Ölçek değişince değişen özellikler. Ayrıntı. Küçültme oranı. Gösterilen alan

Transkript

1 ÖLÇEKLER HARİTA: Yeryüzünün tamamının veya belli bir bölümünün belirli oranda küçültülerek bir düzleme çizilmiş halidir. ÖLÇEK: Gerçek uzunlukların haritaya aktarılırken belirli oranda küçültülürler. Bu küçültme oranına ölçek denir. Küçük ölçekli harita Büyük ölçekli harita Ölçek değişince değişen özellikler. fazladır Ayrıntı azdır azdır Küçültme oranı fazladır dar Gösterilen alan geniş Ölçek türleri: 1/ Çizgi ölçek kesir ölçek 1

2 KONUM Dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki eşit parçaya böldüğü varsayılan çizgiye ekvator denir. Paraleller: 90 kuzeyde, 90 güneyde 180 paralel vardır. İki paralel arası 111 km dir. Kutuplara doğru boyları kısalır. Meridyenler: 180 doğuda, 180 batıda 360 meridyen vardır. Boyları eşittir. Kutuplarda birleşirler. İki meridyen arası 4 dakikadır. Dünyadaki büyük kara parçalarına kıta, büyük su kütlelerine okyanus denir. Matematik konum, bir yerin Ekvator, kutuplar ve başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır. Özel konum, bir yerin denizlere, okyanuslara, kıtalara, komşu ülkelere, yeryüzü şekillerine göre konumudur. Ülkemizin matematik konumu Ülkemiz Kuzey paralelleri, Doğu meridyenleri arasında yer alır. * Ülkemizin matematik konumu gereği; * Dört mevsim yaşanır * Kuzeyden esen rüzgarlar soğuktur. * Dağların güney yamaçları daha sıcaktır. * Doğusu ile batısı arasında 76 dakika fark vardır. Ülkemizin özel konumu * Üç tarafı denizlerle çevrilidir. * Yeraltı ve yerüstü kaynakları açısından zengindir. * İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir. * Batıdan doğuya doğru yükseltisi artmaktadır. * Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları arasında köprü konumundadır. 2

3 DÜNYA İKLİMLERİ Çöl İklimi Gündüz çok sıcak gece çok soğuktur. Kum fırtınalarından korunmak için uzun elbiseler giyerler. Çadırlarda, kerpiç evlerde barınırlar. Yağış çok az olduğu için tarım yapılmaz. Ulaşım develer ile sağlanır. Muson İklimi Asya nın güney kıyılarında görülür. Yaz ve sonbaharda aşırı yağmurlar olur. Sel felaketleri yaşanır. Evler saz ve kamıştan yerden yüksek olarak yapılır. Pirinç ve çay yaygındır. Bitki örtüsü ormandır. Mobilya yapımında kullanılan Tik ağacı yetiştirilir. Kutup iklimi Kutuplarda görülür. Sürekli kış yaşanır. Buzullarla kaplıdır. İgloo denilen buz evler vardır. Geyik ve kurtların çektiği kızaklarla ulaşım sağlanır. Hayvan kürklerinden elbiseler giyilir. Balıkçılık ve geyik çobanlığı yaygındır. Ekvator İklimi Ekvator çevresinde görülür. Devamlı yaz mevsimi yaşanır. Güneş ışınlarını dik olarak alır. Yıl boyunca yağışlıdır. Geniş yapraklı ormanlar vardır. Tropikal bitkiler ve çeşitli hayvanlar vardır. 3

4 TÜRKİYE NİN İKLİMİ Akdeniz İklimi: Akdeniz Ege ve Marmara kıyılarında görülür. Yazları sıcak ve kurak kışları ılık yağışlı geçer. Bitki örtüsü kısa boylu ağaçlar ve çalılıklardan oluşan makidir. Çeşitli sebze, meyve, turunçgiller, muz, zeytin ve pamuk yetiştirilir. Karadeniz İklimi: Karadeniz kıyılarında görülür. Her mevsim yağışlı ve ılımandır. Bitki örtüsü ormandır. Çay, fındık, mısır yetiştirilir. Karasal iklim Karasal İklim: Denizden uzak iç kesimlerde görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçer. Bitki örtüsü bozkırdır. Buğday, arpa ve şekerpancarı yetiştirilir. 4

5 İKLİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Yükseklik Deniz etkisi - Karasallık Ekvatora yakınlık Her 200 mt yükseldikçe sıcaklık 1 derece azalır. Erzurum aynı paralel ürerindeki Ankara dan daha soğuktur. Denizler karalara göre geç ısının ve geç soğur. Denizler kışın karalar üzerinde ılımanlaştırıcı bir etkisi olur. Ekvatordan uzaklaştıkça ve kutuplara yaklaştıkça sıcaklık azalır. Antalya Çanakkale ye göre ekvatora daha yakın olduğu için daha sıcaktır. Dağların uzanışı Bakı Rüzgarlar Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde dağlar kıyıya paralel uzanır. Ilıman havanın iç kesimlere girmesini engeller. Ege bölgesinde ise denize dik uzanan dağlar ılıman iklimin iç kesimlere girmesine izin verir Ülkemizde dağların güney yamaçları güneş ışınlarına karşı durumundan dolayı kuzey yamaçlarından daha çok ısınır. Ülkemizde kuzeyden gelen rüzgarlar soğuk, güneyden gelen rüzgarlar sıcaktır. 5

