TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER

Transkript

1 TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER 27 EKİM 2017

2 BÜYÜME VE MİLLİ GELİR Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2013 yılında dolar, 2014 yılında dolar, 2015 yılında dolar, 2016 yılında ise dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2016 yılında cari fiyatlarla milyon TL/ milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2016 yılında geçen senenin aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksine göre %3,2 oranında büyümüştür. GSYH, zincirlenmiş hacim endeksine göre 2016 yılının I. Çeyreğinde %4,8 oranında, 2016 yılının II. Çeyreğinde %4,9 büyürken 2016 yılının III. Çeyreğinde ise %0,8 oranında küçülürken; 2016 yılının IV. çeyreğinde %4,2 oranında büyümüştür. GSYH, 2017 yılının I. çeyreğinde cari fiyatlarla milyon TL/ milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2017 yılının I. çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksine göre %5,2 oranında büyümüştür. GSYH, 2017 yılının II. çeyreğinde cari fiyatlarla milyon TL/ milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2017 yılının II. çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksine göre %5,1 oranında büyümüştür. GSYH de en hızlı büyüyen ilk üç sektör, 2017 yılının II. çeyreğinde zincirlenmiş hacim endeksine göre sırasıyla, %10,1 ile Bilgi ve İletişim, %9,4 ile Finans ve Sigorta Faaliyetleri ve %6,8 ile İnşaat sektörleri olmuştur. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2017 yılı II. çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %6,5 artmıştır. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi 2017 yılı II. çeyreğinde, bir önceki çeyreğe göre %2,1 oranında artmıştır. 1

3 Satın alma gücü paritesine kişi başına gayri safi yurtiçi hâsıla (GSYH) endeksi 2016 yılı geçici sonuçlarına göre 28 Avrupa Birliği (AB) ülkesi ortalaması 100 iken, bu değer Türkiye için 62 olmuştur ve AB ortalamasının %38 altında kalmıştır dönemini kapsayan Orta Vadeli Programda, GSYH nin 2017 yılı ve önümüzdeki üç yıllık büyüme beklentisi %5,5 olarak belirlenmiştir. DIŞ TİCARET 2015 yılında Türkiye nin İhracatı 143 milyar 839 milyon dolar, İthalatı 207 milyar 234 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 351 milyar 073 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 63 milyar 395 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %69,4 tür yılında, bir önceki yıla göre, İhracat %8,7 oranında, İthalat %14,4 oranında, Dış Ticaret Hacmi %12,2 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %25 oranında azalmıştır yılında Türkiye nin İhracatı 142 milyar 530 milyon dolar, İthalatı 198 milyar 618 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 341 milyar 148 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 56 milyar 89 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %71,8 dir yılında bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %0,9 oranında, İthalat %4,2 oranında, Dış Ticaret Hacmi %2,8 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %11,5 oranında azalmıştır yılının Ağustos ayında Türkiye nin İhracatı 13 milyar 289 milyon dolar, İthalatı 19 milyar 162 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 32 milyar 450 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 5 milyar 873 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %69,3 tür yılının Ağustos ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %12,3 oranında, İthalat %15,3 oranında, Dış Ticaret Hacmi %14,1 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %22,8 oranında artmıştır yılının Ocak-Ağustos döneminde Türkiye nin İhracatı 103 milyar 323 milyon dolar, İthalatı 148 milyar 979 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 252 milyar 303 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 45 milyar 656 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %69,4 tür. 2

4 2017 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %10,8 oranında, İthalat %13,8 oranında, Dış Ticaret Hacmi %12,5 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %21,1 oranında artmıştır yılının Ocak-Ağustos döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 12 milyar 430 milyon dolar ile 87-Motorlu Kara Taşıtları, 8 milyar 615 milyon dolar ile 71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb. ve 8 milyar 135 milyon dolar ile 84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar olmuştur yılının Ocak-Ağustos döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 15 milyar 651 milyon dolar ile 87-Motorlu Kara Taşıtları, 8 milyar 817 milyon dolar ile 84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar ve 8 milyar 477 milyon dolar ile 71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb. olmuştur yılının Ocak-Ağustos döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 18 milyar 262 milyon dolar ile 84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar, 17 milyar 430 milyon dolar ile 27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve 13 milyar 157 milyon dolar ile 85-Elektrikli makine ve cihazlar olmuştur yılının Ocak-Ağustos döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 23 milyar 355 milyon dolar ile 27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar, 17 milyar 290 milyon dolar ile 84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar ve 12 milyar 734 milyon dolar ile 85-Elektrikli Makine ve Cihazlar olmuştur. Tablo 1: Resmi Dış Ticaret Verileri, Ocak-Eylül (Milyon Dolar) 2016 Yıllık Değişim 2017 Ocak-Eylül Dönemlik Değişim İhracat ,90% ,56% İthalat ,20% ,52% Dış Ticaret Hacmi ,80% ,46% Dış Ticaret Dengesi ,50% ,79% Karşılama Oranı 71,80+% 68,20% Kaynak: GTB ve TÜİK Bakanlığımız verilerine göre Eylül ayında ise; İhracatımız 11 milyar 849 milyon dolar, İthalatımız 19 milyar 993 milyon dolar, Dış ticaret hacmimiz 31 milyar 841 milyon dolar, Dış ticaret açığımız ise 8 milyar 144 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 3

