Kronik Böbrek Hastalarında Öğrenme Stillerinin Belirlenmesi

Transkript

1 Kronik Böbrek Hastalarında Öğrenme Stillerinin Belirlenmesi Dilek Efeyurtlu ANTALYA EGİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ

2 GİRİŞ Çağdaş eğitim yaklaşımlarının üzerinde durduğu en önemli konulardan biri eğitsel uygulamaların öğrenenlerin kişisel özelliklerine duyarlı olarak gerçekleştirilmesidir. Öğrenenlerin bireysel farklılıklarına göre öğrenme yollarını zenginleştirme ve öğrenme ortamlarını daha etkili biçimde geliştirme amacı taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda öğrenmeyi etkileyen zeka, yetenek ve motivasyon gibi birçok faktörün yanısıra öğrenme stilininde önemli bir yere sahip olduğu kabul edilmektedir. dergipark.ulakbilim.gov.tr

3 ÖĞRENME STİLİ NEDİR? Öğrenme stili bir şeyi yaparken ne kadar zeki olduğunuz yada hangi becerilerle konuyu öğrendiğinizle ilgili değildir. Bir şeyi yaparken ve yeni bir bilgiyi öğrenirken beyninizin nasıl daha etkili bir şekilde çalıştığı ile ilgilidir. Başka bir değişle öğrenenlerin ne öğrendikleri ile ilgili değil nasıl öğrenmeyi tercih ettikleri ile ilgilidir.

4 Öğrenme stili kavramı farklı araştırmacılar tarafından benzer şekilde tanımlanmıştır. «Bireylerin bilgiyi işletme ve düzenlemede yada çevresel uyarıcılara verdikleri tepkilerde kullandıkları yollar» (Newby,Stebich,Lahman ve Russell 2000) ; «Düşünme anlama ve bilgiyi işleme yolu» (Jensen, 2003); «Bilgiyi kavrama ve işlemede ( transformation ) kişisel olarak tercih edilen yöntem» (Kolb, 1984 )

5 Felder (1993) ; Bilgiyi algılamada kullanılan duyu, sezgiler, bilgiyi almada tercih edilen sunum şekli ( görsel, sözel ) Bilginin organizasyonunda tercih edilen yöntem (tümdengelim, tümevarım ) Bilgi işlemede izlenen yol (aktif/fiziksel katılım, pasif/düşünsel katılım ) gibi pek çok unsurun öğrenme stillerinin şekillenmesinde etken olduğunu belirtir.

6 Öğrenme stilleri üzerine geliştirilen modellerde öğrenme stilini etkileyen farklı unsurların ön plana çıkarıldığı görülmektedir. Gregore öğrenme stili modeli, Kolb öğrenme stili modeli, Bernice McCarty 4MAT öğrenme stili modeli, Dunn ve Dunn öğrenme stili modeli, Myers-Brigs öğrenme stili modeli verilebilecek örneklerden birkaçıdır. Bu araştırma AEAH sinde takipli KBY hastalarının öğrenme stillerini ortaya çıkarmak üzere planlanmış bir çalışmadır. bby.hacettepe.edu.tr

7 MATERYAL- METOT Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniğinde takipli ; prediyaliz, periton diyalizi ve hemodiyaliz hastalarından oluşan gönüllü 300 hasta çalışmaya alınmıştır. Hastaların sosyodemografik bilgileri kayıt edilmiş ve Kolb un öğrenme stili envanteri uygulanmıştır. Hastaların imzalı kişisel onamları ve hastanemizin etik kurul onayı mevcuttur. Araştırmada kullanılan öğrenme stili envanteri Buket Akkoyunlu ve Peter Aşkar tarafından Türkçeye çevrilmiştir.(aşkar, Akkoyunlu,1993). Kolb ÖSE, Askar ve Akkoyunlu (1993) tarafından Türkçeye çevrilerek, geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıstır. (Dört temel ögrenme yolu ve birlestirilmis puanların güvenirligi için hesaplanan Cronbach-Alpha katsayıları; somut deneyim:0.58, yansıtıcı gözlem:0.70, soyut kavramsallastırma:0.71, aktif uygulama:0.65, soyut-somut:0.77, aktifyansıtıcı: 0.76 dır9. Öğrenme stillerini ortaya çıkarmak üzere planlanmış tarama modelinde betimsel bir çalışmadır.)

