlar(domuz) İnsan İnsan ve bazı hayvanlar İnsan Le Minor: İki tür:s.enterica(6 alt tür; enterica 1300 serovar), S.bongori

6 Virulans Faktörleri Epitel hücrelerine invaze olabilme Hücre duvarındaki lipopolisakkaritler (endotoksin) ve Vi antijeni Hücre içinde üreyebilme Demir taşıma sistemi:sdierofor Toksinlerin açığa çıkışı

7 Patogenez Patojen salmonella lar gıdayla alınır, mide asidi engelini aşabilenler ince barsağa ulaşır İnce ve kalın barsak mukozasına penetre olur ve toksinlerini üretir Epitel hücrelerine invazyon inflamatuar reaksiyonu indükleyen proinflamatuar sitokinlerin salınımımı uyarır Akut inflamatuar cevap ishale neden olur, mukoza ülserasyonu ve destrüksiyonu oluşabilir Bakteriler barsaktan sistemik dolaşıma geçebilir (bakteremi/sepsis)

8 Konak Savunmaları Özgül ve özgül olmayan konak savanmaları savunmada görev alır: Özgül olmayan konak savanmaları : Mide asiditesi(ph<1.5 e duyarlı), barsak mukusu, barsak hareketleri (peristaltizm, laktoferrin, lizozim,sekretuar antikorlar) Özgül konak savunmaları mukozal ve sistemik antikorlar, invazyona karşı genetik direnç Duyarlılığı etkileyen değişik faktörler

9 Epidemiyoloji Fekal-oral bulaşma ana bulaş yoludur: Gıdalar Su Enfekte edici doz yüksektir( ); bu nedenle gıdada çoğalma gereklidir Kişiden kişiye bulaşma olabilir(hastanelerde)

10 Epidemiyoloji Non-typhoid salmonelloz(nts) bütün dünyada insan ve hayvanlarda görülür NTS un esas rezervuarı hayvanlardır NTS genellikle gıda kaynaklı bir hastalıktır, ama kişiden kişiye de bulaşabilir S.enteritidis yumurtalara transovarian:vertikal bulaşmaktadır Enterik ateş(tifo ve paratifo) etkenleri esas olarak fekal oral yolla kişiden kişiye bulaşır ve önemli bir hayvan rezervuarları yoktur

11 Epidemiyoloji Asemptomatik taşıyıcılık/portörlük ("typhoid Mary") hastalığın bulaşmasında önemli olabilir Hastalar belirtiler geçtikten sonra 5 hafta salgılarıyla bakteriyi yayar S.typhi ile enfekte olanların yaklaşık % 2-5 i ve NTS lu kişilerin % kadarı kronik taşıyıcı olabilir(>1 yıl) Tifoda 90 gün taşıyıcılık:%7-20 Obez, çok doğum yapmış(40-60 yaş arası) kadınlar, safra kesesi taşı olanlarda taşıyıcılık riski yüksek

12 Klinik Belirtiler Süt çocukluğu devresi, 50 yaş üstü ve zayıflatıcı durumlar hastalığın ciddi seyretmesine neden olur Gastroenterit (diyare, karında kramplar, ateş) (S typhimurium ve S enteritidis ) En sık görülen klinik şekil, kendi kendini sınırlar, komplikasyon genelde yok

13 Klinik Belirtiler Septisemi(S choleraesuis...) Enterik ateş(s typhi, S paratyphi-a ve S schottmuelleri) Ateş, relatif bradikardi, ürperme/titreme, myalji, başağrısı, boğaz ağrısı, öksürük, karında basmakla solan maküler döküntüler(rose spots), karında duyarlılık, hepatospleneomegali Fokal enfeksiyonlar(s choleraesuis...) Asemptomatik taşıyıcılık(portörlük)

14 Komplikasyonlar Bakteremi(sağlıklı kişilerde %4% ;yaşlılarda, erken süt çocukluğu döneminde, bağışıklık yetmezliği olanda risk yüksek; ör. HIVde risk x100 Metastatik enfeksiyonlar(damar greftleri, kemik: osteomylelit:orak hücreli anemi, kalp kapakçıkları, eklemler, böbrek, karaciğer, dalak) Barsak perforasyonları(tifo: terminal ileum seviyesinde)

15 Tanı Lökopeni(tifo), lökositoz (NTS) Salmonelloz belirgin bir sebebi bulunamayan herhangi bir akut ishalli veya ateşli hastada düşünülmelidir Tanı klinik örneklerden mikroorganizmanın izole edilmesiyle konur (kan/kemik iliği, idrar, dışkı) SerolojiWidal testi):? Anti-Vi:taşıyıcılık(portör)

16 NTS E.coli kökenleri Campylobacter Shigella C.difficile Yersinia Tifo Malaria Tuberküloz Akut HIV enfeksiyonu Tifus Ayırıcı Tanı

17 Tedavi Enterik ateş: 14 gün: chloramphenicol, trimethoprim-sulfamethoxazole (7-14 gün): ciprofloxacin, ofloxacin, ceftriaxone, cefixime (7 gün) azithromycin NTS Enterokolit; Kendini sınırlar, antibiotik gereksiz Antibiotikler(Ciprofloxacin, ceftriaxone) ciddi septisemik olgular, yaşlılar, < 3ay çocuklar, bağışıklık yetmezlikliler, damar greft, veya protez kalp kapağı olanlarda endikedir Taşıyıclık: amoxicillin, ciprofloxacin, kolesistektomi

18 Kontrol Tifo için etkili aşı mevcut ama NTS için yok Typhim Vi:tek doz IM Ty21a: oral attenue aşı, dört doz Bir yıl süreyle %70 bağışıklık sağlar; İmmun yetmezlikli olgular ve 6 yaş altında kullanılmaz Sanitasyon önlemleri Hijyenik önlemler Gıdaların iyi pişirilmesi Gıdaların uygun depolanması, nakli ve tüketimi Taşıyıcıların gıda sektöründe çalışmaması