5 Tescil Edilen İhracat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam adet, 2012 yılında toplam adet, 2013 yılında adet, 2014 yılında adet, 2015 yılında adet, 2016 yılında ise adettir. Tescil Edilen İthalat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam adet, 2012 yılında toplam adet, 2013 yılında ise adet, 2014 yılında adet, 2015 yılında ise adet, 2016 yılında ise adettir. CARİ İŞLEMLER DENGESİ Cari İşlemler Açığı, 2013 yılında 63,6 milyar dolar, 2014 yılında 43,6 milyar dolar, 2015 yılında 32,2 milyar dolar, 2016 yılında ise 32,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Cari İşlemler Dengesinin GSYH ye Oranı, 2010 yılında %6,2, 2011 yılında %9,6, 2012 yılında %6,2, 2013 yılında %7,9, 2014 yılında %5,7, 2015 yılında %4,5, 2016 yılında ise %3,8 olarak hesaplanmıştır. Cari İşlemler Açığı, 2017 yılının Ağustos ayında 1,2 milyar dolar olurken; yıllıklandırılmış cari açık ise 37 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Cari işlemler hesabı altında yer alan yıllıklandırılmış Dış Ticaret Dengesi 2017 yılının Ağustos ayında 47,2 milyar dolar açık vermiştir. Cari işlemler hesabı altında yer alan yıllıklandırılmış Hizmetler Dengesi 2017 yılının Ağustos ayında 17,9 milyar dolar fazla vermiştir. Cari işlemler hesabı altında yer alan yıllıklandırılmış Gelir Dengesi 2017 yılının Ağustos ayında 9,9 milyar dolar açık vermiş iken; Cari Transferler 2,2 milyar dolar fazla vermiştir. Cari işlemler hesabının finansmanı amacıyla kullanılan yıllıklandırılmış Finans Hesabı ndan kaynaklanan net girişler 2017 yılının Ağustos ayında 31,7 milyar dolar olmuştur. Finans Hesabı altında yer alan yıllıklandırılmış Rezerv Varlıklar 2017 yılının Ağustos ayında 11 milyar dolar azalmıştır. Bunun 7 milyar doları menkul kıymetlerdeki azalıştan; 4 milyar doları ise döviz varlıklarındaki azalıştan kaynaklanmıştır. 4

6 Cari işlemler hesabı altında yer alan yıllıklandırılmış Net Hata ve Noksan 2017 yılının Ağustos ayında 5,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. DÖVİZ VE ALTIN REZERVİ Merkez Bankası nın Brüt Döviz Rezervleri, 2017 yılı Eylül ayı itibarıyla 91 milyar 503 milyon dolar olarak açıklanmıştır. Merkez Bankası nın Altın Rezervleri, 2017 yılı Eylül ayı itibarıyla 20 milyar 440 milyon dolar olarak açıklanmıştır. İSTİHDAM VE İŞSİZLİK İşgücüne Katılma Oranı, 2017 yılı Temmuz ayında %53,7 olmuştur. İstihdam Edilenlerin Oranı, 2017 yılı Temmuz ayında %48,0 olmuştur. İşsizlik Oranı, 2017 yılı Temmuz ayında %10,7 olmuştur. Tarım Dışı İşsizlik Oranı, 2017 yılı Temmuz ayında %13 olmuştur. Türkiye Genelinde İşsiz Sayısı, 2017 yılı Temmuz ayında kişi olmuştur. YOKSULLUK VE GELİR EŞİTSİZLİĞİ Gini Katsayısı, 2012 yılında 0,402 olarak, 2013 yılında 0,002 puanlık iyileşme ile 0,400 olarak, 2014 yılında 0,009 puanlık iyileşme ile 0,391 olarak hesaplanırken 2015 yılında ise 0,006 puanlık kötüleşme ile 0,397 olarak hesaplanmıştır. 5