8 Geçmişte yada halen var olan bir durumu, var olduğu şekli ile betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır. (Karasar, 2007:77). Veriler bilgisayar ortamında spss 18.0 programı ile analiz edilmiştir. Takipli hastalarımızın frekans ve yüzde istatistiklerinin yer aldığı tablolar ile sunulmuştur. Araştırmanın diğer veri analizi parametrik olmayan testlerden ki-kare bağımsızlık testi uygulanmıştır. Kolb öğrenme stilinde 12 soru bulunmaktadır. Herbir soruda bulunan 4 seçenek 1 ile 4 arasında puanlanmaktadır. Ölçekten alınanen düşük puan 12 en yüksek puan 48 dir. Bu puanlamadan sonra birleştirilmiş puanlar hesaplanmaktadır. Tabloya yerleştirilerek öğrenme stili bulunur.

9 Kolb a göre öğrenme stili ; tecrübelerin dönüştürülerek bilginin yaratıldığı bir süreç olarak tanımlanmıştır. İnsanların ne öğrendikleri ve öğrendiklerini nasıl uygulayacakları konusu önemlidir. Öğrenme deneyime dayanan ve devam eden bir süreçtir. Özetle önemli olan bireylerin sahip oldukları öğrenme stilleri ile öğrenme durumlarında kullandıkları yöntemlerin birbirleri ile uyumlu olmasıdır.

10 Dört Aşamalı Öğrenme Döngüsü 1- Somut Yaşantı ( hissederek ) 2-Yansıtıcı Gözlem (izleyerek ) 3-Soyut Kavramsallaştırma (düşünerek) 4-Aktif Yaşantı (yaparak) öğrenmedir. Ancak bireyin öğrenme stilini belirleyen tek bir biçim bulunmamaktadır. Bu nedenle bir öğrenme durumu içerisine çeşitli durumlar bir araya getirilerek yerleştirilmiştir. Bireylerin puanlarının toplamı ile bireyin en uygun hangi öğrenme stiline girdiği belirlenir. Bu öğrenme stilleri ; Yerleştiren, özümseyen, değiştiren ve ayrıştıran şeklinde gruplanmıştır.

11 AYRIŞTIRAN : Soyut kavramsallaştırma (düşünerek) ve aktif yaşantı (yaparak) öğrenme biçimlerini kapsar. Problem çözme,karar verme ve fikirlerin mantıksal analizi, sistematik planlama belli başlı özellikleridir. Bu öğrenme biçiminde yer alan bireyler problem çözme konusunda başarılıdırlar. Sistemli olarak planlama yaparlar. Yaparak öğrenme önemlidir. DEĞİŞTİREN :Somut yaşantı (hissederek) ve yansıtıcı gözlem (izleyerek)öğrenme biçimlerini kapsar. En önemli özelliği düşünme yeteneği, değer ve anlamların farkında olmasıdır. Değiştiren somut durumları birçok açıdan gözden geçirir ve ilişkileri anlamlı bir şekilde organize eder. Öğrenme durumunda sabırlı, nesnel, dikkatli yargılarda bulunan fakat bir eylemde bulunmayandır. Düşünceleri biçimlendirirken kendi düşünce ve duygularını göz önüne alır.

12 ÖZÜMSEYEN : Soyut kavramsallaştırma (düşünerek) ve yansıtıcı gözlem (izleyerek ) öğrenme biçimi içerisinde yer almaktadır. Kavramsal modelleri yaratma en belirgin özelliğidir. Birşeyler öğrenirken soyut kavramlar ve fikirler üzerinde odaklaşır. YERLEŞTİREN : Somut yaşantı (hissederek) ve aktif yaşantı (yaparak) öğrenme biçimi içerisinde yer almaktadır. Planlama yapma, kararları yürütme ve yeni deneyimler içinde yer alma belli başlı özellikleridir. Öğrenme durumlarında bireyler açık fikirli ve değişimlere karşı kolaylıkla uyum sağlarlar. Yaparak ve hissederek öğrenme söz konusudur. eğitimvebilim.ted.org.tr