6 GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE YERLEŞME İlk insanlar daha çok avcılık ve toplayıcılıkla geçinmekteydi. İnsanlar toprağı işlemeyi ve hayvanları evcilleştirmeyi öğrenince yerleşik hayata geçmeye başladırlar. Tarım yapabilecekleri alanlara su kenarlarına, iklim koşulları elverişli yerlere yerleşiyorlardı. Zamanla şehirler kuran insanlar saldırılardan korunmak için şehirlerin etrafını surlarla çevirdiler. Geçmişte yerleşmeyi etkileyen en önemli faktörler İklim, su kaynakları ve verimli topraklardır. Geçmişte kurulan yerleşimlerin üzerlerinin zamanla toprakla örtülmesi sonucu oluşan tümsek görünümlü yerlerdir. Çatalhöyük (Konya), Alacahöyük (Çorum), Truva (Çanakkale) Kültepe (Kayseri) Anadolu da kurulan ilk yerleşmelere örnektir. Sanayinin gelişmesi ile hammadde ve ticaret yollarına yakın şehirler büyüdü. Fabrikalarda çalışmak isteyen insanlar şehirlere göç etmeye başladı. Şehirlerde barınma ihtiyacını karşılayacak çok katlı binalar inşa edildi. İlk çağlardan faklı olarak günümüzde yerleşim yeri seçilirken, ulaşım imkanları, alışveriş merkezlerine yakınlık, daha iyi eğitim ve sağlık imkanı, sosyal ve kültürel faaliyetler, gibi etkenleri de göz önüne bulundurmaktadır. Çağ: İnsanlığı etkileyen toplumsal ve ekonomik olayların başlangıç ve bitim tarihleri arasındaki zaman dilimidir. Milat: Hz. İsa'nın doğum yılı olan 0 yılıdır. Yüzyıl: 100 yıllık zaman dilimidir ile 1500 yılları arası 15. yüzyıldır. Sağ taraftaki iki rakamı silerek +1 eklenerek bulunabilir. 6

7 ANADOLU VE MEZOPOTAMYA MEDENİYETLERİ SÜMERLER Yazıyı icat ettiler. Site denilen şehir devletleri kurdular. Ziggurat (Göğün evi) denilen tapınaklarının alt katları erzak deposu, orta katları okul ve tapınak, son katlar ise rasathane (gözlemevi) olarak kullanılıyordu. Ay takvimini ve güneş saatini buldular. Rakamlar ve dört işlemi buldular. BABİLLER Kral Hammurabi, kendi adıyla bilinen kanunlarla devleti yönetti. Babil'in asma bahçeleri dünyanın harikaları arasındadır. Güneş ay ve gezegenleri gözlemlemek için Babil Kulesi yaptırılmıştır. ASURLULAR Başkent Ninova da devrin ilk ve en büyük kütüphanesi kurulmuştur. Anadolu ile ticareti geliştirdiler. Anadolu çivi yazısını Asurlu tüccarlardan öğrendi. 7

8 ANADOLU VE MEZOPOTAMYA MEDENİYETLERİ HİTİTLER Devlet meseleleri Pankuş denilen mecliste görüşülürdü. Kral bu meclise hesap verirdi. Tavananna adı verilen kraliçenin de yönetimde söz hakkı vardı. Hiyeroglif denilen resimli yazı tekniğini kullandılar. Kadeş Antlaşması Hititlilerle Mısırlılar arasında yapılan tarihteki ilk yazılı antlaşmadır. Bir yıl içinde olan önemli olayları «anal» denilen yıllıklara yazarlardı. İlk tarih yazıcılığını başlatmışlardır. FRİGLER Tarıma çok önem verilirdi. Saban kırana ekinlere zarar verenler ağır cezalar verilirdi. En önemli tanrıçaları bereket tanrısı Kibele dir. Tapates adı verilen kilimleri vardır. Madencilik ve mobilyacılık gelişmişti. Fibula denilen çengelli iğne, çeşitli süs eşyaları ve kaplar yaptılar. Soyluları Tümülüs adı verilen yığma mezarlara gömerlerdi. İYONLAR Deniz ticaretinin getirdiği zenginlik, Site devletlerinde özgür yaşam, bilim ve sanatın gelişmesini sağladı. Tales, Homeros, Heredot Pisagor gibi bir çok bilim adamı ve düşünür yetiştirdiler. Efes Antik Kütüphanesi İyonlardan kalma bir eserdir. LİDYALILAR Anadolu dan Mezopotamya ya uzanan Kral yolunu yaptırdılar. Takas uygulamasına son vererek parayı icat ettiler. Ordularının paralı askerlerden oluşması devletin yıkılmasına sebep oldu. URARTULAR Van gölü çevresinde kuruldu. Van Kalesi, Şamran su kanalı (56 km) taş işçiliğindeki ustalıklarının örnekleridir. Ölen kişileri eşyaları ile gömerlerdi. 8