7 ENFLASYON Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) 2015 yılında %8,81 oranında, 2016 yılında ise %8,53 oranında artış göstermiştir. Tüketici fiyatları, 2017 yılı Eylül ayında ise bir önceki aya göre %0,65 oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,29 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,20 ve on iki aylık ortalamalara göre %9,98 oranında artış göstermiştir. Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılında %5,71 oranında, 2016 yılında ise %9,94 oranında artış göstermiştir. Üretici fiyatları, 2017 yılı Eylül ayında ise bir önceki aya göre %0,24 oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %9,78 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre %16,28 oranında ve on iki aylık ortalamalara göre %13,26 oranında artış göstermiştir. ENDEKSLER Sanayi Üretim Endeksi, 2017 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,1 oranında azalırken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %5,2 oranında artmıştır. Tüketici Güven Endeksi, 2017 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre %2 oranında azalarak 67,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Perakende Satış Hacim Endeksi, 2017 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,3 oranında artarken; bir önceki yılın aynı ayına göre ise %2,6 oranında artmıştır. Ekonomik Güven Endeksi, 2017 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %3 oranında azalarak 102,8 değerine düşmüştür. Sanayi Ciro Endeksi, 2017 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,8 oranında artarken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %26,6 oranında artmıştır. İhracat Birim Değer Endeksi, 2017 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %1,4 oranında artmıştır. İthalat Birim Değer Endeksi, 2017 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %7,4 oranında artmıştır. 6

8 İhracat Miktar Endeksi, 2017 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %10,8 oranında artmıştır. İthalat Miktar Endeksi, 2017 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %7,4 oranında artmıştır. BÜTÇE Merkezi Yönetim Bütçesi Dengesi, 2014 yılında 23,4 milyar TL, 2015 yılında ise 22,6 milyar TL açık vermiştir. Merkezi Yönetim Bütçe Dengesinin GSYH ye Oranı, 2013 yılında %1,18, 2014 yılında %1,34, 2015 yılında ise %1,16 seviyesinde gerçekleşmiştir. Faiz Dışı Bütçe Dengesi, 2014 yılında ise 26,5 milyar TL, 2015 yılında ise 22,6 milyar TL fazla vermiştir. Faiz Dışı Bütçe Dengesinin GSYH ye Oranı, 2013 yılında %2,01, 2014 yılında %1,52, 2015 yılında ise %1,01 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bütçe, 2016 yılında ise 29,3 milyar TL açık vermiştir. Bütçe, 2016 yılı Eylül ayında 16,9 milyar TL açık verirken 2017 yılı Eylül ayında ise 6,4 milyar TL açık vermiştir. Bütçe Gelirleri, 2017 yılının Eylül ayında önceki yılın aynı dönemine göre %32,9 oranında artarak 48 milyar TL olmuştur. Vergi Gelirleri, 2017 yılının Eylül ayında önceki yılın aynı dönemine göre %35,5 oranında artarak 41,8 milyar TL olmuştur. Bütçe Giderleri, 2017 yılının Eylül ayında önceki yılın aynı dönemine göre %2,6 oranında artarak 54,4 milyar TL olmuştur. Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2017 yılının Eylül ayında önceki yılın aynı dönemine göre %1,6 oranında azalarak 46 milyar TL olmuştur. Bütçe, 2016 yılı Ocak-Eylül döneminde 12 milyar TL açık verirken, 2017 yılı Ocak-Eylül döneminde ise 31,6 milyar TL açık vermiştir. Bütçe Gelirleri, 2017 yılı Ocak-Eylül döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %12,9 oranında artarak 456,6 milyar TL olmuştur. 7