13 Somut Yaşantı Yansıtıcı Gözlem Soyut Kavramsallaştırma Aktif Yaşantı (hissederek) (izleyerek) (düşünerek) (yaparak) YOLU Ayrıştıran Değiştiren Özümseyen STİLLERİ Yerleştiren

14 BULGULAR Bulgular: 300 hastanın %67,7 si erkek, %32,3 ü bayan ve ortalama yaşları 52,84 ±13,98 saptandı. Hemodiyaliz 138 hasta, 46 hasta periton diyalizi yapmaktaydı ve 116 hasta da Evre4-5 KBH nedeniyle prediyaliz poliklinik takibindeydi. Kolb ÖSE sonucunda hastaların %48 i değiştiren, %25 i özümseyen, %13 ü yerleştiren ve %14 ü ayrıştıran öğrenme stili olarak tespit edildi. Erkek hastalarımızın %42,4 ü değiştiren, %35,9 u yerleştiren, bayan hastalarımızın ise %85,7 si ayrıştıran, %80 i özümseyen olarak bulundu. Hemodiyaliz hastalarının; %59,5 ayrıştıran, %50,7 si özümseyen, %46,2 si yerleştiren, %39,6 sı değiştiren Periton diyaliz hastalarının; %18,7 si özümseyen, %18,1 i değiştiren, %7,7 si yerleştiren, %7,1 i ayrıştıran Prediyaliz hastalarının; %46,2 si yerleştiren, %42,4 ü değiştiren,%33,3 ü ayrıştıran, %30,7 si özümseyen

15 Tablo 1:Öğrenme stiline göre sosyodemogrofik veriler Öğrenme şekli Değiştiren n,% Özümseyen n,% Yerleştiren n,% Ayrıştıran n,% 144, (%48) 75, (%25) 39, (%13) 42, (%14) Cinsiyet Kadın 83 (%57,6) 60 (%80,0) 25 (%64,1) 36 (%85,7 Erkek 61 (%42,4) 15 (%20,0) 14 (%35,9) 6 (%14,3) Diyaliz replasmanı/ Prediyaliz Hemodiyaliz 57 (%39,6) 38 (%50,7) 18 (%46,2) 25 (%59,5) Periton Diyalizi 26 (%18,1) 14 (%18,7) 3 (%7,7) 3 (%7,1) Prediyaliz 61 (%42,4) 23 (%30,7) 18 (%46,2) 14 (%33,3) Eğitim Durumu Okur yazar değil 12 (%8,3) 2 (%2,7) 2 (%5,1) 4 (%9,5) İlkokul 84 (%58,3) 33 (%44,0) 25 (%64,1) 23 (%54,8) Ortaokul 21 (%14,6) 9 (%12,0) 5 (%12,8) 2 (%4,8) Lise 17 (%11,8) 18 (%24,0) 3 (%7,7) 8 (%19,0) Yüksekokul 10 (%6,9) 13 (%17,3) 4 (%10,3) 5 (%11,9) Yaşadığı yer Kent 72 (%50) 59 (%78,7) 34 (%87,2) 40 (%95,2) Kırsal 72 (%50) 16 (%21,3) 5 (%12,8) 2 (%4,8) Medeni Durum Evli 109 (%75,7) 55 (%73,3) 32 (%82,1) 33 (%78,6) Bekar 17 (%11,8) 7 (%9,3) 4 (%10,3) 4 (%9,5) Dul 18 (%12,5) 13 (%17,3) 3 (%7,7) 5 (%11,9) İş Durumu Ev hanımı 54 (%37,5) 9 (%12,0) 10 (%25,6) 5 (% 11,9) Tüm gün çalışıyor 9 (%6,3) 10 (%13,3) 3 (%7,7) 3 (%7,1) Yarım gün çalışıyor 1 (%0,7) 3 (%4,0) 2 (%5,1) 0 İşsiz 11 (%7,6) 8 (%10,7) 4 (%10,3) 3 (%7,1) Sağlık nedeniyle emekli 19 (%13,2) 15 (%20,0) 8 (%20,5) 9 (%21,4) Yaş nedeniyle emekli 39 (%27,1) 25 (%33,3) 11 (%28,2) 20 (%47,6) Çitçi 7 (%4,9) (%2,4)

