DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU OLAN ÇOCUĞU ANLAMAK

Transkript

1 DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU OLAN ÇOCUĞU ANLAMAK Prof. Dr. Sirel Karakaş Neurometrika Medikal Tıp Teknololojileri Ltd. Şti Nöropsikoloji ve Psikofizyoloji Derneği Başkanı Uslarası Kıbrıs Üniversitesi Psikoloji Bmölümü Başkanı

2 Çocukta hangi hastalıklar sık görülür? Obsesif kompusif bozukluk ODD Dikkat Eksikliği Hiperaktivite ADHD Davranım bozukluğu Conduct Disorder Major Depression Depresyon Hafif depresyon Dysthymic Disorder Kaygı Anxiety Disorder Percentages

3 Tanımlanması: Still tarafından 1902 de

4 Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) 3 farklı tipi vardır DİKKAT EKSİKLİĞİ ÖNDE OLAN TİP AŞIRI HAREKETLİLİK ÖNDE OLAN TİP BİRLEŞİK TİP

5 DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU Görülme sıklığı: % 5-7 Erkek / kız oranı: 2:1-10:1 Kızlarda görünüm sıklığı: % 2-13 Erkeklerde görünüm sıklığı: %5-% 24

6 Dikkat Eksikliği Ebeveyn ve Öğretmenler nasıl tarif eder? Anne-Baba Söylediklerim bir kulağından girip diğerinden çıkıyor Sanki aklı hep başka yerde, çok dalgın Bilgisayar başında saatlerce oturabiliyor ama ödev başında en çok 10 dk Çok sık eşya kaybediyor Öğretmen: Dersi dinleyemiyor, sürekli etrafı ile ilgili Başladığı işi bitirmiyor Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor Ödev başında çok yavaş, 10 dakikalık işi 3-4 saatte bitiremiyor

7 Hiperaktivite Bozukluğu Ebeveyn ve Öğretmenler nasıl tarif eder? Anne-Baba Daha karnımdayken bile kıpır kıpıdı Eli dursa ayağı oynar Sürekli hareket halinde, yürümez koşar. Bu çocuğun freni yok! Ya konuşur ya sesler çıkarır TV izlerken bile hareket eder Öğretmen Sırada oturmanın 50 çeşidini gösterebilir Sınıfta nereye baksam onu görüyorum Sırada otururken bile eli ayağı hareket ediyor

8 Dürtüsellik Ebeveyn ve Öğretmenler nasıl tarif eder? Anne-Baba: Kaç yaşına geldi hala söz kesmemeyi öğrenemedi Düşünmeden hareket eder Sabırsızdır, istekleri hemen olsun ister Öğretmen: Asla sırasını bekleyemez Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor Aklına geleni hemen yapıyor

9 DEHB bir çocukluk hastalığı mıdır? DEHB olan çocukların ileri yaşlarında da bu tanıyı almaya devam etme oranı: Ergenlik: %80 Erişkinlik: %65 DEHB oranları: Çocukta: % 8-10 Ergende: % 6-8 Yetişkinde: % 4-5

10

11 DEHB Olan Bireylerin Yaşam Sorunları

12 İş Durumu

13 Yıllık Gelir Durumu

14 Trafik Suçları

15 Halen sigara içenler Sigara Kullanımı %50 %40 %30 %20 DEHB olan erişkin hastalar (n=71) %48.5 %40.8 %29 %25.8 DEHB Genel nüfus %10 *P <0.01 %0 *Sigara içenler Bırakma oranı Pomerleau, et al. J Subst Abuse. 1995;7:

16 Uyuşturucu Madde Kullanımı

17 DEHB olan Gençlerdeki Bozukluklar Sınıfta Kalma Ergen Gebeliği DEHB Normal Cinsel Yoldan Bulaşan Hastalıklar Madde Kötüye Kullanımı Kasti Yaralanma Hapse girme İşten kovulma İntihar Girişimi 0 %10 %20 %30 %40 %50 Meydana Gelme % si %60

18 DEHB olan Erişkinlerdeki Bozukluklar Erkek Kadın Başarısızlık 87.23% 96.15% Gelişme potansiyeline ulaşamama 85.11% 88.46% Aynı anda bir cok şeyi yapma 90.38% 85.56% Yapılacakları erteleme 87.94% 82.69% Kolay can sıkılması 86.54% 80.14% Zaman ayarlama sorunları 86.54% 78.01% Hiperaktivite, içtepisellik < %50

19

20 Nöro-biyolojik (perinatal stress, düşük doğum ağırlığı, gebelikte toksin maruziyeti, travmatik kafa travması) Genetik (tek yumurta ikizlerinde %80, anne-baba ve çocukta %52, genelde %76) Psikososyal Ailesel

21

22 İlaç tedavisi DEHB bir hastalıktır ve tedavisi de tıp uzmanları, özelde psikiyatrlar tarafından, ilaçla yapılır.

23 Araştırma popülasyonu % si İlaç Tedavisi DEHB Olan Erişkinlerde Madde Kötüye Kullanımını Anlamlı Ölçüde Azaltmaktadır %32 P< %12 % İlaçla tedavi edilmeyen DEHB (N=19) İlaçla tedavi edilen DEHB (N=56) Kontrol (N=137) Biederman J, et al. Pediatrics. 1999; 104:e20-e25.

24 Psikososyal tedavi Belirtiler hafifse Olgu okul-öncesi yaşta ise Aile ilaç kullanmak istemezse

25 Psikososyal Tedavi Ebeveyn eğitimi Bilgilendirme Anne ve babada tutarlılık, kararlılık Olumlu pekiştirme Etkili yönerge Davranışçı yaklaşım (örn. puan sistemi) Okulla işbirliği

26 Okuldaki düzenlemeler Belirtileri en aza indirecek yerde oturtma Belirtilerin akademik başarıyı düşürmesini önlemek Evde birebir ders çalışılmasını sağlamak Olumlu ve olumsuz pekiştirme uygulamak Ebeveynle ortak davranışta bulunmak

27

28 Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve alttürlerinde tanı: Bir sosyal soruna multidisipliner ve multiteknolojik çözüm. Proje No: DPT-HÜAF 2006K Yürütücü Prof. Dr. Sirel Karakaş

29

30

31 Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun Tedavisi için Olmazsa Olmazlar: Durum tespiti Doğru tanı Bunları sağlamak için: Bozukluk belirtilerini objektif ve dakik olarak ölçme

32 AR-GE ÇALIŞMALARI YAPILMIŞ PSİKOMETRİK ARAÇLARLA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAPARAK BUNUN İÇİN: BİLNOT Bataryası testlerinin Bilgisayarlı Dikkat Bataryasının kullanılmasını sağlayınız.

33 SON