9 Vergi Gelirleri, 2017 yılı Ocak-Eylül döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %17,1 oranında artarak 385,3 milyar TL olmuştur. Bütçe Giderleri, 2017 yılı Ocak-Eylül döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %17,2 oranında artarak 488,2 milyar TL olmuştur. Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2017 yılı Ocak-Eylül döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %17,8 oranında artarak 441,6 milyar TL olmuştur. DEVLET BORÇLARI Kamu Brüt İç Borç Stoku, 2014 yılında 443,4 milyar TL, 2015 yılında 474,2 milyar TL, 2016 yılında 514,7 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde 528,3 milyar TL ve II. çeyreğinde 540,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kamu Brüt Dış Borç Stoku, 2014 yılında 206,6 milyar TL, 2015 yılında 247,8 milyar TL, 2016 yılında 305,1 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde 325,6 milyar TL ve II. çeyreğinde 331,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kamu Brüt Toplam Borç Stoku, 2014 yılında 649,9 milyar TL, 2015 yılında 722,1 milyar TL, 2016 yılında 819,8 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde 853,9 milyar TL ve II. çeyreğinde 872,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kamu Net Toplam Borç Stoku, 2014 yılında 186,8 milyar TL, 2015 yılında 161 milyar TL, 2016 yılında 219,2 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde 232,6 milyar TL ve II. çeyreğinde 236,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. AB Tanımlı Borç Stoku, 2014 yılında 585,7 milyar TL, 2015 yılında 643,0 milyar TL, 2016 yılında 733 milyar TL 2017 yılı I. çeyreğinde 773,1 milyar TL ve II. çeyreğinde 797,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kamu Net Toplam Borç Stokunun GSYH ye Oranı, 2011 yılında %20,8, 2012 yılında %15,3, 2013 yılında %10,9 ve 2014 yılında %9,1, 2015 yılında %6,9, 2016 yılında %8,4, 2017 yılının I. çeyreğinde %8,6 ve II. çeyreğinde %8,5 olarak gerçekleşmiştir. AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stokunun GSYH ye Oranı, 2011 yılında %36,4, 2012 yılında %32,6, 2013 yılında %31,3 ve 2014 yılında %28,6, 2015 yılında ise %27,5, 2016 yılında %28,1, 2017 yılının I. çeyreğinde %28,7 ve II. çeyreğinde %28,5 olarak gerçekleşmiştir. 8

10 YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ 2015 yılında Sabit Yatırım Tutarı 100,2 milyar TL olan adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında kişilik İstihdam öngörülmüştür yılında düzenlenen adet yatırım teşvik belgesinin adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 230 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından alınmıştır yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 65,4 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 34,8 milyar TL olarak öngörülmüştür yılında Sabit Yatırım Tutarı 97,9 milyar TL olan adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında kişilik İstihdam öngörülmüştür yılında düzenlenen adet yatırım teşvik belgesinin adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 223 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından alınmıştır yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 66,9 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 31 milyar TL olarak öngörülmüştür yılı Ocak-Ağustos döneminde Sabit Yatırım Tutarı 67,8 milyar TL olan adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında kişilik İstihdam öngörülmüştür yılı Ocak-Ağustos döneminde düzenlenen adet yatırım teşvik belgesinin adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 217 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından alınmıştır yılı Ocak-Ağustos döneminde düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 54,5 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 13,3 milyar TL olarak öngörülmüştür. 9

11 ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR 2017 Yılı Temmuz ayında 808 milyon ABD Doları düzeyinde uluslararası doğrudan yatırım girişi (fiili giriş/net) gerçekleşmiştir yılı Temmuz ayında sermaye girişi ise 327 milyon dolarlık bölümü AB, 32 milyon dolarlık kısmı Asya ülkeleri olmak üzere 404 milyon dolar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Temmuz ayında 328 adet uluslararası sermayeli şirket kurulmuş olup, 9 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye iştiraki gerçekleşmiştir yılı Ocak-Temmuz döneminde kayıtlı sermayesi doların üzerinde olan 68 adet uluslararası sermayeli şirket, şube kuruluşu ile yabancı ortak iştiraki gerçekleşmiştir. Bu şirketlerin 29 adedi toptan ve perakende ticaret sektöründe faaliyette bulunmaktadır yılı Ocak-Temmuz döneminde kurulan adet uluslararası sermayeli şirketin adedi Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 474 adedi AB ülkeleri, 209 adedi ise diğer Asya ülkeleri ortaklı şirketlerdir Yılı Temmuz ayı sonu itibariyle adet uluslararası sermayeli şirket ve şube kurulmuş olup, adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye iştiraki gerçekleşmiştir. Toplamda adet uluslararası sermayeli şirket ülkemizde faaliyette bulunmaktadır adet uluslararası sermayeli şirketin, başta toptan ve perakende ticaret olmak üzere, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ve imalat sanayi sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir. İmalat sanayiinde faaliyette bulunan uluslararası sermayeli şirketlerde kimyasal madde ve ürünleri imalatı birinci sırada yer alırken, bunu tekstil ürünleri imalatı ve gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı izlemektedir adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımına bakıldığında; İstanbul ilinin adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir. İstanbul ilini Antalya (5.135 adet), Ankara (3.034 adet) ve İzmir (2.489 adet) illeri takip etmektedir 10

12 KAYNAKLAR Türkiye İstatistik Kurumu T.C. Kalkınma Bakanlığı T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası T.C. Maliye Bakanlığı T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı T.C. Ekonomi Bakanlığı NOT Bu rapor RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın kurumsal görüş ve yaklaşımını yansıtmamaktadır. 11