16 Değiştiren Özümseyen Yerleştiren Ayrıştıran Sağlık Güvencesi Emeli sandığı 21 (%14,6) 19 (%25,3) 7 (%18,4) 6 (%14,3) SSK 67 (%46,5) 39 (%52,0) 21 (%55,3) 27 (%64,3) Bağkur 34 (%23,6) 13 (%17,3) 5 (%13,2) 5 (%11,9) Yeşilkart 21 (%14,6) 4 (%5,3) 5 (%13,2) 3 (%7,1) Özel Sigorta 1 (%0,7) (%2,4) Ekonımik Durum Kötü 33 (%22,9) 11 (%14,7) 2 (%5,1) 12 (%28,6) Orta Derecede 100 (%69,4) 53 (%70,7) 35 (%89,7) 27 (%64,3) İyi 11 (%7,6) 11 (%14,7) 2 (%5,1) 3 (%7,1) Yaşama Şekli Yanlız 19 (%13,2) 11 (%14,7) 4 (%10,3) 4 (%9,5) Eşi ile 45 (%31,3) 24 (%32,0) 10 (%25,6) 13 (%31,0) Eşi ve çocukları ile 64 (%44,4) 31 (%41,3) 23 (%59,0) 19 (%45,2) Çocukları ile 16 (%11,1) 9 (%12,0) 2 (%5,1) 6 (%14,3) Sigara Evet 23 (%16,0) 18 (%24,0) 10 (%25,6) 7 (%16,7) Hayır 108 (%75,0) 42 (%56,0) 23 (%59,0) 26 (%61,9) Eski İçici 13 (%9,0) 15 (%20,0) 6 (%15,4) 9 (%21,4) Alkol Evet 8 (%5,6) 2 (%2,7) 5 (%12,8) 1 (%2,4) Hayır 131 (%91,0) 63 (%84,0) 31 (%79,5) 38 (%90,5) Eski içici 5 (%3,5) 10 (%13,3) 3 (%7,7) 3

17 Hastalarımızın 204 ü kentsel, 96 sı kırsal bölgede yaşamlarını sürdürmektedir. Yaşadığı yer açısından öğrenme şekillerinde fark görülmemiştir. Erkek hastaların öğrenme stili değiştiren %42,4, yerleştiren %35,9 olarak saptanmıştır, kadın hastalarda ise bu dağılım özümseyen %80.0, ayrıştıran %85,7 şeklinde dağılım göstermiştir. Bu durumun kadın hastalara göre erkek hastaların lise ve yüksekokul düzeyinde olmaları etkilemiştir.

18 SONUÇ Öğrenme stillerini bilmek bireylerin öğrenme döngüsündeki güçlü ve zayıf yönlerinin bilinmesine, bireylerin başarı ilgi ve motivasyonlarını olumlu yönde etkileyecek öğrenme ortamlarının ve eğitim programlarının hazırlanmasına fırsat yaratacaktır. Öğrenme stilleri bireylerin tercihleri ile oluşan, sonradan kazanılmış özelliklerdir. Sabit ve değişmez unsurlar olmamakla birlikte, değişmeleri zaman alır. Bu nedenle öğretim yöntemleri ve stratejilerin, öğretim ortamları ve materyallerinin öğrenme stillerine göre seçilmesi ve düzenlenmesi bireylerin uygulanan düzene ayak uydurmasını beklemekten daha etkili bir yoldur. Bu çalışmada elde edilen en önemli bulgu bazı öğrenme stilleri açık farkla ön plana çıksada KBY de takip ve tedavi edilen bireylerin birbirlrinden farklı öğrenme stillerine sahip oldukları, gruplar arasındada dağılım açısından bir fark görülmediğidir. Bu durum eğitim programları hazırlanırken gözönünde bulundurulması gerektiği dikkati çekmektedir.

19 Sonuç olarak verdiğimiz eğitimlerde farklı öğretim yöntem ve teknikleri ile farklı öğretim materyal ve araçları bireyin özelliklerine göre belirlenmelidir. sözel sunum, görsel sunum,bireysel çalışma, grup çalışması olanaklarının düşünsel katılım ve fiziksel katılım olanaklarının bireyin öğrenme stili özelliğine uygun sıralamada verilmelidir.

20 Prediyaliz eğitimindeki etkin eğitim renal replasman tedavilerinin daha iyi anlaşılıp bilinçli bir seçim yapmasına olanak sağlamaktadır.